Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

168 | Het Socialisme in Leuven
Alfons Vranckx spreekt in het
Leuvense stadhuis over de
Blijde Inkomst uit 1356
Affiche van Vereniging van
Vlaamse Studenten (VVS)
1970
politiek bedrijven in de
welvaartsstaat (1959-1994)
alfons vranckx opnieuw
aan het roer
Het overlijden van Tielemans liet binnen
de BSP een leemte die de partijafdeling
moeilijk kon opvullen. Op vraag van de
partij verliet zijn voormalige rivaal Alfons
Vranckx de Raad van State om de leiding
van de partij op te nemen. In 1965 kwam
hij na een lange afwezigheid terug in de
Kamer. Als juridisch expert was hij daar
vooral bedrijvig in diverse officiële commissies
die de staatshervorming voorbereidden.
Tussen 1965 en 1972 zetelde hij
als minister van Binnenlandse Zaken in
de regering-Harmel-Spinoy (1965-1966) en
als minister van Justitie in de regeringen
Eyskens-Cools (1968-1972). In dat eerste
mandaat werd hij politiek verantwoordelijk
gehouden voor het bloedige incident op
31 januari 1966 in Zwartberg, dat aan drie
mijnwerkers het leven kostte.
Hij bereikte nooit meer de populariteit
die hij als aankomend politicus genoot.
Bijzonder moeilijk had hij het met de snel
veranderende wereld rondom hem. Alle
‘nieuwlichterij’ waar de jaren ’60 bol van
stonden, was aan hem niet besteed. Bij
de studentengeneratie van ’68 had hij het
verkorven toen hij in 1970 een strenger
toezicht op de buitenlandse studenten
voorstelde, waartegen vooral aan de universiteiten
en in thuisstad Leuven storm
gelopen werd. Op ethisch vlak ontpopte hij
zich als de moraalridder, die de ‘sexuele
revolutie’ of wat daarvoor moest doorgaan
maar bedenkelijk vond. Vranckx overwoog
de oprichting van een filmcommissie, die
voorafgaandelijk een film kon beoordelen.
Sommigen beschouwden dat als een vorm
van censuur. De argwaan werd nog gevoed
door gerechtelijke acties, met ministeriële
instemming, tegen het officieel gelauwerde
boek Gangreen van Jef Geeraerts,
tegen het Rode Boekje voor Scholieren en
tegen Sextant, het tijdschrift van de Centra
voor Gezinsplanning en Sexuele Opvoe-
ding. Grote oppositie ontstond tegen het
wetsontwerp 430 (1972) dat de wet op de
privé-milities wijzigde. Het wetsontwerp
was een uitloper van de incidenten te
Zwartberg (1966), Leuven (1968) en de golf
van spontane stakingen begin jaren ’70.
De term ‘organisatie’ wilde hij vervangen
door de vagere omschrijving ‘groep’, wat
repressie mogelijk maakte tegen syndicale
en andere actiegroepen. Hijzelf gaf toe dat
hij stakingspiketten wilde zuiveren van
‘agitatoren’, vreemd aan het bedrijf.
Ook binnen de partij riep zijn stugge
houding steeds meer vragen op bij jongeren
en vooral bij de vrouwenorganisaties. Hij
vervreemde van de aanstormende jonge
garde, die hij ooit zelf aangevuurd had.
De val van de regering-Eyskens-Cools II in
november 1972 maakte een einde aan zijn
actieve politieke loopbaan. In 1974 werd
hij voor het lijsttrekkerschap nipt opzij geschoven
door Louis Tobback. Officieel omdat
hij de leeftijdsgrens bereikt had. Maar
ingewijden zagen dat anders. Vranckx
vroeg om een afwijking op die regel, maar
kwam in het arrondissementeel bestuur
drie stemmen tekort!
Tobback was toen nog jong en veelbelovend.
Als geen ander schatte hij de toekomst
van de partij anders in. Ouderen
herinnerden zich nog de machtswissel uit
1936, toen Alfons Vranckx Doms op een
zijspoor zette.
Als minister van Justitie had hij de ‘uitwassen’
van de revolutie van ’68 te lijf gaan willen
gaan. De generatie-Vranckx droeg bij tot
een verkeerde inschatting door de BSP van
wat in Vlaanderen en dichter bij huis aan
het bewegen was. Leuvense socialisten
beseften nauwelijks dat muitende studenten
in de schaduw van het stadhuis een
belangrijk hoofdstuk in de geschiedenis
van de Vlaamse beweging schreven. In
het najaar van 1968 kleurde de Leuvense
scène zelfs rood. Maar op een wijze die de
georganiseerde linkerzijde zich nooit had
kunnen voorstellen. Het gebeurde in het