Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

andje van de sluiting. Kleine brouwerijen
werden opgeslokt door Artois. De toekomst
van de Centrale Werkplaatsen zag er met
de overplaatsing van sommige afdelingen
naar Mechelen niet zo goed uit. Onder het
motto ‘Genoeg gepraat. Wij eisen werk’
kwam de Gemeenschappelijke Actie op
28 februari 1959 op straat. Het hele jaar
door wees de socialistische beweging met
actiedagen en betogingen op de onrustwekkende
toestand in het arrondissement.
In 1958 had de CVP met het sleutelplan van
Leuvenaar Gaston Eyskens de parlementsverkiezingen
gewonnen.
Begin november 1960 diende de katholiekliberale
regering-Eyskens in de Kamer
een wetsontwerp in ‘voor economische
expansie, sociale vooruitgang en financieel
herstel’, te nemen of te laten. Alleen
de socialistische beweging kwam tegen
de ‘Eenheidswet’ in het verweer. Op de
nationale 24-urenstaking van 29 januari
1960, maar vooral tijdens de winterstaking
’60-’61 bleek duidelijk waar de ABVV-aanhang
zat: in de metaalbedrijven Donckers,
Ateliers de la Dyle, Trebos (Tildonk) en
Umafo, in de schoenfabriek Primero Shoe
(Wanet), in de spiegelfabriek Vanhove
en in de stads- en gemeentediensten van
Kessel-Lo, Leuven en Wilsele, de waterleidingmaatschappij
en in het rijksonderwijs.
Vooral de Centrale Werkplaatsen deden
tijdens die weken hun reputatie alle eer
aan. Op de werkvloer kwam het tot hevige
conflicten tussen socialistisch en christelijke
syndicalisten.
De staking tegen de Eenheidswet was vooral
in Wallonië een collectieve en radicale
poging van de ‘oude’ arbeidersklasse om
het aftakelende industriële weefsel van de
ondergang te redden. In Leuven waren het
haast uitsluitend werknemers van bedrijven
aan de Vaart en rond het station die
in beweging kwamen, omdat ook zij zich
zorgen maakten over hun toekomst.
Met de industriële kaalslag aan de Vaart,
de sluiting van de Centrale Werkplaatsen
en Philips kreeg de fabrieksarbeid zware
klappen en viel het doek langzaam over
meer dan een eeuw sociale en economische
geschiedenis. Generaties werklieden
hadden er ooit hun brood verdiend, wel en
wee gedeeld. Het sociaal weefsel met een
bloeiend café- en verwant verenigingsleven
takelde mee af. Die sociale biotoop had
het socialisme ooit ‘vaart’ en vleugels gegeven
en de beweging lange tijd van een min
of meer stabiele aanhang verzekerd. De
massale uitstoot van fabrieksarbeiders beroofde
partij en vakbeweging van kaders,
actieve militanten en op lange termijn van
kiezers.
Maar het BSP-socialisme kreeg sociaal gezien
ook een steeds kleiner draagvlak door
de veroudering van de trouwe aanhang,
door de depolitiserende weerslag van de
verzorgingsstaat en de ineenstorting van
het zuilleven aan de basis.
de ‘golden sixties’
De maatschappij kwam in een nooit
geziene stroomversnelling. De wereldtentoonstelling
van 1958 liet de wonderen van
de technische vooruitgang zien en zong
in alle toonaarden de lof over de onbegrensde
mogelijkheden van wetenschap en
technologie. De expo gaf de bezoekers een
voorsmaakje van wat de ‘golden sixties’
hen te bieden had. Socialisten wilden in
die ommekeer een belangrijke rol spelen.
Opgegroeid tijdens de crisisjaren en gelouterd
door de oorlogservaringen, geloofden
Tielemans en met hem een gehele generatie
in die nieuwe wereld. Tielemans pikte
met tal van activiteiten een Leuvens graantje
mee van het Brussels evenement.
Hoewel door de partij gedoodverfd als
verrader en dus monddood gemaakt,
was Hendrik De Man de geestelijke vader
van de naoorlogse socialistische strategie
op sociaal en economisch vlak. Anderen
legden hun oor te luisteren bij Keynes en
kwamen tot een gelijkaardige aanpak. Een
gerichte investeringspolitiek vanwege de
overheid zou de effectieve vraag op peil
houden, waardoor de werkgelegenheid en
de economische groei gewaarborgd waren.
Keynes kende de overheid een sturende
rol toe en verzoende de socialisten bijgevolg
met een vruchtbaar beheer van het
kapitalisme. Analoge denkbeelden rijpten
ook in de christelijke arbeidersbeweging
en in meer burgerlijke middens. Economische
groei en sociale vooruitgang waren
1951-1994 | 159
Syndicale wedijver in de
Centrale Werkplaatsen
Kiezen tussen de twee
vakbonden deed men op
basis van de eigen of familiale
overtuiging, omwille van de
persoonlijke voordelen, ‘om
postjes te krijgen of om de
centen’. De twee vakbonden
kwamen zeker niet altijd goed
overeen. Van de socialistische
vakbond werd gezegd dat ze veel
te veel macht had dankzij haar
goede relaties met het hogere
kader van de NMBS. In Kessel-
Lo, gekend als rode gemeente,
was het evidenter om lid te zijn
van de socialisten. De katholieke
vakbond daarentegen werd
ervan beschuldigd nauwelijks
actie te voeren en enkel mee te
doen als men zag dat het zou
lukken.
De gespannen relatie tussen
beide groepen kende een
hoogtepunt na de staking tegen
de eenheidswet in de winter
van 1960-61. De staking tegen
de eenheidswet maakte een
enorme indruk. Zowel zij die
het zelf hebben meegemaakt,
als zij die erover hoorden
spreken, haalden dit aan als
het grootste sociale conflict
na de Tweede Wereldoorlog.
De twee vakbonden kwamen
hier lijnrecht tegenover elkaar
te staan. De socialistische
vakbond staakte, de christelijke
vakbond steunde haar partij in
de regering en staakte niet. Het
merendeel van de stakers moest
omwille van financiële redenen
terug aan het werk. Deze
mannen hadden immers een
gezin te onderhouden. Sommige
werknemers waren zo onder
de indruk van deze staking
en de sociale conflicten die
eruit voortvloeiden, dat ze zich
nooit meer echt goed gevoeld
hebben in de werkplaats. De
tweespalt tussen de katholieken
en socialisten heeft nog lang
doorgezinderd.
Centrale Werkplaatsen. Uitg. Erfgoedcel
en Academie stad Leuven, Leuven, 2006