FRIESCH WOORDENBOEK - Tresoar

FRIESCH WOORDENBOEK
(IvEXICOM ITRISICUM),
BEWERKT DOOS
WALING DIJKSTRA
te Holwerd,
MET MEDEWERKING VAN S. K. FEITSMÃ ,
EN VAN
DE COMMISSIE VAN TOEZICHT.
I—P.
wumkes.nl

wumkes.nl

FRIESCH WOORDENBOEK,
2e DEEL.
I,
I, s. de letter I, waartoe gerekend worden
Y (spr. zachte i) en de scherpkorte i
gevolgd door de j, te zamen spr. als ì-j.
y, pron. pers. sg. gij. G. J. passim. — R.
ind T. 3 zondige taal.— In idele romte, ledige,
ruime plaats, groot, ledig vertrek. —Dy
keamer is for my to great; hwet
doch ik mei sa'n idele romte? L. bl.
, 129", 434\ — ld. II, 56. Zie jou. idelens, idelheit, s. ijdelheid, nietig­
ich, igge, s. rand, kant, — De iggen heid , ledigheid. Zie idel.
fen 'e sleat, de kanten, oevers der sloot. idelliol'lich, adj. ijlhoofdig. Zie ãwyl.
— Oan'eiggekomme, fig. om het le­ *idelnaticll, adj. ijdel-nietig, uitermate
ven komen. — It roait iggen noch sea- nietig, beuzelachtig. — Idelnatige geknieii,
Ned. 't raakt kant noch wal. Lex. heit, G. J- II, 116.
844. Ook . . . ich noch kant (Hsfr. V, i'delteut, s. f. ijdeltuit.
145), . . . igge noch wâl (Forj. 1892, idelteutery', -tûterjj(e), s. ijdel gesnap,
132). — Oan alle iggen en einen to ijdele vleitaal. — Biswykje net for de
koart, in allen deele.— Frjeonen oan ideltùterije der falske wrâld, Hsfr.
memme ich, verwanten aan moeders zijde. XII, 228.
Lex. 823. — G. J. I, 6. — Oan 'e ich i'delteutsje, v. ijdel, beuzelachtig gesnap
gean, naar bed gaan.
hebben.
snede, scherpe kant van een mes, enz. ider, pron. ieder. — adj. Ider bled-
Lex. 868. — Ich of rêch? het scherp of tsje, H. Z., Ts. tuws., 248.
de rug boven? vraag bij het werpen van iderien, pron. iedereen. Meer eiken-
het lot met een mes. A. 602; B. 432. ie n.
Ook eech, egen. — De eech fen iderkear, adv. telkens, gedurig.
dit bosk, R. P., Asjiemme, 117. — Lex. iel, s. anguüla, aal, paling. — Is der
319, 868/69. -- Vr. Fr. VIII, 388/89.
fisk? Né, -mar wol iel. — In glêdde
Vgl. bêds-, dobbe-ich; easter-, icester-ieh. iel by de stirt ha, een moeilijk werkte
ich, adj. Zie êch.
verrichten hebben, Vr. Fr. VIII, 391. — 't
y'chelbaerch, s. eg. erinaceus europae- Is krekt as 'k in glêdde iel by de
iis. egel. Ook stikelbaerch, z. d. stirt ha, als iemand ons telkens ontsnapt,
overdr. ook ychel, ychelswyn. — In bijv. een kind, dat gewasschen moet worden.
boas ychel, vinnig, kwaadaardig schepsel, — Der rint skiere iel, er zwemt grijze
inz. gezegd van kleine meisjes, — ook van paling. overdr. er is veel geloop op straat,
een kwaden hond. R. ind TV, 93'. Zie aes. vooral: van jonge meisjes van verdachte zede­
— Dou ychelswyn, gemeene kerel, R. lijkheid. Vgl. R. ind T.
ind T.\ 244*.
ychelbargespek, s. n. schertsnaam voor:
sukade.
ychelswyn, s. n. Zie ychelbaerch.
*iclrwir.l_, s. n. snijdende voorwerpen.
idel, adj. ijdel, nietig, ijl. — Natige,
idele, ierdske dingen, G. J. I, 71. —
Idele wirden, — praetsjes, ijdele,
3 , 206'. — Sim me rskiere-iel,
de beste, — hjerst-skierei
e 1, tweede soort.
iel-'aek, s. aalaak, vaartuig uitgerust
voor de aalvisscherij op de binnenwateren.
— To Warkum en yn 'e Gaestmar
wirde folie iel-aken halden.
ielbij, s. wesp. Zie ealjebij.
ielbodde, s. soort aalkaar. Vgl. ielkear.
wumkes.nl
1
Y.

IEL. 2 IF.ND.
ielbonne, s. Fra. nasse, aalkorf. — It
jild rint by de frouliû as wetter
troch in ielbonne.
ielfûke, s. aal-, palingfuik.
ielgear (spr. veelal: jilger), s. aalgeer,
elger.
ielkear, s. aalkaar.
ielkwab, s. IJCJHS lota , kwabaal. Ook
k w abiel.
iel-, yelmisse, s. aalmoes. — Forkeapje
itjinge jimme habbe en
jow yelmissen, Colmj. Luk. XII, 33.
Molkw. j o 1 m i s s e.
ielpiper, s. cobitis fossiìis, donderaal,
groote modderkruiper.
ielreager, -siler, s. (verboden) vischtuig,
bestaande in een langen stok, aan het
eene einde beslagen met lange ijzeren ringen,
waarin ijzeren pennen zijn bevestigd",
die bij het voortbewegen (door een zeilend
schip) door den grond snijden, om de aal
te steken. B. 233.
ielreager, -reger, s. eg. ardea cinerea,
aalreiger, blauwe reiger.
ielreagers, pi. scheldnaam voor die
van Hitsum.
ielshûd, s. aalshuid. — Hy is k e apin
an yn ielshûden en pinkefellen,
iron. een zeer onbeduidend koopman.
overdr. sterk persoon, onvermoeid in 't
werk. Ook: gierigaard.
ielsiler, s. soort visschtuig. Zie ielreager.
ielskoaijer, s. soort aalsteker. A. 176.
ielskolfer, s. eg. phalacrocorax carbo,
scholver, schollevaar, aalscholver.
ielsop, s. n. slijk op den bodem van het
water, waarin de aal zich pleegt op te houden.
ielstekker, s. aalsteker, greepvormig
werktuig met weerhaken, aan een langen
stok, om aal te steken. Ook snoek estekker
en ieltûke.
ielstikels, s. pi. stratiotes aloides , scheeren
(waterplant).
ielstreek, s. aalstreep, overdr. zwarte
streep langs den rug van een bruin paard
met zwarte manen en staart.
ieltsje, dim. n. aaltje, palinkje.
ieltsjebyt, -biten, s.n. (het) aanbijten
van een aal aan het aas van den hengel:
een aal bjjt niet toe. — It is ieltsjebyt
(-b i t e n), fig. 't zijn beloften , waarop niet
te rekenen valt. — De feint het iel­
wumkes.nl
tsjebyt by de faem, zij houdt hem op
den tok.
ieltûke, s. aalsteker. Zie ielstekker.
†iem, s. m. oom. G. J. passim: y e m.
Zie oi)i(me), omke.
ien, art. een. Zie in.
ien, mini. een. — It giet ien, twa,
trije, zeer haastig. — Dat is al ien
sonder bien, sei de divel, en hy
friet in slak op. — Dou sitst dêr
ien lang e n t w a b r e e d, je zit daar te
marren, hebt nooit haast. — H y mist
ien f en 'e fiif, is idioot. — Op ien
e a r 1 i z a e , liggen slapen. — Dêr leit
Rimer, ien bloed allegearre bloed,
geheel met bloed bezoedeld, Tj. V., Sjouke,
84. — It is by ienen, dicht bij éon uur.
— By ienen, niet meer dan een te gelijk.
— It is goed, dat de bern by ienen
kom me en net by tsienen lyk as de
biggen. — Ien foar ien, een voor een,
elk op zijn beurt. — Yn ienen, in eens;
op eens, eensklaps; terstond.
ien, pron. iemand. — Der is ien oan
'e do ar. — ...do bigoun er ien to
praten, Forj. 1884, 60. Vgl. elk en-ien,
iäerien; yjin-ien. — In moaijen-, greaten-,
lytsen-ien, een mooie, groote,
kleine, enz.
yen (spr. jin), pron. iemand (in verbogen
naamv.). — It scoe yen grize, met afgrijzen
, vrees of deernis vervullen. — As
yen dedead sa nei stiet, komt me
wol ris yn omtinken, tot ernstig nadenken;
zich, alleen na: men. 't Bildt een. —
Men doar yen net reppe. — Men
scoe yen stikken laeitse. — Dêr me
net in tred ontwiket || Skiën de
dead yen grime oankiket, G. J. I,
76.— Men moat yen wite to redden.
ienbar, -ber, adj. eenzaam, alleen wonend
of levend.— Ho grouwelike ienbar
binne dy heidefjilden fen
Drint. — In ienbar âldfeint, alleen
levende oude vrijer.
ienderhanne, adj. van éen (soort). —•
Ik ha mar ienderhanne soarte.
ienderlei, adj. eenerlei, gelijksoortig,
overeenkomstig. — Prov. Liû fen ienderlei
effearen, kinne net by elkoar
forkeare.

ÍÈND. 3 IENR.
ienders, adv. eenmaal, eens. Zie ienris. ienieh(st) [spr. ook:jinnich(st)], adj. eenig(e).
ien'dracht, s. concoräia, eendracht. -^Inienichstbern, — soan, — doch­
iendrach'telik, adv. eendrachtelijk. ter. — Ik kin dy tobbe net útliene.,
iendrachticll, adj. eendrachtig.
it is de ienichst e dy 'k ha.
iendrachtichheit, iendrachtigens, s. ienigens, s. eensgezindheid.
(het) eendrachtig zijn.
ienigje, v. unire, consociare, vereenigen,
ien'-each, s. eg. een-oogige.
verbinden. Vgl. †crienigje.
ien-eagich, adj. een-oogig.— lîs âlde ienkear, adv. eenmaal. Zie ienris.
ieneagige tsjûnselder fen in facm,
ld. I, ìtí.
ienken'nich, adj. eenkennig. — In i enken
11 ich berii.— Bang, blea en ienien-en-t'wein'ticll,
-t r i t i c h , enz. num. ; kennich, iron. van een meisje, dat zich
Zie de Enkelwoorden.
steeds aan denzelfden vrijer houdt. Ook in-
ien-en-tweintigje, v. soort kaartspel. en Yiikeimich.
Ook: werpen met éen dobbelsteen om peper­ ien-, ynkennigens, s. eenkennigheid.
noten, die in een reeks van 1—G, dus ten i R. P., Jouwerk., 24.
getale van 21, worden opgezet (kinderspel). ienlik (spr. ook : jinlik), adj. & adv. een­
Zíe ook häslceSouwe.
zaam , afgezonderd.— It wennet my dêr
ienfâld, adj..eenvoudig. G. J. 1,111. Zie t o ienlik op dat h e i d e f j i 1 d. — In
ienfáldich.
ienlik libben.
ien'fâld(e), s. eenvoud, argeloosheid. Lex. ienlikens, ienlikheit, s. eenzaamheid,
912, 969.
afzondering. — Jetske siet hwet yn
ienfâldens, s. eenvoudigheid, argeloosheid. hjar ienükheit, in haar eentje , alleen ,
ienfâl'dich, adj. eenvoudig, argeloos.— • to sjongen. —..Ik. moat dêr yn in y n
De bysfeinten iezje op ienfâldige [ ienlikheit yet ris goed oer nei-
minsken. — In ienfâldicli hûs, — t i n k e
ienfáldich spil, gewoon, alledaagsch, ienling (spr. ook : jinling), s. éen van twee
— ienfâldicli wirk, gemakkelijk te doen. bij elkaar behoorende voorwerpen : éen kous ,
*ienha'dich, adj. eenhoofdig, — I e n h â 1- — handschoen , enz. als de andere zoek of
dich bistjûr. Sw. 1855, 9: ienhollich. verloren is. Ook inklìng.
ien'hân, s. eg. unimanus, iemand, die eenig kind. — Is 't in glêdde wid-
maar éen hand heeft.
dou'? Né, hja het in ienling.
ienhåns, adj. 'eenhands'. — In ien- ienlings, adj. eenig. — Inienlings
h â n s stik b r e a , snede (rogge)brood, die b er n.
men met éen hand kan vatten, zonder dat ienmel (spr. ook: jimniel), adv. eenmaal,
zij breekt, — tegenover twahâns, z. d. 1 te eeniger tijd. Meest ienkear.
ienhoarn, s. eg. koe niet éen hoorn. ienmels, adv. eens, zelfs (meest met ne­
ienich, adj. eenig, een of ander. — gatie). — Witste net ienmels ho âld
Ienieh man. iemand. — Ienich wyld ast biste? — Ik scoe oer iis nei
djier, 6. J. II, 73. Vgl. Ibid. passim. F r j e n t s j e r , mar koe net ienmels
i e n i g e (spr. ook : jinnige), eenigen. — op 'e R y p k o m m e — om 't wette r.
lenige priizgje de man, oaren lek- ienoar, pron. Zie in-oar.
je him. Vgl. inheläe.
ienrie'dich, adj. eensgezind. -— Ienrieienich,
adj. eenzaam. Zie ienlik. I dich spul, eensgezinde, vreedzame ver­
ienich , adj. Zie ienichst.
houding. R. P., Jouwerk., 62.
ienichheit, s. eensgezindheid. — B y ienriedigens, s. eensgezindheid.
mennich-ien wirdt. . . nin frede, ien'rinnend, adj. eenloopend , ongehuwd.
nin wille, nin ienichheit foun, ld. — In ienrinnend manminske, —
1, 17. — Ienichheit h â 1 d e , Avondmaal I f r oumins ke.
houden (bij de Mennonieten). Zie énichheit. ienris, adv. eenmaal, eens. — Men is
ienichheit, s, eenzaamheid. — Yn syn mei ienris net holpen, 't kan weer te
ienichheit, in zijn eenzaamheid, G. J. II, pas komen, men kan iemand weer noodig
98. Zie ienükheit.
hebben. — 't Is inkweapaeddêrme
wumkes.nl

IENS. 4 IEPEN.
net mear as ienris gean kin, Burm. ien sinnichheiten, pi. driften, harts­
— Men moat ienris keatsje; better tochten. G. .1. II, 111.
ier keate as let. — Dat is ienris, iensken, adv. eens, eenmaal, zelfs. G. J.
mar net wer. Ook veel ienkear. passim.
— H y koe net ienris syn na mme iensuin (spr. ook jinsum), adv. eenzaam.
sette, kon niet eens (zelfs niet) zijn naam ien'sumens, iensumheit, s. eenzaam­
schrijven.
heid. Matth. XVII, 2: jinsomheid.
iens, adj. eens, eensgezind. — 11 mei ient, Hl. s. avond. Zie joitn.
iiiimen (al of net) iens wêze, zijn mee­ ientoa'nich, adj. eentonig. Ook *ienning
al of niet toegedaan. — De bern en t e a n í c h.
master me ij e 't iens west ha, de ientoanichheit, ientoanigens, s. een­
boerinne en master waerden nei tonigheid.
in wike fjouwer fiif yet folie ien- ientsje (spr. ook : jintsje), s. n. eentje ,
zer, H. S., Teltsj., 44. — Hj a binne 't kleine éen (cijfer, of oog op een dobbelsteen).
iens of mei in-o ar iens, houden 't met eenvoudigste steek (bij het letternaaien).
elkaar, ook: van (verboden) minnehandel. — Yn yens ientsje, in zijn eentje,
iens, adv. eens, even(zoo). — ... iens alleen. Zie ienlikens.
allyk is 't brilloftsjen as 't kûp- ien'tsjeletter, s. letter op linnen uit de
jen, G. J. I, I.
eenvoudigste steken gevormd.
iens, Hl. adv. 's avonds. Zie jouns. ien-ûre, adj. van éen uur, te éen uur
yens (spr.jins), pron. zijn (na: men).— vertrekkende of beginnende. — Wy scille
Men moat yens âlden nest God foart mei 't ien-ûre skip. — De ien-
foar eagen hâlde. — Men is yens ûre tsjerke, die te een uur aanvangt.
eigen hûs onmachtich, geen meester iepen, adj. open, geopend. — Mei ie­
in zijn eigen huis (als er onwelkome gasten pene doarren sitte. — Iepen liif
zijn).
m e i t s j e , een purgeermiddel innemen.
iemands (van zich zelven sprekende). — — In iepen steed, opene wond.
Yens memoarje wirdt mei dejeld — Iepen wirk, à jour gewerkte voor­
minder, 't Bildt eens.
werpen of stoffen.
ien'sang, s. solo(zang). Vgl. koekút-ien- — Op yens iepenst wêze, op zijn
sang.
hoede zijn. Zuidh. en bij G. J. ipen.
ienset'tich., adj. vooral op éen ding of ie'penbarste, v. openbarsten.
spijze gesteld. — De skiep binne ien- iepenbier', adj. & adv. openbaar. — les
e 11 i c h, zoeken alleen het beste uit de penbiere gearkomste.
weide. Vgl. tier.
manifestus, zichtbaar, uitgemaakt, bewe­
iensi'dich, adj. eenzijdig, partijdig. — zen.— It binne iepenbiere ljeagens.
Sape is foar 't nije en syn wiiffoar — In iepenbiere dronkenlap. — Dy
't âlde, mar hja binne beide fiers fint makket in iepenbiere gek fen
to iensidich.
h i m sels, hij stelt zich bespottelijk aan.
— It aei is iensidich, de dooier van — Dy bleijen ta fammen stekke
't ei is.naar éen zijde doorgezakt.
Sikke iepenbier de gek oan. Vgl.
iensidigens, s. eenzijdigheid, partijdig­ iepenlik.
heid.
iepenbierje, v. openbaren. — Ik wit
iensin'nich, adj.'eigengereid', stijfzinnig. wol ho 'k it mien, mar kin 't net yn
— ...iensinnige minskendy'tnet wirden iepenbierje, niet in woorden
leauwe woene, A. Ysbr. (1808), 47. — brengen, uiten. — Dat scil him fen-
Pier hie in lyts forstân, dêrtroch sels wol iepenbierje, 't zal vanzelf
wier er hwet iensinnich en dwêrs- wel aan den dag komen.
driuwerieh, Hsfr. XIII, 148.
iepenbierli]£, adv. openbaarlijk. G. J.
iensÍTiTìichheit, iensirmigens, s. eigen­ II, 89.
zinnigheid, stijfzinnigheid. R. P., Jouwerk., ie'peiïbrekke, v. openbreken. — Dou
?4.
mast my de bek net
wumkes.nl
iepenbrekke'.

IEPEN. ö IERD.
door sarren niet tot het uitspreken van harde
waarheden dwingen.
iependwaen, v. opendoen.
iepenens, s. openheid. — Dou bringst
de helte fen dyn earte wei, troch
de iepenens fen dy koer, door de
openheid (van het vlechtwerk) der mand.
iepenfiere, v. openduwen.
iepengat/tieh, adj. klapaehtig. — Is
in feint of faem wakker iepengattich
yn 't babbel jen . . . den wirdt
er sein: Dy binne sa sleau as p o tstrou,
Hsfr. XI, 122.
ie'penheit, s. openheid. — Der moat
iepen heit komme, doorstraling, ontlasting,
— het gezwel moet open. — lepenheit
ginne (of forliene), gelegenheid geven.
iepenner'tieli, adj. openhartig, oprecht.
iepenhertichheit, iepenhertigens, s.
openhartigheid.
iepenhof', s. n. in: Wy sitte hjir mei
iepenhof, alle deuren in huis staan open.
iepenhûs', s. n. in: I e p e n h û s h a, of
Mei iepenhûs sitte, als er gaten in
muur of dak zijn of dit afgenomen is om
vernieuwd te worden.
iepenichheit, s. gat, opening. — Der
wier in lytse iepenichheit dêr se
troch sjen koene. — Der is fêst
hwet iepenichheit yn dy sek,
hwent it groat rûgelt er út. — It
is hjir binaud, wy scille hwet
iepenichheit meitsje, deuren en vensters
wat openzetten. — Klaes hie in
earmsagrou as oare twa, nou het
dokter der iepenichheit yn makke.
iepenje, v. openen. — It testemint
iepenje, Hsfr. XIV, 214.
ie'penkapje, -klauwe, -klopje, v.
Zie de Enkelwoorden.
iepenlea'-ich, -liâdich, adj. met breed
ontwikkeld beenstelsel. — Dy kou is
i e p e n-1 e a-i c h.
— Mei dat s'witten yn 'e koarts
bin ik iepenlea-icli ofiepenliddich
w i r d e n, is de huid gevoelig voor de kou
geworden, doordat de poriën wijd openstaan.
Zie tinhûdich.
iepenlik, iepentlik, adv. openlijk, in
't openbaar. — Ik doar wol iepenlik
for myn miening út kom me. Vgl.
iepenbier.
iepenli'vicli, adj. loslijvig. Zie loslivkh.
ie'penlûke, -meitsje, -pjukke, -plúzje,
-poenne, -sette, -skoerre, -skoppe,
-smite, -snij e, -spatte, -stekke,
-triuwe, -wrikke, v. Zie de Enkelwoorden.
ier, s. ader, bloedader. — It gíetmy
troch ieren en sinen, 't jaagt mij een
rilling door de leden.
afstroomings-kanaaltje bij een watermolen.
Vgl. mounle-ier. Ook: grondader, wel.
ier, s. aar, korenaar. Schierm. iere.
— De rogge stiet yn 'e ier, heeft aren
uitgeschoten. — Scil de rogge goed
habbe syn tier || den moatseMaeije
stean yn 'e ier, Skoeralm. 12/V, 1886.
ier, adj. & adv. vroeg. Ook e ar. Schierm.
eer. — Ier (ear)- en- bytiid, zeer vroeg.
— Yn 'e iere (ook eare) moarn. — Iere
parren. Zie ierryp. — Ieryn'etiid,
vroeg in 't (voor)jaar. — It is moarns
ier dei for ús, wij moeten vroeg op. —
Ier slachs, vroeg in de weer, aan den
arbeid. — Pas ier, juist vroeg genoeg, net
op tijd. — Hy het ris in wân bruijen
hawn om 't er to ier kiem, iron. hij
komt altijd te laat.
ierboar'stich, adj. vroeg op, vroeg in de
weer. — De feantsjers wieren altyd
wakker ierboarstich, ld. XVIII, 38.
ierd'-aker, s. aardaker, 'muisje zonder
staart'. Zie aleer.
ier(d)appel (spr. jfr'appel of jirap'pel,
ook: jirpel, ierpel en earpel), s. aardappel.
— In minske is gjin ierdappel, een
mensch heeft ook zijn lusten. — Vgl. piisof
saeiierdappel.
ierd'appel-achticli, adj. van aardappels
houdend. — Ik bin tsjinwirdich neat
n't ierdappelachtich, lust ze niet graag.
ierdappelbeurs, s. plaats (meest herberg)
, waar aardappelkooplui en -verbou -
wers samenkomen om zaken te doen.
ierdappel-brogge, s., -bu 11 (-he ap), s.
Zie de Enkelwoorden.
ierdappeldaem, s. obstructie door het
te veel eten van aardappelen. Zie daem.
ierdappelders, s. pi. die in den aardappeloogst
werken.
ierdappeldolder, s. m. aardappelrooier.
ierdappeldolle, v. aardappels rooien, ze
uit den grond delven.
wumkes.nl

IERÜ. 6 1ERD.
ierdappelerij', s. (het) werk van den ierdbévinge, s. aardbeving.
aardappel-oogst. Hsfr. X, 220. Meest (i t) ierdboaijem, s. aardbodem, (de) aarde.
ierd appel jen.
G. J. II, 98/99: ierdbeame.
ierd'appelfabryk, s. n., -gripe, s. Zie ierddobbe, s. aavdku.il.
de Enkelwoorden.
afgrond. — . . . y n 'e onderste ierd­
ierdappel-ynlizze, -ynsmite, v. de dobbe, in den diepsten afgrond, G. J. I,
pootaardappelen in de gemaakte gaten laten 180.
vallen.
ierde, s. (de) aarde. Hl. earde. Schierm.
ierdappeljaskje, -jasse , v, aardappels ier se. — Himel en ierd e. — Hwet
schillen. Zie jashje.
min s k e op i er de . . ., wie ter wereld ...
ierdappelje , v. aardappels oogsten. Hsfr. grond, aardoppervlakte. — It lyk stiet
V, 141.
boppe ierd e, is nog niet begraven. —
ierdappelkrob, s. coloradokever. W. D., H y kin f e n sjn eigen onder i e r d e
üt en Thús, 29/30.
kom in e, laat zooveel na dat hij daarvoor
schimpend: aardappelkoopman.
ter aarde kan worden besteld.
ierdappellân, s. n., -liif, s. n., -lof, teelaai-de. — Dy jonge het dat bei-
s. IL, -merk, s., -moal, s. n., -pankook, b e amke mei ierde en oer útsk o er d.
s. Zie de Enkelwoorden.
ierden, adj. aarden, van aarde. — In
ierdappelpikel; s. pekel, zoo sterk dat i e r d e n f' 1 i e r.
een aardappel er op drijft. — Ierdappel­ — I e r d e n e koppen, koppen oí' bepikel
mo'at men ha om wintcrflêsk kers van gebakkon aarde, G. J, Dit meest
y n .t o 's e 11 e n.
stiennen.
ierdappelpomp, Nwh. s. gekookte en ierdeswart, adj. vaal, aavdkleurig. —
daarna fijngestampte aardappelen, soms met Tryn Slof het dêr gûd op 'e line
meel aangemengd.
hingjen, dat lijit skjin, mar 't is
ierdappelpripkje, Dongdln. v. do na het ierdeswart. — Dy jonge het yn 'e
rooien nog in den grond gebleven aardap­ modder o m k 1 a u d, s y n h a n n e n b i npelen
er uit prikken. Zie neìdolle.
n e ierdeswart.
ierdappelsek, s. -sette, v., -setter, ierdetsjuster, adj. volslagen duister, —
s. & s. eg., -siikje, v., siker, s. eg., -syk- donker. Vgl. púr- roettsjuster.
te, s., -sjerp, s., -skylder, s. & s. eg., ierdfêst, adj. in den grond vastzittend.
-sky 1 ders-m ês, s. n., -skile, v., -ski- — De hier der moat, as er forhûzet,
len, s. pi., -skypje, v., -skipper, s. m., yn 't álde hûs bliuwe litte hwet
-skraebj e, v., -skû te , s., -sou(we), s. (n.), ierd- en neilfêst is.
-s t is el, s. Zie de Enkelwoorden.
ierdflie, s. aardvloo.
ierdappelstòk, s. stok met lang, hori­ ierdkarkje, v. met do kar aarde naar
zontaal handvat en gepunt ijzeren onderstuk | on over 't land rijden.
om de gaten te maken, waarin aardappels ierdkarre (spr. ied- of jid-), s. boeren-
worden gepoot. Zie domper.
kar, ook om aarde of mest naar en over
ierdappelstronk (-stâlle), s., -sutel- 't land te brengen. — In ierdkarre mei
der, s. m., -sutelje, v., -wetter, s. n., in sjoelfoet,—mei in foartsjil. Vgl.
-wjudde, v. Zie de Enkelwoorden. tsjeltyekarre; u'ipkarre.
ierdbâl, -bôl, s. aardbol. It j. Frysl., ierdkleat, s. aardkloot, aardbol. G. J.
103.
I I, 208, 224. — De He are sprekt, en
ierdbei (spr. ier-, ook: jid-), s. fragaria de ierdkleat oer || Dreunt syn
vesca, aardbezie.
Ijocht en pylt syn fjûr, Salv. 2.
Ook: soort moedervlek of -toeken.
ierdklonte, s. aardklont, voor: lichaam,
ierdbeikop, s. steenen potje, waarin stoffelijk omhulsel. G. .1. II, 111.
men aardbeien ten verkoop aanbiedt.
ierdmanke, -mantsje, s. n. aaidman-
ierdbeiskûtel, s. hol gebak, dat met netje, kabouter.
aardbeien gevuld gegeten wordt. Ygl. aei- overdr. nietig, klein mannetje.
skûtel.
klein aardon pijpje (zooals nog hier en
wumkes.nl

IERD. 7 YTESK.
daar in den grond worden gevonden). Dit ook kou, dié vroeg gekalfd heeft en melkge­
ierdmantsj e-pypke, s. n. Vgl. k(l)avend wordt.
bouter.
iermet, s. n. oorspronkelijk: vroege tus-
ierdmûs, s. eg. hypoaae.ua arvensis, veldschenmaaltijd (Lex. 834), thans meer alg.
muis. Ook f j i 1 d m û s.
jimmet = avondmaaltijd. Vgl. earniet.
ierdride, v. aarde per as vervoeren. Vgl. iermetsje , v. Zie jimmetsje.
inodderriäe.
iermielje, v. vroeg in den morgen de
ierdryk, s. n. (het) aardrijk, wereldrond. koeien melken. — Alear wierne de
G. J. I, 190.
molken iermieid, werd de room voor
bodem, gz-ond. — In fruchtber —, in de karn alleen van de morgenmelk genomen.
t o ÍI r ierdryk.
iermje, v. verdragen, doorstaan. Salv.,
ierdrot, s. eg. veldrat, overdr. landbe- 29. Zie hiermje.
woner (in den mond van zeelieden).
ierryp , adj. vroegrijp. — I e r r i p e ì e r d-
ierdsje (spr. iedzje), v. gaten in de dijappels, — ierryp gûd, vroegrijp ooft,
ken met aarde vullen. Vr. Fr. VIII, 396. fruit.
Vgl. bi-, oanierdsje.
— Dêr koe wol ris in ierripe kom-
ierdsk, adj. aardsch, van de aarde. — m e , een ontijdig geborene, A. Ysbr. (1861), 39.
11 i e r d s k e 1 i b b e n. — I e r d s k e en i v i- iersiikje, v. aren lezen op het veld,
ge se in e , G. J. 1, 1.
achter de maaiers.
ierdskodding, s. aardsehudding, aard­ iersiker, s. eg. arenlezer.
beving. Halb., Matth. XXIV, 7.
ierte, s. vroegte. — Ik wier yn 'e
ierdskutting, s. afsluiting en vrediging iert e al op.
van landen en de verplichting daartoe. Zie ierzen, s. ». ijzer. — 'tHietteier-
diersìcuttiny.
zen út it smidtefjûr, G. J. I, 14. Zie
ierdstruije, v. de op het land gebrachte izer.
aardhoopjes uitstrooien of verspreiden.
ierzene, adj. ijzeren. — Do Japiks
ierdsweal, s. eg. hirundo riparia, oever­ b e r n ... 't ierzene jok f o r s m i e t e n ,
zwaluw.
G. J. I, 139. Zie izeren.
ierdwâl, s. aard wal, de bij liet uitdiepen ies, s. n. aas, visch-aas. Zie aes.
eener sloot opgeworpen aarde. Vgl. slatwâl. ies'blok, s. n. hooiblok.
iere , s. korenaar. Zie ier.
yeske (spr. jiske, Zwh. iske), s. asch.
ier'-ein, s. boveneinde eener korenschoof, — IIy sit altyd mei de teannen yn
waar de aren zitten, — tegenover wrot- 'e yeske, overdr. in ledigheid, werkeloos.
e i n , z. d.
— Dy 't mei smouzen lotte t, sit
ieremoarn, adv. 's morgens vroeg, vroeg jamk mei de teannen yn 'eyeske,
in den morgen. — Ik moat ieremoarn in armoede. — Twisken twa stoellen
al op reis nei s t êd. — Gr edske is yn 'e yeske sitte, erg in de verlegenheid.
ieremoarn al oan 't pankoekj en. Vgl. hout-, tobaks-, turfyeske; potyeske.
ierich, adj. tamelijk vroeg. — Ik wier yes'kefoak, s., -laed, s. n. kachelbak.
f en 'e moarn ridlik ierich yn 'e yes'kebarger, s. m. schimpend: asch-
baen; dértroch bin 'k nou foarlik. man. W. D., Th. Ulesp.
ierje, v. aren uitschieten.— Do rogge
bigjint to ierjen.
ierje, v. een spataar door operatie wegnemen.
-— In hynsder ierje.
ier'kloarker, s. bloedzuiger.
ierlêze, v. aren lezen. Zie iersiikje.
ierlitting, s. aderlating. — I m m en in
icrlitting dwacn, overdr. hem grof voor
iets laten betalen.
ier'melk, -melts (spr. vaak : jirmelts),
adj. vroeg melkgevend. — In ier melts
3 , 2.
yesk(e)bult, s. aschhoop, asehbelt.
yesk(e)dobbe , s. aschbak, gemetselde
asehbergplaats buitenshuis.
yeskeliû, s. pi. aschmannen.
yeskepûster, s. f. asschepoester. — Hj a
is yn 'e hûs yeskepûster, de verschoveling.
— Bijek. 1846, 27. — Hsf'r. IV, 2.
yeskgat, s. n. aschkuil.
yeskich, adj. met asch bemorst. — Better
in weazige skoeoh as inyeskige
t e a n , beter door den modder gewaad om
wumkes.nl

YESK. 8 IIS.
wat te verdienen dan ledig bij den haard te
zitten.
yeskkroade, s. kruiwagen, waarin de
asch wordt opgehaald, in dorpen en kleine
steden.
yeskpôt, s. aschpot. — Stouwe as in
yeskpôt. Zie stouwe.
yesk-skeppe, s. aschschop.
ieslok, s. n. hooihoop , een van het groote
blok afgestoken stuk hooi, groot genoeg om
voor een of meer dagen het op stal staande
vee er mee te voederen. — overdr. Hy is
oan 't great ieslok, eet uit de staatsruif,
heeft een landsbetrekking. R. ind T. 2 ,
278". Lex. 122.
iest (spr. ook: jist), s. eest, droog-inrichting.
Vgl. sûkerei-iest.
yester (spr. jister, soms: juster), s. afgesloten
melkplaats in de weide. — Op 'e
yester rinne, fig. een gemakkelijk leven
hebben. [Vroeger werd het vee voor melktijd
in de yester gevoederd].
iet, iets, pron. holl.isme voor eat, z. d.
ietske, s. n. (een) weinig, iets, — In
ietske. — It is in ietske wiet wier.
— De pine bigjint in ietske (ook
ietskes) to lichten. "Vgl. (in)bytsje.
yet, yette (spr. jit, jitte), adv. Eng.
yet, nog, nochtans. — Hest al iten? Yet
net. — Ik wier doch yet mar sauntsjin
jier. B. ind T. 2 iik, ook: gemalen eikeschors, run. Ook
eek.
iik'hoarntsje, s. n. sciurus, eekhoorntje.
iikmounle, s. runmolen.
iikskylders, s. pi. die het eiken kaphout
van de schors ontdoen. — Iikskylders
plichten alear folie út Gelderlân
to kommen.
iikskile, v. eiken kaphout van de schors
ontdoen.
iis, s. n. glacies, ijs. — Op 't iis is niramen
loai, schaatsrijders doen altijd hun
best. — As de keallen op 't iis dounsje,
tsjernet men gjin reabùter, 's
winters karnt men geen grasboter, 's winters
kan men geen zomervruchten hebben,
bij schaarschte geen weelde. — H y j o w t
liim op glêd iis. — Hy komt onbislein
op 't iis. — Op âld iis friestit
fûl. Zie âld. — As 'top âld iis fr iest
is 't gau sterk, een (afgebroken en) opnieuw
aangeknoopte verkeering leidt spoedig
tot een huwelijk. — Ysenfis mutmen
bruke as 't er is, Stadfr. Vgl. bom-, hynster-iis;
snie-iis.
iis'baen, s. schaatsrijdersbaan.
iisbear, s. eg. ijsbeer. —overdr. In iisbear
fen in kearel, sterke, grove kerel.
iisberch, s. ijsberg.
iisboat, s. n. ijsboot, boot op slepers, waar­
, V'. — Beide ús mee men over ijs zeilt.
âlden woen' 't netlije||yettemoaije, iisboerden, s. pi. ijsborden, waarmee
koe 'k dy krije, 6. J. I, 11.
men den voorsteven van een schip bedekt,
yetteris, nog eens.
als het door 't ijs moet werken.
yettich, yettik, s. acetum, edik, azijn. iron. hooge halsboorden, 'vadermoorders'
Stadfr. eek. — Hy sjucht oft er de iisbrekker, s. schip, dat door 't ijs breekt,
pacht fen de yettich het. zet een om de vaart vrij te maken.
zuur gezicht, kijkt erg norsch of onvriendelijk. fig. baanbreker
yet'tichbrij, s. meelbrij, in water niet iisbúker, s. zware houten hamer met
azijn gekookt, en niet stroop gemengd. langen stok, om het ijs in vaarwaters stuk
yet'tich-f lesse, s. azijnflesch.
te slaan. Ook i i s k 1 o p p e r.
ieu, eau, s. seculum, eeuw.
iisbûtsje, v. het ijs in een vaarwater
iezing, s. school visch.
stuk slaan.
igael, adj. gelijkmatig, effen. Zie egael. iisder, s n. Zie izer.
igge, s. Zie ieh.
iisdûker, s. eg. colymbus arcticus, parel-
iggewearje, v. dwarsdríjven. Zie argeduiker.wearje. c. nepteiUrionalia, roodkeelduiker. Alb., 129.
iik, i'kentaeam, s. qitercus peduneulata, iis-ein, s. eg. hareläa glacialis, ijseend.
q. sessiUflora, eik, eikeboom. — Simmer- Alb., 117.
en w in t er-iik. — Sp a en s k e iik. iisfillk, s. eg. †ringilla montium, berg-
— Hwet hout is dat skipper'? Dat vink. ÍS. K. F., Lijst.
is iik, eiken (brand)hout.
iisfrjjer, s. m. vrijer, waarmee een meisje
wumkes.nl

IIS. 9 YM.
alleen tijdens het ijsvermaak verhouding
heeft.
iishok, s. n. ijshok (bij een boterfabriek).
iis-jûkel, s. ijskegel. Dongdln. iispylk.
Zh. iisspjirring. Zie jâlcel.
iiskâld, adj. ijskoud, zoo koud als ijs.—
De hannen—, de foetten binne mj
iiskâld.
iiskelder, s. ijskelder.
iisklopper, s. Zie iisbûker.
üskrabber, -kribber, s. ijskrap, ijsspoor
onder de schoenen, om zonder gevaar op ijs
te kunnen loopen. Ook iisspoar.
ÜS-neilen, s. pi. ijsnagels, in de hoefijzers
geslagen, als het paard op het ijs of op ijzige
wegen moet loopen.
iis-nocht, s. ijsvermaak. ld. V, 21.
iissé,'s. (de) IJszee. H. Z., Ts. tuwsen, 136.
iisskip, s. n. ijsschuit. Zie iisboat.
iisskjìn, adj. zoo zuiver als ijs.
ìisskosse, s. ijsschots.
iisskouwer, s. eg. iemand , die langzaam
maar zeker op zijn doel afgaat.
iisslide, s. ijsslede. Ind. B. 50.
iisspjirring, s. Zie üx-jCtkel.
iisspoar, s. Zíe üskrabber.
*iisteijer, s. ijsdooier, voor: zon. G-. J.
1, 56.
ik, pron. eijo, ik. — s. It eigen ik. - —
't Is allegearre ik en minen, die man
spreekt altijd over zich en het zijne.
ik (Westeí. Dantdl., Henndl., Smallnd., e. e.),
conj. ook. HL, Wkm., Mkm- yk. Zie ek.
i'kebasse, v. 'eiksehillen'. Zie ükskile.
ikeboskje, v. 't geschilde eikenhout tot
bossen binden. Ook 'eiksehillen'.
ikel, s. eikel. Ook ekkel en ekel (mede
in de samenstelling).
i'kelkofje, s. eikelkof f ie.
†ikelspanje, s een paar eikelvormige
niet een ringetje verbonden gouden knoopen,
door mannen in den hemdsboord gedragen.
ikelspek, s. n. spek van een varken,
dat met eikels gemest is.
ikelwâld, s. n. (met krenpeleik begroeide)
wildernis. — As 't f o a r j i e r wiet en
f'o c h t i c h is... den rottutyn 'cgroun
i t k o a r n . . . den w i r d t d y n 1 â n t a'n
ikelwâ-ld, Hulde II. 249.
iken, adj. van eiken, van den eik. —
Iken boskjes, eikehoschjes, - ook: geschild
eiken brandhout. Ook neakene
ïnantsjes. — Iken kachelblokjes.—
In iken plank e. — Ook eken (mede
in de samenstelling).
ikenbast, s., -kam, s., -blèd, s. n.,
-bosk, s.. -hout, s. n. Zie de Enkelwoorden.
iken(houten), adj. van eikenhout. —In
iken of i kenhout en kammenet.
ikenstamme, s. -stobbe, s., -t û k e, s.,
-woartel, s. Zie de Enkelwoorden.
ikke, pron. ik (in nadrukzinnen). — S t effen
net, mar ikke, W. D., Boel bitsj., 66.
ikker, s. akker. Vgl. bon-, yreid-, tcâlikker.
Ook e k e r, z. d.
ik'kergoatte, -groppe, s. greppel als
scheiding tusschen twee bouwakkers.
ikkerich, als 2e lid der samenstelling
in: breed-, plat-, rounikk erich, z. d.
*ik'man, s. m. egoïst; laatdunkend, eigenwijs
persoon. ld. IV, 175.
*iknianskip, s. n. egoïsme, eigenbelang-
(zucht).
yl, s. n. Hd Schwiele, eelt. — In arbeider
mei ylyn 'e hannen doarhwet
oanpakke. — Wy moatte oerein (om
te werken) oars krije wy yl oan 't gat
(van 't lang zitten). — It sagefyljen
giet troch yl en sward, door merg
en been — Hy giet troch yl en sward,
fig. door linnen en wol. — Hy het yl op
'e h û d, fig. is ongevoelig voor vermaningen
, in 't kwade verhard.
yl'bjj, s. wesp. K. ind T. a , 97». Zie ealjcbij.
ylgat, s. n. opening in een bijenkorf.
opening in het 'uilenbord'. Zie åleboerd.
ilich, adj. raHonnx, eeltig, vereelt.
illin'de, s. Zie eUitule.
ylmenaes'je, s. illuminatie, feestelijke
verlichting. Bijek., 1893, 31.
'im, pron. voor h i in (z.d). G. J. passim.
irnen, s. pi. bijen. Hsfr. IX, 247. Zie bij.
imerke, s. n. Hd. Heimchen, liuiskrekel.
Zie bakkers-i/ntye.
ymker, s. m. bijenhouder. Zie bijker.
ymkje, v. bijen houden. Zie bijl-je.
immen, pron. iemand.
impel, adj. Zie ampel.
ym'pelearje, v. í'ra. employer, gebruiken,
tot gebruik aanwenden. —Dat kin 'kwol
y in p e Ie ar je.— Yn in gr e a te húshâld
i n g kin men wol a e r d i c h h w e t
y mpelearj e, daar is veel noodig.
wumkes.nl

YM. 10 YNB.
ympost, s. vectigal, impost, waren-, ver­ ! ynbarne, v. inbranden.— It heablok
bruiksbelasting , vroeger o. a. ook op 't ge­ het yn 'e brân west, mar 't is net
maal. — Mealle sonder ympost, een í fier ynbarnd. — In merk op in fet
vrouw beslapen zonder kinderen te verwekken. ynbarne. — It barnt my yn, het
ympresje, s. (vgl. Tra. impression), in­ maakt mij ongerust, — ongeduldig, —grijpt
blazing , achterdocht. — Dat binne dyn mij aan met vrees. — It barnt my yn,
eigen ympresjes, je eigen verkeerde ge­ dat myn famke by skimerjoun yet
dachten. — Ympresjes f en de divel, I op it iis is, — datde aptekerit
kwade overleggingen.
drankje yet net klear het, wyls't
in, art. indef, een. — Ook, bij sommige ik nedieh nei hûs moat.
schrijvers, minder juist voor 'en, verkorting ynbarre, v. inbeuren, geld ontvangen.
van den, als : T r o c h in t i i d, — op in ynbergje, v. inbergen, onderdak , in
ba en, — út in fjou weren, enz. veiligheid brengen. — De skippers ha
in, conj. bij vroegere schrijvers, voor: ie i-d appels for Ge a leboer, kinne
en, z. d.
jy dy ek efkes ynbergje, kastlein?
'in, pron. pers. accusat. hem. — Ik Ja, set se mar yn 'e stá 1.
f'leaeh dy k e ar el nei, pakte 'in hy ynbylding, s. inbeelding. — Prov. Ynde
flarden en joech 'im in bats. Zie • by 1 ding is slimmer as de trédde-
him.
deis koarts. Tietj. en elders forbyl-
yn, praep. in , bij, tot, te, op, aan , ted ing.'
gen, binnen. — De kof je is yn 'e t sjot­ ynbyldsje, yen, v. zich inbeelden. —
te I. — De kij binne yn 't lân, in de Scil Setske de boer ha? Hjakin't
weide. — F o d het j e s t e r y n 't u z e s hjar to mins ten wol ynbyldje, mar
west, Hl. — Yn bid arring komme, ik leau it net. Ook forbyldsje.
Hsfr. I, 18. — Yn 'e miette komme, ynbine, v. compingerc, inbinden. — In
Ibid. I, 12. — Hy hie de eagen yn 't boek ynbine, Hsfr. XIV, 282.
wiidst iepen, Hsfr. XI, 14. —Dy man conlrahere, constriiigere, nauwer toehalen.
is yn 'e tarring. — Yn twaen, — yn — Yen ynbine, zich matigen, zich
stikken. — Yn 'e wyn. — Dy 't far- betoomen.
ket kriget wol ris in yn-'e-wyns ynbisytsje, v. gezelschap ontvangen. —
rek. Salv., MS., 68.
Prov. Dy 't litbisytsje wol moat ek
— Y n 'e h û s , binnenshuis.
ynbisytsje, wie op genood bezoek gaat,
— Dy kou het yn 't h o k k e 1 i n g moet ook anderen vragen.
kealle, als eenjarige vaars gekalfd.—X> a ynblank, adj. zuiver blank. — Hjar
mounlen binne yn 't se il, malen met ynblanke hals, K. ind T.
volle zeilen.
— Y n i e n e n. Zie icn.
— adv. Mei yn gean, mee naar binnen
gaan, W. Gribb., 28. — W y gean
op hûs yn, huiswaarts.
yn-azemje, v. achpirare, inademen. G.
J. II, 66 : y n-amj e.
ynban'dich, -bânnich, adj. continens ,
ingetogen, stilzwijgend, geheimhoudend,—
het tegengestelde van: uitbundig.
yn'bar, s. ontvangst van geld, wat men
inbeurt. — Op wykmerkedei het dy
kastlein wol ris in ynbar fen trijohondert
goune. — Tet stie mei in
snobdiske op 't iis, mar hjar ynbar
wier sa lyts, it jowch hast gjin
cleihierke.
3 , 288'.
ynblieze , v. ùispirare, inblazen. — 11
wier allinne it oantinsen oan it
forline, dat m y yet in hoop ynbliesde,
H. Z., Ts. tuwsen, lol.
ynbliezing, s. inblazing. — L i û o p h j a r
jierren lizze er ek yet wol bleat
for om tr och yn bliezingen fen
m o a i praters forkearde ynbliezingen
to krijen, Sw. 1852, 17.
ynbliid, adj. innig blijde, hoogst blijde.
ynboarst, s. ìndoles, natura, inborst. G.
J. passim. — De deugden fen hjar
ynboarst, v. Blom, Bik., 20.
ynboel, s. suppellcx, inboedel, alles wat
tot een huishouden behoort. — G. J. 1, 224.
ynbraek, s. effractio, inbraak.
ynbrekke, v. cffringerc,
wumkes.nl
inbreken. —

YNB.
Yn in h û s - — , by im men y nb r ek k e.
ynbrekker, s. m. inbreker.
ynbreuk , s. inbreuk. — O p i m m e n s
rju ch t y nbreuk m eit sj e. — Ynbrcuk
nieitsje op eat, iets afkeurend beoordeelen.
ynbring, s. inbreng-; aanbreng-. — De
ynbring f'en 't wiif is gr e at er as
f en de man, de vrouw verdient meer dan
de man, of: brengt meer ten huwelijk mee
dan de man.
ynbringe, v. importare, hiferre, in-, binnenbrengen.
— Dou mast gau hwet
p r i k k e n ynbringe, wat takken bij den
haard brengen. Hsfr. VI, 57.
bijdragen tot de behoeften van 't huisgezin.
— S ij k e h j 11 r t w a g r e a t e j o n g e s
h a b b e a 11y d w i r k en b r i n g e al a e rdieh
hwet yn.
een uitgezakt deed naar binnen brengen.
— In breuk —, it liif ynbringe.
iets aanvoeren ter verdediging — Syn
m i s s e t w a e r d h i m s a d li d I i k m a k k e,
d a t h y koe d e r n eat t s j i n y n b r i n g e.
— S ap e is o an I o ( t e , n o u h e t e r y nbroeht
(als reden van vrijstelling), dat
er n earbo a rs t i ch is.
ynbringsel, s. n. praele-rtun, voorvvendsel,
uitvlucht. — Mem, ik k o m grif' t o
let y n 'e s k o,a 11e. D ê r k i n s t w o 1
in y n brings e 1 op b i t in k e , siz ma r :
ús klok het stien. Vgl. biìerh, t'Utri/iixel.
ynbûkje , v. inslaan , nederslaan. — De
b o a i in f e n 't f e t y n b û k j e. — Ü e g ronii
ynbûkje, losse verhevenheden van den
grond neerbeuken, effen maken.
ind, conj. en, in Halb.-spelling. Zie en.
yndach'tich, adv. holl.isme: iiienior. indaehtig.
— H y m a k k e m y d e r y n-;
d a c h t i e h op, herinnerde mij er aan, maakte
mij daar attent op.
yn'damp(j)e, v. invoehten (van strijk- of'
niangelgoed). — 11 s t r i k e r s-g ú d y n d a mpe.
Ook ynfoehtsje.
•Yndiaen', s. m. Indiaan.
Yndiaensk, adj. Indiaansen. Hsfr. XIII,
68.
*yndied', adv. Eng. indeed, inderdaad.
yndien', conj. .s7, indien, zoo. G. J. II,
78, 107.
yn'dykje, v. bedijken, afdammen, inpolderen.
Lex. 758,
11 YNF.
yndippe, v. indoopen. Zie dippe.
yndjip, adj. zeer diep, — ernstig. —
' Keningen. .. o, nimme yndjip ter
i herte, G. J. I, 228.
yndodsje, y. indommelen, insluimeren.
' ld. XVIII, 161.
yndolle, v. ingraven: ingraveeren. G. J.
II, 70, 80.
yndraeije, v. (zich) ergens inwerken. A.
378. —Dy faem wol 't gat er dêr yndraeije,
gaat by een welgestelden weduwnaar
dienen in de hoop om hem te trouwen.
-- Dy kearel het hini dêr nioai yndraeid,
is daar tot zijn voordeel bij ingetrouwd.
yndroegje, yndruije (dit meer in objectieven
zin), v. indrogen. — De bòle is
yndroege. — De groun is djip ynd
r o e g e (bij aanhoudende, sterke droogte). —
It swit yndruije mei in slokje.
inpeperen, 'inzouten.' — Ik scil dy
sn úsh o ann e dat s k e 1de n en ra ehen
y n d r u ij e.
yndûkje, v. indeuken. — Dou mast
dy n hoed sa n e t yndûkje, den rekket
er út it fetsoen. •— In yndùke
boarst, platte, ingevallen borst.
ynein', adj. versleten, afgeleefd, voorbijgegaan.
Meest oan-, to'n-ein. Zie
tin.
i'nerlik, ynnerlik, adj. & adv. innig. —
Myn ienichste sister, dêr 'k sa in
er lik e folie f en halden ha, W. D. ,
Yens Wird, 27.
— I n e r 1 i k e k à 1 d , door en door koud ,
— in er lik e bliid, inblij.
ynfaem', adj, & adv. erg, ergerlijk, in-
: faam. — In ynfame leugen. — Ynfam
e g r e a t s k , — o n d o g e n s.
yn'fal, s. inval. — It wier dêr altyd
de s wiet e ynfal of fal-yn, z. d.
invallende gedachte, denkbeeld. -- Faek
s e 11 e e r s y n m u z i k a 1 i s k e y n fa Hen
op 'e noat, R. ind T. s , '20'.
tussehenval. — In rare ynfal, een leelijk
intermezzo.
ynfalle, v. invallen, instorten. — De
w a n g e n f a 11e h i in y n , —- in y n f allene
m û 1 e. — De groun —, it áld
hû s is y nf a 11 e n.
aanvallen. — Op immen ynfalle.
te binnen komen. — Ik wit wol hwer
wumkes.nl

YNF. 1 2
't dy liû wenje, mar 't wol my nou
net ynfalle.
ynfandelje, v. bijeenzamelen en in huis
brengen. — Bern! jimrac moattejimme
boartersgûd ynfandelje.
inzamelen. — Dy blaespoepen kinne
yn in dei wol aerdich hwet sinten
ynfandelje.
ynfange, v. gevangen nemen. — ,1 y
binne wer ynfongen as bosksivabb
e r , struíkroover.
jrnfar, s. ingregsim, invaart, plaats waaide
schepen binnenkomen, het binnenkomen
van een schip. Lex. 887.
ynfarre, v. binnenvaren, — van een
schip (in de haven of dorpsopvaart).
ynf iele, v. 'invoelen'. — In kon ynf
i e 1 e, een in barensnood zijnde koe onder- /
zoeken om te weten of het kalf goed ligt.
— fig. Ik scil him ris ynfiele, polsen
, om te weten wat hij in zijn schild
voert.
ynf iemje, v. invademen, inpalmen. Salv.,
71. — De line ynfiemje, de treklijn
van een schip. Zie f iemje.
ynfier, s. invoer. — Ynfier f en forbeane
waren, invoer van contrabande.
ynfiere, v. invoeren. — Jouns fiven
en seizen oan 't miildeimiel . . . .
dy moade scille wy mar net ynfiere.
ynfie'ren, adj. & adv. deftig, gemaakt,
trotsch. — Dat skroarke tri pket sa
ynfieren de strjitte lans, krukt
o ft se wit hwet is. — Sokken dy't
by dominy yn in goed bléd stcane,
rinnc altyd allike ynfieren, dér
kin hast net in glimke ôf, Hsfr. XI ,
165. — Ibid. XIV, 3/4.
innig, oprecht, ernstig. Cl. J. I, 125, 155.
— Hy song fol smaek en ynfieren,
met innigheid , gevoel. B. ind. T. 2 , '20'.
ynfierenheit, s. gemaaktheid, trotschheid.
ernst, oprechtheid. Zie ynfieren.
yn'fyn, adj. zeer fijn, delicaat. — Us
Jank e is ynfyn en trochblank.
ynf ljje, v. invlijen. — De rike liû
ite o erlangs u ui en rest e nou en den
ris; hja wolle 't er ticht ynflije.
inschikken, toegeven. — In bytsje
zuoatte jy hjar ynflije.
wumkes.nl
ING.
ynfoarderje, v. invorderen. — Jild
y nf o arderje.
ynfochtsje, v. invochten. Zie yndampe.
ynfoegje, v. in-, tusschenvoegen. —
Hwet by in brief ynfoegje.
— In mûrre ynfoegje, de voegen
aanvullen.
ynfolle, v. invullen. — Ik hab de
rou brie ven op 't ynfollen nei ré,
de namen moeten nog worden ingevuld,
Hsfr. XI, 37.
ynfredich, adj. zeer vreedzaam, innig
tevreden. Zie freãich.
ynfreegje, v. verzoeken binnen te komen.
— Ba es smid wierby dedoar,
mar ik haw him net ynfrege, hwent
ik ha nou gjin tiid to praten.
— Op 't ien of 't o ar ynfreegje,
nader inlichtingen vragen.
ynfrette, v. invreten, inkankeren.
ynfretten, adj. & adv. ingevreten, door
en door. — Ynfrettene gjirrich. —
Ynfrettene jaloerskens, erge, diep
gewortelde jaloerschheid. R. ind T. z , 31".
Vgl. trochfretten.
ynfrettend, adj. invretend.— Fitrioel
is ynfrettend: it fret yn.
ynfrysk, adj. door en door Friesch.
ynfrom, adj. innig vroom.
ing, adj. eng, nauw. Ook: eggig, stomp.
Zie êch.
yngael', adj. Zie erjacl.
yn'gean, v. ingaan. — Pier en Tet
wieme yn 'o hùs sa f'reeslik oan
't fjuchtsjen, dat de bûrren binne
er op yngicn, het huis binnengedrongen.
— O God! litte ús bea jou e ar yngean,
G, J. I, 121. — De tsjerke, —
de sko a 11 e giet y n, de godsdienstoefening
, — het lesuur vangt aan. — Dy saek,
dêr scil 'k mar net fierder op yngean.
ingel, s. m. engel. pi. ingels. Hl. yngel,
y ng 1 en. — In ingel y n 'e mûlc en de
divel yn 't hert, van een uiterlijk vriendelijk
, maar valschaardig mensch, — ook
van een schijnheiligen kwezel.
ingel achtich, -haftich, adj. engelachtig.
Vgl. ingelich.
ingelgereaunt', s. n. engelengefluister.
R, ind T. a , 369'.
j ingelich, adj. engelachtig. — In inge-

ING. 18 YNH.
lich wezen, engelachtig gelaat, Salv., 106.
ingelln'ne , s. f. engel in , lief meisje,
lieve vrouw.
íngelke, s. n. Zie ingeltsje.
ingelsyk'te, ingelse-sykte, s. cngelsche
ziekte, zwakheid in de gewrichten (bij
kinderen).
ingelsk, adj. van een engel. — Al petearreste
mei ingelske tongen, al
spreekt ge met engelen-tong (ge zult mij niet
bepraten).
als een engel. — Ik wier net ingelsk,
mar divelsk, vreeselijk toornig.
Ingelsk, adj. & adv. Bngelsch. — Ingelsk
dôf, Oost-Indisch doof, hoorende
doof. — De faem lit de Ingelske
flagge waeije, heeft de menstruatie.
Schelt. MS., 2. — Dy faem praet Ingelsk,
zij is rijk.
Ingelsken, s. pi. Engelschen. — De Ingelsken
binne op'e kust, er is onraad.
ingeltsje, s. n. engeltje, geliefd kind,
teerbemind meisje.
chrysomela, lievenheers-haantje (insect).
Vgl. ko†-je-ingeUye.
in'geltsje-iten, s. n. witte doovenetel.
yn'gewân(t), s. n. ingewand(en), binnenste.
— G. J. passim.
ynglûpe, v. in-, binnensluipen, — onaangemeld
of ter sluik binnenkomen. — Ik
kom er mar efkes ynglûpen, bij een
vriend of buur. — Hy komt gau ris by
de kastlein ynglûpen om in romerfol.
Zie ylápe.
yngoe, adj. volmaakt goed. — O, tins
hwet de yngoe God de onwirde
minske al jowt, G. J. I, 1.
yngol, adj. door en door gul,— goedig,
It j. Frysl., 213,
yngong, s. ingang.
yngongspleatse, s. ingangsplaats, toegang.
G. J. I, 225.
yngréven, yngriven, adv. ingeworteld,
door en door. — Yngrevene gjirrich,
— nidich.
yngrien, adj. volkomen groen. — As
de greiden moai steane, is 't gêrs
sa yngrien.
yngrimmitich, adj. innerlijk boos, —
vergramd. R. ind T. 2 , 77*. Zie grimmitich.
— Yngrimmitige fûl, uiterst schraapzuchtig,
vinnig. Zie fûl.
ingster, s. unster (weegwerktuig).
ynliabbe, -hawwe, v. in bezit'hebben,
beheerschen, innemen (plaats beslaan). .—
De greaten, dy de fette posten ynhiene,
R. ind T. 3 , 42". — As se einlings
de hele wrâld ynha, ld. III,
159.— De i er'appels hawwe 't lân
yn, het loof der aardappels is zoo ver ontwikkeld,
dat bet land er geheel mee overdekt
is.
— De divel ynha, met den duivel
bezeten zijn, fig. erg boos of vergramd zijn.
ynhaejje, v. (eíg. hooi-)inoogsten. fig.
behalen, machtig worden. — Om ginste
en amten yn to haeijen, R. P.
ynhâld, s. inhoud. — De ynhâld fen
in boek, forhael, stof, doel, strekking.
— Der is in ding fen ontfanger!
O, dêr kin 'k de ynhâld wol fen riede:
bitelje is 't boadskip.
ynhâlde, s. inhouden: binnenhouden. —•
De sike kin neat ynhâlde, hy spuit
alles wer út.
terughouden. — Dehynsders ynhâlde.
— Immen fen syn lean ynhâlde.
—- De jonge koe 't kakken net
ynhâlde. — Hy koe 't laeitsjennet
ynhâld e.
! — Yen ynhâlde, zich bedwingen. —
Dy kearel hie sa'n geswets, dat ik
koe mj op 't lest net mear ynhâlde,
ik sei myn miening ek ris.
— Op 't ien of't oar ynhâlde, bij
voortduring op aandringen. — Myn wiif
hâldt der mar op yn. hja wol ris
nei Lj ou w t er-m erke. — Wymoatte
der by 't ge me int e-bis tjû r op ynhâlde,
dat wy hjir lantearnen krije.
— It kammenet is yn halden, bij
den publieken boedelverkoop niet aan den
bieder toegewezen.
beteekenen, voor reden hebben. — De
doarwarder is nei Pier es gien,
hwet scoe dat ynhâlde? — In doek
om 't kin, dat houdt wat in (nl. bij
een jonge vrouw) Stadsfr.
ynhâlden, s. lichaamsgestel. — Wytske
hie in ynhâlden fen izer en
stiel, Forj. 1891, 161. — De âlden,
onze voorouders, wierne liù rnei ynhâlden,
met een sterk gestel, R. ind T. B ,
303. Vgl. ynhouten.
wumkes.nl

YNH. 14 YNK.
ynheakje, v. inhaken , in de haken doen.
— In do ar —, in fin ster —, it roer
ynheakje. — fig. Hja heakkcn it
wirk goed yn, begonnen het goed en met
verstand.
— De klean ynheakje, doorhaken
nauwer toehalen.
ynheíje, v. inheijen. — In peal ynh
e ij e.
met dwang iets leeren, 'instampen. —
In kearel, dy se as jonge ek hwet
kreamm er s-1 a ty n mei de bo 11 epy s t
ynheid hiene, R, ind T. 2 , 281''.
ynhelje, v. inhalen. — Hea ynhelje,
hooi binnenhalen van den hooiberg, voor
dagelijksch gebruik. — 't Gûd ynhelje,
linnen en ander goed in huis halen. — I k
wol hjir Ijeafst gjin earme hûshíXldingen
ynhelje, de gemeente niet
met armlastigen bezwaren.
feestelijk inhalen. — De boargem aster
ynhelje.
— lm men ynhelje op 'e wei, achterop
komen.— Forlerne tiid ynhelje.
ynhellich, adj. inhalig, hebzuchtig.
ynhellichheit, s. inhaligheid. R. ind
T. 3 , 267".
ynhiere, v. op nieuw huren.
ynhiering, s. (het) inhuren. — Ynhiering
meitsje, een bocrenplaats opnieuw
huren.
ynhildigje, ynhildsje , v. inhuldigen.
gastvrij ontvangen. — Dy feint wirdt
dêr (by de faem hjar âlden) tig e
ynhildige. — Wy moatte dy drys te
kearel mar net folie ynhildigje,
hwent o ars komt er hjir wit ho
f aek.
ynhingje , v. werk —, moeite inticbben. —
It seil der swier ynhingje, fen dy
gjirge kearel jild los to krij en. —
It scil der hjoed swier for my ynhingje,
'k zal vandaag een zware taak
hebben , R, ind T. 2 , 53''.
ynhouten, s. pi. inhout, geraamte van
een schip, fig. lichaamsgestel. Zíe ynìiâlden.
inborst, karakter. — As de ynhouten
net doge by in minske, ik wit net,
o ft dat wol troch pree kj en lape
wirde scil, R. ind T.°-, 287".
ynintsje, v. vaccineeren, inenten.
ynintsjen, s. verb. in-enting. — It is
wumkes.nl
hjoed ynintsjen yn 'e skoalle. Ook:
yn-interij', s. Sw. 1862.
ynjaen, v. ingeven. — lm men gûd
ynjaen, medicijnen toedienen. — Ik jow
elk f rij om my to bitsjoenen, mits
hja moatte my neat ynjaen.
inspireeren. — 11 wier of 't my y njown
waerd, dat Beitske in f rijer
hie, dérom tocht ik: ik moat wol
ris sjen.
— Dat het n a t û r hjar y n j o w n,
ingeschapen. Lex. 859.
— Yen mei 't ien of 't oarofi ramen
ynjaen, zich met iets of iemand in-
{ laten. — Effekten dêr wol'k my net
mei ynjaen, o ín 't ik er gj in f o rst ân
fen ha. — As m an en wii f onienich
liinne, dêr moat men yen net m ei
y n j ae 11.
*ynje, v. innen, invorderen. G. J. I,
200 — Hett., 189/90.
in-, binnenhalen. Vgl. rojge-ynjen (Hsfr.
IX, 255).
inje , v. oonen: lammeren werpen. Zie eanduje.
.ynjeije, v. indrijven. — Immen de
pest ynjeije, boos maken.
ynjiette, v. inschenken. — Jiet den
yn . . . baerndewyn en bier, G. J. I,
52. — Kof je of thé ynjiette.
in den mond gieten, naar binnen gieten,
fig. inpompen , ingeven. — As de b ern
n e t 1 e a r e k i n n e o f w o 11 e , k i n m a st
e r 't h j a r r e n net ynjiette.
ynjouwing, s. inspiratie, ingeving. —
Yn de droge troch godlike ynjouwing
formoanne, Halb. Matth. II, 12.
ynkâld, adj. door en door koud.
ink'appel, s. Zie inketapel.
ynkassearje, v. incasseeren. Ook: zich
toeeigenen. — Hestou dat y nk asse
a r r e ?
ynkeap, -keep, s. inkoop.
ynkeapje , v. inkoopen. Zh. ynkeepje.
ynkiar, s. inkeer. — Ta ynkear
k o m m e.
ynkeare, v. inkeeren. — Ta yen sels
y n k e a r e.
inslaan (een weg). — Mar dy . . . 't,kromme
p a e d ynkeare, scil God
w eist jure, G. J. 1,181.
ynkeatsje, v. de haak van den haardketting
in een hooger hangenden schakel

YNK. 15 YNK.
(keat) inhaken, om den pot verder van
het vuur te brengen.
ynkeepje, v. inkeepen, een keep maken
in hout.
ynkeile, v. inwerpen, ingooien. — H y k e i 1de
mei in grou stiendeglézenyn.
inkeld, adj. enkel. — De das inkeld
om sla en, met éen slag om den hals doen.
— Inkeld ris, een enkelen keer, slechts
zelden.
— Oer inkeld e jierren, voor of over
eenige jaren.
— Troch 't oanhâldende je ij en
kom me de hazzen der in kei der,
worden zo minder talrijk. — Prov. Dat is
in inkelde fûgel dy der fljucht,
iets wat zelden voorkomt.
in'kelfâld, s. n.& adj. enkelvoud, enkelvoudig.
inkelgoune , s. goudgulden : zilvermunt
of waarde van 28 stuivers. Zie acht-en-tiveintich.
— In inkelgoune de hjouwer,
dat jowt spekstrou. [Als de haver /1.40
per lopen kon opbrengen, werd het werkvolk
door den boer op spekpannekoeken onthaald].
inkelheit, s. ondubbelhartigheid, eenvoudige
oprechtheid. — De âlde ienfâldichheit
en inkelheit, G. J. II, 100.
inkelik , adv. enkel, alleen , eeniglijk.
G. J. Il, 45.
inket, s. inkt. Hl. ynket. — Dou
mast d y n n a m m e s e 11 e mei pinne
en inket (niet niet potlood). — Hy het
nin inket yn 'e pinne, is onnïachtig
(bij de vrouw).
in'ket-apel, s. inktappel, galappel. Ook
ink appel.
inketfet, s. L, -flesse, R., -fleske
(-gleske), s. n., -h oarnft sj e), s. (n.). Zie
de Enkelwoorden.
ynketiering, s. inkwartiering.
ynketierje, v. inkwartieren.
inketkanne, s. inktkan. R. indT. 2 , 433 } yn'kypje, v. oen kijkje nemen (bij iemand
in huis). — 13 y immen ynkypje,
even bij iemand binnenkomen. R. ind T.
.
inket-liù, -slabbers, s. pi. schimpend:
pennelikkers. Hsfr. VII, 256.
inketplak, s. n., -pot, s. Zie de Enkelwoorden.
inketspuijer, s. inktvisch.
ink'hoarntsje, s. n. eekhoorntje. Zie ilkhoarntsje.
ynkin'nich, adj. eenkennig. R. P., Jouwerk.,
24. Zie ienlcennich.
a ,
51*.
ynklausk', ynklau'(wer)ich', adj. inhalig,
sehraapzuchtig. A. 190.
ynklauskens , s. inhaligheid, schraapzucht.
Sw. 1884, 79. — Forj. 1892, 141.
ynklauwe, v. schrapen, naar zich toe
halen.
ynklauwer, s. eg. schraper, inhalig
mensch. — In earnige ynklauwer,
gierige geldschraper. Hsfr. X, 109.
ink'ling, s. Zie ienïing.
• ynklopje, v. inkloppen, kloppende indrijven.
— Immen ynklopje, door kloppen
op de glazen iemand nitnoodigen binnen
te treden. Sw. 1884, 50.
ynkoart(sj)e, v. inkorten , korter maken,
— worden, inkrimpen. — As de dagen
ynkoartsje giet it oalje-baernen
wer oiiii. — As men alle jierren
on d er d a mm e t k oart e t i t k apt a e 1
liird yn. — Hy mei syn steat wol
hwet ynkoartsje, Hsfr. XIV, 58.
ynkomme, v. binnenkomen, bij iemand
binnentreden. — Do 't Borger h e ar de,
dat Sy ts e der wier, m oas t de m an
dalik ynkomme, Fr. Volksalm. 1884,
148. — . . . it is hwet me ar as kom
hwet yn en yt hwet, iets voornamer
dan een alledaagsch persoon, W. D. , Utfenh.,
10.
s. verb. (it) ynkommen, (de) inkomst,
intocht (b.v. van een vorst).
ynkom(me)ling', s. eg. die uit den vreemde
in een land —, of van buiten af in een
plaats is komen wonen.
ynkommen, s. n. revenu, inkomsten,
renten, vast jaar-, maand- of weekgeld,
traetement, enz. — In f ês t y nko mm en
is fêste earmoed, gezegde van (geen
hooge) ambtenaars.
ynkryabels, adv. Fra. i .croyahle, ongelooflijk
, vreemd, bespottelijk. — 11 kin al
ris ynkryabelse mâl, H. S., Teltsj., 4.
— Rike mâldoggers kinne 't soms
ynkryabelse bryk bitinke.
ynkrije, v. binnenhalen.—It rak mei
linnen ynkrije.
naar binnen krijgen, innemen. — Ik
kin dat gûd, die medicijn, net ynkrije.
wumkes.nl

YNK. 16 YNN.
zich er inwerken. — Ik se il 't lijir,
hoopje 'k, wol ynkrije, de klanten hier
wel voor mij winnen.
ynkrimpe, v. inkrimpen. Zie krimpe.
ynkringe, v. indringen. R P., Asjiemme,
142. Zíe l-ringe.
ynkrommelje, v. telkens bij kleine gedeelten
bijpassen. — Minne kin f e n s y n
effear net bistean, mar hy het wol
hwet om er by yn to krom mei jen.
— Men kin m ak 1 ik sa lang ynkrommelje,
van zijn kapitaal bijpassen, dat
men op n e a t kom t.
ynkûlje, v. inkuilen (van groenvoeder).
— Ierdappels ynkûlje.
ynlaech, s.beslaglegging.— Hy tocht
oan de skrobber (hier: deurwaarder),
dy 't de ynlaech dwaen sco e, R. P.
Jouwerk., 17. — Onge 1 okkige minsken
ynlaech t o dwaen, Ibid. 19.
ynlânner, s. eg. inlander, inboorling.
ynlânsk, adj. binnenlandsch. — Ynlânsk
e waren, rogge, weet, — ynlânsk
spek, smoar.
ynlappe, v. naar binnen slaan. — Dat
steapeltsje pan koeken scil Ie wy
der gau ynlappe. — Hjir! in gleske
anys, dat mast er mar gau ynlappe.
ynleverje, v. inleveren. — Stimbriefkes
—, rekkens ynleverje.
ynliede, v. inluiden. — De m e r k e y nliede.
ynlleding', s. inleiding.
ynlik, adv. innig. — Ynlike ljeaf,
Forj. 1890, 6. Vgl. ynnerlik.
ynlitte, v. in-, binnenlaten (in alle beteekenissen).
ynlizze, v. inleggen. — Ierdappels
ynlizze, pootaardappels in de gemaakte
gaten leggen.
inmaken. — Sûrkoal, snijbeane...
ynlizze.
— In doaske mei ivoar ynlizze.
— fig. Fyn ynlein, listig, geslepen.
— Mem scil wol in goed wird f o r
my ynlein ha, in mijn voordeel hebben
gesproken, Hsfr. VII. 150.
— Earne tsjin ynlizze, zich met
aangevoerde redenen tegen iets verklaren.
— Mynhearen, disse twa hjarsizzen,
dér haw ik hwet tsjin yn to
lizzen, W. D., Wintergr., 135.
wumkes.nl
ynlizzer, a. eg. bij 't aardappel-poten :
die de 'poters' in de gaten legt, — bij 't
koolzaaddorschen: die de schooven op het
draagkleed brengt.
nieuwe dijk, binnen den ouden in verval
zijnden zeedijk aangebracht.
ynlizzers, s. pi. peulen om in te leggen,
conserveeren.
ynljeaf, adj. inlief. — Swiet, oerswiote
famke, || ljeaf, ynljeave
lamke, O. .1. I, '•'. — Djûr, ynljeaf
heit elan, Salv., 47.
ynljochting, s. inlichting. Sw. 1852,10.
ynljochtsje, v. inlichten, inlichting geven.
ynlosse, v. inlossen. — It pan ynlosse,
tegen betaling van schuld.
ynlûke, v. intrekken. — De foetten
ynlûke. — It gat ynlûke, trachten
vooruit te komen, als iemand vreest van
achteren te worden aangevallen, fig. zich
terug trekken van een uit te voeren plan.
ynmiette, v. inmeten, meten bij inkoop.
— Sa 't men ynmiet, heartnienek
út to mietten, mar dat dogge de
ierd appelskippers net, is 't si z zen.
door bij de kleine maat uit te meten op
de geheele hoeveelheid inboeten.
ynmoanje, v. invorderen. R. P.
ynmoed, s. ernst, meenens.— Is dy dat
ynmoed'? — As't ynmoed is, den wit j
men net hwet men kin. Vgl. tinken. í
ynmoedich, adj. innig, ernstig. — Hy
bea sa ynmoedich, Forj. 1881, 185.
ynnerlik, adj. & adv. Zie inerlik.
ynnich, adj. & adv. Zie ynlik. >
ynnimme, v. innemen. — Dy folie j
pillen ynnimt, wirdt faek biski- j
ten, Schelt., MS., 10.—Dy man is by- j
sondere praetsk. Ja, dêr het er \
gûd for ynnomd, 'spraakwater' voor ge- i
bruikt. — Opynnimmen passé, nauw- ;]
gezet de voorgeschreven geneesmiddelen in- ]
nemen, schertsend: zorgen het noodige (van î
eten en drinken) te gebruiken. — Pan- ;
koek mei bûter en sûker is wol -j
yn to nimmen, laat zich wel smaken, ;
in huis nemen. — Dat bidlers-bern
wit net hwer 't se to-nacht hinne
scil, gjin ien wol hjar ynnimme.
— In stêd ynnimme.
— Frjeonlikens nimt yen for imm
e n y n. j

YNN. 1' / YNS.
ynnirn'melik, adj. innemend. R. P., As
jiemnic, IV.
yn'noadsje, v. uitnoodigen om binnen
te komen.
in-oar', pron. elkander. — Mei in-oar,
te zamen. — Troch in-oar, door elkander,—dooreen
gerekend. — F o ar in-oar,
in orde, geregeld. — Yn in-oar, — op
in-oar, — lít in-oar. Vgl. elkoar.
ynoarm', adj. & adv. enorm , verbazend.
Ook o 11 o arm.
yn'pakke, v. inpakken. — G-ûd ynpakke.
— Hy kin wol aerdich hwet
ynpakke, heeft goeden eetlust. — Immen
ynpakke, afzetten, geld afhandig
maken. — Dy frou Snip het yn 't sin
omjou'yn to pakken, tot een huwelijk
over te halen, Bijek. 1894, 59.
ynpalmje, v. in-, binnenpalmen. — In
line ynpalmje. — Dy âlde jildwolf
het swiet-wei dy widdou hjar kapt
a e 1 y n p a 1 m e.
ynpàn'nich, adj. bolrond. — Ynpânnieh
lân. rondom aan de kanten hooger
dan in 't midden. Vgl. aeähùl. — De dútsk
e [sk ear] m es sen . . . rinne mei in
ynpânnige bocht fen de rêch nei
it ich ta, E. ind T. 2 ynproasje, ynproesje, v. 'inproezen':
al kauwende naar binnenwerken. — Goass
e hie der al in heal skinkeenal
de klokspizen, dy der om hinne
stiene, ynproasse, L.in W., 327.
ynride, v. inrijden. — De stêdynride.
met den wagen binnenhalen. — H e a
ynride. — Ik scil dy de hûd ynride,
gevoelig kastijden, Slj. en Rj. 1897, 28.
ynriede , v. voorraad opdoen. — De st udint,
dy sjoen hie hwet er... ynret
wier, R. ind T.
, 280'.
yn'pealje, v. met palen afzetten (een
terrein). E. P. in Epk., 350.
ynpiperje, v. inpeperen. — Jonkje,
astou wer skûltsj esets t e, den scil
ik it dy ris ynpiperje, je daarvoor
kastijden.
ínscherpen, aan 't verstand brengen. —
Ik ha him dat goed ynpipere.
ynplantsje, v. inplanten. — Blommen
ynplan tsj e.
fig. in 't hart geven. — Wol doch,
Him el! Wif ynplantsje, || dat hy
him nei God m o a t k a n t s j e, Gr. J. I, 79.
yn'pleats, s. binnendijksche zathe. 11. 244.
ynpolderje, v. inpolderen.
ynpresse, v. inscherpen. Vgl. 't volgend
art.
ynprikelje, v. inscherpen. — 't I mmen
goed ynprikelje, nadrukkelijk aan
't verstand brengen. Vgl. ynpiperje, -prcsse.
ynprintsje, v. inprenten. — Iebel hie
't hjar man goed ynprinte, dat er
him net f or prat e moast by de lânh
e a i- r e.
2 , 82'.— Hjerstmis den
moat it op in yn rieden gean for de
winter. Vgl. yntuge.
ynrinne, v. in-, binnenloopen. — D ê r
komt in tige bui oan, lit ús efkes
by Sj oer des ynrinne. — Men moat
er net ynrinne lyk as de bolle yn
'e reak, niets ondoordacht ondernemen.
— lm men ynrinne, loopende inhalen.
— R. ind T. 2 , 72'.
— Dat scil der wol ynrinne, veel
geld kosten.
ynriuwe, v. inrijgen. Zie riuice (v.).
— Dou mast dyn mûle hwet y nriuwe,
je den mond wat snoeren, niet
zoo veel praats hebben, R. ind T. 2 , 12".
ynroalje, -ruilje, v. inruilen.
ynroastje, -ruskje, v. inroesten. Zie
roastje.
ynrôlje, v. inrollen. — It naeijen of
breid sj en ynrôlje, in elkaar rollen,
inpakken.
ynroppe, v. binnenroepen.
ynsakje, v. inzakken.
ynsâltsje, v. inzouten. — Flesk ynsâl
tsj e.
ynsamling, s. inzameling. Sw. 1857. 57.
ynsêd, adj. volkomen zat, fig. hartelijk
moede. ld. XV, 189. Zie xêd.
ynset, s. inleg. — In dûbeltsje is
de ynset (bij hazardspel).
ynset, s. inzetting, gebod. G. J. I, 193.
ynset, s. inleiding, begin. — Dat is
in nuvere ynset, een vreemd begin. —
Gjin minske koe dêr ynset fen tinken
oer krije, Ned. niemand kon er kop
of staart aan vinden.
ynsette, v. inzetten. — Nije glêsruten
ynsette.
inzet betalen (bij spel). — Elk inpear
sinten ynsette.
2
wumkes.nl

YN.-Î. 18 YNS.
in huis zetten. — 11 rak mei linnen
y n s e 11 e.
— Ynsetten kom me, haastig binnenkomen.
— Der kamen fjouwer gasten
ynsetten. — Der komt in f r j e m d e
kearel de bûrrcn ynsetten.
voorgaan bij 't zingen, voorzingen. — By
't psalm sj ongen moat ien ynsette.
Vgl. foarsjonge.
beginnen. — Dat set goed —, raeryn,
inzetten, instellen. R. P., Jouwerk., 7.
ynsetting, s. inzetting, instelling, gebod.
ynsile, v. jnzeilen, binnenzeìlen. — De
haven ynsile.
door aanzeilen indeuken. — Hja ha de
kop, voorsteven van 't schip, ynsyld op
in â 1 de stobbe.
— Mei immen ynsile, zich met iemand
inlaten. — De divel jowt net
hwet er onthjit; dy 't mei him ynsylt,
tríuwt er tl e bûsen fol hynstefigen,
Bijek. 1859, 25.
ynsjen, v. inzien. — My tocht, dou
scoest it ynsjen, Lys, datst dy sûplap
f en in fint net ha mast e.
s. verb. zienswijze, inzicht. — Nei myn
ynsjen kin dat saekjesanetgoed
kom me. — Ba es Jarich het in klear
ynsjen yn 'e wier heit, in de leeringen
der H. Schrift. — G. J. II, 71: ynsjochte.
Vgl. ynsjuch.
ynsJiPJG, v. inzeepen.
ynsjitte, v. inschieten. — It brea ynsjitte,
het brood in den oven schieten.
instorten. — Hja hiene in nije saed
groeven, mar do dy op 'e djipte
wier, is er ynsketten.
—• Earne hwet by ynsjitte, inboeten.
— As Oeds nei Amerika giet,
scil ik de ry ksdael d ei's dy 'k him
liend ha, der wol by ynsjitte. —
Hy woe moarn nei tsjerke, mar
mei de drokte scil dat er wol by
ynsjitte. er wel bij blijven.
te binnen schieten. — It is ús ynsketten,
dat dy bidrager . . . sein het:
Nei trij e dagen stean ik op, Halb.,
Matth. XVII, 63. Vgl. ynfalle.
ynsjuch, s. n. inkijk. — Prov. In raer
ynsjuch, sei 't âldwiif, en hjabigoun
to gapjen.
— De jonge het in gat yn 'e holle
wumkes.nl
f all en, dat is in ra er ynsjuch, dat
ziet er niet te best uit.
inzicht. — In goed —, in forkeard
ynsjuch yn 'e saek. Vgl. ynsjen.
ynskewiele, v. inruimen. — De b o erin
ne scil my wol in lyts herntsje
yn 'e hûs ynskewiele, R. ind T. ä , 81',
inschikken, toestaan. — De faem woe
wol in dei nei hjar âlden, mar de
frouwoe 't net ynskewiele. Zie skewieìe.
ynskinke, v. inschenken. Vgl. ynjieUe.
ynskoattelje, v. bij het grendelen van
het huis insluiten. — By Reines is jisternacht
stellen; de dieven liken
hjar ynskoattelje litten tohawwen.
Vgl. biskoattelje.
' ynskobje, v. inschrokken. — Hja hiene
al hwet droege stuten ynskobbe,
R. ind T. s , 79'.
ynskoerre, v. inscheuren. — Dat lekken
skoert yn, — de neil fen myn
tean is ynskoerd.
naar binnen rukken, naar zich toehalen.
— Hwet hja mei de rjuchterhân
forpronke, woe se mei de lof ter
wer ynskoerre. R. ind T. 2 , 86 s . Vgl.
ynklauwe.
ynskouwe, v. inschuiven , naar binnen
schuiven.
ynskrab'toich, adj. schraapzuchtig, inhalig.
A. 189.
ynskrabbigens, s. schraap7,iicht, inhaligheid.
yn'skrabje, v. binnenschrapen. — As
er mar in heale sint ynskrabje
kin, dêr is er by.
ynskune, v. in 't oor blazen (fig.), aandrijven
tot iets (verkeerds). Zie ynstekke. •
ynslach, s. inslag. — Skearing en
ynslach. Zie skearing.
— Wy scille hwet ynslach meitsje,
wat voorraad van levensmiddelen opdoen
— ook: wat gaan eten.
ynslaen, v. inslaan. — Men moat
yens eigen glêzen net ynslaen,
fig. zijn eigen nadeel niet bewerken.
— Ierdappels ynslaen for de
winter.
— In wei ynslaen. — Dat wy net
wer 't ontige spoar ynslaen, G. J. I,
212.

TNS. 19 ÝNS.
— Itreau ynslaen, het rijtuig aanspannen.
— De mounle ynslaen. den
molen optuigen oni te malen. — Is de
mounle sa ynslein? fig. is 't er zoo mee
gelegen ?
— It swier wier, het onweer, is by
Doedes ynslein.
ynsliepe, v. inslapen.
ynslieprich, adj. door en door slaperig.
R. P., de Stoarm.
ynslymje, v. doorweekt en slijkerig worden
(van den grond).
ynslöarpje, v. inslorpen.
ynsloarvje, v. inslurpen. Vgl. ynslöarpje..
ynslokke , v. in-, binnenslokken.
ynslomje, -slommerje, v. insluimeren.
Zie slom(mer)je.
ynslûchslim, adj. door en door sluw en
listig. R. P., Keapm., XII. Zie alûchalim.
ynslûkje , v. binnensmokkelen. Zie stukje.
ynslûpe, v. insluipen. — Hja wieren
ta de efterdoar ynslûpt. Zie ynglûpe.
ynslute, v. insluiten. G. J. II, 50.
ynsmarre, v. insmeren.
ynsmite, v. ingooien, inwerpen. — De
glêzen ynsmite. — Ie rappels ynsmite,
pootaardappels in de gaten werpen.
ynsmûge, Hl. v. binnensluipen bij nacht
om te stelen. A 242.
ynsnije, v. insnijden. — It iis snijt
y n, het ijs is zoo week, dat de schaatsijzers
er in snijden.
ynsnjitte, v. inspuiten. Zie snjitte.
fig. ergens inwippen. — Hy kin sa linie
h de herberge ynsnjitte, zoo be
hendig de herberg inwippen.
ynsoun, adj. kerngezond.
ynsparme, v. een paard of paarden voor
den wagen spannen.
ynspiele, v. inspoelen. — De strjitte
mei sân en wetter ynspiele, — de
fondeminten fen in hûs ynspiele.
— De tsjerne ynspiele.
ynsprekke, v. inspieken. — Immen
moed ynsprekke.
suggereeren, inblazen (iets verkeerds). —
De greate bern m e ij e soms wol
graech de lytse hwet ynsprekke,
in stilte tot kattekwaad aansporen. Zie ynstekke.
ynspringe, v. inspringen. — Tor immen
ynspringe, zijn plaats innemen,
hem vervangen. — De feint wier siik,
do moast de arbeider for him ynspringe.
ynstallich, adj. hol liggend, met laagten.
— Ynstallich lân. — Ynstallich
wetter, dat op de lage plaatsen van
het land staan blijft. A. 600. — B. 152.
ynstarnpe, v. instampen.
ynstap, s. voetopening van een schoen.
— Dy skoea binne to nau — ofto
wiid fen ynstap.
ynstappe, v. in-, binnenstappen. Sw.
1877, 46.
ynstean, v. instaan (voor iets). — Ikstean
der for yn, dat it hynsder sonder
kwea is.
— It scil der net ynstean, 't zal
niet gebeuren.
ynstekke , v. aanraden, inblazen (iets
kwaads). — Dyfaemforwiet dyman
fen alles, mar de frou hie 't hjar
ynstitsen.— Hja nou dy sulverstikken
oannimmende, diene as hjar
ynstitsen wier, Halb. Matth. XXVII, 1.5.
Vgl, ynskune, -sprekke.
ynstekker, s. soort van ijzeren deurscharnüer;
ijzeren pin om iets vast te zetten;
pen in een molen.
ynstipje, -stippe, v.indoopen. — Dou
mast dyn ierdappels net to djip
ynstipje, nl. in de saus of boter.
ynstirt, s. binnendeel van een vischfuik. —
Foarste en efterste ynstirt, het voorste
en achterste binnenwerk eener-fuik. B. 22.
ynstirte , -Stoarte, v. infandere, instorten.
— It hûs stirt yn.
— De sike is wer ynstoart. Vgl.
tobek-faUe.
ynstrujje, v. instrooien. — S y n a ffear
jowt gjin bistean, mar hy het
wol hwet om er by yn to struijen,
iets om zijn inkomsten uit aan te vullen.
— Syn ouders binne kloek en
deun || die hè wat in te struijen
(Stadfr. Sneek), zijn welgesteld, R. ind T. 3 ,
204'. — Vgl. ynkrommelje.
ynstruijing, s. toevallige winst, bijkomende
voordeelen. — Hja habbe 't net
to rom, mar lésten ha se in pear
hondert goune erfd, dat wier in
moaije ynstruijing. — Baes syn foardochter
het moerskaptael, dêr het
wumkes.nl

YNS.
hy de rinte fen, dat is in moaije
y n s t r u ij i n g. dim.:
y nst r uijinkj e- R. ind T. 2 , 381*.
ynstrulc'sjes, s. pi. instructies, aanwijzingen,
voorschriften.
yn'swiet, adj. inzoet. — ... earst
ni o a 11' we 'n y n s w i e t g û p k c ha,
Lieteb., 112. — Yns'wiet mûlke, G. J.
I, 26. — De ynswiete lute, zeer zoetklinkende
luit, Ibid. 194.
ynswolgje , v. inzwelgen, inslikken. Zie
swolgje.
int, s. surculus, insitum, ent, loot. —
Hy snoeit dy godleaze út as ontige
inten, G. J. I, 100.
yntaepje, v. intappen , inschenken.
bij de maat uittappende op de geheele
hoeveelheid inboeten.
yntaest, s. n. Fra. intestin, het binnenste
: (het) hart niet aanhangende deelen en
de lever van een slachtdier. Vgl. barge-, l-ealle-,
skieppe-yntaest; spoeks-yntaest.
yntaeste, v. ingrijpen, toetasten. —
Der rij yntaeste = rij yn 'tjild, —
rij yn 'e bûter taeste, enz. — As men
disse hearlike skat goed yntaest,
ernstig onderzoekt, R. ind T. 3 , 57*.
yntangen, s. pi. houten leggers meteen
dwarshout in den grond, om daaraan b.v.
walbeschoeiingen en stijlen in den veestal
te bevestigen. A. 908.
yntarre, v. interen, — finantiëel achteruit
gaan. Ook ondertarre.
vermageren. — Mei de droechte en
keale greiden tarre de kij yn. — De
koal groeit er net, mar tart yn.
int'briefke, s. n. vaccinatie-bewijs. Ook
yninters- en pok(ke) brief k e.
ynteare, v. invouwen, inleggen (een
kleedingstuk). — Mei in spjelde of
hwet in bytsje ynteard, Forj. 1884,
52.
ynteije, v. indooien. — De groun is
yet net fier ynteid, de bevroren grond
is nog níet heel diep beneden de oppervlakte
ontdooid.
inter, s. m. enter, iemand die ent.
inter, adj. eenjarig, gewoonlijk: vaneen
winter.
s. cg. eenjarig dier. [Met in inter (zonder
samenst.) wordt een eenjarig veulen bedoeld].
Agl. de hier volgende samenstellingen.
2(
wumkes.nl
YTNT.
interbol'le, s. in., -fôle, s. cg., -hin,
s. f., -rier, s. n. Zie de Enkel woorden.
interij'. s. (bet) enten.
in een boomkweekerij: het gedeelte voor
het enten van jonge vruchtboomen bestemd.
interje, v. enteren, f ig. nabijkomen, grijpen;
meester worden. — Douw e scoeop
'e lytse oan, mar dy liet him sa
makkelik net inter je. — Hy is ray
to mânsk, ik kin him net interje.
— Dy koarste is hird, mar ik scil
him wol interje.
interskar, s. n. 'schar' voor eenjarige veulens.
Zie slear.
†intertiid, adv. immer, ooit. — Habbe
wy intertiid mear rest, as yn dy
ure (fen sliepen)? G. J. II, 109.
yn'tinken, s. n. (het) in-, nadenken, overweging.
— Hy wier hwet los, mar
kaem ta yntinken en waerd better.
— By neijer yntinken bin 'kfen plan
foroare. — Vgl. omtinken.
intling, s. n. schaap, dat eenmaal lammeren
heeft geworpen. Vgl. toiike.
yntochte, s. intocht.
'yntraepje, v. intrappen.— De nachtbidders
drigen de doar yn to traepjen.
in-, binnentreden. — It fjild, dat wy
nou yntrape binne, Sw. 1857, 38.
yntré, s. intrede. — F rij yntré.
entrée-geld. — In dûbeltsje yntré.
yntrekke , v. abrogare, intrekken. —
...dat er dy earste publikaesje yntritsen
hie, R. ind T. 2 , 175 4 . Zie trekke.
yntres(t), s. meest in den pi.: yn tressen,
fetius, interest, rente. — Hy kin
net oan 't kaptael komme, mar hy
bart de yntressen.
yntriuwe, v. indrukken, -duwen.
yntropje , v. induwen, inproppen. Forj.
1876, 11.
yntrouwe, v. bij en door huwelijk lid
van 't gezin worden. —• Sijkebiboerke
as widdou mei hjar greate bern de
pleats; dêr is Douwe sa byyntroud.
intsje, v. enten. — In beam intsje.
Vgl. yn-, útintsje.
yntsje, s. n. krekeitje. Zie bakkersynísje.
yntsjen, v. intijgen, intrekken, binnentrekken.
— G. J. I, 162, 168. Zie tsjen.

YNT. '21 ITEN.
yntuge, v. voorraad van koopwaren of
levensmiddelen opdoen. Vgl. oanriede.
intwaeclis, s. n. entwas.
ynwachtsje, v. exxpectare, in-, afwachten.
yn'wadsje, v. binnentredende den vloer
beslijken. — Dou in ast hjir net sa ynwâdsje.
— 't Is hjir dalik wer
jinoarch; i t w â d d e t sa y n m e i d a t
r e i n i g e w a e r.
ynwage, -weage, v. door in 't klein
uit te wegen op de geheele hoeveelheid inboeten.
ynwandich, adj. inwendig. ld. I, 162.
Zie ynwindich.
ynwaskje, v. (den baard) inzeepen. Zie
ynsjipje.
ynwenje, v. habitare, incolare, inwonen.
— By imnien ynwenje, als commensaal.
ynwenner, s. eg. incola, inwoner. G. J.
Il, 72, 73.
y n w e n n e r s, pi. schertsend: ingewanden.
— Myn ynwenners kinne 't net
rjucht lyk fine, 't begint mij van binnen
te werken (na den eten, bijv.).
ynwetterje, v. door vochtigheid aangetast
worden. — Ithout —, de mûrre
wettert yn.
yxrwye, v, inwijden. — ïo -Aldegea
seille se takomme snein it n ij e
oargel ynwije.
†inwerpen, insmijten. Zie tcije.
ynwindich, adj. inwendig. — Hy het
in ynwindich ongemak dêr 't er
oan kwynt.
— Ynwindich nidich, innerlijk boos,
— vertoornd.
— Ynwindich kâîd, door en door
koud. Vgl. ynnerlik. — 6. J. 1, 162.
ynwinne, v. allengs inhalen. — ...
do 't er seach, dat se him ynwoannen,
kearde er him om en stie yn
ienen stokstil, R. in cl T. 2 , 184".
ynwirch, adj. door en door moe. Zie wircli.
ynwirk, s. n. werk binnen's huis bij den
boer, — tegenover útwirk, z. d.
ynwyt, adj. xuiver wit. — Sa ynwyt
as siiie is der has t n e a t.
doodsbleek. ld. V11I, 21.
ynwizens , s. eigenwijsheid, ingebeelde
wijsheid. K. P., As jienime, 15.
ynwriuwe, v. iii†ricare, inwrijven.
iperen, adj. van den ijp. Vgl. de samenstellingen.
van ijpen hout, of van ijpen (boomen,
boompjes). — In iperen polsblok, —
in iperen hage.
i'perenbeam, s. uhnus campestris, ijp,
olm.
iperenblêd, s. n., -hout, s. n., -stamme,
s., -tûke, s. Zie de Enkel woorden.
i's, adv. reis, eens. Zie ris.
ysbaerlik, adj. & adv. ijselijk , schrikkelijk.
— In ysbaerlik geweit. — Ysbaerlike
kâld, — mâl. Ook yslik.
iske, s. asch. Zie yeske.
yslik, adj. & adv. Zie ysbaerlik.
ystermint', ystremint, s. n. instrument.
— Dokter moast it bern mei ystermint
en helje.
fig. brutaal, onhandelbaar wezen. — Dy
faem het in bek as in sé, dat is in
ystermint as se loskomt. — Dy jonge
is sa'n ystermlnt, ik kin him
hast net interje.
it, art. & pron. het.
Italjaensk', adj. Italiaansch. — I n 11 a 1jaensk
hoedt sj e, vrouwenhoed van Italiaansch
vlechtwerk.
ytber, adj. eetbaar. — Ytbere waren,
eetwaren.
ite, v. eäere, eten. Ik yt, ik iet, ik haw
iten, itende, to iten. — Ite as in slatter,
met graagte. — Ite hwet men mei
en 1 ij e hwet men kin, genieten zoo
veel men kan en zich schikken in zijn lot.
— Wy seille út to iten, als genoodigden
bij een ander het middagmaal gebruiken.
— Tankje, Teatske, ik ha
thds iten, dank je wel, daar moet ik
niets van hebben. — Hy het letters
iten, door veel lezen kennis verworven. —
H w e i- y t men dat mei, mei leppels
of mei f o arken? iron. bij 't hooren van
een vreemd woord, dat men niet kan uitspreken
of verstaan. -Hy ytfen beide
s i d e n, fig. hij eet van twee wallen , v. d.
M., Lân-geanne, 3.
iten, s. n. eibatus, spijs, middagmaal.—
Ik gun jimin e 't ite n w o 1, mar de
tiid net, je moet niet te lang tafelen,
het werk roept ons (bijv. in den hooioogst).
— In stik iten, een boterham. — In
wumkes.nl

ITEN.
raer stik iten, fig. 'een raar pot eten',
een onaangenaam mensch, -• wonderlijke
snaak. Vgl. hin-iten; midäei-, jouniten;potiten.
i'tenst>oerd, s. n. plank om eetwaren
op te zetten, om ze voor de hand te hebben.
itensfoarke, s., itensiede, v., -siederij,
s., itens-panne, s., iten-spine,
s., -spullen, s. pi. Zie de Enkel woorden.
iten(s)tafel, s. diseh, met het middagmaal
gedekte tafel. — De itenstafel
weibergje, afnemen, eig. aan kant zetten
: dit deed men vroeger, als 't eten gedaan
was.
*itens-wein, s. fourage-wagen. Hsfr. XII,
185.
iter, s. eg. eter, die eet. — Ik bin gjin
greate iter — of ik bin mar in ] y t s e
iter, eet niet veel. — Ruerd en Tet
ha wer in itermearkrige, een jonggeborene.
— Wy krije iters, gasten op 't middagmaal.
iters, pi. ook: eetaardappelen, in tegenstelling
van setters, z.d.
iterìch, adj. eetlust hebbende, hongerig.
—Us bûrliûs bern binne altyd like
iterich. — Gabe is tsjinwirdich
neat n't iterich, hy isfêstnetgoed.
iterij', s. eetwaren. — In winkel fen
allerhanne iterij.
maal, maaltijd. — It wiifskript mei
de iterij, zorgt voor den middagpot. — De
iterij is birêdden, de maaltijd is geëindigd.
i'ters-tiid, s. etenstijd, tijd voor het middagmaal.
i'tichmaster, itiger, s. m. ijkmeester,
ijker. ld. XV, 135.
itichmerk, s. n. ijk(teeken) op maten en
gewichten.
yitigje, ytsje, v. ijken. — In itige
romer, maathoudend. — Kastlein, jow
my in hapke: in itige romer en
ljeafst moai ticht er yn gear
trap e, schertsend. — Ook ik er je.
*ytlyke, adj. ettelijke, eenige.
ïliwre, Schierm. s. nur. Zie ûre.
ivels, adj. drommelsch. Zie evels. — In
ivels toarn lyn, een langen tijd geleden.
A. 234.
iver, s.'studium, inclustria, ijver.
iverich, adj. ijverig.
22
wumkes.nl
1ZKU.
ivich, adj, aeternus, eeuwig. — Ivich is.
sa lang.
steeds , altijd, telkens. — D ê r, op die ondiepe
plaats, reitsje de greate skûten
ivich fêst.
— Ivich en er flik, — ivich en altyd,
steeds, tot vervelens toe, om er verdrietig
onder te worden. — Ivich en erflik
m o a t ik j o u n s n e a r e nacht
earst it wirk dien ha. — Ik bin
ivich en altyd forkâlden.
i'vichdûrjend, adj. eeuwigdurend. G. J.
II, 110. — Dat is in ivic hd'ûrj e nde
b i w e g i n g, iets wat veel te langzaam vordert.
ivichheit, s. aeternitas, eeuwigheid.
— Dat doch ik yn der ivichheit
net, dat doe ik bepaald nooit. — Dat
dûrret fen ivichheit ta amen, 'honderd
uit', daar komt geen eind aan.
ivichlik, adv. eeuwiglijk. G. J. II, 112.
Izegea, s. de hond, in een oud kinderraadsel.
W. D., Doaze, 105.
izegizegeaue, in een oud kinderrijmpje:
Izegizegeane || Yn hokker hân de
b e a n e ? wat men te raden geeft om iets
uit te maken (bij kinderspel). Zie W. D.,
Doaze, 50.
i'zegrim, izegryn, s. m. vrek. — In
âlde izegrim.
izegrim(m)ich, adj. schraapzuchtig, gierig,
'krenterig'. Hsfr. XIV, 198.
izer, s. n. ferreum, ijzer — Getten
izer, gietijzei-. — Prov. Men kin gjin
izer mei hannen brekke. — Der is
izer yn 't fjûr, veel spoedeischend werk.
—• Dy man het altyd in hele bulte
izer yn 't fjûr, zit altijd druk in de zaken.—
In kearel—, in frouminsk fen
izer en stiel, sterk en gehard. — Dat
hynsder het in izer ôfriden, onder
't rijden een hoefijzer verloren.— Dy faem
het in izer ôfriden (ôfset), een kind
gehad buiten echt.
ijzeren werktuig of voorwerp.
Vgl. boars-, brân-, brek-, foech-, hang-,
hoarn-, hoech-, leroan-, reed-, rits-, stan-, stryk-,
stekizer.
i'zerachtich, adj. ijzerachtig, ijzerhoudend
(van den grond).
izerappel, izerkroan, s. soort appel,
groen met rood wangetje.

1ZEH.
izerbalke, s. dwarsbalk boven in een
wn'ermolen, waarin het 'kroonijzer' draait.
Vgl. pinbalki'.
izerbloeisel, s. n. soort ijzerverbinding,
ontstaande in ijzeren potten als men er gekookte
spijs in laat staan. Zie bloeisel.
izerboard, Zwh. s. n. staande haardplaat.
Zie stan-izer.
izeren, adj. ijzeren, van ijzer. — Dat
wirdt in gouden keatling of in izeren,
van een gewaagde onderneming.
izerfêst, adj. vast en zeker. — It is
izerfêst, dat dêr jild yn 'e groun
bidobbe sit, Hsfr. X, 199. — Ikleau
it izerfêst, ibid. XIII, 56.
izerfylsel, s. n. ijzervijlsel.
izergaes, s. n. ijzergaas.
izerglâns, s. n. ijzerglans, strijkglans.
izerjern, s. n. ijzergaren, sterk, zwart
naaigaren.
izerkreammer, s. m. verkooper van
ijzerwaren.
izerkreammerij', s. ijzerwinkel, magazijn
van ijzerwaren.
i'zerkroan, s. Zie izerappel.
izerroast, -rust, s. n. ijzerroest.
izersmet, s. n. ijzersmet, roestvlekken
in linnen.
izersterk, adj. ijzersterk.
s. n. soort kleedingstof. Zie divchterk.
izertried, s. n. ijzerdraad. Zie kramtried.
izich, adj. ijzelig.— It stap is izich,
glyd er net ôf-
— Izich lân, hai-d, brokkelig land. —
Twiske Boisert enSnitsisdegronn
izich.
glazerig. — Izige ierdappels. Zie
rjlêzich.
J.
J (spr. jé, aan 't begin van een woord als
Eng. Y in y e a r), s. de letter J.
ja. adv. ita, ja. — Op alles ja en
amen sizze, alles goedkeuren. — As men
tsjin in tsj oenster t rijer is e ft er
elkoar ja seit, is men bitsjoend.
— Myn ja is allike goed as dyn né,
mijn bevestiging is even goed als uw ontkenning..
— Sa ja sa né, bijna, onzeker,
ternauwernood. — Kin der in jak út
23 JAECH.
dat gûd? Nou, it scildersaja sa
né út kinne. — 't Is sa ja sa néoft
er dat forsiik tastean scií, 't is twijfelachtig
of hij 't wel zal doen. — Ik }-.,,,
dy dat wol hondert ris, ja wol
tûzenris sein.
ja'broer, s. eg. jabroer, die geen eigen
meening heeft, — met alles instemt.
jacht, s. venatio, jacht. — Lange
jacht, drijfjacht met windhonden. Vgl.
hazzejacht; †òlejacht.
— Ik ha hjoed in hele jacht hawn,
veel en vlug moeten loopen.
— Dat frommis is altyd op 'e
jacht, de straat op, ook: om bij mannen
te komen.
rondgaande ziekte, plaag. — Der liket
wol sa'n jacht om to gean, de iene
nei d' oare wirdt swier forkâlden.
— De lûs, bladluis, yn 'e blommen,
,dat is in jacht.
jacht, s. n. celox, phaselus, jacht, open
pleizier-vaartuig, kleiner dan een boeier.
jachtakte, s. jachtacte. Zie akte.
jachterich, adj. salax, geil (van mannen).
R. ind T. ä , 338''. Vgl. priemsk.
jachtfestje, s. n. jachtvest.
jachtgat, s. n. ritsig vrouwspersoon, die
de mannen naloopt. — Jachtgatten fen
fammen, — frouliû.
jachtgewear, s.n, -hoarn, s.,-houn,
s. eg. Zie de Enkelwoorden.
jachtich, adj. ritsig, teeldriftig (van dieren),
geil (van menseken, vooral vrouwen).
Zie jaehtsje.
jachtkont (triv.), s. f. Zie jachtgat.
jachtpeal, s. paal met opschrift ter aanwijzing
van eigen of bijzonder jachtrecht.
jaehtsje, v. discursare, wild heen en
weer draven, ritten. — Hê, bern, net
sa j a chtsje.
subare, teeldriftig rondloopen (van dieren),
bij de straat zijn (van manzieke deernen).
— Dy wylde fammen binne jouns
altyd op 'e bûrren to jachtsj en.
jachtsnie, s. jachtsneeuw.
jachtweide, s. gelagkamer eener herberg.
Vgl. tapkeamer. — Us keamer li
ket in jachtweide, alles stiet yn
't hondert om.
jaech'line, jaelje, jaling, s. leizeel voor
paarden , die voor een rijtuig gespannen zijn.
wumkes.nl

JAEN. 24 JAM.
— Inkeldejaechline, voor éen paard,
— dûbelde jaechline, voor een tweespan.
Vgl. leije. Ook: treklijn voorschippers.
jaen, v. geven. Ik jow, ik jovvch, ík
ha jown(d), jaende, to jaen. Schierm ,
ik jeuw, jueeh, hè jeuwn (Conter MS.,
Hulde II, 165, 174, 182). HL joan, part.
p. jeaund. Tersch. jean, dou jochst, hi
jocht, wi, jò, jim jb, hjò jo. — Hwet hy
jowt ha 'k Ijeaver yn 'e skep.pe as
yn 'e hân, hij geeft niets weg. — De
kij jowe goed, geven goed melk.
— Yen oan 't arbeidsjen —, oan 't
wirk jaen, er mee beginnen. — Hea
... dat himneiskimmeljenjowt,
Tj. V., Sjouke, 2. — Dou mast dy net
nei sliepen jaen.
— Hy kin der him wol nei jaen,
voegen, schikken.
— Yen der by jaen, zich er bij voegen
, — vlijtig zijn bij 't werk.
— Nearne net om jaen, onder alles
onverschillig blijven..— Neat om sizzen
jaen, ongehoorzaam zijn. — Net om iten
jaen, geen eetlust hebben. — Ik jow
neat om beane, lust ze niet graag.
— As men ye.n dêr ris goed yn
jowt, 't zich goed indenkt. — Dêr jow
ik my net yn, daar wil ik mij niet in
verdiepen, — niet mee bemoeien.
— Jaen is dea, mar Habbe libbet
yette, woordspeling.
Vgl. bi-, for-, yn-, mei-, nei-, oan-, oer-,
ôf-, op-, ta-, út-, weijaen.
jaep, s. jaap , snede.— Hy het him in
tige jaep (ook japs) yn 'e hân jown.
jaer, s.n. uber, jadder, uier, melkvat (bij
koe en schaap). — Der sit in skoan
jaer onder dy kou. Vgl. kouwe- ,skie]3pejaer.
jaer'blêâ, s. n. beneden-oppervlakte van
den uier eener melkkoe.
jaerje, v. een uier of jadder beginnen
te krijgen. Zie jaer. — De kou bigjint
to jaerjen. Vr. Fr. IX, 80.
jageline, s. Zie jaechline,
jager, s. m. venator, jager. Vgl. breajager.
scheepsjager.
bij het koolzaaddorschen: jongen, die op
een der paarden, voor de dorschrol gespannen,
zit en ze bestuurt.
wumkes.nl
jager, s. hulpfok van licht doek (op een
schip), ook it greate linnen genoemd.
[Als 2° lid der samenstelling vaak -je ij er,
z. d.]
ja'gersfal, s. n. touw, waarmee de hulpfok
(jager) wordt op- en neergehaald.
jak, s. n. vrouwenjak. Vgl. nachtjak.
— fig. Hy het it jak oan, is dronken,
— it mal jak oantsjen, een booze
bui krijgen. R. ind T. 2 , 325". Zie fel.
jakkerje, v. jakkeren. Vgl. ôf-, omjakkerje.
jakkert, s. wambuis, 't Bildt jekkert.
jakkes, interj. van afkeer. Vgl. ajakkes.
jaks'gûd, s.n., -mouwen, s. pi., -s k o a t,
s. Zie de Enkelwoorden.
jaling, s. Zie jaechline.
jamk, adj. meest: adv. veel, veelvuldigdikwijls.
—It bart net jamt — Bange
liû stjerre jamk for hjar tiid, B.
P. — Dat jamk e forf arren, E.P., As
jiemme, 147. — Apels ha wyfen 'tjier
net jamk.
goed, gunstig. — In ding jn de jamkste
fâlde slaen, — bilizze, in den
gunstigsten zin uitleggen, — opnemen. —
Dat foldocht my net jamk, niet al
te wel, Hsfr. XIII, 153. — It is netjamk
mei him. A. 510.
mooi, aantrekkelijk. —In jamk stikje
for de jongfeinten, R. ind T. 2 , 26*. —
Y habbe'thjirsajamk,sa wrâldsk,
sa wyld, G. J. I, 3.
terdege, zeer. — It scoe him jamk
oanstean. — 't Is om jou sels sa
jamk netto dwaen, R. ind T. 2 , 33'.
wellicht, misschien. — Trouwen'? freget
jamk hwa, Sw. 1863, 52.
jammele, interj. van afkeer. — Och
jamm ele!
jammer, s. jammer. — Jammer is
fortriet, antwoord aan iemand die 'ja,
mar...' zegt, in alles bezwaar ziet (woordspeling).
een lange rij armenwoningen heet in vele
dorpen lange jammer.
jammer, adv. dolenter, jammer.
jammerda'dich, adj.jammerlijk, betreurens-,
deerniswaardig.
jammerdearlik. — In skieppehoeder,
dy b ruide de skiep s a j amm erdcar'lik,
ff. D., Neiswyljen, 23.

JAM. 2. !5 JEF.
jammerlik, adj. & adv. jammerlijk.
jandoar'je, jancloasje(-niy),interj. van
verontwaardiging. — Dêr is Pier, j andoarje!
al wer foar 't eksainen opstrûpt,
voor de zooveelste maal gedropen.
— Dy fint het my, jandoarje! in
níje fyts kocht for mear as hondert
o-oune. — Sa kin 't, jandoasje! net.
Vgl- yoäãoarje.
ja'nefot, s. m. jangat, sukkel. J. S , Hinne
en Hínke, 14.
jangat', s. in. janhen, keukenpict, 'keukenklauwer'.
jangat-achtich, jangattich, adj. janhennig,
zich met allerlei huis-vrouwelijke
zaken bemoeiend. — In jangattige fint,
— k e ar el.
jangattigens, s. bemoeizucht in huishoudelijke
zaken en bezigheden. Forj. 1893, 25.
jan'-yn-'e-pûde, jan-yn-'t-himd, s.
schertsnaam voor: zakkoek, ketelkoek. ff.
D., Doaze, 33.
jank(er)je, v. janken als een hond. R.
ind TV, 219''.
janklas'je-, janklassenspil, s. n. poppenkast
, Janklaassenkast. — Prov. D e
wrâld is in janklassenspil.
†jan-nek'je, it hûs fen, vroeger bijzondere
benaming voor de correetioneele gevangenis
te Leeuwarden, zinspelende op
zeker gerechtspersoon, die in de volkstaal
Jan Nekje (= scheefnek) werd genoemd.
Ook Eekma's pakhûs, naar eenen procureur
Eekma. — Hy het oan 't fjuehtsjen
west, nou moat er yn 't hûs
fen j annekj e.
jannen, s. pi. soort aardappelen.
janrap', s. jam-ap, 't janhagel. — Janrap
en syn maet. G. J. I, 210: janra
e b.
Januwaer'je(s), s. de maand Januari.—
In januwaerje yn 'e stove, een groote
turfkool in de stoof [omdat in Januari de
winterkoude gewoonlijk 't strengst is],
japs, s. gulp. — De brij . . . snjit
de hele keamer oer. Alle dy oanwezich
binne, krij e japsen oerhjar
hinne, ld. IV, 17.
Ook : jaap, snede. Zie jcwp.
jar, pron. haar. Zie hjar.
jarje , v. gier of aalt over 't land brengen.
Vgl. bi-, oerjarje.
jarre, s. gier, aalt. — Vgl. tobaksjarre.
jar'rebak, s. gierbak, op het onderstel
van een 'aardkar' geplaatst, om de gier
over 't land te brengen.
jarredobbe, s., -gat, s. n. gierkuil bij
de mestvaalt.
jarregêrs, s. n. Zie bargegêrs.
jarregoate, -goatte, s. greppel tot afvoer
van gier naar de sloot.
jarrekarre, s. sproeikar om gier naar
en over 't land te brengen.
jarrekûle , s. gierkuil. R. ff.
jar(re)sleat, s. giersloot naast de mestvaalt.
jas, s. jas. Vgl. ri/djas.
jasbûse, s. jaszak. Zie base.
jaske, s. n. korte jas. Vgl. koartjaske.
jasker, s. watermolen, bestaande uiteen
op een driestel ronddraaiende balk , aan
welker benedeneinde de schroef en aan 't
boveneinde waarvan de wieken zijn bevestigd.
jaskje, v. loopen, draven; wild heen en
weer loopen. — Ik moat nei hûs ta
jaskje, R. ind T. 2 , 415*. — Je ij e en
j a s k j e. Vgl. omjaskje. Zie earskje.
jaskje, jasse, v. aardappels schillen.
— De faem sci: ik moat jaskje. Vgl.
ierdappeljasse.
jasknopen, s. pi., -kraech, s., -mouwen,
s. pi. Zie de Enkelwoorden.
jasse, v. voor: skutjasse, smousjasse,
kaartspelen. Zie ook jaskje.
ja'wird, s. n. jawoord. — Mei 't j awird
lit him iinmen bine || it néwird
jowt in blauwe skin e, Skoeralm.
21/VII, 1886.
je, pron. pers. voor jy, jo, gij, u. —
ff olie je mei? Dat scil ikje dalik
sizze.
Ook als stopwoord: -- Dy rôp je fen
fierren al: Hâld faesje, dominy! R.
ind T. 2 , 213 4 . — Hwet wieme je de
fa mm en kreas, Fr. Lêsb., 148.
jé, interj. jee (eig. Jezus). — Jé, feinten,
'k wier sa ryk, G. J. I, 4.
jeaf, Schierm., Tersch. adj. lief. Zie Ijea†.
†jechtsje, v. belijden , biechten. Fr. Jierb.
1834, 10.
jeer, Hl. s. n. jaar. Zie jier.
jefte, s. gifte, gave, aalmoes. — . . .
astou jeften dochste, sa lit dyn
wumkes.nl

JEG. 26 JE RN.
loftcrhân net wite hwet de rjlichter
docht, Halb., Matth. VI, 3.
— In jet'te hea, zooveel hooi als men
bij eiken voedertijd in eens aan een koe
geeft. — Earste .en twade jefte, soms
nog een neijefte, dan is de voedering afgeloopen.
*jegelijk, i e n , pron. een iegelijk. Halb.
Matth. VII, 21.
jei, s. snelle vlucht, jacht. — My binn
e m y n jonge j i e r r e n . . . y n 'e j e i
ontsyld, Alm. 12». 1830.
jeije, v. jagen, op de jacht gaan. Ik jei,
hy jaget (Hl. jegget); ik jage , ha jage , jeijende,
to jeijen. Vgl. hazze-, mirâejeije.
jachten, aandrijven, verdrijven, uitdrijven
(ook het zaad:) dorschen met paarden. —
Prov. Dy in oar jaget moat sels ek
rinne. — De groppe leech jeije, den
niest uitdrijven. — De pols jaget him,
slaat zeer snel. — Ride en jeije, rijden
en rossen; veel uit pleizierrijden gaan.— It
jaget. Zie sniejeije. Vgl. †Hejeije; barge-,
lammejeije; bolster-, knop-, koalsied-, Jcoarnjeije;
foart-, for-, oan-, op-, ta-, út-,%veijeìje;
wyldejeije.
jeijer, s. m. jager (vooral als 2" lid der
samenstelling). Zie jager.
jeijerij', s. (het) jagen, jachten, verdrijven.
Vgl. dùeljeijerij (Hsfr. II, 161).
jeip, s. jaap , snede. A. 888. Zie jaep.
jekkert, s. Zie jakkert.
jei, s. jol. Zie jol.
†jeld, s. ouderdom. Amel. jelt. — Dy
syn jeugd yn 't wylde oanstelt ||
b ettert him wol op 'e jeld, G. J.
I, 12.
jelde , s. in: In hy nsder y n 'e j e 1d
e s e 11 e, de vier pooten kruiselings aan
elkaar vastbinden.
†jeldsje, v. ontbranden, aanvuren , aandrijven.
G, J, I, 26; II, 66. — A. 326. —
Halb. in Epk., 221. — N.O., 202, 286. — Vr.
Fr. X, 362.
jelger, s. jelger, aalgeer. Zie ielgcar.
jellen, jelne , s. el, ellemaat. Mkw.
jolne. — In âlde jellen, 0.68 meter,
— in nije jellen, meter, bij timmerlieden
= VA voet. — Hy wol altyd fiif
fearn for in jellen ha, meer dan hem
toekomt. — De kop is my gjin jellen
lang, ik versta niet veel morgenspraak. —
wumkes.nl
Hy hellet in sucht op fen in jellen
lang.
jellens, adj. van een (oude) el breed. —
Jellens gûd.
jel'lenstok, s. ellemaat, maatstok.
*jelmisse, s. aalmoes. Ook e 1 m i s s o,
iel misse, Lex. 903.
jeloers', adj. Eng. jealous, jaloersch.
jelt, s. hilt: handvatsel boven aan een
kloet, spade, greep, enz.
kogel, als deel van een paardepoot.
jelt, Amel. s. ouderdom. Zie jeld.
jeltich, adj. bejaard. R. ind T. 2 , 51".--
In jeltich wiif, Boere Vries, 7. Vgl.
Ibid. 16.
jen, jin, HL & Mkw. pron. zij, zulken;
die. — Handelden men mei elk dat
er woddig wier, der soelen den
nen oren libje as jen, dat nu for
uutskot hoold wodde, Wassenb. 1,167.
— Jen fannen, die meisjes. — G, J. I,
: 50: j a e.
j jen (nog in enkele samenstellingen), praep.
tegen. Zie tsjin.
jenever, s. jenever.
jene'verbei, s. juniperus communis, jeneverbes(senstruik).
jeneverfet, s. n., -flesse, s. Zie de
Enkelwoorden.
jeneverhâls, s.m, -h o 11 e , s., h ú s k e,
s. n. Zie de Enkelwoorden.
jeneverje, v. jeneverdrinken. R. ind
T. s , 298''.
jeneverliû, s. pi., -man, s. m., -moed,
s., -noas, s. Zie de Enkelwoorden.
jeneveroal'je-keap, s. m. reizende Hon-
gaarsche kwakzalver. Wiers. f. M. J., 9.
Zie Ongersman.
jenever'pau, s. jeneverberoerte. Tj. V.,
Baeije, 19.
jeneverstoker, s.m., -stokerij, s.,
-s w i e t, adj. Zie de Enkelwoorden.
jenten, adj. bevallig, deftig gekleed. —
. . .jenten en dr ent en jiff erk es, R.
ind T. 3 , 35'.
jentich, adj. fier. Sw. 1854, 57.
i jer, Zuidh. pron. pers. haar, hun. Zie
| hjar.
jerm, Zuidh. pron. poss. haar, hun. G.
J. : je arm. A. 324. Zie hjar.
I jern, s. n. garen. Koudum j a r n. —
overdr. Dat scil forkeard jern spin

JEBN.
n e , niet goed afloopen , ïj. V., Sjouke ,
41. Vgl. breid-, haek-, hoas- , naeij-, stopjeni.
(een) gesponnen draad. — Ien jern,
twa jern en een draad, twee draden.
(Wkm.). dim. (in) jerntsje, een draadje.
jern, jerne, ad?, gaarne. G. J. e. a.
jern'peazgje', v. het zelf gesponnen garen
treden in een tobbe met water, als eindbewerking
om het te reinigen. Zie peazgje.
jernpypke, s. n. garenklosje. Zie pypke.
jernsiede, v. het zelf gesponnen garen
uitkoken om het te loogen.
jerivwine, v. garen winden.
jernwine, s. garenwinde, haspel.
Jero'pa, Jerope, s. n. Europa. H.Z.,
Ts. tuws., 137, e. a.
jestael', s. n. staal, voorbeeld. — Der
scille wj' nou ris in jestael fen sizze.
-- R. ind T. a , 343 4 .
gebruik, regel. R, ind T. 2 , 68''.
jest'hûs, s. n. bij ouderen, voor gasthús,
z. d.
jeuch(e)lik, adj. jeugdig, jong uitziende.
jeud, s. m. jood. Zie joad.
jeugd, s. jeugd. Zie jonkheit.
jeuzelderij', s. morrend gezanik. Hsfr.
XI, 114.
jeuzelich, adj. ontevreden mopperend.
Hsfr. XII, 52. — Sw. 1868, 19.
jeuzelje, v. zeuren, morrende zaniken.
Vgl. bijeuzeìje.
jy> pron. pers. nom. gij. Zie jo, jou.
ji, Hl. pron. voor: gij en u. — No scoe
'k ji forseekje oft ji mi ek in riimtjen
op et Hynlippers maekjekoast
en , Roosjen , 63.
jicht, s. jicht.
jicht'baei, s. n. rood baai voor hemden,
als middel tegen de jicht.
jichtmaster, s. m. geneesheer (of kwakzalver)
voor de behandeling van jichtlijders.
Vr. Fr. X, 34.
jichtring, s. vingerring, gemaakt van
een op het kerkhof gevonden schroef uit een
doodkist, (door bijgeloovigen) gedragen als
middel tegen de jicht.
jier, s. n. uier. L. in VV., 439. Zie ja-er.
jier (spr. somtijd»: ier), s. n. Eng. year,
jaar. Hl. jeer, jieer (Hulde lí, 192, 234).
Makk. d j e e r. Lex. 675. — F o a r t m e i t s j e!
de dei is gj i n j ie r lan g. — In goed
jier, ruim een jaar. — Binnen jier en
27 .11 EK.
dei, oudtijds veelal: binnen den tijd van
een jaar (en zes weken). Vgl. âld-, nij-jier;
apel- . . . jier.
jierdei (spr. jid'dei, -cli, jiddje), s. verjaardag.
— It is hjoed myn jierdei.—
Sw. 1861, 78, 79.
j jier'fek (eig. djierfek), s. n. hok bij de
; koestallen, waarin het hooi voor de voedering
geworpen wordt. — Dat komt út it
jierfek, van iets dat na lang zoek te zijn
geweest, bii de jaarlijksehe schoonmaak wordt
terug gevonden, — woordspeling met jierfek,
jaarvak.
jiergong, s. jaargang (vooral met het
oog op den gemiddelden): weerstoestand gedurende
een jaar, met betrekking tot landbouw
en melkerij. — In beste jiergong,
een bij voortduring gunstige weersgesteldheid.
— Hwet gekeuvel oer 't waer
] en de jiergon g, BI. Kr. I, 12.
— Neffens de jiergong binne disse
ierappels goed, de over 't algemeen
slechte kwaliteit der aardappels van dit jaar
in aanmerking genomen, zijn deze goed.
— Nei de jiergong, vergeleken bij de
marktprijzen van dit jaar, is dy rogge
net to djûr.
jaargetijde, v. d. V., Bernerymkes nei v.
| Alphen.
jaargang van een tijdschrift.
jiergonger, s. eg. die slechts eenmaal per
jaar (oudejaars-avond of kersttijd) ter kerk
komt.
jierheine, v. Zie dierheine.
jierliks,adv. & adv. jaarlijks(ch). Vgl. jiers.
jiermel, s. n. jaarkring. ld. IX, 21.
jiermerke, s. jaarmarkt, -kermis. Zie
merhe.
jierrich (spr. jirrích), adj. bejaard. — In
pear jierrige liû.
jierrlng, s. jaarkring, in hout, en aan de
horens eener koe. Vgl. kerne.
jiers, adv. 's jaars, jaarlijks, per jaar.
— ík moat jiers tûzen goune meitsje
ear 'k hwet for my sels ha. —
i Wy binne altyd jiers ienkear in
dei út to riden.
†jiersbrij, s. brij, die de Friezen voormaals
op nieuwjaar plachten te eten. A. 104.
[Vgl. echter: In brij jaen = een gastenl
maalj.
. jier-stoune, s. 'jaarstonde'. — Sa by
wumkes.nl

J1ET. '28 JINE.
jierstounen, in sommige tijden van het
jaar, R. ind T. 2 , 129'. — ... dat is in
jierstoune, iets wat elk jaar op een bepaald
tijdstip , naar oud gebruik , terugkeert,
Ibid. 396«.
jiette, v. gieten, schenken. Ikjiet, geat,
ha getten, jiettende, to jietten. Schierm.
jotte. — Vgl. bi-, †or- yn-,oer-, út-, iveijiette.
jiffer, s. f. juffer, ongetrouwde dame.
jiffer, s. juffer : lange paal van een spar.
jif'fershountsje, s. n. juffershondje. —
Bang wêze —, tri Ij e as in jiffcrshountsje.
jiffer-skile, v. juffers (palen) van den bast
ontdoen.
jykje (spr. jijkje), joukje, v. iemand met
j y, j o u (= u) aanspreken.
jild, s. n. geld. Hl- jold, jiold (Hulde
II, 202). — Kwea jild, geld, dat men
te goed heeft, maar waarvan men niet zeker
is het terug te ontvangen. — Goed jild
by kwea jild lizze, Holl. goed geld
bij (of naar) kwaad geld gooien. — Better
kwea jild as gjin jild. — Dêr
scil kwea jild op komme, geldelijk
verlies (gezegd als men iets voor minder dan
men 't gekocht heeft van de hand zal moeten
doen.) — Jild om jild o er d w a e n ,
iets voor den inkoopprijs overdoen, A. Ysbr.
(1808), 14. — Ik forkeapje 't for myn
eigen jild, voor den inkoopprijs. — In
fêst stik jild, een bepaalde geldsom, díe
men ergens voor betaalt. — Hâldjimme
op jild, houd uw waar op den (marktprijs.
— K e a r m i e 11 e k e a r j i 1 d, betalen
naar er uitgemeten wordt, per kop, el, pond
enz. A. 981. Vgl. arì-, bitter- . . . jild, goud-,
silverjild.
jilde, v. gelden: kosten. It jildt, gou,
het gouwen, jildende, tojilden. — De waer
jildt to min, de marktprijzen zijn te laag.
jild'hoeder, s. m. bankier, die de hoede
van het geld heeft. Ook: geldpotter. Zie
Jioeäsje.
jildich, adj. hoog in prijs, duur. — As
't fé en alles sa jild ie h is, het
boerwirden liwet yn. Vgl. prizieh.
goed bij kas. — Wy liinne nou jast
net jildich, hwent it giet tsjin 't
lést f en 't jier, R. ind T. 2 , 75'. Vgl. bijiläige.
jilding, s. marktprijs. — De boer hie
wumkes.nl
í rjue mei him hakketakke oer de
j jilding (van de boter), R. ind T 2 , 80«.
— Ikmoatmoarn neistêd enhear
; de jilding ris fen fé en granen,
Burkerij, 8.
jild-ynklauwer, s. eg., -krapte, s.,
-laed(tsje), s. (n.) , -pine, s., -potter,
s. eg., -riede, v., -riem, s., -sjitte, v.,
-sjitter, s. eg., -skelkje, s. n., -stik,
s. n. Zie de Enkelwoorden.
jildstumper, s. eg. iemand wien het
geld in de macht heeft.
jimme, pron. pers. gij(lieden). Schierm.
y. Mkw. jemme. Mkm. djemme. Tersch.
j o m m e. — Dei, jimme! dag, saam!
— By — of to jímmes, ten uwent, bij u
aan huis, in uw woonplaats.
pron. poss. — As y bid de, gaai yn
jimme keuken (Schierm.), Hulde II, 167.
— Jimme heit —, jimme mem, uw
(je) vader, — moeder, — ook tegen éen
sprekende, — .Timmes, de (het) uwe, van
u-lieden.
jiinmer, adv. immer.
jim'merlik, adj. gansch (van tijd of duur).
— Dat bern docht sa 'njimmerlike
dei neat as gûlen.
*jimmermear, adv. immer, altijd.
jimmeroan, adv. steeds.
jimmerwei, adv. steeds, gedurig, bij
herhaling. Vgl. alwei.
jim'met, s. n. avondmaaltijd. Zie jounmiel.
Vgl. ook iermet.
jim'met-iten, s. n. avondeten. Zie jouniten.
jim'metsje, v. het avondeten gebruiken.
jin, praep. tegen. Ook jen. Zie (mede
voor de samenstellingen) tsjin.
jin, jint, s. letterlijk: (de) tegen(stand):
afstand tusschen den springer en het rustpunt
van den polsstok. Odongd. (de) foarop.
Grouw (de) tsjin. 't Bildt (de) teugen.
— Prov. Nim de jin net togreut, Ned.
spring niet verder dan uw pols lang is. Ook :
Men moat de jin net to fier sette
(den fait men yn 'e si e at).
jin, Hl. pron. die of gene. Zie ãy.
jin, Mak in., adj. geen. Zie yjiit.
jyn, Hl. pron. uw. Zie jou.
jyn, gyn, s. gijn (takel).
jinder, adv. ginder.
jine, v. optrekken, hijschen.—Wj hie

.TINÍ4. •2'î) JOK.
ne in greatc fisk oan board jynd
e n d y 'b o n g y n t a k e 1 s, R. ind T. 2 . 146'.
jinge, pron. gene. — Dizz e en jinge.
deze en gene, sommigen. Vgl. de-, itjiiige,
djjjinge.
jinlsape, s. dak boven het koehuis, met
het schuurdak onder een hoek samenloopende.
jins, pron. uw. — Jins learlingen,
Halb., Matth. XVIII, 28. — Jins beste
frjeon, Oebele Fluem, R. ind T. s , 93'.
jinsen, adv. ginds. — adj. Jins e, gindsche.
ld. V, 67.
jint, s. Zie jin.
jip, adj. Zie djip.
jister (spr. meest, juster), adv. gisteren.
111. j est er. Schierm. jiester. — Hy is
net f en jister. — D ou bist lij ir j ister
net komd, je bent hier lang genoeg
huisgenoot om te weten wat je te doen hebt
(tegen een dienstbare).
jisterjoun', -m i d d e i. -m o a r n, -nacht,
adv. Zie de Enkelwoorden.
jit, Amel. s. gat in een dijk, die liet water
doorlaat. Oudfr. iet of jet.
jo, pron. voor jy, jou, gij, u.
joad, s. m. jood, Israëliet, overdr. schacheraar,
kramer, koopman. Vgl brille-, fodde-
, . . joad.
s. zeepaal, die met het dikke eind in den
grond staat.
s. eg. rietgors. Zie reidmosl:
joa'debaerd, s. soort hangplant met fijne,
afhangende ranken.
joadeflok, s. jodenvloek, -noodlot, in:
Aid en earm is de joadeflok.
joadegûd, s. n. slechte waar, vooral —
kleedingstof.
joadekoekje, s. n. jodenkoekje (bekend
gebak).
joadelekken, s. n. slecht laken. — In
pakjen oan f en joadelekken. W. D.,
Praetst., 66. Zie joadegûd.
joadeprûk, s. voor: lichte turfvlok.
joadin'ne, s. f. jodin. Ook joadske.
Joast, s. m. mansnaam, overdr. (een)
stier. — F o r Joast nim ik altyd de
pet ôf, sei in arbeider, hwent dy
makket, dat ik in stik kealleflêsk
krij.
bijnaam van den duivel.—Joast ensyn
maten, — Hwer dat fen dinnekomt,
dat mei Joast witte, ik wit it net.
jebbe, s. m. argeloos mensch, onnoozele
hals, sokkel. — Do 'k boaske ear'n oan
ïís Y n t s, Invet wier i k y e t in j o bbe,
(í. J. I, 2. — It jild jowt in leffert
moed, in olfert oansjen en in
jobbe forstân.
jobberîch, adj. argeloos, onnoozel, goedig.
Mkm. joblich. — Joblich blier,
argeloos en vriendelijk uitziende.
joed, adv. G. J. Zie hjoed.
joeds, Tersch. pron. eenige, sommige.
Zie gûds.
joeije, v. subare, dartelen, ritten, rijden:
dekken (van honden en andere dieren).
Ook dj o e ij e. Vgl. omjoeije.
joeisk, adj. teeldriftig, ritsig, ook van
manzieke deernen.
joeitiid (fen 'e rammen), s. tijd, waarin
de rammen (mannetjes-schapen) teeldriftig
zijn. A. 613.
joek, interj. van vreugde of blijdschap:
Io, triomphe. Halb. Ov. Alm. XX.
joelicll, adj. jolig, joelend, dartel. A.
327. — In greatbiergles (met brandewijn)
gyng drok roun (en) hja waerden
tige joelich. ES, Telt,, 34. — It
beril dat ...as in joelich fôltsje
dertelt. It j. Frysl., 195.
— In joelich ge foei, wellustprikkeling.
joelje, v. joelen. L. in W, 398, e. a.
joepsk, adj. manziek. — Dy faem is
joepsk.
joepsom, in: Joepsom spylje, geld
en goed in vroolijkheid verteren. — F o r 't
hypochonder jowch se wan || den
koe se joepsom spylje, R. ind T. 3 ,
204'. Vgl. moaiwear spylje.
*jof, conj. indien. O. J. 1, 8. — NO., 259.
*joft, conj. of. R. W., Blkr., 35.
joft, interj. van blijdschap. Lieteb. VI.
jok (sjor. -ó-), s. n. jiiguni, draagjuk. —
Jok-en-amers.
jokje (spr. -ó-), jûkje, v. jeuken, prikkelen.
— As in sear steed, wond, bigint
to jokjen,denhéletit. — De
m'age jokket my al, 'khaw al honger,
H. Z., Ts. tuws., 115. —De hûdof
de rêchjokket him, overdr. hij legt
het er op aan om een pak slaag te verdienen.
— De hannenjokje my, om iemand
afterossen.— De tosken jokje my nei
wumkes.nl

JOK. •30 JONG.
de skínke, — om him it leksoni ris
to lézen.
— S a'n mep jokket net, doet zeer.
— Kom Klaes-om net oan om jild,
d ê r jokket i t him net, dat doet hem
pijnlijk aan.
krabben, krauweji. — It lytse bern
(op) de r êch jokj e.
jokje (spr. -o-), s. n. wijfjes-kievit. Ook
(de) jok.
jokling, Hl. s. Zie jukel.
jokte, jukte, s. jeuking, jeukte. R. P.,
Keapm. — R. ind T.', 200'.
jôl, s. jol, kleine sloep om van- en naar
boord te varen. Vgl. jeï.
jol, jolle, s. eg. goedhartig mensch, goedbloed.
— In goede jol.
jôlje , v. jolen , joelen. A. 149.
jollich, adj. uiterst goedig, argeloos.
jolling, s. eg. zeeè'end. Ook kar-ein. Zie
dûker.
jolling, jolm, s. drijvend riet en ander
dood watergewas, door de golven van het
meer op den oever geworpen. Ook wjolm
B. 398. Vgl. Icrealc, kreek.
jol'side, Mkw. s. verhevene rand van een
goot in de straat, of van de straat zelve.
jomme , Terseh. pron. Zie jimme.
jon, pr. poss. Schierm., G. J. e. a. — Jy
hiene alheel jon winske, as ik it
j o j a e n koe. G. J. 1, 4. Zie jou.
jo'nasse, v. iemand op de armen of op
een kleed op en neer werpen. Zie heve.
jong, adj.jong. — Jong flesk is edel.
Zie flêsk. — Stek my de gek mar
oan! dat kinstmynetjongerdwaen;
moarn bin 'k wer in dei âlder. —
Ik bin to Winsum jong west, ik ben
daar geboren en getogen.
jong, s. n. jong. — Dat r ie ris in jong
fen dy swartbonte kou.
— 't Is mar goed, dat fen dy akelike
k e ar el gjin jongen kom me.
— Mei jong meitsje, gravidare, met
kind maken.
jong'bisten, s. pi. jongvee, jonge, onvolwassen
runderen. Zie jongfê.
jonge, s. m. jongen,knaap. Vgl.groujonge.
— Myn jonge, mijn zoon (in den mond
der ouders), mijn vrijer (in den mond van
een meisje). — Us jonges, onze zoons,
ook in 't alg.: onze kinderen. — G r e a t e
wumkes.nl
Wâtse j onges, Seh., Mengelw. III, 2,
113. — Hidde jonges.
Vgl. poìãerjonge.
jonges-aerd', s. jongensaard. — Stilsitten
is gjin jonges-aerd. — Dat
fanke dêr sit in jonges-aerd yn.
jon'ges-bern, s. n. & s. pi. jongen(s)
[in streken, waar jongens in 't alg. kinderen
beteekent], tegenover f amm esbern,
z. d.
jonges-gúd, s. n., -klean, s. pi., -spil,
s. n., -wirk, s. n. Zie de Enkelwoorden.
jongfaem', s. f. jongedochter, meisje.
jong'fé, s. n. jong (rund)vee. Vgl. jongbisten,
jonggûcl.
jongfeint', s. m. aankomend jongeling.
jong'folk, s. n. jongelui: jongelingen en
jongedochters.
jongfolkerjj', s. (het) vermaak der jongelieden.
— Hja bimoeide hjar mei
gjin j o n g f o 1 k e r ij , nam geen deel aan
de vermaken der jeugd, Hsfr. III, 221.
jong'folkje, v. zich onderling vermaken,
van jonge lieden van beiderlei kunne. —
,Dêr toudounse er mei syn niften
of siet er nachten by op to jongfolkjen,
L. in W., 26.
jonggûd, s. ii. jong rundvee. Burkerij, 22.
Zie jongfé.
— It jonggûd, ook: 't jonge volkje,
de kinderen, of: de vrijende jeugd. A. 201.
jongje, v. jongen werpen. H. Z., Ts. tuws.,
65. Vgl. biste-jongjen.
— It sjucht er hjir út oft de divel
jonge het, erg wanordelijk. Ind. B. 52.
jongwid'dou, s. f. jonge weduwe. Vgl.
't volgend art.
jongwid'ner, s. m. jonge man, die sedert
kort weduwnaar is.
jongwiif', s. n. jonge —, pasgetrouwde
vrouw.
adj. zwanger (van een getrouwde vrouw).
— Gep is ek al wer jongwiif.
jongwiif-wêzen, s. n. staat van zwangerschap.
-- In troud frouminske
hoeft hjar 't j on g wiif-w êz en net to
skamje n.
jongwi'vestreken, s. pi. grillen van een
zwangere vrouw.
jongwivich, adj. grillen, lusten of kenteekenen
openbarende, die zwangerschap
doen vermoeden.

JONK. 31 JOITN.
jonker, s. m. jonker, jonkheer.
jon'kerboer, s. m. boer van adellijken
huize. R. ind T. 5 , 389 v. v.
jonkerich, adj. 'adellijk': van gedood wild,
cenigszins oud , niet vcrsch meer. Zie adelik.
jonkerje, v. het doodc wild eenigen
tijd laten liggen, om het malscher te doen
worden. Zie vorenstaand art.
lediggaan. straatslijpen. Vgl. omjonlcerjc.
jonkheit, s. (de) jeugd.
jonkje, s. n.jongetje. — Pas op, jonkje!
of ik warskouje dy, jonkje! ook
tegen grooteren. — Hy is 't jonkje, 't
heertje.
jonnich, adv. Zie jounnich.
jotsje, v. hotsen, (rijden en) rossen. —
Wy s y 1 d e n mei de pr e am , wy j o tsen
mei de wein, 6. J. I , 4. — Ook-,
een kind op de knie rijden.
jotskje, v. hossen; draven. Vgl. jaslje.
jotte, Schierm. v. gieten. Zie jleite.
jou,pi', pers. Eng. you. Hl. j i. Vgl. jij, jo.
jou, pr. poss. Eng. yoiir, uw. Hl. jyn.
Schierm. jon (Hulde II, 182). — Jouwes,
het uwe. — In boek f en jouwes, van
u, of: u toebehoorende.
— To jouwes, ten uwent. ld. IV, 9.
Sprkt. by jou (oan hûs).
jou, interj. van verbazing of van beklag.
— Jou! dat me er net grien om
wirdt, G. J. I, 2. — O, jou! hwet is
't in ti id.
jou'kebier (joukom-), s. n. bier of sterke
drank, waarop men kosteloos onthaald wordt:
dat men to-jou heeft. — Jouke- (Jouk
om-) bier is swiet bier, wat men om
niet heeft smaakt lekker [Woordspeling met
den mansnaam Jouke].
joukje, ï. Zie jykje.
joun, s. avond. Hl. e a u n (d), i e n(d). Schierm.
j a u n, j e a u n. — De jouns o f d e j o une,
dien avond, op den avond van dien
da 0 *,
interj. Joun,jimme! (goeden) avond, saam!
joun'brea, -iten, s. n. avondboterham.
joundage, s. (het) avondrood.
joundamp, s., -dauw e, s. Zie de Enkelwoorden.
jounfochtich, adj. vochtig door den
avonddamp. — It linnen op 'e line is
al jounfochtich wirden. A. 170.
joungebet, s. n. avondgebed. Hsfr. IX, 8.
jounich", adj. kool of vochtig, als eigenschap
van den avond. — It wirdt jounich.
— It linnen, waschgoed, wirdt
jounich, as 't t o lang ú thin get
vochtig door den avonddamp. Vgl. jounfochtich.
vakerig, onpleizierig door slaperigheid.
— It bern wir d t j o unich. — R. ind
T. 2 , 259. Vgl. tiezich.
jounje, v. avond worden — It bigjint
to jounjen. — Krùp, Ijeave sinne,
krûp gau wei, || gau mast it jounje
litte, Salv., 77.
joumniel, s. n. avondeten , bepaaldelijk :
warm maal. Hsfr. X, 159.
jounnich (spr jonnich), Zoh. adv. heden
avond. — Ik kom jounnich by jo.
jounpizel(d)er, 3. eg. die bij een vriend of
buur een avondbezoek brengt, — ook: (een)
vrijer voor de dochter. Ook jounprater.
jounpizelje, v. op avondbezoek gaan,
ook soms van een vrijer bij een meisje. —
Wy scille út to j o u npiz elj en. —
H j a s i e t e n b y e 1 k o a r t o j o u n p izeljen,
gezellig te praten, — te vrijen.
Ook jounprate.
jounpraetsje, s. n. avondbezoek. — Wy
scoene út op in jounpraetsje.
jounprate, v., -prater, s. eg. 7Áejounpìzeìje,
-pizelder.
jouns, adv. 's avonds, van avond. — It
lûktjouns al kâld. — Hy kaem hjir
jouns al folie. —Sa lang as ik hjir
jouns west ha, Tj. V. Sjouke.
joun-skimering, s. avondschemering.
Hsfr. XIII, 217.
joun-skoaijer, s. eg. die bij donkeren
avond gaat bedelen. Hsfr. X, 123. Vgl. nachthiädeler.
joun-skoalle, s. avondschool. Sw. 1863, 43.
joun-skoft, s. n. avondtijd. — Ik kom
y n 't j ounskoft effen by jou oan, in
den loop van den avond. — Ik binyn't
jounskoft, fig. in den avondstond des
levens.
— It jounskoft, ook: de laatste werkuren
van den dag.
jouns-praet, s. n. avondspraak. — Jounsp
r a e t is gj i n m o ar n spr a e t, w-at men
's avonds zegt strookt niet altijd met hetgeen
men den volgenden morgen, na goed beraad,
denkt of spreekt.
wumkes.nl

JOUN. á'2 KACH.
joun-Stjerre, s. (de) avondster.
jountiid (spr. ook : jón-), s. avondtijd. -
Op in jountiid, op zekeren avond. —
B y j o u n t i i d, bij avond. — J o u n t i i d s
gedurende den avond. — Ik bin jountiids
altyd thús.— D e j ountiid s , des avonds
van zekeren dag.
jountiidsread, s. n. avondrood. Vgl.jounäage.
jountoerre, s. groote naehttor.
jouster, s. eg. inwoner van de Joure.
— adj. Jouster spine, soort spinde
zooals er vroeger veel te Joure gemaakt werden.
— Jouster klok, staartstuk-klok,
veel te Joure gemaakt.
jouster of jowster, s. f. geefster, schenkster.
Sw. 1859, 26. — Dy kou is in
beste jouster, melkgeefster.
jouwe, Tersch. v. gelooven. Zie leauice.
jouwer, s. eg. gever, schenker. — Men
moat jaen, dat men jouwer b 1 i u w e
kin, zich door te veel geven niet zelf arm
maken, — ook iron. van een welbemiddeld
maar in 't geven zeer bekrompen persoon.
jouwer, s. haver. 6. J. Zie (mede voor
de samenstellingen) hjouwer.
ju, pron. voe. gemeenzaam aansprekend,
voor: maat, meisje. To, ju! doch dat
nou! — Hark ris ju! — Ei, doch ju!
wel, watje zegt! — Willem ju, gietst
mei? — Riemkju, Pabe liet sin oan
dy. Ei j u, rin n ei de pomp.
— In ju is in bolle, zegt iemand,
die tegen zijn zin met dit woord wordt aangesproken.
s. knaap, vent. — In aerdige —.goede
ju; — in nuvere, in rare ju.
jucbhei, s. ii. gejuich. — Inhicle jûc lila
ei, groot gejuich.
jued, Schierm. s. pi. lieden. Zie Uá.liûc.
jui, s. losbandig , rumoerig genot. — Oan
'e jui gean, aan den zwier. Vgl. joeijc.
roes. — In jui yn ha, — meiinjui
y n thús k o m m e.
jûkel, s. ijstap, i'skegel. Hl. jokling.
Vgl. üsjâkel.
*jukelbird, s. voor: (de) winter.
jûkje , v, jeuken; krauwen. Zie joleje.
juocht, Schierm. adj. recht. Zie rjiicht.
jûpe, s. jurk(vrouwenkleed). R. ind T. 2 , 35'.
Vgl. doopjùpc (v. d. M., 't tsjoede, 21).
jûr, adj. duur. Zie dj Ar.
wumkes.nl
just, adv. juist, pas. zoo even. — Ifc
bin just thús. — Hy het hjir just
west. — Dy si o a v m i s m n r j u s t d r o e c h
e ft e r d e care n.
— Doukejust, schertsnaam: Libra, de
Weegschaal (in een oude Alm.).
jutte, s. houten schop, waarmede de
turfspecie uit den bak op het land gespreid
wordt.
jut'tepar, s. juttepeer.
juwiel, s. n. juweel. — overdr. In juwiel
f en in frommisk.
K.
K (spr. ka), s. de letter K. — Claes Oases
, in de laatste helft der 18 e eeuw landbouwer
te Aclilum, schreef zijn naam niet
een K, want, zei hij: Kaën fleane, ld.
Vit, 86 —: woordspeling met het volgende.
ka, s. eg. eorvus moneäula, kauw, torenkraai.
Ook akke, z. d. — Hest wol ris
in wite ka sjoen? Net? Hjir is ien,
nl. een met krijt geschrevene letter K., calemb.
kabbel, s. kartel. — In greate skulp
. . . mei . . . kabbels . . . om 'e rânnen,
H. Z., Ts. tuwsen, 119.
kabbeljau', s. morrhua rulgaris, kabeljauw.
— Inspjirring útsmiteomin
kabbeljau to fangen. — Boalserter
kabbeljau, schertsnaam voor: nuchteren-kalfsvleesch.
B. 461.
kabel, kavel, s. regelmatig naast elkander
op een rij liggende stukken lands.
— In kabel lân. Vr. Fr. II, 101.
kabele, adj. gekarteld. — Kabel e
keizers-, t r ij e-g o u n e n, geldstukken met
gekartelden rand (vroeger). Ook keabele.
ka'bel(tou), s. (n). kabeltouw.
kabou'ter, s. kabouter, aardmannetje.
overdr. klein manneke, dim. kabouterke.
Sw. 1877, 43.
cochlca, huisjesslak.
klein aarden pijpje, zoo als men er soms
nog in den grond vindt. — Ook k 1 a b o u t e r.
Vgl. ierdmantftje.
kachel, s. caminus, kachel. Vgl. fornuis-j
haske-, liomlcachel.
ka'chelachje, s. n. ontwijkend antwoord.

KACH. 33 KAERT.
— Hy makket him der mei in kachclachje
ôf. B. 247.
twijfel verradend —, lachend praatje. — P abe
mei syn kachelaehjes in ien tl e,
Ie au 'k, dat 'k him tofoaren leacb.
kachelachje, v. heimelijk (iemand) uitlachen.
kachelbak, s., -laed, s. n. ascbbak in
een kachel. Vgl. yeskelaed.
ka'chelblokies, -houtsjes, s. pi. brandhout,
gezaagd en gekloofd voor 't gebruik
in de kachel. Ook collect.:
kachelhout, s. n.
kachel-oun', s. oven in een kookkachel.
ka'chelpanne, s. bak- of kookpan, die
op de kachel past.
kachelrân'ne, -ring, s. kachelring.
kachels do ar'ke, s.n., -kaei, s., -lid,
s. n., -piip, s. Zie de Enkelwoorden.
kadas'ter, s.n. kadaster, officieele leg­
ger ter aanwijzing van grondeigendommen.
— Prov. 11 kadaster is y n 'e war, er
is verwarring ontstaan, de boel loopt in 't
honderd. — Hy is mei 't kadaster yn
'e war, 't loopt hem door.
ka(e)i, s. Eng. kei/, sleutel. — Hy het
de kaei f en de f oar do ar, de macht in
handen. — De kaei op'e pong dwaen,
zijn beurs gesloten houden, niet meer (uit)geven.
— Hy het de kaeijenop'ekiste
Ie in, is failliet gegaan.
— Dêr is nin kaei fen, sei Sikke,
geen sleutel van 't geheimschrift;'t was enkel
1'riesch in Grieksche letters (volksoverlevering).
Zie Schelt., Sprkw. 1, 58.
— De kaei fen 'e kachel, het handvatsel,
waarmee men de klep in de pijp
doet draaien.
in den grond geslagen paal, waaraan (bij
het koolzaaddorschen) de dorsehkleeden worden
vastgezet, Vr. Fr. III, 200.
Vgl. pijpke-, krúskekaei; kachehkaei.
kaei, Stadfr. s. kaai, kade.
kaei'dyk, s. kadijk, „ein nidriger Vordeich
. . ., wird . . . gemacht, wenn der
rechte Deich soll geleget werden, zu Abhaltung
des Stroms." Voc. Ostfr. 't Bildt kadyk.
kaejje, Zh. v. aanzeggen. — De bûrren
kaeije, de buren aanzeggen om voor
een gestorvene de klok te luiden. J. W.,
Dial. I, 441. In een Leedbrief van 1634 staat
hiervoor: aenketten.
ka(e)i'jeman, s. m. dim.-vorm van (Sinte)
Klaesman: jongen, die op St Nieolaas-avond
langs de huizen gaat om centen, enz. te bekomen
, — ook om voor St. Nicolaas te spelen.
— Ook: St. Nicolaas zelf (in kindertaal).
ka(e)ike, s. n. sleuteltje. Vgl. hcäoazje-
Icaeike.
k a (e) i k e s, pi. vruchttrossen van den esch.
kaeis'bek, s. sleutelbaard. Zie bek.
kaek, s. kaak. ld. I, 22.
kaeks, s. scheepsbesehuit.
kaei, Zh. met Hl. adj. kaal, haarloos.
Zie keal.
kaem, s. kam (in alle beteekenissen). —
In kaem hawwe, — krije, een kleur,
blozen. — Elkoar yn 'e kaem hing je,
plukharen, overdr. kibbelen, twisten. —
Alles oer ien kaem kjimme, over
een kam scheren.
— In kaem spylje, een spelletje kaart,
kruisjassen. [De streepjes, als aanteekenin-
| gen bij dit spel, vormen een kaïn-figuur].
; kaem, s. kaam : aanzetsel van karnemelk
; boven aan het vat. Zie kyn.
kaep, Amel. s. toestel van hooge palen,
op een dijk of duin, bij dag dienende als
landmerk voor zeevaarders.
kaep, in: To kaep sile, ter kaap
varen. L. in W., 349.
kaepje, Schierm. v. koopen. Zie keapje.
'kaep'momme, s. mom, masker.
kaepmomme-boartsje, v. blindemannetjc-spelen.
Salv., 37.
kaerde, s. carduus, kaard.
ka(e)rdsje, v. kaarden. Vgl. ivollekaerdsje.
krauwen. — In hynsder —, in kou
k ae r d s j e, om het dier rustig te doen staan.
— Tiete kaerde de holle, G. J. 1,7.
kaert, s . kaart, land-, speelkaart, enz. —
Immen de kaert lizze. Zie kaevtlizze.
— ... de kaert iepen- ofútlizze, een
zaak bloot leggen. — De kaert is forj
o w n , f ig. de zaak is bedorven. — I mmon
yn 'e kaert sjen, — yn 'e k a erte
n 1 o e r e.— 11 w i e r r e t m y y n 'e kaert,
de omstandigheden zijn mij gunstig. —"-In
t s j u s t e r e kaert, een zaak waarvan men
't rechte niet weet.
— Kin die h op 'e kaert. Zie kaertlcinäich.
Vgl. briere-, ìûn-, ìech-, nijjiers-, «pijlkaert.
wumkes.nl

KAEHT.
k.aer'te'boek, s. n. schoolatlas.
kaert'kindich, adj. bedreven in 't gebruik
van landkaarten.
kaertlizster, s. f. kaartlegster.
kaertlizze, v. kaartleggen, waarzeggen
uit de kaarten.
kaertsje, s. n. kaartje. — In kaertsje
for 't spoar, — de tram, plaatsbewijs,
— for de komeedsje, toegangsbewijs.
— In kaertsje jern, naaigaren op
een kaartje gewonden.
Vg]. perron-, spoar-, tramkaertsje; jernkaertsjc.
kaer'tsje-jern, s. n. naaigaren, dat op
kaartsjes gewonden verkocht wordt.
kaert'spylje, v. kaartspelen.
kaets, interj. om een kat weg te jagen. '
kaets, s. Zie keats.
kai, s. sleutel. Zie leaei.
kaich, Hl. & Mkw. s. m. beurtman op
Amsterdam. — De s o a n f e n 'e M o 1 k w a rrer
kaich n o ade liim ris om in r e i sk
e nei Amsterdam t o d w a e n , R. ind.
T. 9 , 33''.
Ook: het schip. B. 274. Zie beurtman.
kaike, s. n. sleuteltje. Zie kaeikc.
kaimer, Hl. s. kamer. Zie keamer.
kaipje, Hl., Mkw., Schienn. v. koopen.
imperf. kepede (Hl. & Mkw.). Zie keapje.
kak, s. itercus, drek, overdr. veel bestel
en complimenten , veel vijven en zessen.
— In bul te kak yn inlyts potsje,
veel vertoon en complimenten bij iemand
van weinig gewicht of met weinig verstand.
kake (Wierum, Schienn.), v. buiig zijn.
— It kaekt al om yn 't noarden.
ka'kebien, s. n., -bonke, s. maxfla,
kakebeen. — Men kin h i m wol o a n 'e
kakebiennen ophingje, zoo mager
is hij.
kakemeske, s. n. mesje om haring te
kaken.
kakemint, s. n. kakebeen, (de) kaken.
E. P., Jouwerk., 55.
kaken, s. pi. zware, vooral uit het Nff.
opkomende, harden wind en ruw weer voorspellende
wolken.
kakhússtilen (triv.), s. pi. beenen (van
een mensch), — Hy het goede kakhússtilen,
een paar flinke beenen.
kakyn'je, s. kokyntsje, s.n. kokinje,
4
wumkes.nl
KALT).
stroop- of suikerbal lotje. Ook s û k e r s 1 a k ,
kussontsje (Stadfr.).
kakynje-daei, s. n. kokinje-deeg. — Hy
rekt syn preken as kakynje-daei.
kakke , v. cacare, kakken. — Dat bern
kin 't kakken en pis jen al sizze, is
al zindelijk. -•- Kakken en pisjen giet
foar dounsjen. — Hy wit net oft er
kakke of pisje se il, hij kan tot geen
besluit komen. — Oer de tonge kakke,
overgeven, braken.
kakkefyt'sje, s. n. vies karweitje. Zie
ahkefyttsjc.
kak'kelak, s. eg. jabroer, sukkel.
kakkenedich, adj. armzalig, bekrompen.
— Dat stiet sa kakkenedich. — Mei
dy man komt alles kakkenedich
foar 't ljoclit. — Hwet stiet hy dêr
kakkenedich, sullig, verlegen (als een,
die achterlast heeft).
kakkeneed, s. aandrang tot ontlasting.
Ook h risk en e e tl.
— It giet oer as kakkeneed, gezegd
van spoedig opgegeven plannen , overgaande
verliefdheid, enz.— It komt op as
kakkeneed, plotseling, onverwacht.
s eg. durfniet, linkerd.
kakker ij', s. buikloop. — It bern is
sa yn 'e kakke rij, heeft buikloop, diarrhee.
kakkestoellemei'je, v. een kind op de
ineengeslagen handen van twee personen
dragen, terwijl deze het elk bij een hand
vasthouden, en daarbij zingen: — Kakkestoellemeije||al]ekynderkeskreije
(= kraaien), || Op íen nei, op twa nei
il Op ús 1 y ts e ( )-man nei. Ook
kakketoelle(meije), v. dit ook: op
de armen wiegelen (een baker-kindje), onder
het zingen van : R a e ij e , r a e ij e , ||
kakketoelle-maeije.
kak'sak, Westel. s. '/s van een cent (bjj
jongens spelen om winst en verlies).
kakstoel, s. ouderwetsche, houten kinderstoel.
kakstoelslid', s. n. 'deksel' van een kinderstoel
, dat het kind voor tafel dient.
kakwangen, s. pi. billen van een mensch.
Zie bil.
kâld, adj. frigiäus, algidus, koud. —Ik
bin sa kâld as in kikkert, — frosk,
— poask, — Sakâldasinstien. —•

KALD. S
11 (het weer) is sa kâld as pikel, — as
roet. — Dat ding —, g lì d i s s a k â 1 d
as iis. — It komt him net oan 'e
kalde klean, Ned. raakt hem de koude
kleeren niet. — In kâld steed, een koude
plaats. — In hûs bouwe op in kâld
steed, op een plaats waar nog geen huis
gestaan heeft. Vgl. R. ind T. 2 , 28". — It
steed is kâld, het voorwerp is wegfgekaapt)
van de plaats waar 't gestaan heeft.
— Grienten, ensafh. f en 'e kalde
groun, niet uit broeibakken. — lm men
kâld meitsje, om 't leven brengen. Fr.
Wjn. III, 5. — De kalde man, fig. de
dood. Forj. 1890, 13.
— Ik wird der lij i t noch kâld f en,
't laat mij onverschillig. — Aid en kâld,
oud en zonder hartstocht of trek naar vrouwen.
— lm men kâld en toar bihannelje,
koel en onvriendelijk.
— Kâld jild, baar geld. — Kalde
d r o k t e , onnoodige drukte.
— Kalde omke- of moikesizzers,
aangehuwde neven of nichten : voorkinderen
van een schoonbroeder of -zuster. — In
kalde snoar, weduwe van een overleden
broeder. Ind. B. 54.
Vgl. hânkåld; iis-, knob-, wetterkàld.
kâldfjûr', s. n. gangraena, koudvuur, bij
een wonde.
káldfoet'tich, adj. aan koude voeten onderhevig.
Hsfr. VI, 195.
kâld'gnize, -gnyskje, v. grijnzen, grimlachen.
Vgl. kâldlaeitsje.
kâldher'tich, adj. koudhartig, ongevoelig,
ld. I, 21.
kâldlaeitsje, v. gedwongen of onnoozel
lachen. — Boer Jan kâldlake den
sa'n bytsje, Bijek. 1899, 16. Ook: grimlachen.
Zie kâldgnize.
kaldmiel', s. n. koud maal: maaltijd zonder
warme spijs.
kâldsi'gerich, adj. een kouden tocht doorlatend.
— As it reid pasleinis,den
is 't tek kâldsigerich. B. 140.
*kâldsje, v. koud maken. R. P., Keapm., 4.
Vgl. forkáldsje.
ka'lefal, Hl. s. n. kalfsvel. Zie keallefel.
kalf, adj. drachtig (van koeien). — In
kalf rier, — in kalve kou.
kalf'broer, s. m., -sister, s. f. voorzoon,
-dochter van den man, in betrekking
KALK.
tot een voorzoon of -dochter zijner vrouw.
kalk, s. calx, kalk. — Kalk en stien
mitselt best, overdr. bij 't eten hoort
drinken. — Hja is net f en kalk en
stien, niet ongevoelig voor de liefde. B.
208. Vgl. strie. — Desaekisynkalk
en semint, in orde, conform de wet beschreven.
Vgl. foeeh-, mitsel-, witerskalk.
kalk'bak, s. vaste bak voor 't gereedmaken
der metselspecie; draagbare bak,
waarin de specie, die de metselaar bij zijn
werk gebruikt.
kalkblau, s. n. lakmoes, dat men in de
witkalk doet voor de helderheid der muren.
kalken, adj. gekalkt. — Hy waerd
sa wyt as in kalken mûrre, als een
gepleisterde of gewitte 'muur.
van kalk (eig. pijpaarde). — In kalken
piip, Goudsche pijp. — In kalken eint
s j e, kort aarden pijpje. — In kalken
by 1 d (pop), gipsbeeld. — Dat fanke is
krekt sa bleek as in kalken pop,
ziekelijk bleek.
kalkhok, s. n. hok waarin de kalk vo )r de
metselspecie wordt bewaard, — bij een in
aanbouw zijnd huis.
kalkhou, s. houweel voor het kneden
en dooreen werken der metselspecie.
kalkje, v. bepleisteren, pleisteren. — Wyt
kalk e grêven, Halb., Matth. XXIII, 27.
Vgl. oankalkje.
kalk'keizel, s. n. kalkpuin. Zie keizel.
kalkoen', s.cg. meíeägris gallopavo, kalkoen.
kalkoenen, s. pi. kalkoenen: de omgebogen
punten aan de opene zijde van een
hoefijzer.
kalkoens'-print, s. af-of indruk vanden
kalkoen, (zie 't voorgaand art.). — Ik (de
rún) jowcli him in trewinkel, dat
him de kalkoensprint yn syn meagere
skinke stie, R. ind T. 2 , 128'.
kalkoentsje, s. n. kalkoentje: '/* flesch
wijn.
kalk'-oun, s. kalkoven.
kalkpream, s. schuit tot vervoer van
metselkalk.
in Schot.: de schuit om de turf voor de
kalkbranderijen uit de hooge veenen te halen.
kalk-tameitsje, v. de metselspecie bereiden.
kalkwaskerij', s. kalkwasscherij, inrichting
voor de bereiding van witkalk.
wumkes.nl

KALK.
kalk'wetter, s.n. kalkwater. — S o ralike
siken wirdt oanret om k a 1 kwetter
to drinken.
kalkwirk, s.n. kalkbranderij.
kallemooi, Schierm. s. kalemei, hooge
staak, aan welks boveneinde een boomtak,
enz., jaarlijks met pinksteren opgericht. "W.
D., Fr. Volksl. I, 188.
kalmink', s.n. kalamink (soort wollenkleedmgstof).
ld. VIII, 35.
karrnuswoartel, s. aeorus calamus, kalmoes,
zwanenbrood. S. K. V., Lijst.
kalt, s. kout.
kâlterjj', s. kouterij. ld. I, 86.
kàltsje, v. kouten.
kalwyn'-appel, s. kalvijnappel, hoogrood
van kleur, daarom ook: re ad e kalwyn.
overdr. meisje met dikke, roode wangen.
Sw. 1857, 56.
kamelletolom, s. anthemis arvensis, akkerkamille;
matrìcaria chamomïtte, gemeene
kamille. S. K. F., Lijst.
kam'lïúsjen, Hl. s. n. bakje voor haarkammen,
eig. het zwavelstokken-bakje, op
het deksel waarvan men gewoonlijk de haarkammen
legde.
kamiel', kameel, s. eg. kameel. R. ind
T. a , 27«.
kamiels'hierren, adj. van kemelshaar.
— Kamielshierrene koarde, als boordsel
onder om een vrouwenrok.
kammenet', s. n. kabinet, huismeubel
(meest van eikenhout) tot berging van linnengoed,
kleeding, geld en kostbaarheden.
— Ik ha net ju dy man syn kammenet
sjoen, mar 'k leau dat er wol
aerdich jild het.
kammenets'-bealch, s. eg. scheldend
voor: dikbuik.
kammenetsdoar'ren, s.pl. de naar weerskanten
openslaande deuren van een kabinet.
kammenetsfoetten, s. pi. voeten van
een kabinet, vaak in den vorm van een dierenklauw,
omvattende een halven kogel;
(daarom ook bearepoaten.) Ook kammenets-poaten.
kammenets-kaejj'en, s. pi. sleutels van
een kabinet.
kammenets-laed', s. n. elk der drie groote
laden van een kabinet. — It boppeste,
— middelste, - onderste kammenetslaed.
wumkes.nl
ai ,6 KAMP.
kammenets'-poat, s. eg. scheldend voor:
horrelvoet. Vgl. kammenets-foctten.
kammenet'stelt, s. pul, als versiering
op een kabinet staande.
kammer, s. een hondennaam. — Us
kammer || liltse rakker |] dy blafte
my do wakker, Alth., 22.
kammeraet', s. m., kammeraetske, s.
f. holl.ismen voor: spylfeint, spylf
aem , z. d.
kammesoal', s. n. kamisool, roansrok met
korte panden. — Ier da pp els mei rok
en kammesoal, Holl. met de kazak: met
de schil gekookt.
kammich, adj. hakkelig. — It lân is
kammich meand. — De kou is kammich,
heeft een 'kamrug'. Zie kamrêch.
kamp, s. campus, ajer, afgesloten stuk
land. — In kamp gr ei de. Forj. 1884,
85. — De e a i' s t e —, t w a d e kamp e f t e rhûs
of foarút. Vgl. bolle-, hynstekamp;
bon-, yreidlcamp.
kamp, s. castra, legerplaats. Do soldaten
binne yn 'e kamp.
kamp, s. kamp , strijd. — 11 t sj i n i mmen
yn 'e kamp lizze, — sette, met
iemand wedijveren. ld. IV, 2. Ook: zich
tegen iemand verzetten. — Dy jonge set
it altyd tsjin syn heit yn 'e kamp.
Vgl. kant.
kamp, adv. effen, gelijk (bij wedloopen).
— It is kamp, de paarden —, de schaatsrijders
zijn tegelijk aan 't eind van de
baan.
kampe, v. Zie kampje.
kamper, s. m. kamper, strijder. ld. II,
60. - - W. D., Wintergr., 73.
kamp'fjuchter, s. m. kampvechter. R.
P., As jienime , 125.
kampjaen, v. den strijd opgeven, 't zijn
tegenpartij gewonnen geven. Vgl. krimp.
kamp(j)e, v. kampen, strijden, worstelen,
wedijveren. — Om in príis kampje.
— It scil der om kampje hwa 't dat
winne scil. — To kamp jen ha mei
earmoed, — tsj insluiten, — min
w a e r, e n s f h.
kampke , dim n. kampje. — In kampke
lân. Hsfr, XIV, 53.
kampreed, s. kamprit, wedloop van twee
paarden of schaatsrijders, waarbij geen van
beiden wint. Zie kamp (adv.).

KAMP.
kampslach, s. tweegevecht. E, P., As
jiemme, 125. ld. XVI, 24.
twist. — Den krij ik wer in kampslach
mei 't wiif, A. B., Doarpke, 148.
Vgl. skermslach.
kampslaen, v. kampvechten. — Prinsen
en o are greate hanzen kampsloegen
altyd mei hjar likens.
— H j a h a b b e k a m p s 1 e i n , bv. bij het
kolven en andere wedstrijden. Zie kamp (adv.).
kampstriid, s. kampstrijd. ld. XV, 67.
kam'rêch, s. van koeien, waarvan de ruggegraat
bij de schoften oploopt, heet het
dat zij een kam rug hebben.
kamrêd, s. n. kamrad, in een molen of
uurwerk.
kanael', s. n. canalis, kanaal, breede gegraven
vaart, voor scheepvaart en afwatering.
— Hy wit de kanalen, kent de
bronnen voor zijn belang.
kanar'je, s. eg. kanarievogel. Ook voor
kan arje-sied, z. d.
kanar'jef lecht, s. kooi voor de kanariefokkerij.
kanarjeflechterij', s. kanariefokkerij.
kanar'jekouwe, s. kanariekooi
kanar'je-sied, s. n. zaad van de phalaris
eanariensis, kanariegras, ook : de plant
zelve. Bij verkorting kanarje. — In stik
kanarje, stuk land met kanariegras bebouwd.
kanda'tus, s. m. kandidaat (voor het predik-ambt).
— In kandatus sonder birop.
Zie birop.
kandy'en, s. pi. kandijappels, holl.isine
voor kantsjes.
kandler, s. kandelaar. Vgl. kêrskandler.
kaniel', s, n. kaneel. Zie keniel,
kanyn', s. eg. konijn. Zie kenyn.
kanjer, s. houten balletje, bij het 'rasket'spelen.
kokkerd, wat groot en dik is in zijn soort
(vooral van ronde voorwerpen). —In kanjer
fen in ierdappel.
— In kanjer fen in k e ar el, kranige
vent. Bijek. 1893, 37.
kanker, s. cancer , kanker.
kankerich, adj. kankerend.— Kankerige
tosken.
kankerje, v. kankeren , wegvreten.
kanne, s. kan. — Dy it onderste ú t 'e
k anne ha wol, krij t it 1 id op 'e no as,
37
KANT.
Salv. MS., 95. — Hy het de k anne yn
'e kop, hij is beschonken. —Hy kin wol
in kanne troch in glês smite, wat
hij kan is níet veel goeds, Telt., MS., 18.
B. 474. Vgl. kof je-, molk-, pijp-, sjerpkanne.
vochtmaat. Vgl. healkanne.
kan'negrau, s. n, grijs gekleurd Keulsch
aardewerk. — In kannegrau-kearel,
-wiif, die met Keulsch aardewerk vent.
Vgl. krûk-en-kan-drager.
kannegrau(wen), adj. Keulsch, of van
kleur of stof als Keulsch (aardewerk). — In
kannegrauwen kruk mei wette r,
Hsfr. VI, 50. — overdr. In kannegrau
gelove (as 't fait is 't stikken), iron.
van iemand, die zich om 't geloof (religie)
niet veel bekommert.
kãnnelid', s. n. kannedeksel. Zie lid.
kannestop, s. Zie kanstoppe.
kanon', s. n. kanon.
kanons'koegel, s. kanonskogel.— F1 o kwirdenbinnegjin
kanon s-k o e g e 1 s,
daar storen we ons niet aan.
kans, s. kans. — Beitske rydt mei
dit swakke iis mar wech-e n de-wear:
hja doar op heal káns oan, het wagen
op levensgevaar af. Bo. 2.— Ik stean
op 'e dûbelde káns, sei Boate, as
ik gjin hounegiselder wird, den
wird ik pûstertraper. Vgl. foarkâns.
kanselderjj', s. (het oude) kanselarij-gebouw
te Leeuw.; later huis van bewaring en
opsluiting. — Hy het yn 'e kanselderjj
s i 11 e n , hechtenis ondergaan.
kânske, s. n. kansje. — H y of hj a
doar wol in kânske weagj e, durft wel
wat aan.
kan'stoppe, s. stop voor een kan, overdr.
klein, nietig persoontje. — Hwet scoestou?
Dou bist ommers mar in kanstoppe.
Zie stop(pe).
kant, s. e-rtrema pars, kant, zijde, oord,
plaats. G. J. I, 42; II, 95, 101. Hl. ka ent.
— Oan disse kant de feart, aan deze
zijde er van. — IIy wol de kanten der
ôfbite, Holl. de zelfkantjes er afloopen,
het werk niet flink mee aanpakken. — Om
'e kant hinne prate, met verbloemde
bewoordingen iets aanduiden wat men niet
ronduit wil zeggen; het gesprek schijnbaar
toevallig, maar met een doel op zeker onderwerp
leiden.
wumkes.nl

KANT. 38 KAPE.
— De forkearde kant út gean, een te noch roai, ìl.'l-, Ts. Tuwsen, 189,—
verkeerden weg inslaan, ook in overdr. zin. Ilsfr. X, 126.
— Oan 'e kant lizze, terzijde leggen. — ka-ntfêst, adj. flink rechtop. — Dy
Dy drokte is wer oan 'e kant, afge­ f e i n t s t i o t k a n t f é s t o n d e r s y n want,
daan. — De bern binne oan 'e kant, flink op zijn beenen. B. 80.
naar bed. — De boel is f en kant, op- kantgûd, s. n. kantwerk, nnaldwerk.
geredderd , opgeruimd. — F e n k a n t m e i t- kantich, adj. kantig, niet rond. — F o a rsj
e, dooden.
li i n n e bakten de bakkers r o u n e
— Op 'e kant s e 11 e (het geld), opspa­ bôlen, nou kantige,
ren. — Do strjitte is floer re mei vierkant. — Dat is net suver kan­
klinkert op 'e kant.
tich. Vgl. fjoutcerkant(ich).
— Volk, familie, oan hei te- of mem- kantich, adj. flink. — Don sco est dy
in e k a n t.
wol t rij er is sa kantich hâlde (als
— 11 t s j i n i m m e n y n 'e kant s e t• t e. zeker ander persoon), W. Gr., 72.
Zie kamp.
kantklontsjes, s. pi. kandij-klontjes van
kant, adj. & adv. haaksch, recht, welge- den kant van den pot, waarin zij in den
maakt. — In kante kearel. — Dy faem handel gebracht worden. Bij verkorting kant.
stiet kant op'e s kon ken. — De kou — Minne k 1 û n t s j e s binne dat; der
is kant, wanneer zij met alle vier tepels • is fiers tof olie kant yn.
evenveel melk geeft. Vgl. †jouwerkant. — kantkoeke, s. kantkoek. Zie koai-stelcoelce.
Dat is kant, dat is knap van je, dat doe kantloas, adj. kantloos, niet kantig. —
je maar wat goed. — Dat ding is kant Dy stien is kantloas, door verwatering
makke, — dat sit dy kant, — itis zonder kanten. B. 111.
kant in aerdichheid.
kantloften, s. pi. wolken langs den ge-
kant, s.kant,kantwerk. — Hja mei al heelen horizon. B. 281.
dy kant oan 't doek || Is bimomme kantroeren, s. verb. scheren: de opper­
allyk in spoek, G. J. I, 50. Vgl. mûtvlakte van iets niet of nauwelijks aanraken
sekant.
[altijd met negatie]. — In ring . . . dêr
kant'baggelder, s. (een) van den kant sprong er sonder kantroerentroch,
der specie afgestoken baggerturf, drie kan - \ S. K. F., Mearkes.
tig van vorm.
kantsje, v. wenden, keeren. — Wol
kantbôle, s. wittebrood, dat op den bui­ doch, Himel! Wif ynplantsje, dat
tenkant der plaat in den oven heeft gestaan, ] hy him nei God moat kantsje, G.
en daardoor aan een zijde korstig is, even­ J. 1, 79. Vgl. omkantsje.
als :
kantsje. s. n. kannetje. Vgl. molkkantje.
kantbrea, s. n. roggebrood, dat tegen den wìlde-rozebottel (wegens den vorm).
zijmuur van den oven heeft gestaan. Dit i kandij-appel. — S wiet e en sur e kan-
ook plank- of mûrhrea.
j tsjes.
kantbûgel, s. veenwerkersgereedschap , kantskeppe, s. lange ijzeren schop of
in vorm iets afwijkende van den bagger- en j spade bij het turfmaken in gebruik. A. 413.
trekbeugel.
Ook om plaggen te steken.
kant-eker, -ikker, s. kantakker van kap, s. kap. — De kap fen 'e klomp,
een stuk bouwland. Vgl. wal-ikker.
— fen 'e wein, — fen 't hûs, schuin
kantelich, adj. licht kantelend. — Dat oploopend dak. Vgl. boppekap. — De kap
ding stiet kantelich, onvast, . kan fen in m o unie.
licht omvallen. — fig. Myn kantelich kap, s. hak, houw. — In kap mei de
libbensskipke, Leeuw. Crt. 16/V, 1883. bile.
kantelje, v. kantelen, vallen. — De I kap'beidel, s. kapbeitcl (tinimergereed-
lampe kantele fen 'e tafel.
schap).
wentelen, omkeeren. Vgl. omkantelje. kapbile, s. timmermans-bijl.
kantens, s. welgemaaktheid. — Ma rij kape, s. hoofddeksel met zeer breeden
h j a r kantons e n k r e a z e n s h i e m i e t- rand, bohoorendo tot de kleederdracht der
wumkes.nl

KAPE. 39 KAK.
Friesche vrouwen in 't laatst der 18° eeuw.
— overdr. Hy het hwet op syn
kap e, vrijwat op zijn verantwoording, —
op zijn geweten.
— Hy het op syn k ape h a w n, oen berisping
, — slaag.
— In best hynsder wirdt onder
kape en dek ôflevere, met kap en
dek voorzien (net yn 't losse helt er)
aan den kooper afgeleverd.
Ook voor kap, z. d. — Dekape fen
in skoech, Eman, 18. — De kape fen
in heabereh, — fen in skûrre. Vgl.
ff. D., Ald-Nij, 40.
kapelaen' (spr. kappelaan), s. m. kapelaan.
kapel'le, s. kapel. — Prov. Men bout
nin tsjerke, of de divel het er syn
kap e 11 e, men bouwt geen kerk of er is
een kroeg dichtbij , — men sticht geen goed,
of 't wordt door iets kwaads bedorven. B. 546.
kaper (Barradl.), s. gekartelde schelp.
Vgl, kimper, kram.
kaperke, s. n. kapertje : hoofdkapje voor
kinderen, met over nek en schouders neerhangende
strook of plooisel.
ka'perman-boartsje, v. blindemannetjespelen.
kaper-op-sé, s. kinderspel. Een is de
kaper, en moet de anderen vangen. De ge-,
vangene moet daarin meehelpen.
kapit'tel, s. n. caput, hoofdstuk. — In
kapittel léze, oen hoofdstuk uit den
Bijbel. — lm men it kapittel oplêze,
kapittelen, berispen.
kapittelje, v. kapittelen: bekijven, bestraffen.
— Immen kapittelje.
kapit'telstokje, s. n. rijsje of stokje, ter
besturing van een aan het hoorntouw geleid
rund. Oorspr.: een dun, plat en lenig stokje,
gebruikt als bladwijzer in den Statenbijbel ,
die weleer in vele gezinnen dagelijks werd gelezen.
kapje, kappe, v. kappen, bijv. met een
bijl.
kapoes'(mûtse), s. kapoetsmuts van bont,
met opstaande randen, die over de ooren
kunnen worden neergeslagen. — 11 r a ttolt
as in s kiep po keu t e 1 yn in kapoes,
dus: niet. W. D., In Doaze, 99.
kap'panne, s. dakpan met overkapte
opening. Zie ûlepanne.
kappe, v. Zie kapje.
kap(peI)doek, s. hoofddoek. Zie holdoek.
kap(pe)si'ners, s. pi. capucijners: soort
erwten.
kapruft, s. n. over 't hoofd gespelde luier
van een ingebakerd kindje (vroeger in gebruik).
kapsel, 8.11, houtafval, kleine spaanders,
die er bij het kappen of hakken met den
bijl afvallen. H. S., Toltsje., 25.
knaagsel van muizen. Vgl. muzekapsel.
— Finkjes struije altyd mei kapsel,
zaadafval, doppen.
kap'sie, kapsje, s. captio, Fra. chicane,
tegenwerking, dwarsdrijverij. — Kapsie
meitsje op 't ien of 't oar, het afkeuren.
— Immen kapsie meitsje,
zijn plannen dwarsboomen. Vgl. near.
kaps(j)eas, s. kapsjees, met een kap overdekte
sjees.
kapspoennen, s. pi. spaanders, die door
den timmerman van den wankant der planken
worden afgeslagen.
spaanders, die vallen bij het vellen van
boomen als hakhout.
kaptael, s. n. kapitaal, geldswaardige bezitting.
— Hy libbet fen 'e rinten
sa lang as, totdat, 't kaptael op is,
hij teert van den hoogen boom af. Ook : men
.weet eigenlijk niet waar hij van leeft. —
Hy is in lij er fen syn kaptael, ongelukkig
bij rijkdom , door gierigheid. Ook
iron. van een ontevredene, wien men't voor
zijn geld niet beter kan geven. — Dêr hest
myn hele kaptael, al mijn geld (ook
van een geringe waarde), dim. kaptaeltsje.
kaptaels(k), adj. alleen in: Kaptaelse
letters, hoofdletters. — In kaptaelse
A, B. . . enz.
kaptein', s. m. Eng. captain, kapitein bij
het leger, gezagvoerder op een schip.
kap'wein, s. kap- of huifwagen. Ook
fordekte wein. Zie †oräek.
kar, s, keur, keuze. Hl. ker. — De
kar is . . . goed west, v. d. M., Lângeanne,
4. — Dou hest de (e ars te)
kar út 'e keppel, je kunt kiezen uit
eenige stuks vee, ook: tussehen de dochters
des huizes: allen zijn nog vrij. — Dou hoste
kar, — it oan dyn kar, of de kar
is dines, je hebt het aan uw keuze. —
wumkes.nl

KAR. 40 KAST.
It âlderdjûrste naem se for kar,
Hsfr. VII, 168. — Earm of dea, ik wol
my om 'e kar net hing je litte. A.
551. — Prov. Dy 't kar het, 't aan zijn
keuze heeft, 1 i t h i m net h i n gj e.
karboes'tich, adj. Zie kerboentich.
kar'brief, s. n, keurbrief, wet, reglement.
— Karbrief fen 't Selskip for fryske
tael- en skriftenkennisse.
kardôes'(lloun), s. eg. kardoes, poedel..
kardsje, v. Zie kaeräsje.
kar'-ein, s. eg. Zie jollinj.
*karfoarst, s. m. keurvorst. W. D., Fr.
Sang, 52.
kar je, v. met de sjees rijden. Vgl. karkje. {
karjierren, s. pi. keurjaren. -Inhûs —,
boerepleats —, in bakkerij. . . wirdt
soms forhierd mei ien ofmear karjierren.
de huurder heeft het dan aan zijn
keuze of hij op dezelfde voorwaarden nog
éen of meer jaren wil blijven wonen.
karkje, v. aarde, mest, enz. met de kar
op korten afstand vervoeren.
rijden met de sjees. — Prov. Karkjen
is better as rinnen. A. 362.
karlaern, s. n. in den veehandel: (een)
lam dat men volgens overeenkomst, hetzij
uit de jongen van een bepaald schaap, hetzij
uit de gansche kudde mag uitzoeken. — Dy
keppel lammen (die de koopman heeft), |
dêr wol ik ien (ofmear) út siikje for !
fjouwer goune ('t stik).
karmaster, s. m. keurmeester: bij harddraverij
, kaatspartij, hardrijderij, enz.
karre, v. kiezen, ook for kar nimme,
— il t siikje.
karre, s. rijtuig op twee wielen, daarom
ook voor: sjees. Vgl. ieräkarre, hounekarre.
karrebak 1 rugnemen van de gasten of leden van 't gezin,
die om den haard zitten.
karren, s. pi. kleine wilde-eendvogels
met zwarte nebben, ook skiër dopers genoemd.
A. 672.
kar'rider, s. m. vrachtkarrijder.
*karring, s. keuring, bijv. van paarden.
W. D., Seakele, 13. Zie keuring.
kartou', s. n. zwaar werk, moeilijke taak.
— Snj eont oj ouns in stik of fiif
bern waskje en forskjinje — allegearre
allike onbrûksum en dwers
— dat is in kartou.
— In rûs as in kartou. Ook:
kartouwer, s. ld. XIV, 29.
kar-út', substantivische samenstelling: vrije
keuze. — Dou hest kar-út, je moogt
uitkiezen. — Kar-út jaen. laten kiezen.
— Ik jow dy k a r ú t, je moogt uitzoeken,
-kiezen. — Karút nimme, uitkiezen.
karwei' (spr. ker- of krewei), s. n. karwei
, werk. — Op karwei útgean, werk
zoeken. — In dreech karwei, een moeilijk
, langdurig werk. dim.:
k a r w e i k e.
karweikje, v. nu bij dezen dan bij anderen
werken, om iets te maken of te herstellen.
— Bouwe timmerman karweiket
folie by de boeren.
kas-each, s.n. oog met ziekelijk gezwollen
bovenlid.
kas'kekachel, s. kolomkachel met een
vierkant van gegoten open ijzerwerk er om
heen.
kassekyn'tjen, Hl. s. n. kort vrouwenjak
van O. I. sits.
kas(t), s. kast. Vgl. klean-, porsleinkast;
haloazjekast.
, s. bak van de sjees of van — Yn 'e kast sitte, gevangen zitten.
de aardkar, het bovendeel met de inhouds- kastan'je, s. kastanje. — Njûte kasruimte.tanje,
de eetbai
kar'rehynsder, s.n. karrepaard; sjeespaard.
karrekar, adv. op het kantje. — It is
karrekar, pas even (het gewicht houdend).
— It wier karrekar, of ik hie dy
hazze rekke, — de priis woan. B.123.
karrekêssen, s. n. sjeeskussen.
kar(re)menne, v. als voerman het paard,
dat een kar trekt, besturen.
schertsend: aan do tafel zittende de kopjes
(koffie of thee) overreiken aan- en te­
- e, — wylde kastanje,
dolle- of paardenkastanje.
kastan'jebeam, s. aesctäus Mppocastanum,
(wilde-)kastanjeboom.
kas(t)boerd', s. n. kastplank.
kas(t)doar', s. kastdeur.
kaste, Hl. v. Zie knikkertssje-pompe.
kas'(te)makker, s. m. schrijnwerker.
kastiel', s. n. ca-ïteHum, kasteel, — In
hûs —, in fjûr as in kastiel.
kastjj'e, v. vexare. plagen, sarren, mishandelen.
wumkes.nl

KAST. 41 KAT.
kas(t)je , s. huis van bijeenkomst voor jongelieden
, waar het loszinnig, woest en ruw
toegaat.
kas(t)je, kaske, s. n. kastje. — 11 kaske
rom habbe. KI. A., 3. Vgl. l-atye.
— Hj a a t e an e ju 't k as k e , als ondertrouwd
aangeschreven in het gemeentelijk
aanplakkastje, Baes Teake, 11.
kas(t)'koppen, s. pi. pronkkoppen, op
een kast staande. R. ind 'f. 2 | — IIy s my t de kat y n 't j ern, brengt
; door zijn dwarsdrijven den boel in verwarring.
katten, pi. scheldnaam voor die van
: Baard. W. D., Doaze, 252.
kat, s. seheepsterm. — 11 seilyn'e
kat lûke, van onderen optrekken. Zie
iatte†al.
kat, s. marktverval —De kat is yn 'e
, 267".
ierappels, zij zijn zeer ín prijs gedaald,
kas(t)laed', s. n. lade van een verplaats­ de markt is bedorven. Vgl. ôfkataje.
bare kast.
! kat'-aei, s.n, nietswaardig ding. — Dat
kas(t)lein', s. m. hospes, herbergier. ' is lang gjin kataei, schat dat maar
kas(t)leinje, v. het beroep van herber­ j niet te gering, ook iron. — Dat is al in
gier uitoefenen. — Sa rom kas(t)leinet ! wakker kataei, 't is te dwaas er zooveel
i t net, zooveel wordt er met de herberg praats over te maken.
niet verdiend, v. d. M., 'ttsjoede, 10.
kat-en-houn', s. bode bij iemand of een
kas(t)leins'dochter, s. f. kasteleinsdoch- vergadering. — 11 y is ka t-en-hou n by
ter. — Prov. Alles komt torjuchte, de grytman, verricht allerlei boodschap­
as de forsûpte dûbeltsjes net, — pen voor mijnheer. — Kat-en-houn by 't
of dou mast de kas(t)leinsdochter | skippers-gild. Vgl. boaãewimmel.
trouwe.
\ kater, s. m. kater. — Prov. Dy 't mei
kas(t)leinsfaem, s, f., -feint, s. m. Zie in kater yn 'e sek rint, seoe ek wol
de Enkelwoorden.
miene dat it in kat wier, elk meent
kas(t)leinske , s. f. kasteleincs , herberg- zijn uil een valk te zijn, Telt. MS., 10. Zie
houdster; kasteleins-vrouw.
i boarre.
kast(t)leins-kryt, s.n. in : Hy skriu wt katerje, v. snbare, jachten', van katten.
mei kastleinskryt. met dubbel krijt,— j ka'terskloaten, s. pi. groote, gele prui-
rekent alles duur aan.
i men, eierpruimen.
kat, s. eg. felìs domesticus, kat.— Prov. ! katoen. Zie ketoen.
Dêr de kat ienris in mûs fong, wol katsje, dim. n. katje.— Katsje efter
:
se werkomme, waar men 't goed gehad katsje, achter elkander (gaan). — It is
heeft, komt men graag terug. — As de katsje (ook poeske) 't e ach út, hij (of
kat fleane koe, der wier gjin prot­ zij) acht zich beleedigd.
ter me ar yn 'e loft. — Der kin gjin katsje, s.n. in sprkvvn., als: It katsje
ka t s t r ûp t wird e of hy m o a t er by • (of gatsje) rom habbe, alleen te huis
t o p o a t h â 1 d e n , hij bemoeit zich met alle : zijn, het huis ruim hebben. — It katsje
publieke zaken, of: woont alle pretjes bij. wier rom, de meid met haar vrijer had­
— As men fen katten droomt, giet den 't huis ruim; boer en boerin waren uit.
men mei falske mins ken om (bijge­ B. 229, Ook als expr. adv.: — Hy woe it
loof). — Dêr is hwetyn, dat de kat al t y d k a t s j e-r o m h a b b e. [Misschien voor
net mei, de spijs is heet, Sechje. — De kotsje, kotje, hut. Vgl. it hutye rom habbe].
loft stiet o ft er katten spuije wol, katsjes, pi. scheldnaam voor die van
erg buiig. Halb. in Epk. 231. — Dy jonge Wierum.
docht alle katten kwea, doet aller­ katsje, s. n. mofje, dat de hand, niet
lei kattekwaad. A. 761.—Pas op! dat dy de vingers, bedekt.
de kat net k r ige t, tegen iemand , die kat'tetaankje, -boerdtsje, s. n. plank
al te kieskeurig is (A. 593) of vroeg in den rustende met de uiteinden op de klampen,
morgen zingt. — Hy kin kat en kevel die de pooten van een ouderwetschu tafel
op, is een vraat.
twee aan twee verbinden. [Omdat de huis­
— 't Is in kwea kat, bitse vinnige kat die gaarne voor zitplaats kiest]. Ook:
vrouw of meisje, Telt. MS., 20.
rond of vierkant plankje,
wumkes.nl
rustende op het

KAT. 42 KEAK.
kruis, dat de vier pooton van een ouderwetsche
ronde tafel verbindt. — Dy (de kat)
la ei onder 'e tafel op it kattebankje.
Alm. 12».
vroeger: bank in de school, tegen den
muur, voor de abc-jongens , — ook voor strafhebbenden
om op te 'zitten.
kattebiten, s. verb. katjesspeì. — Jonges
net sa tsiere, anstons wirdt
it kattebiten. Vgl. bargébiten.
kattedagen, s. pi. de drie eerstvolgende
dagen na regen-achtige hondsdagen.
kattedikelje, v. Zie More.
katte-eagen, s. pi. katten-oogen, scherp-,
in 't donker ziende oogen van een mensch.
kattefal, s. n. touw waarmee het zeil van
een schip van onderen opgetrokken wordt.
kattefisk, s. katvisch. Halb., Matth.
XIII, 48.
kattefretters, 3. pi. scheldnaam voor j
die van Kollum. R. ind T. s , 329. — W. D., í
In Doaze, 55. !
kattegat, s.n. katten-aars. — Prov. Feu- j
geit sj es, die so froeg singe, kom e
over dag in 't kattegat (Stadfr.), vogeltjes,
die zoo vroeg zingen, krijgt de poes.
gat, opening in den muur of de deur voor
de kat, om in en uit huis te komen. j
kattegis'musstoffen, s.pl. onderwerpen
uit den Heidel bergschen catechismus. —
Yn 't f o ar i ge hiene de dominys
s n e i n-n eimiddeis altyd kattegismuss
toffen.
kat'tehier, s. & s. n. kattenhaar. — F e n
in ka 11 eh i er y n 'e m age kr i ge t men
de tarring (volksgeloof).
taaie pees. Zie geelhier.
kattekeamer, s. dorpsgevangenis. Hepk.,
Adv. Zie hounegat.
kattekneppelders, s. pi. katknuppelers,
scheldnaam voor die van Irnsum. R.
ind T 3 als een meisje een haar lastigen vrijer door
klappen en krabben afweert.
kattepaed, s. n. paadje, dat de kat langs
daken en goten volgt, waar alleen een kat
zonder hinder langs kan. B 167.
katteprint, s. n. af- of indruk(keu) van
katteklanwen. Zie print.
kattesprong, s. beentje uit een kattepoot,
als pijpuithaler gebruikt. Zie sprong.
kattestirt, s. kattestaart: staart van een
kat.
pìantnaam: lythrum salìearia, partijke:
roode kattestaart.
verba-icum, aäronsstaf, koningskaars. Zie
aronsstêf.
kattestrûper, s. m. kattenviller, die
op kattenroof uitgaat, om ze te villen en
't vel te verkoopen. Hsfr. XIV, 190.
kattewinst, s. in: De earste winst
is katte winst, de eerste winst van een
pasbegonnen onderneming glijdt door de vingers,
— ook: een winst bij 't begin van 't
spel voorspelt verlies bij 't eindsluiten.
kat'-ûl(e), s. eg. otus brachiotus, velduil.
Alb., 19. — Prov. Ik wier in katûle
onder 'e raven. Kees út de Wdkt., 52.
— Hy sjucht as in kat-ûle, dy 't op
in waerme stove syn bilidenisse
docht, hij kijkt bespottelijk ernstig.
kauje, v. manducave, kauwen, eten. Vgl.
bi-, opkauje. Ook koaije en kôgje.
kavel, 3. kaveling, naast elkander liggende
landerijen, tezamen éen geheel uitmakende.
Zie kabel.
kazyn', Hl. s. n. kozijn: venstertje in den
muur tusschen de woonkamer en de gang.
kazyn'dook, Hl. s. gordijntje voor het
'kazyn', z. d.
ké, Hl. interj. kijk, zie. — Ké der! Zie
daar! B. 141.
keabel, s. kabel, kabeltouw.
., 329«. — W. D., In Doaze 35.
keabeld, adj. gekarteld. — I n . .. k e a-
kat(te)kneppelje, v. de kat uit de ton belde keizersgoune. L. in W., 385.
knuppelen, oud volksspel.
keakebien, s. n. kakebeen. ld. XIV,
jacht op katten maken, om ze te dooden ! 168. Zie kakebii'ii.
en 't vel te verkoopen.
kea'kelbont, adj. kakelbont. Hsfr. IIÍ, 253.
kattekwea, s. n. kattekwaad, kwajon- keakelbrêge, s. vervallene, zwakke brug;
gensstreken.
licht gebouwd, onsterk huis; meest: inso-
katteljeafde, s. 'katteliefde'. -—Dat is lide stelling of steiger. Vgl. falbrêyc.
kattelj eafde, gezegd door een moeder keakelgat, s. n. kakelaarster. — Kea-
van een goedgemeende, maar onhandige en kelgatten fen í'rou liû, W.D., Th. Ulesp.,
ruwe liefkoozing van haar klein kind, ook: 158.
wumkes.nl

KEAK. 43 KEAL.
jteakelje, v. kakelen (van hennen), overdr.
luidruchtig babbelen. Vgl. bikeakelje.
keal, s. n. kalf, benaming van een 8 weken
voor (12) Mei geboren jong eener koe,
tot den leeftijd van ruim 80 weken, — of
anders: tot den aanvang van 't volgende
jaar, volgende op dat, in 't voorjaar waarvan
het geboren is; na dien tijd: hok keling,
z. d. — In noch te ren keal, nuchter
kalf, fig. lomp mensch. — In boer
inakket f en in keal in kou, in s kipper
fen in kou in keal, een kalf groeit,
neemt in waarde toe, een schip slijt, vermindert
in waarde. — 11 keal is greater
wir den as de kou, f ig. het kind
heeft meer te bevelen dan de ouders, — de
heer is door zijn knecht in de schaduw gesteld.
A. -430. Ook : de kosten van iets gaan
den inkoopsprijs te boven , — het middel is erger
dan de kwaal. — It beste keal út
it hok moat net foarby, het troetelkind
des huizes mag niet misdeeld worden
(vaak schertsend). — Der gyEj;en keal-
1 en om 't hea, er was hevige twist. B.
56. — Vgl. ment-, molk-, súpkeal; hjerstkeal.
keal, adj. kaal. Zh. kael. — Sa keal
as in lús, — as in rottestirt. — In
keale jonker, een kale heer. — Dêr
is er keal ôfkomd, ii-on. als iemand zijn
haar heeft laten knippen, — met schade
weggekomen. — Dat spiliskealôfroan.
— De tem hálde de âlden keal.
keal'achtich (spr. kjel-), adj. als een kalf.
— Kealachtigo dom.
kealbib'berich, adj. bibberend als een
(nuchteren) kalf. Vgl. tri/je as in keal.
keal'-fínk, s. m. kaalhans.
kealforlizzer, -forsmiter, s. f. koe die
het kalf ontijdig ter wereld brengt. Nholl.
kalfversm akker.
kealhâlde, v. 'kalfhouden'. •— Dy kou
wol nin kealhâlde, als de bevruchting
steeds mislukt.
kealhâlde, v. (iemand) kaal —, arm houden.
kealje (spr, kjelje), v. kalveren werpen,
een kalf ter wereld brengen. — It ke alle
t s w i e r, overdr. het gaat moeilijk. Bij
6. J. overdr. voor: baren in 't alg. — 't
Liket, frjoon of bergen swolle, ||
Bergen bergen kealje wolle.
kealje, v. neervallen, afglijden. — Hark!
s e i d e .m a n , dêr k o m m e gasten o a n,
en hy h e arde d e turf keal j en. [Als een
aantal turven op den zolder van den hoop
neervallen, komen er gasten, volksgeloof].
— Dêr keallet er hinne, daar ploft
hij (de dronkaard) op den grond. — Pas
op! lit dy panne net kealje.
kealleboek, s. n. politieregister van verdachte
personen , daarin opgeteekend wegens
ì kleine, niet bepaald strafbare of bewijsbare
overtredingen. — Pas op! dou stietst
y n 't keallebo ek, as se dy yn 'e skjirre
krije, den komst er net maklik
Ôf. B. 146.
kealleboel, s. domme boel. — It wirdt
in kealleboel, de zaak loopt in de war,
door gebrek aan beleid.
keallebolle, s. m. stier, in den leeftjjd
van kalf (zie keal), te onderscheiden van
bollekeal (pas geboren stierkalf).
keallebout, s. n. kalfsbout. overdr. viool,
vedel. Halb. in Epk., 332.
keallebouten, pi. scheldnaam voor die
van Minnertsga. W. D., In Doaze, 56.
keallefel, s. n. kalfsvel. — Prov. per
kom me sawol kealle feilen askouwehûden
oan 'e merk, overdr. jongen
zoowel als ouden zijn onzeker van hun leven.
A. 1.
kealleflesk, s. n. kalfsvleesch.
overdr. voor: viool. Hett., Rynikes, 69.
schimpend voor: jongens en meisjes, in
het tijdperk der 'kalverliefde'.
keallegêrske, s. n. 'kalvergrasje', schrale
weide. — H y 1 i b b e t fen i n k e a 11 e g ê r sk
e, hij leeft van schralen kost. A. 195.
keallehoast, s. kort afgebroken hoest.
] — Hy het de keallehoast, iron.
keallejierren, s. pi. eerste jongelingsjaren
— ...as men yn 'e keallejierren
dwaelt, 't is foltiids, dat men oer
de frouliû maelt. Alm. 12°. Ook kealle
t i i d.
keallekop, s. kalfskop.
k e a 11 e k o p p e n , pi. scheldnaam voor die
van Britsum. W. D., In Doaze, 55.
keal(le)làn (spr. kjel-), s. n. kalverweide.
B. 407.
keallelêb(be), s. lebmaag van een nuchter
kalf, gebezigd ter bereiding van kaasstremsel.
kealleljeafde , s. kalverliefde , ontlui-
wumkes.nl

KEAL. 44 KEAP.
kende liefde der jeugd. — Ke al 1 el j eaf de
is blyn. B. 52.5.
kealleljirre, s. gerookt kalfsvleesch. Zie
Ijirre.
keallemêste, v. een kalf of kalveren
mesten, met zoete melk.
keallepoat, s. kalverpoot: soort stroopkoek.
kealleprôlle, s. kalfsnier. Zie prôlle.
kealleslier, -slider, -sliter, s. dik, slijm -
aehtig vocht, dat de koe kort vóór het kalven
afscheidt.
keallestâl, s. kalverstal. ld. IV, 161.
keallestirt, s. staart van een kalf. —
Hy waeehst nei de groun lyk as de
keallestirten, hij begint in voorovergebogen
houding te loopen, door hooge jaren.
keallestruijen, s. n. strooisel voor kalveren.
Zie struijen.
keallesûpe(n). s. n. kalverdrank: karnemelk
[vroeger een gewone drank der boeren]
, die 's winters op de haardplaat lauw
werd gehouden. — De iene yt swiete
rizenbrij |] de oare keallesûpen lij,
enz. Oud rijmpje. B. 203, 261.
kealletrôch, s. drinktrog voor kalveren
in de weide.
keallicll, adj. & adv. kalverachtig, als
een kalf. — Keallige dom, — dronken.
keals'-ein, s. n. kalverachtige lompert.
R. W.,Blk., 49. —Dêr ploft dat greate
keals-ein del, de. reus Goliath, ld. I, 5.
keamer, s. kamer, woonkamer; kamer
met of zonder gangetje, als afzonderlijke
woning, Wkm. kern er. Vgl. wenkeamer;
arbeiders-, earmekeamer.
bovenkam er eener dorpsherberg. — T o
keamer — ofkeamer-op gean, om te
dansen, bij gelegenheid der kermis. — 't B igoun
op 't lést tojounjen || dogyng
se keam er-op, v. Blom, Bik., 58.
kea'merfaem, s. f. kamermeisje, kamenier.
R. ind T. 8 , 330'.
keamerhouwer, s. m. waarschijnlijk;
quaestor, quaesitor, rechter. Vgl. Epk., 233.
— Komste dêr, myn keamerhouwer,
komt ge daar (als) mijn rechter'? vraag van
Sjolle aan zijn vrouw, G. J. I, 9.
keamerkat(sje), s. n. kamerpoes, overdr.
vrouw of meisje liefst in de kamer zittende,
afkeerig van nat huiswerk.
keamersdoar', s. kamerdeur.
wumkes.nl
keamers-hier', s. huur voor een kamer,
als afzonderlijke woning. — Aid Lys-moai
kin de keamershier sels net mear
bit elje.
keamers-went, s. voor wenkeamer,
z. d. Langweer.
keap, keep (Zh.), s. koop. —De keap
nimtde hier wei, koop breekt huur, —
vroegere friesche rechtsterm. Huber, Hedend.
Rechtsgel. 398, aant. 8. Thans meest gezegd
van een dienstbode, die een aangenomen
huur (dienst) opzegt, omdat ze gaat trouwen,
ook als iemand zijn gehuurde dienstbode
trouwt. — In keap is in keap, sei de
f a e m, ik houd u aan uw woord (tegen
iemand, die beloofd had haar te trouwen,
maar eerst daarna ontdekte, dat zij kreupel
was (volkssechje). — Op 'e keap ta, op
den koop toe, bovendien.
— Keap jaen, den koop toeslaan, fig.
toegeven, den strijd opgeven. Vgl. kamp,
krimp.
— To keap, te koop. — In striewisp
oan in ding boun, bitsjut: to keap.
— Mei to keap rinne, Holl. te koop
dragen, overal uitbazuinen. — Dou bist
to keap, gezegd tegen iemand, die toevallig
en onwetend iets in 't oogvallends, als
bv, een papiertje, aan zijn kleeren heeft. —
Hy het net folie to keap, fig. is erg
stil, uit bedeesdheid of door onaangename
omstandigheden.
keap, adj. ellipt. voor: goed keap.—
Nou moast Sjouke ris in tige keap
hynsder ha, It jong. boosk, 17.
— Best gûd is ornaris best keap,
A. Ysbr. 1861, 9.
keap'divel, s. koopduivel, voor: laakbare
koopzucht. Wìers. f. M. ,L, 25.
keapje, v. koopen. Ik keapje, koft
(keape), ha koft (keape), keapjende , to keapjen.
— Keapje yn 'e tiid en brûke yn
'e n e e d , (iets) koopen als 't geschikt verkrijgbaar
is, om het te gebruiken als men
't noodig heeft. Vgl. bi-, for-, yn-, oan-, takeapje.
keapliù , s. pi. kooplieden. Zie keapman.
keapman, s. m. koopman. — Ik bin
in keapman sonder ji 1 d, 'k zou wel
iets willen koopen, maar heb geen geld.
keapmanje, v. handelen, handel drijven,
vooral: veehandel. — Roel het in boer

KEAP. 45 KEAR.
k e rij k e en k e a p m aniict e k hwet.
keapmanne-waer, s. waar, geschikt
om verhandeld te worden. — Dat koaìsied
is gjin rjuclit keapmannewaer,
't is twieripich. — overdr. In
faem, dy 't oars net leard het as
hwet omnifeljen en pronkjen en
nocht siikjen, is gjin keapmannewaer,
niet geschikt voor 't huwelijk. Ook
keapmans-waer, Schelt., MS., 23. Vgl.
leveransje-waer.
keapmanske, s. f. koopmansvrouw, —
vrouw van een neringdoende.
keappenskip, s. voor keapmanskip,
koopmanschap, handel. — Keappenskip
d w a en, — d riu w e, handel drijven. — Mei
keappenskip r i n n e , loopen venten.
keap'sjuch, adj. door een goed uiterlijk
tot koopen uitlokkend, van vee en koopwaren,
ook van huizen. — Roel syn hûs
wirdt opferve, hy wol 't misse, nou
lit er 't hwet keapsjuch meitse. —
overdr. van personen. — Dy widdou docht
hj ar best wol om keapsjuch to wezen,
mar de gadingmakkers komm
e net, ze krijgt nog geen aanzoek.
kear, s. kaar, visclikaar. — Kear yn
'e aek. Zie bodde.
kear, s. tegenhouding, weerstand , beletsel.
— Hjar hearsksucht hie nin
kear, nin hâld, R, P. — De bern op
'ebûrren binne sa ondogensk, as
se net hwet kear krije, te keer worden
gegaan, wit ik net ho 'tkommescil.
wending. — In kear nimme. — De
sykte het in kear nomd, de crisis is
voorbij.
kear, s. kier. Zie kier.
kear, s. maal. — In kear twa, een paar
malen. — In kear mannich, eenige malen.
— Op in kear, eens.— Vgl. ien- twa-
. . . kear, Vgl. reis, ris.
kear'balke , -peal, s. schoorbalk.
kearblêdden, s. pi. koperen bladen met
gaten, als omkleedsel van de bun in palingaken.
B 433.
keare, v. keeren, omkeeren , wenden. —
It hea keare, het gemaaide gras keeren.
Zie heakeare. — In broek —, in jas
keare, de keerzijde der stof naar buiten
brengen. — Hjar âlden se oen e yn 't
grêf hjar keare, Hepk. Adv.
: blijven, terecht komen, vervallen. —Hwer
is in y n stok keard'? — Hy wist net
hwer 't syn broer keard wier, Hsfr.
; XIII, 232. — As ik Ma e ij e út myn hûs
in o a t, hwer s c i 1 'k den keare? —
| Dy â 1 de sko e n binne t a w e i s m i t en
keard, alleen het wegwerpen nog waard.
— Hy is t a weismitenkeard,hij heeft
zich zelf tot een verworpeling verlaagd, Sw.
1862, 21.
tegenhouden, of iemand den weg versperren.—
Hy kear de my op 'e dyk. — Dy
jonges keare ús bern altyd as se
neiskoalle geane; kin master dit
net keare? tegengaan, 't hun beletten.
kearel, s. m. kerel, man, —vroeger ook
tsjir 1. — In flinke —, pronte —, b ê s t e
kearel, een man uit éen stuk. —In kearel
yn 't wirk, een krachtvol en tevens
bekwaam werkman. — Hy het in knappe
kearel ú t m a k k e, zich gedragen als man
van eer. — In goede kearel, geacht om
zijn goeden aard. — In minne kearel —,
in kearel fenneat, een nietswaardig—,
een onbeduidend persoon. — iron. In kearel
as Karst, een nietig —, klein manneke,
dat zich flink en groot waant, zich manhaftig
aanstelt. — Pier wirdt in hele
kearel, wordt flink groot.
in gemeenzamen zin: — Kearel! wês
nou wizer; jow dy net oan 't sûpen.
— Kearell hwet binn'jy deugdsum,
uitroep van verbazing. — Dy fint himmele
in stik spek op, kearel! hwet
b i n n' j y deugdsum.
in ongunstigen zin: — Bistou ek in
kearel, datst dyn wiif sabihannelst?
— In gemiene kearel biste!
triv. man, echtgenoot. — Al tr ij e jier
troud, Pier, en yet gjin bern by 't
wiif? Dou makkest gjin kearel út,
hear! Vgl. Forj. 1893, 156 e. e. Ook k e arde
1. Vgl- âldkearel.
kearels-wirk, s. n. werk, waartoe mannelijke
kracht of bekwaamheid vereischt
wordt.
kearen, Noh. s. pi. breede akkers, waarin
een weiland verdeeld is. Zie greide-eker.
kearich, adj. karig. — De jeldkearich,
d e j e u g d m y 1 d, G. J. 1, 53. — Ook k a er
i c h gespeld, in de oude spreekwijze: Ka erige
wiven nolk to keamer, of kaer-
wumkes.nl

KEAR. •16 KÉD.
ge wiven gean faek to keanier, karige
vrouwen gaan gaarne (of vaak) ter herberg
om onthaald te worden.
kearpeal, s. Zie kearbalke.
kears (spr. kjês en kês), s. Zie (mede voor
de samenstellingen) kers.
kear-Stok, s. stok, die met liet eone eind
bevestigd is aan den 'ro'lstander' en met het
andere aan liet lialsstel van het voor de
dorschrol loopende paard. Ook Uedstoh,
aan een landrol: balk voor en achter tusschen
de zoogenaamde wangen. Schelt. M.S.,
17.
'koppelstok', die twee in het land loopende
koeien of schapen verbindt. Meer alg. keppelstok,
z. d.
keaslik, Hl. adj. gezellig. Roosjen, 92.
keassen, Schierm. s. n. kussen. Zie késsen.
keat, s. koot. — It hynsder is oer
(of f en) 'e keat gliden, heeft zich verstuikt,
is kreupel geworden. Ook van een
gevallen meisje: — ...hja is oerdekeat
gliden. — Kliu wj e dy keat, bekluif dat
been : pak dat werk eens aan , Telt. MS., 20.
schakel, schalm van een ketting.
ijzeren schalm of haak, waarmee de spoorstok
van het trekzeel aan den wagen-dissel
wordt vastgemaakt. Vgl. loskeat. — luimen
de keat to'nei oan 't gat hingje,
in de engte drijven.
keatling (spr. kjet-, ook .• ketling), keatting,
s n. ketting, keten. —It skip leit
oan 't keatting, wanneer er beslag op
gelegd is door een schuldeischer. — Hy is
alheel f en 't keatling, uitgelaten vroolijk,
brooddronken. Vgl. bolle-, haloazje-, houne-,
km-, klim-, klokskeatting of -keatling.
keats, s. draagbaar spijskastje, bij marktschippers
, timmerlieden en werkvolk in gebruik
voor 't bergen van dagelijkschen teerkost.
Zh. kaets.
keats, s. kaats, worp met den kaatsbal,
punt (van winst of verlies) bij het kaatsen.
keatse, v. kaatsen (een volksspel). Zie
Hylkema, Het Kaatsspel. W. D., Fr. Volksl.
I, 302. — Dy 't keatse wol nioatde
ballen wachtsje, Salv. MS. 67. — Hja
keatse elkoar de ballen ta, werken
elkaar op verdachte wijze in de hand.
keat's(e)bal, s. kaatsbal. Vgl. fieinebal.
keatsebalje, v. met den kaatsbal spelen.
Vgl. heinebalje.
wumkes.nl
keatsje (spr. kjetsje), -keatte, v. kooten,
met kooten spelen. Hús-hiem 1889,
186187. Zie keatsjitte.
overdr. dartelen, loszinnig leven (als in
de jeugd). — Het er al keat e? is hij de
loszinnigheid der jeugd reeds ontwassen ? —
B etter ier kcate as op 't lest, beter
in de jeugd wat loszinnig dan op rijperen
leeftijd, (}. J. I, 12. — Hy keatet
er mâl yn om, doet alles zonder orde en
regel.
keat'sjitte (spr. kjet-), v. kooten schieten:
werpen niet een koeieschenkel naar een
op den grond geplaatste rij kooten, — jongensspel,
ook wel door mannen gespeeld.
W. D., Volksl. I, Ö60.
keat'tespil, s.n. kootspel. Hùs-hiem 1889,
186.
keatting, s.n. ketting. Zie 'keatling.
xkeat'tingblom, s.voor: paardebloem
Zie hynsteblom.
keattingbûge, v. klokkeketting maken,
van dik koperdraad, door middel van een
buigtang.
keatting-eide, s. ketting-eg.
keattlnghûs, s. n. huis bij den overhaal
te Abbega en te Wolsura, waar een ketting
over de vaart was gespannen, om tol van
de schippers te kunnen invorderen.
kedde, kjedde, s, eg. hit, klein paard.
— It is in dûbelde kedde, klein, maar
dik paard (juist niet altijd een hit).
overdr. (volwassen) meisje, kort en dik
van gpstalte.
kedde-, kjeddeblom, s. Zie foaltsjeblom.
ked'de-, kjeddeman, s. lief, geliefd
hitje, in een kniedeuntje. Zie It. ind T. 3 ,
258

KKECH. 47 KEL.
er mj for kedize, Dr. .1. II. Halb., R. ind
T.' J , 229". — Sokkcta linten (van zeer veel
te kunnen drinken) ha wy... net mear,
en wy ha der net for to kedizen ,
Ibid. 303"/". — De dei f en moiirn s ei 1
for syn eigen kediizje, Halb., Matíh.
VI, 34.
keech, s. keechlân, s.n. kaag. koog,
buitendijksche grond , die bij gewoon tij droog
ligt. Zie J. W., Naaml., 2101
keeft, Hl. e. e. s. groote eikenhouten
met snijwerk versierde kast. Roosjen, 20.
keep, s. keep, kerf, insnijding. — Yn
in pilebout (jongensspeeltuig) moat in
keep snijd wirde, dêr 't swyptouke
yn fêstset wirdt. — Vgl. kip.
keepje, kepe, v. kepen, een keep maken.
Vgl. ynkeepje.
keepje, Zh. v. koopen. Zie keapje.
kees, s. eg. kees(hond), — in 't laatst
der 18° eeuw scheldnaam voor: patriot.
keesk, adj. patriotsch, anti-stadhoudersgezind.
keet, s. tijdelijk opgezette woning voor
timmerlieden , polder-, of veenwerkera , ter
plaatse waar zij hun werk hebben.
overdr. voor: huis, woning in 't alg. —
De keet net út kom me, steeds thuiszitten.
— De keet romje, het huis verlaten.
— De keet útreagje, schoonmaken
, — ongenoode en lastige gasten aan
de deur zetten.
keet'froil, s. f. vrouw, die voor de werklieden,
die tijdelijk in een keet wonen, het
eten kookt, enz.
kef'bek, s. eg. keffer, keffende hond. Hsfr.
II, 262).
s. f. kijfachtige vrouw.
keffe, kefje, v. keffen, kijven. Hsfr.
III, 28. Vgl. kif f e.
kefhountsje, s. n. keffertje. Hsfr. X, 284.
kegel, s. kegel, in 't kegelspel.
ke'gelbaen, s. -bal, s., -spil, s.n. Zie
de Enkelwoorden.
kegelje, v. kegelen, met kegels spelen.
werpen, gooien. Zie keil(j)e.
kejge, kecll, s. stuk, dikke snede. —
Hy snijt in goede kech fen 't spek
ôf. B. 145. Vgl. Me.
keik, s. herik, krodde. Zie krùääe.
keil(j)e, v. werpen, gooien. — Mei in
stien tajin 'e mûrre keile, — de
boel er hinnn keile. — Vgl. mnkefle.
kein, adj. Hd. i'qneh, fier, netjes. — In
keine kearel, — in keinfrommis.
— Dy faem is krekt en kein op hjar
se 1 s. — Kein en keken. — Dy raûtse
s i t d y sa kein. — In keine r e a k , netjes
opgetaste (hooi)rook.
keinens, s. fierheid, netheid.
keintsjes, adj. & adv. keurig, netjes.
— 11 hier t i g e keintsjes o p k j i m d ,
Tj. V., Sjouke, 24. — Hja wier sa kwier
en keintsjes, W. D., Fr. Sang., 15.
keizel, s. n. steen- en kalkgruis van afgebroken
gebouwen , — ook : gruis van bergsteen.
Vgl. kalkkeiziï.
keizer, s. m. imperator, keizer. — Hy
moat dêr hinne, dêr 't de keizer to
foet giet, naar 't heimelijk gemak. B. 490.
Zie bij ryk.
kei'zers-goune, s. oud zilveren muntstuk
of waarde van een gulden. — Pakejoeeh
hjar in keabelde keizersgoune.
keken, adj. keurig, kieskeurig. — Fammen
dy 't al to keken binne, reitsje
wol ris yn 'e fodkoer. — By in
ôfgeande, dalende, merk binne de
keapliû keken.
kekenheit, s. keurigheid, kieskeurigheid.
fierheid.— Syn kekenheit op 'e helden
stik ken fen earen rekke der út,
ld. V, 89.
Kekke, s. f. roepnaam voor: geit. Zie
verder J. W., Fr. Naaml. op Kekke.
kei, kjel, adj. verschrikt. Schierm. kal.
— Kei wirde, schrikken, getroffen .—,
verrast worden. —DySytskin sa heislik
lige, hja wirdt haat kei as se
in wier wird seit. — Fiere winkel
seit neat, as er ris in ryksdaelder
ynbart wirdt er kei. — It hert ris
kei meitsje, een 'verschrikkertje'nemen.
kelder, s. kelder. Vgl. ierappel-, iis-,
wynkeìder; beppekeläer; grêfkelder.
kei-, kjelreau'wieh, adj. sehrikachtig,
licht schrikkend , — beangst. — Ho su verd
e r k o n s j i n s j e, h o m i n d e r k j e 1 r e a uwich,
v.d.V. — Ik bin net felle kelreauwich,
verlies niet gauw mijn bedaardheid.
- Alth., 248.
keldersdoar', s., -finster, s.n., -treppen,
s. Zie de Enkelwoorden.
kelt(m)e, kjelte, s. schrik.
wumkes.nl

KEN. 48 KÉP.
keniel', s. n. cinnamomen, kaneel. Vgl.
pypkeniel.
keniel'hout, s. n. een naar kaneel riekend
heestergewas.
kenielpofke, s. »., -trom pk e, s. n.
Zie de Enkelwoordeii.
kenieltsje , s. n. (een) glaasje brandewijn
met kaneel.
kenyn', s. eg. konijn. — II y k i n w o 1
mei de ken in en troch de traeljes
(frette), zoo mager is hij. — Alle j i e rr
en in b er n, dat giet om m e rs p û r
as de ken in en, A. Ysbr. (1861), 15.
keni'neblêdden, s. pi. (de) bladen van
de paardenbloem, die men bij voorkeur den
konijnen als voeder geefr.
keninefokkerij', s. konijnenfokkerij, ko-'
nijnenteelt. — Dat is dêrhastin keninefokkerij,
in een huisgezin met veel
kinderen (schimpend). In dezen zin ook k cnin
ej acht.
keni'nehoal(e), s. (n.),-hok, s. n., -iten,
s. n. Zie de Enkelwoorden.
keninejacht, s. konijnenjaeht, jacht op
konijnen. Vgl. ook keninefokkerij.
kenineplom(-plûm), s. staart van een
konijn. Zie plúm.
kenineprint, s. n. voetprenten van konijnen.
Zie print.
kening (spr. keaning), s. m. rex, koning.
— overdr. In ken ing fen in hynder,
een schoon paard.
koning in het schaakspel.
bijenkoningin.
keningin'ne, s. f. regina , koningin.
keningsdoch'ter, s. f., -soan, s. m. Zie
de Enkelwoorden.
ke'nings-hûs, s. n. koninklijk paleis. —
Lytser as in mis en mear doarren
en fins te ra as yn in keningsliûs.
Antw. In naeiring (oud kinderraadsel).
W. D., In Doaze, 106.
keninkje, s.n. Eng. my littleking, (koozewoord).
keninkryk, s.n. regnum, koninkrijk. Halb.,
Matth. XVIII, 1.
kenyntsje, dim. n. konijntje.
kenyn'tsjedagen, s. pi. dagen van gemak
en genot. — Jonge, dyn kenyntsjedagen
binneút, clou mast mei
oan 't wirk, tegen een jongen , die te groot
wordt om te loopen spelen. — De kenyn­
wumkes.nl
tsje dag en binne wer út, de tijd van
uitspanning, verlof of uit logeeren gaan is
weer voorbij.
kenne, v. kennen, erkennen. Ik ken,
koe, ha kond (kennen), kennende, to kennen.
Stadfr. kann e. — Hy ken my net,
ook: houdt zich alsof hij mij niet kent. —
Nou 't ik yn 't leech sìt, ken myn
folk, mijn familie, in y net mear. Ba. 9.
Vgl. bi-, wan-, werkenne.
kennis, s. kennis.— Ruerd is in man
mei in bulteken nis. — Ikhahjoed
kennis krige, dat myn sister in
famke het. Vgl. kinãskip.
bewustheid. — Minke bigoun to
s wy in j en en rekke buten kennis. —
De stjerrende wier oan 't lést ta
j goed b y s y n kennis.
kenterje, v. kenteren, over den kant
gaan. R. ind T. 2 , 261".
kenút'sjes, s. pi. kornuiten, vrienden, gunstelingen.
Zie kornútsjes.
keppel, s. koppel, kudde.— In keppel
kij, — skiep, — lammen. — Dy liû
ha in hele keppel bern, veel kinderen.
— 't Wier de âldste fen'e keppel,
van de kinderen des huizes , R. ind T. 2 ,198''.
ploeg werkvolk, uitgaande op veldarbeid
onder toezicht van een
keppel ba es, s. m. Ook ploechbaes.
keppel(d)er, s. m. koppelaar. — IIy hie
wol ris h e a r d , dat d o m í n y s m e a s t
keppelers wierne en for eltspear
i in nije hoed krigen, L. in W., 424.
keppelje,v. koppelen. — Bliest Eolus
soms helder op || En is 'tforien
| in skouwer, || Den keppelje wyoan
] eltsjoar j| En meitsje in kloft fen
f jou wer, v. Blom, Bik., 106. — Skiep
! keppelje, twee schapen door een koppel -
! stok verbinden. — Prov. Keppele skiep
| forsûpe gaust, jongelui die aíteveelin
! hun vrijheid beperkt worden, vervallen licht
tot losbandigheid. — De boargemaster
scil wer in pear oan in-o ar keppelj
e, een paar in den echt verbinden.
— De bearzen keppelje, scholen samen
om te paren.
kep'pelman, s, m. koppelaar, huwelijksmakelaar.
Sw. 1872, 5.
keppelstok, s. koppelstok, om twee koeien
of schapen te koppelen.

KEP. 49 KÊR.
keppeltou, s. n. touw oni jachthonden te
koppelen.
ker, s. keuze. R. ind T. 2 , 374°. Zie kar.
kera'ter, kûrater, s. m. curator, voogd.
R. ind T.s, 125".
kerbin'tich, adj. Zie krebintich.
kerboes'tich, adj. & adv. fattig, winderig.
— In koart kerboestich mantsje,
ld. I, 186. — Hy stapt wol sa
kerboestich. — Kerboestich waer,
windig. Ook kar- en kreboestich.
kerf, s. kerf, insnijding.
kerfstok, s. kerfstok. Vgl. breaprikke.
— De kerfstok is fen izer, het krediet
is uit, fig. de maat (der overtredingen)
is-vol. — Hy het gans op syn
kerfstok, veel misdreven.
kerl, kerrel, s. korrel. — pi. k er 1 e n (spr.
veelal: keilen). — Prov. Men moat de
graenfrueht net yn 'e kerl forkeapj
e, overdr. niets verkoopen, waarvan men,
het houdende, nog veel voordeel kan hebben.
A. 459; B. 411. Vgl. bokiveit-, groots-,
hjouwer-, roggekerl; nvt-, siedkerl; sânkerl.
overdr. kleinigheid, klein deel van iets.
— Jow my ek in kerl. — Hyjowt
gjin kerl wei. Vgl. krom. Ook:
kerl e, kerre, s.
kerl, s. voor: kern, hard hout. — I k e n
kerl.
kerl'tsjekût, s. n. vischkuit, tegenover:
w e a k k û t, hom. Ook kraeltsjekû t.Zie kut.
kerming, kerving, s. prikkelende, vlijmende
pijn, bijv. in de ingewanden; ook:
kiespijn. Vgl. tsjirming. A. 19.
kern(e) (spr. kên, kêne), s. kerf, spleet.
— Trije meltse skiep, mirken mei
in knip en in kern yn elts ear.
aarsspleet. — 11 sniert y n 'e kern e.
Vgl. R. ind T 2 ., 113''. Vgl. smertkcrne.
tanden van het kamrad in een karnmolen.
ld. IV, 42.
kernje, v. kerven. Zie kerntsje.
kern'spits, s. n. spitsje of mondstuk van
hoorn, aan een pijperoer. — In echt kernspits.
kerntsje (spr. kentsje), v. kerven.— De
fisk kerntsje, er insnijdingen in maken
vóór ze te bakken. — Rapen of wirtels
kerntsje, ze in kleine stukjes snijden.
kerntsje, s. n. kerfje, insnijding. — Sa
faek as der in brea helle waerd,
snie de bakker in kerntsje yn 'e
breaprikke.
kerrel, s. — pi. k er reis. Zie kerl.
kerrelje, v. korrelen, beginnen te schiften.
— De môlke kerrelt.
kers, kears (spr. kes of kjes), s. kaars.
— Yn 'e kears fleane, fig. er in loopen.
— Hy scil mei syn slûkjen nochwol
ris yn 'e kers fleane.
kers (spr. kes, Dongdl. en elders: kjes),
s. cerasum , kers.
kers'appel, s. soort zure appeltjes van
de grootte en kleur eener kers.
kers'appelbeam, s. kersappelboom.
kersbei, s. kersbes , voor: kers, hier en
daar bij ouderen.
ker-'sebeam, s. kerseboom.—Prov. Hja
krije him mei moaije wirden net út
'e kersebeam, uit zijn plaats waar hij 't
goed heeft.
kersestâltsje, s. n. kersesteeltje.
kersestien, s. kersepit.
kêrs'fet, s. n. kaarsvet. Zie kèrsongel.
kêrskandler, s. kandelaar. Zie kandler.
kêrs-ongel, s. kaarsvet. Zie ongel.
kêrsraender, s. m. kaarsensmelter: vetkaarsenmaker.
— Al ear gyng it measte
kouwesmoar fen 'e slachters nei de
kèrsraenders.
kêrsraenderij', s. vetkaarsenfabriek.
kêrs'smarrede, adj. als s. 'kaarsvettige':
soort kleedingstof, vroeger te HL in gebruik.
kêrssnuter, s. kaarsesnuiter.
*kerstelik, adj. christelijk. ld. XVII, 15.
*kers'tendom, s.n. christendom. Fr. Jierb.
1833, XXVII.
*kerstenje , v. tot het christendom bekeeren,
doopen. Fr. Jierb. 1833, 63.
kertier' (spr. ketier), s. n. kwartier: '/* uur.
'U oude duim, bij timmerlieden. — In
fiif kertiers planke, */i duim dik.
— Earste en léste kertier, van de
maan.
tijdelijk verblijf. — In goed Kertier
ha. Vgl. skipperskertier. — Ikwoloannimme
om yn in kertier twasnies
aeijen op to iten, woordspeling.
— Hyjowt (ofdochti gjin kertier,
laat mij geen rust voor ik zijn verlangen
heb ingewilligd.
kertier'baes, s. m. houder van een schipperskwartier.
Ook: slaapsteehouder.
wumkes.nl

KER. 50 KÏB.
kertierspoat, e. kreupele poot van een
paard, doordat de hoef gespleten of gebarsten
is. E. ind T. a , 130".
kerve, v. kerven, insnijdingen maken.
Ik kerf, kirf, ha kirven , kervende, to kerven.
Hl. korve.
— It kerft ïnj' yn 't liif f en al dy
a p e 1 s , ik gevoel een snijdende pijn in de
ingewanden.
— De môlke kerft, schift. Ind. B. 57.
kerving, s. snijding, snijdende pijn —
Kerving yn 't liif. Vgl. kerming.
kerwei', s. n. Zie karwei.
kêssen, kjèssen, s. n. kussen. Schierm.
keassen. — Mei de foet yn 't kêssen
sitte. Vgl, bid-, foet-, hol kêssen; spjeldekessen;
weinkessen.
kêssensloop', s. n. kussensloop, -overtrek.
kestiel', s. n. kasteel. Zie kastiel.
kételje, v. in: De broei ketelt yn
't h e a om, is nu hier dan daar waar te
nemen.
ketelje, Henndl. v. aanhoudend kijven.
— Dat wiif docht neat as keteljen
tsjin 'e b ern.
ketoen', s. n. katoen, katoenen kleedingstof.
Vgl. lampketoen,
ketoen', adv. rustig, stilzwijgend. — Jonkje!
hâld dy ketoen,of dou krigest
in mep. — Hâld dy mar ketoen, laat j
niets merken, kijk stilzwijgend de kat uit
den boom.
ketskje, v. een klappend geluid maken
met de tong tegen 't gehemelte, om paarden
aan te drijven. Ook kik kertj e ij e.
ketter, s. eg. ketter. Sw. 18fi7, 6.
ketterij'e, s. ketterij. Sw. 1867, 7.
ketterje, kettermin'tsje, v. kettermenten.
— Flokke en kettermintsje,
hevig kjjven en vloeken,— Slaen en skoppe
en kettermintsje, dêr wiernin
ein oan, Alm. 12°.
ketting, ketling, s. n. Zie keatting.
keugelje, v. (iets) heen en weerwríggelen,
zoodat het op het punt schijnt om over
den kant te vallen. B. 488.
Keulen, s. n. de stad Keulen. — Dat
mês is sa stomp, dêr kin wol in
hekse op nei Keulen ride. Zie ook
bij Aken.
keurder, s. m. holl.isme : die iets keurt.
Vgl. búter-, fiskkeurder.
| keure, v. holl.isme: keuren, proeven. —
! Dy prom-en-bôle seil 'k mar net fen
; ha, ik bin foldien. Jymoatte'tdôch
keure, eventjes proeven, er een beetje van
j nemen.
| keuring, s. holl.isme: keuring. Ygl.hynstekeuring.
keutel, s. keutel, drol. Vgl. houne-, skieppekeutel-
Zie loarte,
voor: het Holl. ketel (tsjettel) in pypkeutel,
pjjpekop.
voor: iets kleins of bekrompens. — Lyts
e keutel, tegen een klein kind. Vgl.
ärol. Ook kenter, vooral in samenstelling.
Vgl. de volgende artikelen.
keu'telboer (Dantdl.),ook keuterboer.
Zie koatterboer.
keutelbûse, s. f. keutelaarster: treuzelaarster.
B. 308.
keutelich, adj. & adv. klein, behelperig,
bekrompen. — Hwet het Ruerd dêr in
keutelich hûs sette litten, en dat
for in rintenier. — Sa'n lyts petsje
wol 'k net ha, dat stiet my to keutelich.
— Hy is yn alles allike keutelich,
bekrompen in al zijn doen.
keutelje, v. dreutelen: drek laten vallen,
meest van schapen. — It skiep het
op myn skjinae doeken (op de bleek)
oan 't keuteljen west.
drentelen. — Wy hienewolinheal-ûre
opSibesittentowachtsjen, dokaem
er der einlings oan keuteljen.
keutelmaets, s. pi. vroegere vrienden
tusschen wie verwijdering is ontstaan. — Pier
en Douwe wieme earst wakkere
gi-eat; nou binne se keutelmaets.
keuterboer, s. m. Zie koatterboer.
keuvelje, v. keuvelen, BI. Kr. II, 1.
kevel, s. kevel: liet gedeelte der kaak,
met het tandvleesch, waarin de tanden en
kiezen zitten.
†ke'vi, s. spijskast Schelt.. MS., 42.
kezyn', s. n. kozijn. Vgl. finster-, doarskezijnki,
Schierm. s. pi. koeien, voor kjj, pi.
van kou , z. d.
kibb(er)icli, adj. kijfachtig. — In kibberich
wiif, kijfachtige huisvrouw, W.
D., Skearb., 5. —In âld kibbich minske,
Wiers. f. M. J., 13.
kïbberij', s. gekijf, twist.— Stridewumkes.nl

'KIB. 51 KIES.
raesje en kibb-erij, R. P., Jouwerk., 22.
— In bleek yn t rijen jowt kibberij
e n, A. B.
kibelje, v. over den grond kantelen, —
of op de kantlijn staan. •— De dobbelstiennen
kibelje, ze al werpende doen
kantelen, (ook) zij kantelen over den grond,
(of) staan op de kantlijn.
kibich, adj. & adv. kittig, netjes, geheel
in de puntjes. — Men scoene tinke, dat
kibich minske is yet faem, v. cl. M.
— Hjar kibich skerp noaske, W. D.
— Dat ho edt sj e stiet dy wol sa kibich.
wakker, dapper. — In kibich keare 1tsje.
— Yen kibich warre.
kibje, v. kijven. — Kibje as in tsjettelbûtser.
— Prov. As twa kibje ha
se beide skuid. — Kibje en tsiere;
krakeelen. — Op immen kibje, iemand
met woorden bestraffen.
— Myn Ijeave, mûtele jonge, ei
kibje net sa fel, R. ind T. 2 i mij, staat mij tegen. — It is my op hals
; en kiel forbean, streng verboden.
kiel'bãn (spr. kjil-), s. keelband. — K i e 1bânnen
oan in kyps, — oan in
\ mûtse.
i kielgat, s n. keel, keelopening. — Alles
troch't kielgat jeije, verbrassen.
kielgerutel, s. n. gereutel van een stervende.
R. ind T.
, 2*.
kib'wâl, s. wal of strook gronds, waar
over twist bestaat of heeft bestaan.
kich., s. kuch, korte hoest. — Ik lub
altyd sa'n droegekich, dat is bare
1 ê s t i c h.
kiche, v. kuchen.
kidel-, kitelhoar'nich, adj. stooterig,
geneigd tot stooten (van een hoorndier).
fig. kitteloorig, lichtgeraakt. — Pas op,
hear! ik kin gjin tsjin praten fel e.
den bin 'k gau kitelhoarnich.
kidelich, kitelieh, adj. kittelig, kittelachtig,
fig. lichtgeraakt. — De gr e aten
binne sa kitelich as men wier heit
s e í t, Fr. Wjn. 1861, 40. — Vgl. stringlätelich.
kidelje, kitelje, v. kittelen. — Prov.
Dy't him sels kitelje kin, kin la ei tsje
hwennear 't er wol, die zichzelven
kan helpen is niet van anderen afhankelijk.
ki'del-, kitelstien(tsje), s. (n), kittelsteen:[kei-
of grintsteentje. Vgl. babbeìstieiitsje.
kydsje , v. Zie Tciizje.
kieapre, Mkm. adj. koperen.
kiel, s. keel. — In kiel opsette. —
Dj' het in goed gat yn'ekiel, kan
hard schreeuwen, vooral van een kind. —
Dat biet my de kiel út, ik had er
grooten trek in, v. d. St., Rouke. 74. —
Dat hinget my de kiel út, verveelt
3 , 117".
; kiemmen, s. pi. kimmen, H. Z., Ts. tuwzen
, 253. Zie himen.
I kiemmich, adj. 'kamig'. — De sûpe
| wirdt kiemmich, zet zich met korrels
aan den rand van het vat.
kier, s. n. vorm, beloop. — Betsje, hwet
hestou in moai kier yn 'erêch,R.
I ind ÏV, 332".
kier, adj. welgevormd. —Dyn glêdde
! ti-oan je, roune bolle earmen, dy
j kier e rêch, Wiers. f. M. J., 13
| kier, kear, s. kier, kleine opening tusschen
deur en kozijn. — De doar stiet
yn 't kier (kear), op een kier. — De
,' m û 1 e y n't kier , met den mond half open.
! H.Z., It Boask, 49.
'; kier'bûk,s. kiereboe, soort rijtuig op vier
! wielen, uit de vorige eeuw , Fransch model.
| Ook kjirreboekje. W. D., Fr. Lêsb., 73.
kierwier, kjirrewjirre, s. houten kruis,
horizontaal op een paal draaiende , geplaatst
aan den ingang van een voetpad om den
doorgang voor vee en voertuigen te beletten.
kies, s. kies. pi. k i e z z e n , k o e z z e n. —
; Dat (nietig) stikje iten kin 'k yn in
| holle kies wol bergje. — Dokter het
! Pier e Tet in kies litsen, overdr. van
een kind verlost. — Hy hetitefter'e
I k i e z z e n, hij begrijpt de zaak. — H y het
hwet efter 'e kiezzen, hij beteekent
meer —, is rijker dan men meent.
kies'kau, kiezzekau, s. zoetigheid,
snoeperij. Zie swietekau.
1
onooglijke of onsmakelijke spijs. — Dat
is in nuvere kiezzekau, ik scil der
net fen ha.
kieskauje, v. kieskauwen, langzaam, zonder
graagte eten.
kieskauwer, s. eg. kieskauw(st)er, die
zeer kieskeurig in het eten is.
kieskrite, s. kiesdistrict. Fr. Vbl. 24/1,
1885.
kies-, kiezzelûker, s. m. kiezentrekker.
wumkes.nl

KIES. 52 KIK.
kies(út)lûke, v. kiezentrekken, zich een
kies of kiezen laten trekken. — 11 s c i 1
d y net helpe, boi, dat kies-útlûken,
B, ind T. s , 901
kieze, v. kiezen. Ik kies, ik keas, ha
keazen of kiesd. — Dou mast kieze of
dele, éen van tweeën, tot het een of het
andere besluiten. Vgl. for-, útkieze.
kiezerij', s. verkiezing(en) van raadsleden,
enz. H. S., Telt, 83. — Fr. Wjn. III, 88.
— Sw. 1861, 84.
kiez'zebite, v. kibbelen , harrewarren ,
redetwisten. Vr. Fr. I, 91. — R. P., Jouwerk.,
21.
kiezzebiter, s. eg. die gaarne twist, - —
harrewart.
kiezzekau, s. Zie Icieshau.
kiezzelûker, s. m. v. d. Zw., 50. Zie
Meslûker.
kiezzìcll, adj. bits, licht geraakt, (ook)
kieskeurig.
kif, s. n. gebruikte run uit de leerlooierijen.
kif fe, kif je, v. keffen, (ook) kijven. Zie
heffe.
kif je, kjifje, v. in kleine stukjes bijten,
zooals muizen doen. B 267.
kiif, s. in: Yn ('e) kiif stean, twijfelachtig
—, onzeker zijn. — De dobbelstien
stiet (yn 'e) kiif, in evenwicht op een
der kantlijnen, kan dus zoowel naar den
eenen als den anderen kant omvallen: de worp
is dan ongeldig. — fig. It stiet yet yn
'e kiif o ft wy Maeije trouwe scille
of net.
— In fêst stik jild yn 'e kiif sett
e, een bepaalde som vaststellen, in geval
van kans op winst of verlies, als bij koop,
ruil of verdeeling. Zie:
kiif-jild, s. n. een bepaalde som als kansgeld
tusschen contracteerende partijen, bij
onzekerheid van winst of verlies, om door
de winnende aan de verliezende partij te
worden uitgekeerd.
kiizge, v. (zachtjes) kittelen. — As seftkes
him hwet kize, R. ind T. a , 19".
kik, s. kik. — H y s 1 o e c h (of j o e c h)
gjin kik, hield zich doodstil. — Dou
mast er gjin kik —, ook gjin kik
of mik —, of kik noch mik fenútlitte.
kyk, s. Zie kikert.
kyk'-appel(tsje), s. (n.) appel, die na het
wumkes.nl
schudden nog aan den boom blijft zitten.
— Der in o at ek in kykappeltsjeoan
bliuw e.
ki'kebo, interj. kiekeboe. Zie pi/phí.
kikeboi, s. eg. klein kind. H. Z., De
stellene kersen, 48.
kiker, s. eg. die kijkt. — Dêr wierne
by 't boelgoed mear kikers as keapers.
kikert, s. (het) gezicht, (de) oogen. -Yn
'e kikertrinne, Holl. in de kijkers loopen.
— Immen yn 'e kikert ha, geen goed
oog op hem hebben, — hem doorzien. —
Ik ha 't wol yn 'e kikert, dat scil
my jild kostje. Ook: Yn 'e kyk.
kyk'gleske , s. n. kijkglas, vergrootglas.
kyk-yn-'e-wrâld, s. eg. iemand, jong
en onervaren, maar met veel inbeelding.
kykje, Zwh. v. kijken. Vgl. digerkykje.
kykkasman, s. m. vertooner van de rarekiek.
Alm. 12°.
kykkas(t), s. kijkkast, rarekiek.
kikke, v- kikken. — Dou meist der
net (in wird) f en kikke, hear!
kikkerje, v. rikkikken, kwaken als een
kikvorsch. ld. IX, 65.
kikkert, s. kikker, voornamelijk kleine
of landkikvorsch; anders ook froask. —
Prov. Better hwet as neat, sei de
man, do hied er in kikkert yn 'e
fûke.
bij 't koolzaaddorschen: elk der twee inleggers
van de schooven in het kleed [omdat
zij zich, eenigszins springend en in gebogen
houding, onophoudelijk heen en weer
bewegen].
houten haakje, ergens aangespijkerd om
iets aan op te hangen of vast te zetten, bijv.
aan een schutting, aan den mast van een schip,
en aan molenwieken. Ook aan een deur,
om ze daaraan open te trekken.
kik'kertfange, v. schertsend voor: slooten
van waterplanten reinigen. Schelt., MS., 52.
kikkertjejje, v. voor: ketskje, z. d.
kikkertsbalsem, s. glechoma hederacea,
hondsdraf of aardveil.
kikkertsblorn, s. ficaria ranunculoïdes,
speenkruid.
kikkerts(d)ril, -küt, -tred, s. n. kikkerrit,
kikvorschenschot.
kikkertsf et, s. n. iron. water in plaats
van vet.

KIK. 53 KIN.
kikkertsf lach, -kroas, s. n. eendenkroos
{waterpl.). Zie f lach, s.n.
kikkerts-kop, s. kikkervischje, iarve van
den kikvorsch.
kikkerts-kût, s.n. Zie kikkertsdril.
kikkerts-lânj s.n. minachtend voor: laag,
waterig land, geschikte verblijfplaats voor
kikvorschen.
kikkert-snotte, s. het groene slijinachtio-e
vocht, dat in 't voorjaar op stilstaand
water drijft en uit rottende organische stoffen
bestaat.
kikkerts-trêd, s. n. Zie kikkertsdril.
kyl, s. kiel (van een schip). — Der is
wetter onder 'e kyl, fig. hij heeft geld
genoeg om buiten zorg te zijn. B. 542.
kyl, 's, wig, (ook) zwik. — It nôgergat,
mei boskrûd stopt, || wiermei
in grenen kyl forpropt, R. ind T. s , 247 J .
kyl, kile, s. kiel, werkmans-, schipperskiel,
ook: in blauwe kile, als overkleed
van veehandelaars.
kyl'bâlke, s. voor- of buitensteven.
kylblês, s. wigvormige, witte plek op
het voorhoofd van een paard.
kile, s. losse houten wig, díe bevestigd
wordt boven de klink van een deur om deze
te sluiten. — In kile op 'e doar. — In
kile brea, — tsiis, (eig.) een (wigvormig)
stuk.
kilemoarje, v. Eng. to HU, killen, een
slachtbeest dooden. — As dy (de slachter)
oan't kilemoarjen wol, fljucht it
bist (de os) nei 't !wetter, R. ind T. a ,
72».
kylgreppel, -groppe, s. korte, wigvormige
greppel in den berm van een weg,
om daarin het water te doen afloopen. Ook
kyl spit.
kylhelje, v. kielhalen.
kylje, v. een wig indrijven, om een gat
in hout dicht te maken. Ook: iets met een
wig vastmaken. Vgl. †êstkylje.
killen, aan den wind liggen (scheepsterm).
— De fok kilet. A. 343.
kylseadden, s. pi. wigvormige zooden,
die dicht aaneengesloten op een rij op de
kruin van een polderdijk worden gelegd,
als het buitenwater tot die hoogte is opgestuwd.
B. 18.
kylspit, s. n. kort, wigvormig gestoken
greppeltje. Zie kylgreppel.
kyltsje, s. n. kieltje, jongenskiel.
wigje, afsluithoutje. Zie kyl, kile.
kim en, s. pi., kimmen. — Dy skiere
wolken dêr yn 'e kimenfen 'e loft
teikenje gjin goeds. — Rom herte,
kleare kimen, zeemansspreekw.: heldere
kimmen verruimen het hart, bijv. na onstuimig
weer, overdr. gezegd als lijden of tegenspoed
gevolgd wordt door verademing en
voorspoed.
in de randen van een vat: de insnijding
waarin de bodem sluit. — Dat f et is yn
'e kimen net suver ticht.
kim van een schip.
kym'gong, s. pi. de planken, die op de
kimmen van een schip staan.
kymkoerren, s. pi. kimkorven, behoorende
tot het inhout, geraamte, van een
schip. A. 485.
kimpe, v. jongensspel: twee schelpen in
elkaar haken en er aan trekken; wiens schelp
het eerst breekt heeft 'de kimp' verloren.
kimper (Henndl.), s. soort gekartelde schelp.
Vgl. 't voorgaand art. Barrdl. kaper, kram.
't Bildt krampert.
kymswarden, s. pi. verlengstukken aan
de kimmen van een schip.
kin, s. n. (de) kin. — It kin trillet
him: hy wirdt lilk, — moeilik. — Ik
kin net. Antwoord: Lit it kin mar
hingje, en doch 't mei de hannen.
kyn (meest Stadfr.), s. n. kind. —• Hja
habbe kyn noch kúk, kind noch kraai.
Vgl hoerrekyn. Zie hem.
kinde (spr. kunde), s. kennis.—In man
fen greate kunde.
— Wy komme nou weryn 'e kinde,
op bekend terrein, Fr. Volksbl. 3/XII,
1882. — Mei in-oar yn 'e kinde reitsje,
met elkaar in kennis komen. — Dy
man ha 'k gjin kinde oan, ik ken
hem in 't geheel niet. — Liûe fen myn
kinde. — In âlde—, in goede kinde,
een oude —, een goede kennis.
kindich, adj. kundig. — In kindich
man. — Kindich yn 'e skrift, — op
'e kaert, er veel kennis van hebbende.
Vgl. bibel-, kaertkindich.
bekend, kennende. — Wy binne op
in kindich (of hawwe in kindich)
paed. — Freegje nei de kindige wei,
fig. naar iets wat men wel weet. — Prov.
wumkes.nl

RUT. 54 KYl'.
Dy 't nei de kindige wei freget,
wiist men yn't wetter, Salv., MS., 71.
— It spil goed kindieh, goed met de
zaak bekend, Sw. 1854, 20. -- It paed
kindich, Sw. 1854, 20.
kindigens, s. kunde, kundigheid. —
Kindigens en knappen s, kennis en
bekwaamheid , Hsfr. IV , 253.
kindigje , v. bekend maken , afkondigen.
— Dominy het f en 'e moarn f en 'e
stoel kindige, datertakommesnein
gjin p r e ek is. Vgl. for-, oan-, ôfkinäigjr.
kindskip , s. kondschap. — I m m e n
kindskip ja en fen 't ien of 't o ar.
kennis. — Dat binne liû fen ús kindskip,
kennissen —, bekenden van ons.
kine, s. quinquina, kina (geneesmiddel).
— Kine is skiteofkwine, sprkw. uit
den tijd toen dit middel (omstreeks het midden
der 19° eeuw) 't eerst in gebruik kwam.
kine, kynje, v. quine- of lotto-spelen.
— In spilt sj e kine of kynje.
kynhout, s.n. hout van diep in het veen
gevonden boomstammen. B. ind T. 2 , 392',
Ook in 't alg.: dennenhout.
kink, kinkel, s.kink, knoop of kronkel
(in een touw), fig. beletsel. — In kink
(of k e at) yn 'e keabel, onverwachte hindernis
, (ook) vredebreuk, — Meitsje datst
út 'e kinken komste, ontwijk de hindernis,
— het gevaar. — Dou bist út 'e
kinken, uit de verlegenheid, R. ind T. s ,
345'.— Om de âlde hear út 'e kinken
to krijen, voor goed te verwijderen, ld.
XVIII, 39. —It rint út 'e kinken,Holl-
't loopt de spuigaten uit, R. ind T. a , 203 0-
1
den hooihoop dat, bij overvloedigen oogst,
buiten het daarvoor bestemde vak, in 't wagenpad
van de schuur opgezet wordt.
kynsen, s. n. oude maat, M vat. — In
kynsen bûter, 20 K.G. Ygl.bûterkynsen.
— In kynsen ierdappels 'í* HL. —
Vgl. healkynsen.
— In màl kynsen, grappige snaak.
Vgl. in raer hem, Stfr. kyn. cf. A. 422.
kynsens-koer, s. mand van '/* HL. ini
houdsgrootte.
kyn'spil, s.n. quine- of lotto-spel.
kinst, s. kunst. — Prov. Sa freget men
de boer de kinst ôf, gezegd als men
't geheim van iemands kunst tracht uit te
I vorschen. — Hy fors tiet syii hantwírk
! út 'e kinst, uitstekend, door en door.
— Kinsten dwaen, kunsttoeren verrichten
.
— Rare kinsten, vreemde kuren, fratsen.
— Hwet binne dat nou for kinsten,
nukken, grillen, — Dat binne gyn
i kinsten mar, hij houdt zich maar zoo ,
bijv. ziek.
kin'stemakker, s. m. kunstenmaker. Sw.
1837, 40. holl.isme: In Fries docht kin-
! sten; hy makket se net.
kinstich, adj. kunstvaardig, vindingrijk
— In kinstige kearel. — Kinstige
i e r dm an tsj es , ld. II, 77.
kinstke, kinstsje, s. n. kunstje, kunstgreep,
handigheid. — Dat kinstsje scil
ik dy ek leare, R. ind T.", 357«. — Jild
útjaen by pongen fol, || Dat kinstke
koe moai Anke wol, Hsfr. VII, 247.
kinterje, v. kantelen, over een kant val-
Vgl. krinkel.
| len. B. 58.
kin'keatting/, s. n. kinketting. Zie klim- kintsje, s. n. kinnetje, vooral: iemand
keatting.
j met spitse kin. Ook beppekintsje.
kink'hoarn, s. -hoarntsje, s. n. concha, kyntsje, 'tBildt, s.n. Zie kynsen.
kinkhoorn, zeeslakkenschelp , (ook) gewoon kyntsje (thans meer Stadfr.), s. n. kind­
slakkenhuis. Zie slakkedop , -húske.
je. — In kyntsje fen weelde, een
kink'hoarnslak, s. huisjesslak. Zie k(l)a- ! weelderig opgevoed kind, een bedorven kind.
bouter.
I —As faem wier Like in kyntsje fen
kinkhoast, s. kinkhoest.
í weelde; nou is setroudenneatwirkinne,
v. kunnen. Ik kin, ik koe, ha | d i c h. Zie berntsje.
kinnen (kind), kinnende, to kinnen. Hl. dû \ kip, s. irgraving in den bodem, waarop
kest (gij kunt), hi koo (hij kon). — Goed j een polderdijk wordt aangelegd, tot meer
mei in-o ar kinne, het samen goed kun­ í dere vastheid van den drjksvoet. Vgl. ook
nen vinden. —As man en wiifnetmei keep (insnijding).
in-o ar kinne is 't slim.
kyp, kyps, s. (soort) vrouwenhocd, vooral
kinnebak, s. (het) achterste gedeelte van over 't oorijzer gedragen. Ook kypke.
wumkes.nl

KIP. 55 K.IER.
kiperke, s. n. glaasje jenever. — In kiperke
nimme.
kypje, v. kijken. — Den tilt mem it
«ìrtlynke . . . ris op en kip et as
poes yn 't spynke || en gizet mei
hjar pop. R. ind T 3 kitelje, v. zich doen gevoelen, vooral
van koude. — Mei de hirde wyn kitelt
de froast yn 'e hûzen op.
kitse, v. (te loevert) wenden. — Kits
n a u op! wend het schip dicht bij den wind,
, 2K — Vgl. bi-, yn- juist loefwaarts! B. 77.
kypje. Ook kykje.
I kitse, v. ketsen, niet afgaan. — 11 g e-
kypke, kypske, s.n. vrouwenhoedje. wear kitst, het geweer ketst, weigert.
Zie ìcyp.
Vgl. wegerje.
kypke-, kypskemakker, s. f. die vrou- weigeren, afwijzen. — To Drylst woewenhoeden
maakt. Vgl. hoeätsjemakster. ! ne se fen 't winter hirdride,marde
kyps, s. Zie ìcyp.
| boargemasterhetit kitst. — Hyscoe
kyp'se-, kypskedoaze, s. hoededoos, syn eksamen dwaen, mar waerd
doos voor een vrouwenhoed.
kitst. — Hy joech him oan as lid
kypsehûs, s. n. winkel van vrouwenhoe- (eener vereeniging), mar hy waerdkitst.
den.
Vgl. ôfkitse.
kis; kys, kús, interj. om een kat te ketsen, vuurslaan, een vonk uit een vuur-
verjagen. — Kys!— Kys, kat!—Ook om steen in een tondelpot slaan. Vgl. fjûrkitse.
vee, vooral schapen, aan te drijven.
kytse, v. kijken, uitzien. — Rinsen
kist, kiste, s. houten koffer; doodkist. stiet to kytsen oer 'e doar, G. J. I, 2.
— Hy (hja) het hwet yn 'e kiste, iets Zie kykje, kypje.
overgespaard (van een dienstbare). W. D., kitte, s. kit, kroeg, bordeel.
Doaitse (1897), 12. Vgl. kleanhiste; spek-, tsiis- kìuw, kjou, s. (visch)kieuw. Vgl. fiskkiste;
äealciste.
kiuw.
kist, kiste, s. kist, zeewering, bestaande kive, v. op den kant staan. — De dob-
uit twee rijen palen, welker tusschenruimte i belstien kiift, zoodat het twijfelachtig
met steenen gevuld is. Vgl. binnen-, bûtenhiste. is naar welken kant hij zal overvallen. Zie kiif.
— In kiste yn 't iis, twee schuin tegen kjedde, a, eg. en afleidingen. Zie kéäde.
elkaar opgedreven ijsschotsen, in meren. kjel, adj. Zie kei.
kist'bâlke, s. looze balk, vooral rondom ! kjeld, s. koude. Hl. kjold. — God
den schoorsteenmantel.
! jowt elts kjeld nei 't er klean het,,
kistdaem, s. kistdam.
kruis naar kracht. Ind. B. 56. — De kjeld
kis'tehelje, v. de Heerkist van meid of moat fen 'e loft, fig. wat ons hindert
knecht met paard en wagen afhalen, na het moet worden verwijderd. — Hy het de
overgaan in een anderen dienst.
kjeld yn 't liif, — yn 'e hûd, is onge­
Ook: de lijkkist halen en in het sterfhuis steld door kouvatting.
brengen, door de twee naaste buren. Dit I kjelderich, adj. koudachtig. — 11 waer
ook:
is kjelderich. B. 151. — De loft li-
kiste-ynbringe, v.
ket kjelderich, voorspelt koude.
kistekleed, s. n. het zwarte kleed, dat — Kjelderige hannen, foetten
de doodkist gedurende het grafwaarts dragen winterhanden, -voeten. Ook kjeldich.
bedekt. Zie baerkleed.
kjeld'hakke, s. winterhiel. Wiers. f. M.
kistelaedtsje, s.n. laadje in een kleer- ' J., 13. Vgl. skythakke.
kist tot berging van kleine voorwerpen , kjeldich, adj. Zie kjelderich.
als sieraden, enz.
kjeldiye, v. kou lijden.
kistelid, s. n. kistedeksel.
kjeldskypje, v. kou vatten.
kiste-skammels, s. pi. losse schragen kjeldstoffen, s. pi. gevatte kou of de
om een kleerkist op te zetten; ook onder gevolgen daarvan. — Pier is út oarder;
een doodkist, zoolang het lijk boven aarde hy sit fol kjeldstoffen. Ook:
staat.
kjeldstoppe, s. —Hy het in kjeld-
kitelje, v. kittelen. Zie kiåelje, mede stoppe by him.
voor de samenstellingen en afleidingen. kjers, s. Zie kers.
wumkes.nl

KJKS. 56 KLAEI.
kjéssen, H. n. en samenstellingen. Zie
kêssen.
kjifje, v. knagen. Zie kif je.
kjifsel. s. n. knaagsel van gras, door de
muizen op het grasland achtergelaten. A. 19.
kjim'bûter, s. boter, die bij het kammen
uitgehaald wordt.
kjirnje, v. kiemen, uitspruiten. — Yn 't
foarjier bigoun de ierdappel wer
to kjimjen. E. ind T. 2 ' klataou'ter, s. kabouter. Zie kabouter.
kladde, s. klad, stukje papier, concept
| van een op papier geschreven opstel. Vgl.
I prinlHádde.
' papieren zak (Zoh.). — Inhealpouns
| kladde, K. út de Wdkt, 60. Zie pûde,
i pûdtsje.
• inktvlak (vgl. inketkládäe), vuile vlek, smet.
— Iinmen in kladde neij a en, iemand
, 314'.
een klad aanwrijven. — De kladde der
kjimme, v. kammen. — Prov. Dy 't in yn bringe, in miscrediet brengen (een han­
oar kjimme wol moat sels ninlùg delsartikel, — een zaak in 'talg.)
ha, fig. wie een ander wil hekelen of be­ i kladde, s. klis, gesloten bloeiknop van
rispen, dient zelf onberispelijk te zijn. A. 1. I klissenkruid. — Ha je in pik op im-
— De bûter kjimme. Zie bûterkjimme. ! men |] simyt him kladden oan || En
klip, s. f. kip. Stdfr. kyp.— Hy is der j synmoaiste plunje || Is algaubiby
as de kjippen, ving er bij, vooral • doarn. v. Blom, Bik., 70. — Hy hinget
als er iets valt te halen of te verdienen. ; oan as in kladde, laat niet los.
Ook als roepnaam. Zie pyk.
i klâd'(de)bosk, s. n. klissenkruid, een
kjip'-íten, s. ii, kippenvoer. 'íïe hin-iten. I enkele plant van grooten omvang.
kjip'mantsjes, s. pi. Ulster moppen, ze­ klâd'(de)bosk-woartel, s. kliswortel,
ker gebak, (ook) scheldnaam voor die van wortel van een klisplant.—Klâddebosk-
IJlst.
; woartels op 't bleate liif (of yn 'e
•tejirremjirre, adj. met door elkander bús) drage is goed for (tegen) stien-
gemengde figuren, — vooral in samenstellinj swolmen, volksmeening. Ook klâddegen
als:
i w o a r t e 1.
kjirremjirre-meskenbytling, s. paar- í klâdderich, adj. slijkerig aan de opperdebit
met koperen knoppen en draadwerk. i vlakte, van den weg.
B. 6.
j kladderjje, s. geklad, nietswaardig gekjirremjirre-stael,
s.n. katoen-bontpa­ \ schrijf, slordig schrift. Fr. Wjn. 1861, 13.
troon {dessin) van verwarde figuren. klâdderje, klatterje, klâdsje, v. klaukjìrremjirrich,
adj. wild, verward, als ; teren, klimmen; onder het springen bij den
dooreen wriemelend (voor 't gezicht). — 11 | pols opklauteren om den sprong te vergrooten.
wirdt my kjìrremjirrich foar de klâdsje, v. (ook) kladden. Vgl. biklâdsje.
eagen.
kladtsje, dim. n. stukje papier, eenvoukjitse,
v. ketsen. Zie kitse.
\ dig schriftelijk bewijsstukje. — Jow my
kjítte, s. drek, vuil. Vgl. hinne-, hounekjitte. mar in foech kladtsje, ta 'n biwys
onkruid. — kjitten, pi. onkruidplant­ by libjen en stjerren.
jes. — overdr. Sjuch, feinten! ho dy klaed, s. n. Zwh. met Hl. s. n. kleed. Zie
deals kjitten swomme kinne, ge­ kleed.
zegde van Groote Pier, als hij vijanden over klaei, s. klauw. Zie klei.
boord wierp.
' klaei, s. klei, kleiaarde, -grond. — De
kjit'te-aeijen, s. pi. voor: keutels, drol­ | Klaei, inz.: de kleistreken in Friesland.
len. Telt., M.S., 20.
i klaei'boer, s. m., -bûter, s., -dyk, s.,
kjittich, adj. vol onkruid. — Kjittich -doarp, s. n. Zie de Enkelwoorden.
lân, waar 't onkruid tiert.
klaeifîerder, s. m. werkman, die de
klabats', s. kalabas. ld. XIII, 55. j tichelktei naar de fabriek vaart.
klabats, s.karwats: kleerklopper, als van i klaeifûsten, s. pi. sterke vuisten, als
de soldaten.
van een bewoner der Klei. — H w et ás
klataei', s. f. klappei. Halb. in Epk., 240. ì past o ar yn syn klaeifûsten hie, dat
klabeije (Wkm.), v. klappeien, Â. 148. siet as yn izerne boeijens, Fr. Alm.
klabeister, s. f. klappei(ster). A. 148. 1847, 64.
wumkes.nl

KLAI01. KI.AN.
klaeigraver, s. m. tichel-kleigraver.
klaeihoeke, (de), het gedeelte van Friesland,
dat uit Heigrond bestaat. Bij verkorting
de Klaei.
klaeihúske, s. n. gebouwtje, waarin de
kleigravers hun rust- en schiifturen doorbrengen.
klaei-ierdappels, s. pi. Heiaardappelen.
Vgl. läaeikerz.
klaeije, v. kleeden, aankleeden. — H y k i n
liim sels al klaeije, zich zonder hulp
aankleeden, — hij verdient al zooveel, dat
hij zelf voor zijn kleeding kan zorgen. — Wy
moatte oan 't klaeijen en skaeijen,
ons kleeden en reppen om klaar te komen.
A. 367. — Ik klaei m y f o r i n m a n.
Doch den e k m a n n e w i r k. A. 598. —
Prov. Dêr 't immen for út giet, moat
er him ek for klaeije, wat iemand op
zich neemt, daar moet hij bekwaam voor
zijn, — als iemand partij trekt, moet hij er rond
voor uitkomen. — Ik bin liberael, dêr
klaei ik my for. Vgl. bi-, for-, oan-, útklaeije.
klaeijing, s. kleeding, Heedij, Hsfr. XIV,
184.
kleedingstoffen.— Jetse Pak scil Sinteklaes
klaeijing forlotsje ìitte.
Ook: klaeijingspullen, s. pi.
klaei'jings-winkel, s. winkel van kleedingstoffen,
manufactuur-winkel. Hsfr. VI, 61.
klaei'kant, s. (het) gedeelte van de Klei,
grenzende aan de Wouden (do zandstreken).
— Ik wenne for lytsfeint ticht oan
'e Klaeikant, Forj. 1892, 126.
klaikers, s. pi. bewoners derkleistreken.
aardappels van den Heigrond.
klaeiklute, s. kleikluit, kluit van kleiaarde.
schimpend, voor: kleibewoner.
klaeilãn, s. n. Heiland, stuk Heigrond, op
de Heistreken zelve meer bepaaldelijk: land,
waaruit tichelklei wordt gegraven. B. 406.
klaeiljûrk, s. eg. groote soort leeuwerik
op de Klei.
klaeimodder, s. kleiaarde. — Klaeimodder
oer de greide br inge, als
bemesting op zandgrond.
klaeipleats, s. boerenplaats op de Klei.
ld. II,'82.
klaeipream, s. praam, waarin tichelklei
wordt vervoerd.
klaeiprotter, s. m. klehnorser, schimpend
voor: Heiboer ÍA. 432), of voor: kleibereider
aan een tichelwerk.
klaeitrapers, s. pi. kleitrappers: groote,
lompe schoenen.
Maerwein, s. boeren wagen metholboogvovmig
naar achteren spits oploopende zijschotten.
Daarom ook heech nokken, pi.
klam, s. vermogen om te klemmen, —
vast te houden. — Heat gj in klam yn
'e hunnen? Vgl. knijp.
span, ruimte die de upan eener hand beslaat.
— ín klam breed.
handvol, zooveel als men in een hand kan
grijpen. — Jou de bisten vet in klam
by.spil, een handvol toevoer. Grom prang.
klam, adj. klam, cenigszins vochtig en
tevens kleverig. — Klam fen swit. Lex.
694. — Dy dweil is rare klam, dêr
ha 'k roetdrippen mei opfage.
klamke, dim. n. (kleine) spanne (tijcis).
— Och, ho'n Ij e af lyts klamke tiid
waerd ús hjir tametten, Salv., 126.
klamme, klam(mer)je, v. klemmen,
omvatten, spannen. — Yn elk o ars e armen
klamd, L. in W., 20. — Hj a klammere
om him hinne as de bân om 'e
skeaf, R. índ T. a , 374''.
— De jong es kampje er om, hwa
't fierst klamme kin. Vgl. bi-, omklamje.
klamp(e), s. klamp, bindlat.
opgestapelde hoop. — In klamp e hea,
hooimijt, vooral wanneer een deel er van is
afgestoken. — In klampe turf. dim.
klam pk e, z.d.
afgedeeld stuk grond. —Op alle klampen
dêr r oun o m w a e c h s t n o a t, rogge,
koarn en hjouwer, ld. XIII, 120.
klampe, v. klampen, met een klamp
verbinden.
klampke, dim. n. Hampje, kleine klamp.
— In klampke brca, gedeelte van
een (rogge)brood. Vgl. titnpke.
klamp'skonk, s. ongave poot eener koe,
met een eeltknobbel naast het hielgewricht,
door veel liggen op den harden stal.
klanderer, s. m. f Mo, (laken)voller.
S. K. F.. Markus IX, 3.
klandery', s. lakenvollerij. IDe Klanderij
te Leeuwarden diende vroeger voor
de lakenvollerij].
klanderje, v, kalanderen, lakenvollen.
wumkes.nl

KLANK. .58 KLAP.
klank, s. klank, klinkend geluid. — Klank
fen klokken, klokgelui.
sprake, 'gerucht. — Fen dat t e s t e m i n t
h a w ik n e a n i n klank h e a r d. — D ê r
het gans klank fen west, over die zaak
is veel gesproken. — In Dominy kaert-
8 Pylje,dêr stiket neat yn, mar 't
jowt in forkearde klank.
klank'taoerd , s. n. klankbord boven den
predikstoel, ook in de galmgaten van een
klokketoren.
klant, s. eg. klant, vaste kooper bij een winkelier
of industrieel. — Dy man het folie
klanten. — Immensyn f ês t e klanten
ôftroggelje. Zie mlr.ger.
kwant, snaak. — In slimme klant,
Sw. 1856, 30.
klanterje, v. klauteren. Zie kladderje.
— Op 't hynsder klanterje, doet
een jongen door kot linkerbeen om den iets
naar achteren staanden linkerpoot van het
paard te slaan en, de manen vastgrijpende,
zich op te beuren.
klap, s. klap, slag. —• Solke het in
heal tontsje erfd. Sa'n klap oan
'e kop w o e 'k e k wol ris ha. — In
klap krije, fig. groot geldelijk verlieslijden.
— De boeren wirde oerdwealsk,
dêr scil wol in klap op kom me, reactie
op volgen. — Dat is de koartste
klap, de kortste weg — het beste wat wij
in dit geval kunnen doen. W. D., Heam.,
17. — Hsfr. X, 282.
klap, klappe, s. klapbrug. Zie klapbrêge.
klap'bos, s. klapbus. proppenschieter.
Zie bos.
klap'brêge , s. klap- of valbrug. Zie flapbrêge.
klaphalzje, v. klepperen (van een ooievaar).
— De earrebarre klaphalzet,
R. ind T. 2 , 4*. Zie klapperje.
klaphout, s. n. vathout, hout voor botervaten.
— Klaphout forsjitte, Holl.
klaphout verkoopen, klappen, babbelen.
klap-, klapperhoutsjes, s. pi. twee
houtjes, die, als jongensspel, tusschen de
vingers gehouden , door een snelle beweging
tegen elkaar klappen (castagnetten).
klapje, v. klikken. — Ut de skoalle
klap je. Zie klappe.
klapkoarde, s. klaptouw, soort stevig
wumkes.nl
gedraaid, niet zeer dik, maar sterk bindtouw.
klap-, klappermounle, s. molentje, dat
bij 't ronddraaien een klapperend geluid
maakt, vooral boven op de graanschuur, ter
verdrijving van ratten, of in den tuin om
vogels te verjagen. — De mûle giet hjar
as in klappermounle.
| klapmûtse, s. muts met opgeslagen nekì
en oorkleppen, volgens oude kleederdracht.
B. 256.
oude munt uit de 16° eeuw, waarop een
kopstuk met klapmuts gedekt. —Vandaar:
It klinkt as in klapmûtse, 't is helklinkend.
klap muts en, ook: zekere ouderwetsche
porseleinen kommen.
klappe , s. Zie Iclapbrêge.
klappe, Hl. s. roodzijden mutsje (voor meisjes
tot het zevende jaar), onder met een zoom
I van zwarte bewerkte zijde, boven in de rondte
' om de kruin afgezet met een rij zwarte koraaltjes.
J. H. H., Lijst.
klappe, v. klappen, een klappend (ook
kleppend) geluid maken. — Yn 'e hannen
I klappe. — Oan 't klappen fen 'e
| doarren kin men al hearre, dat it
I dei wirdt. — Reedride, dounsje,
i sûpe, lige, dat it klapt, dat het een
I aard heeft.
klappen, klikken. Zie klapje. Vgl. for-
. klappe.
klappe, v. jongensspel: met eenten tegen
een muur werpen om ze terug te doen stuiten
naar een streep op den grond. Wiens cent
het naast aan de streep ligt, heeft een voorkans.
Ook pleit sj e, z. d.
klap'perbeam, s. populier. Sw. 1882,
22. Ook kletterbeam.
klapperhoutsjes, s. pi. Zie klaphotttsjex.
klapperje, v. klapperen, bij voortduring
klappen. — De doar klappert troch
de wyn, beweegt zich klappend heen en
weer in de te ruime sponning.
klepperen. — De eabarren klapper-
' je, Lìeteb., 63.
klappermounle, s. Zie klapmounle.
klappert, Hl. s. kostuum van een jong
meisje te Hindeloopen. — In fanke mei
de klappert, Roosjen, 12.
klappertoskje, v. klappertanden. —
Stietst hjir to klapp ertoskjen

KLAP. 59 KLAVER,
krekt ast de koarts heste? Bijek.
1891, 46.
klapskeet, s. oogenblik, in: Alle klaps
k e t e n , elk oogenblik. — Minne komt
hjir alle klapsketen, hy het sin
oan ús faem. B. 119. -- Hounen, dy
't alle klapsketen foartrinne, il o ge'
net. B/420.
klapskilden, s. pi. kliekschulden: kleine,
loopende schulden. — Yens klapskilden
ôfdwaen, vereffenen. Lex. 805.
klasje, klasse, s- klas. stand. — De
f o a r n a m e —-, de h e g e — , de lege —, ,
de e ar me klasje. Vgl. arbeidersklasje.
— Cs jonge sit al yn 'e heechste ';
klasse, op school.
klasjes, s. classis, vereeniging van eenige
kerkelijke gemeenten onder een bestuur, —
De klasjes fen Dokkum. ;
het bestuur zelf. — De tsjerkeried
het baes Rinse fen 't nacht miei ôfsnijd,
mar baes het dat f o ar de :
klasjes siniten, is daarvan bij het clas- ;
sikaal bestuur in beroep gekomen.
— In almenak mei klasjes, waarin
de classikale indeeling is opgenomen.
klatterje, v. klauteren. Zie lladderje.
klau, s. klauw van een roofdier of-vogel,
overdr. (triv.) hand van een mensch. — Pas
op, dat d y â 1 cl j i 1 d w o 1 f d e klau w e n
net achter dyn boeit sj e kriget. Zie
ìdoer.
klauje, klauwe, v. harken. Vgl. oan-,
ophlauwe. \
klau(we). s. hark, tuinhark; groote houten
hark, bij het dorschen; werktuig met
vier tanden, bij den veenarbeid. Vgl. túnklan. '
deel van den koeketting. Tj. V., Sjouke. 93. ,
klauwe, v. krabben. — Klauwe ynpleats
fen aeije, dat is katteljeaf- i
de. — Hy moat syn eigen gat mar
klauwe, zich zelf maar redden , ik wil niets
meer met hem te doen hebben. Vgl. bi-, útklaiiwe.
— Dat is in man fen biten en
klauwen, een zeer sehraapzuchtig man. '
Vgl. ijnldauwe.
met korte streken sehaatsrijden, zooals
hardrijders en gebrekkige rijders doen.
morsig werk doen, — opruimen. — De
faem kin dêr alles mar klauwe. Vgl.
bi-, opliautve.
klauteren. — De kat kla ut yn'ebeam
op.
klauwer, s. eg. krabber. — Pasop!
dy kat is in klauwer.
geldschraper. Vgl. ynldauiver.
gebrekkige schaatsrijd(stier. Lieteb., 107.
tuinhark. Zie klau(we).
klauwers, pi. de beide mannen, die (bij
het koolzaaddorsehen) het korte stroo, dat
de 'schekkers' hebben laten liggen, uit het
kleed halen.
klaver, s. klaver. Hl. klaiver. — Reade
en wit e klaver, als veevoeder verbouwd.
— Sûre klaver, oxaîis aeetocella,
klaverzuring. S. K. F., Ijijst.
klaveren (in het kaartspel) als: klaveraes,
-boer, -frou, -hear of -ken ing,
— klavertwa, -trije . . ., -tsien.
kla'verblêd, s. n. blad van de klaverpknt.
klaverblom, s. klaverbloesem. Zie barreert
skieppeblom.
— In stikklaverbloui, een stuk land
met in bloei staande klaver.
klaverblomkje, v. klaver verbouwen
om er zaad van te oogsten. Zie blomkje.
klaverboer', s. klaverenboer. — De k 1 averboer
om de j ene v erf less e útstjûre,
een zoogenaamde duivelskunst. Zie
W.D., Fr. Volksl. II, 180.
klaverfjou'wer, s. klavervier, klaverblad
van vieren. — In klav erfj ou wer
bringt dejinge dy 't dy by him
draecht gelok oan.
klaverenvier in het kaartspel.
kla'verhea, s. n. hooi van rijpe, uitgedorschte
klaver; vooral voor paardenvoeder.
klaver-ien', s. iron. bies-achtig gewas,
russchen. — Hajimme dêr skoan lân?
Jonge ja! dêr waecht in bulte klaver-ien.
B. 349.
klaverje, v. met klaver bezaaien. — In
stik lân klaverje.
— Dat lân wol wolklaver je, er wil
wel klaver op wassen.
klaverlân, s. n. groenland, waarop hoofdzakelijk
klaver groeit. B. 406.
klavermeane, v., -sied, s. n., -siedsje,
v. Zie de Enkélwoorden.
klaversiikje, v. klaverzoeken. — Wy
scille út to klaversiikjon, zeker kinderspel.
W. D., In Doaze, 45.
wumkes.nl

KLAVER. 60 KLEAR,
klavertr:ij'e, s. (een) gewoon blad van
de klaverplant; klaverendrie in 't kaartspel.
klean, s. pi. kleeren. Hl. klaen. —
Alde klean, oude kleeren. — A1 de
klean moanje net, liever oude kleeren
gedragen, dan onbetaalde nieuwe, waarvoor
men wordt aangemaand. — Sneinske
klean, het zondagspak. —In fa ruk e . . .
tsjep yn sneinske klean. R. ind. T 2 ., 1.
— De âI d e k 1 ean, het werkpak, m oatte
de nije, de nieuwe of de zondagsehe,
fortsjinje. — Goed yn'e klean sitte,
goed, vooral: warm gekleed zijn, — ook:
voldoende van kleedir.g voorzien zijn.— luimen
yn 'e klean stekke, fig. iemand
een dienst bewijzen of iets geven, waarmee
hij zeer in zijn schik is.
klean'boarstel, s., -kast, s. -kiste, s.
Zie de Enkelwoorden.
kleanlûs, s.pj-'ihuïus restimentoriim, kleederluis.
kleanskoerren, s. verb. kleerscheuren, in
de bet. van schade.— Hy is der sonder
(of net sonder) kleanskoerren ôfk
o m d.
kleanspul, s. n. allerlei kleeding of kleedingstotTen.
klaanwaren, s. pi. kleederwaren. — Jild
for klean v/a ren. A. Ysbr. 1861, 39.
kleanweibergje, x. kleeren wegbergen.
— Feikje kleanweiberget de hele
inoarn hast.
kleanwjirje, v. kleeren te luchten hangen.
Zie wjirje.
klear, adj. Eng. ready, klaar, gereed,
in orde. — De saek is klear, — it iten
is klear. — Klear om foart, gereed
om te vertrekken. — Hy is der net klear
for, er niet bekwaam voor, — niet voor
dat werk berekend. — Hy is wei helenal
klear, moeilijke omstandigheden of een
ziekte te boven.
klear, adj. & adv. Eng. clear, klaar,
helder, zuiver, onvermengd. Hl. klaer.
Schierm. klair (Hulde II, 172). — Sa
klear as in gril, — as glês, — as
wyn (van voorwerpen of vochten), — sa
klear as in klontsje, (de zaak is) klaar
on duidelijk. -- De loft is klear, —
klear wet ter, — kl e are j en ev er. —-
Ik ha 't klear heard, — klear (f o ar
myn eagen) sjoen. — 't Is klear en
wumkes.nl
: bleat, het is voor ieder duidelijk. — Ik
wit i t klear, zeker. — In klear e kear
e 1, met een helder verstand, — berekend.
—- In klear 1 ùd , heldere stem.
klear'faiezem (spr. kljer-), s. soort kleerschuier,
in den Zwh. meest bekend., — overdr.
en triv.: zedelooze vrouw , die voor alle man-
| nen veil is: — All e mans klearbiezem.
kleareba're, adj. enkel; zuiver, onver-
| mengd. — Yn 'e Walden is 't allegearre
kleareb are san. — Tink,dat
klear eb are sjerp lis gau tsjinstean
moat, R. P., Jouwerk., 5. — In gleske
k.earebare, klare jenever. — Ut klea reba
re do mm en s hie 'k myn sk o ander
nije bûsdoek sa mar t o-k nipt,
Bijek. 1893, 51.
klearens, s. klaarheid, helderheid.
klearje, v. klaren. — Ik scil 't wol
kleárje, 't wel tot een goed einde brengen,
in orde schikken.
klearkomme, -krije, -lizze, v. Zie
de Enkelwoorden.
klearmasterje, v. door geneeskundige
behandeling het herstel bewerken. Sw. 1869,
65.
klearmeitsje, v. klaarmaken. — Iten
i klearmeitsje. — Yen klearmeitsje,
zich kleeden om uit te gaan. — Ruerd
• moat li i m klear m eit se , zich oefenen,
I for 't eksamen. — Hoite en Hoatske
...makken 't mei o Ik o ar me klear,
werden 't eens om te trouwen, G. J. I, 6.
klearrichlieit, s. aanstalten , toebereidselen
om klaar te komen. — Wy moatte
i klearrichheid meitsje om op to
| s t a p p e n , ons gereed maken voor 't vertrek.
j — Klearrichlieit meitsje for 't húsj
himmeljen.
i klearrichlieit, s. klaarheid, verklaring,
: opheldering. — Biwys of klearrichlieit
kaem er net, R. ind T. 2 , 120 4 . —
Ik scil jo dêr ris klearrichheit
fen jaen, u de zaak eens ophelderen, duidelijk
maken.
klearsette, v. klaar —, gereed zetten.
klearsjend, adj. klaarziend, scherpzinnig.
U s do m i n y is in b y s o n d e r
k 1 e a r s j e n d m a n.
i klearskeuke, -skikke, -skreppe,
1 -stelle, v. Zie de Enkelwoorden.
klearspylje, v klaarspelen, in orde ma

KLF.AS. til KLEM.
ken. — Hy scil dat wol klearspylje,
hij is voor dat werk de rechte man.
kleaster, s.n. klooster. — Op 'e kleasters
reisgje, zooals vroeger de pelgrims;
thans: op zijn reis de vrienden aandoen om
daar gastvrijheid te genieten.
buurt of boerderij op de plek waar vroeger
een klooster was.
kleas'terboer, s. m. bewoner eener boerenplaats,
die it kleaster wordt genoemd,
als staande op den grond waar vroeger een
klooster was. Zie vorenstaand art.
kleasterbrêge, -dyk, -f e art, -loane,
-reed, -wei, s. Zie .1. W, Naaml., 215.
*kleat, s. kloot, bol. Vgl. ierdkleat. Zie
klont.
kleau, s. kloof; (een) dubbele ploegstreek
in het bouwland gemaakt.
-• In kleau yn 'e kop, een kloof, zooals
door een sabelhouw, in het hoofd. R, P.
kleaun(e), s. kluwen. — In kleaun
jeriî. — De kleaune hâlde, oppassend
en spaarzaam zijn. B. 498. — De kleaune
is ôfroan, de levensdraad is ten einde-
— Dat is in kleaun, dy 't him sels
ontwynt, een zaak, die van zelve tot
klaarheid komt, — openbaar wordt. — Sa
sit de kleaune yn 'e tiis, zoo ís die
zaak gesteld, Tj. V., Sjouke.34. Ook, vooral
in den Zoh., kliuwen.
kleaunje, v. tot een kluwen winden.
Vgl opkleaunje.
kleauwe, v. klooven. — lts w i e r w a e r
sloech yn 'e beam en kleau de de
stamme fen boppen ont onderen. —
Dy plasse brea is my to tsjok, dy
moat mar kleaun wirde.
kleau'wei, s. scheidweg, tweesprong.
Halb„ Mattli. XXII, 9/10. De Kleau, onder
Hydaard, niet genoemd in de Fr. Naaml.
kleazich, adj. weekachtig. -- Kleazieh
en flanterich, van spek of vleesch.
Ind B. 59.
kle'daezje, s. bastaardw.: kleeding,kleedij.
kleed, s. n. kleed. Hl. klaed. — Dat
de boeren in ordintlik kleed drage,
dat rekket de lânhearre net,
A. Ysbr. (1860), 11. — Syn (Gods) kleed
is 't Ijocht, Salv. — Falskens onder
't fromme kleed, It j. Frysl. 217. Zie
Jclean.
baan in een vrouwenkledingstuk. Zie baen.
vierkante lap geweven stof, voor verschillend
gebruik. Vgl. birr-, kixtekìeed; f lier- ,
glês-, tafelkleed; bokii-eil-, flaechs-, koali
kleed; reinkleed; icidzekleed. pi. -kleden.
kleed'baes, s. m. de hoofdpersoon bij
I het koolzaaddorschen.
' kleedtsje, s. n. kleedje, bijv. vloerkleedje,
kinderjurk. Hl. kletjen, z. d.
kleef, s. kleef, kleving. — De kleef
is der y e t n e t ú t, de aangestreken verf
kleeft nog. — Hy is fen Kleef, Holl.
„hij is van kleef, houdt meer van den heb
dan van den geef' (woordspeling met den
stadnaair. Kleef).
kleevje , v. Zie kleve.
klei, s. klauw, voor: rundei- of schapenhoef
, — soms k 1 a e i.
hoornachtig omhulsel van appel- en perepiíten.
i kle-ye, v- klagen. Ik klei, hy klaget; ik
| klage, ha klage, kleijende, to kleijen. —
Kleije as in mird. — KIe ij e en klieme
(z. cl). — De boeren kleije oer 't
minne g e w i e r. — D ê r net klage
I wirdt is gjin rjucht, waar geen klacht
| is, is geen recht. Vgl. bi-, forlieije.
• kleijer, s. eg. klager. — Der komme
dei oan dei in hele bulte kleijers,
die klagen over de slechte waar, W. D.,
Utfenh., 43. — Prov. Kleijers ha gjin
need en sprekkers (poffers) ha gjin
b r e a.
klejjerich, adj. klaaglijk, klaagachtig.
- In klejjerich sankje. R, P. —Dat
âldwiif is bare klejjerich fen aerd.
klei'liet, s.n. klaaglied; klagendgeteem.
— By Pier en hjarres heart men
neat as kleilieten, Uw. 1859, 35.
kleisykte, s. klauwzeer, ziekte van koeien
en schapen.
— De boeren ha de kleisykte
(klaagzucht), woordspeling.
wumkes.nl
kleiwé, s. n. klauwzíekte bij schapen.
Vgl. kleisykte.
klem (Makkinga), s. eig. klam (z. d.)
in de beteekenis van: spanne, een van
ouds gebruikelijke maat in de veenderij,
zooals ook: spit, elders stek. — Opit
lân sitte 14 klem turf, een veenlaag
van 14 klem of span hoogte. A. 543.
klempe, Hl. s. onderkant van de hemdsmouw.
Roosjen, 9.

KLENS. 62 KLIEN.
†klensgje, v. beklinken, vast worden. —
De boask ís klensge, het huwelijk is
geklonken. A. 002. Zie klinke.
klente, s. hut. K. P. Jouwerk., 65. Zie
klinte.
klep, s. klep. —De klep f en 'e pet,
— kleppen fen in harmonika.
klerk, s. m. klerk, schrijver. — I n k 1 erk
fen 'e Siktarij. R. ind T. 3 , 401*.
klet, s. (het) klepperen. —De eabarre
liet út syn klet ús bigripe: Bou
jimmer op God. ld. IV, 82.
kletjen, Hl. s. n. jekker (kleedingstuk).
— It kletjen oantolle, den jekker
aantrekken. A. 372.
Ook: vrouwen-kleedingstuk. Gids-tentoonst.,
48.
klets, s. klets , slag, klap. — H â 1 d d y
stil, jonge! ofdott krigest in klets.
fig. geldelijke schade. — Jouke is
nei Amerika tein; dêr kriget baes
Beitse in klets fen oan syn gat. —
Yn 'e klets (klits) sitte, in schulden.
•— lm men in klets neijaen, belasteren.
Zie kletse.
interj. Klets! dêr leit de boel.
kletse, v. werpen of slaan met een nat
voorwerp of weeke stof.—De faem kletste
him mei de wiete dweil. — De
bakker kletste mei 't daei om as
in gek. Vgl. klitse.
kletse, v. kletsen, babbelen; grootspreken;
kwaadspreken. — Hjasietendrok
to kletsen.
kletserjj', s. geklets, gebabbel, kwaadsprekerij.
klets'gat, -kont (triv,), s. f. kletster,
babbelkous.
kletskop, s. hoofd met kwaadzeer, (ook)
een soort koekjes , bij den banketbakker.
klet'terbeam, s. klaterboom, abeel, soort
van populier. Vgl. klapperbeam.
klet'tergoud, s. n. klatergoud. ld. IX,
30. Hsfr. XIV, 180.
kletterje, v. kletteren. — De rein
klettert tsjin 'e glêzen oan.
kleve, v. kleven. Ook kleevje. Zie
klìhje.
klezoar', s. klesoor, '/ Klibers feinten en fa ramen
kamen de stêdyn.
klibje, klibberje, v. kleven. — It daei
klibbe (r) t yen oan 'ehannen.
klibke, dim. n. blokje. — In klibke
j hea, — baggelder. Zie klibbe.
— Ik snei it spek yn klibkes, in
; vierkante stukjes, Hsfr. V, 83.
klie, s. ondereind van een kloet of sehippersboom.
B. 7, 214. Tg', tean.
! kliem, s. n. deeg-achtige stof, smeersel.
Vgl. weinkliem.
klieme, v. kleemen, smeren (met iets kleverige).
— De jonge kliemt sjerp op
'•syn wangen. — Ik kin him wol in
' brogge klieme, E. ind T. a , 82''.
kneeden. — Daei klieme. — lm men
de eagen ticht klieme, Holl. zand in
de oogen strooien (fig.). Vgl. biklieme.
temen. — KI e ij e en klieme. —Brânsindlik
is se sonder klie men, zonlang
werk te hebben , — te treuzelen , R. W.
kliemer, s. eg. temer, treuzelaar.
kliemerich, adj. temend. — Mei in
kliem erige stimme, mei in noch
-kliemeriger dreun, Alm. 12°. 1854.
Ook k 1 i e m s k, z. d.
kliemke, kliem'kont (triv.) s. f. teemkous,
treuzelaarster.
kliemsk, adj. deegachtig; kleverig en
week als deeg. — Kliemskepofkes. —
As de ierdappel noch net ryp is
den is er glei en kliemsk, R. ind T. a ,
311". —It kliemske waechs, Ibid91'.
temerig. — Kliemsk prat e. — Kom,
myn greate feint, sei se kliemsk,
W. D., Winterj., 19.
klien, klien'gûd, s.n. kleingoed: klein
gebak. Zie klienbrea.
klien, adj. minutus, kleen, rank, dun,
tegenover grou, z.d. — Dy faem het
sa'n kliene inil, men kin hjar mei

•KLIEN. 63 KLINK.
in dimterkoeke wol trochslaen. — ;
Kliene earmen en s k o n k e .', Hsfr.
Vit, 132. |
— Kliene mûle, kleine mond, G. J.
I, 42. Zie lyts.— Koart en klien slaen,
B. P., As jiemme, 124. i
klienbakker, s. m. bakker van kleingoed. j
Vgl. klienbrea. •
klienb-akkery, s. bakkerij waar men hoofdzakelijk
'kleinbrood' bakt.
het bakken van 'kleinbrood'. — De klienbakker
ij is neat mear wirdich, ,
nou 't er sa folie karren mei fa- j
bryksgûdride.
klien'bakkersdei, s. dag waarop de bakker
te platten lande gewoon is 'kleinbrood'
te bakken.
klienbrea, s. n. wittebrood onder allerlei
vorm, met of zonder krenten. — Praet
net fen klienbrea keapjen; as my
b r e a, roggebrood , barre mei b i n 'k !
wol tofreden, A. Ysbr. 1861, 46.
kliengeas'tigens, s. kleingeestigheid. Hsfr.
XIII, 91. j
klien'gûd, s. n. klein gebak. Zie lytsgûã. |
klienher'tich, adj. kleinzielig, bekrompen.
klien'roggen, Zh. s. pi. soort broodjes van \
roggemeel, elders s t u t e n , z. d. ,
scheldnaam voor die van Joure. B. ind
T. 2 , 329'. |
kliensea'rich, adj. kleinzeerig, licht ge- i
voelig —, angstig voor pijn , fig. kitteloorig. :
Hsfr. II, 224; X, 287. j
klier, s. klier, tot afscheiding van vocht, j
kliergezwel. — Klieren op 'e holle, |
— oan 'e hals. —Klieren yn 'tsmoar. I
klier-achtich, adj. scrophuleus, klier- !
achtig. — Dat bern is klier achtích.
--Ierdappels binne klierachtich,
bevorderen soms klierziekten (vooral bij kinderen).
klierich, adj. met klieren. Meest als:
scrophuleus, een klierachtig gestel hebbend,
lijdende aan kliergezwellen.
klyffok, s. Zie klúffok.
kliften, Schierm. s. pi. aardhoopen.
klik, s. voorslag. — De stêdsklok
spile klik foar de folie ûre, Forj.
1890, 2.
klik, s restant, kliekje. — dim. klikje.
— Ik ha yet in klikje sipels, kinne !
jy dy net ha? Hofolle? In koerfol I
f j o u w c r, f i i f. Dat is y et al g â n s
in klik. Vgl. A, 368.
— In klikje iten.
klikje, s. n. kinderjakje. A. 372.
klik'jedei, s. dag waarop de kliekjes van
vorige dagen worden genuttigd.
klikke , v. holl.isme : klikken , klappen.
Vgl. †orkìappe.
klìkkebikje, s. n. kliekje (van spijs). B.
157.
klikker, s. eg. holl.isme.: klikker, die iets
verklikt. Vgl. †orklikker.
klikkerje, v. klikklakken, kletteren.—
De d o a r k 1 i k k e r t Zie geklikker.
klikkerts, Hl. schoenen van den ouden
tijd, die onder de enkels uitgesneden zijn.
A. 372.
klik'stâns , Amel. s. eg. ster na cantiaca,
groote zeezwaluw. Alb., 244.
klim, s. klem. — Foetangels en
klimmen. Vgl. fokse-, rotteklim.
kaakkramp. — De klim yn 'e bek,
somtijds bij paarden en schapen voorkomende.
Schelt., MS., 31.
klim'keatting, s. n. kettinkje aan den
toom van een paard, dat, vastgemaakt,
om de onderkaak sluit. Ook kinkeatting.
klimmer, wylde, s. akkerwinde (plant).
klim'merbeam, s. hedera, klimop. —
Prov. Yn 'e klimmerbeam to Skalsum,
waar voorheen de kerktoren geheel
met klimop was begroeid.
klimmerblêd, s. n. klimopblad. In azijn
gelegd, een volksmiddel tegen likdoornen
en zeere tepels.
wumkes.nl
klyn, s. n. veengrond, laagveen.
klyn'baggelje, v. veenaarde baggeren
voor het maken van turf.
klynboar, s. grondboor, gewoonlijk zes
voet lang, om den aard en de diepte van
den veengrond te onderzoeken.
klynboarje, v. veengrond boren om de
waarde der veenspecie te beoordeelen. Ook
kly ndopj e.
klyndobbe, s. veenput, waaruit veen
gebaggerd is of wordt. Zie dobbe.
klyndopje, v. veengrond boren. Zie äopjt.
Vgl. klynboarje.
klinge, s. heuvel.— 't Ho ars fljueht
oer wringe en kling.
klingelje, v. aanhoudend zacht klinken.
klink, s. klink, deurklink. — De klink

KLINK. 64 KLYS.
f en 'e do ar het byt, er is iemand aan
de deur. Vgl. doorklink.
klink in een kons.— Skoen mei fiters
en hoazzen mei klinken. W. I)., In
Doaze, 24.
ingenaaide driehoekige vouw in een oudmodiseh
buisje. — In âldfrysk rokje
mei klinken, L. in W., 139.
— Alheel yn 'e klinken, geheel in
orde, R ind T s , 78'.
teeldeel eener koe.
klinke, v. klinken. Ik klink, ik klonk,
ik ha klonken, klinkende, to klinken. —
Klinke as in klok.—overdr In faem,
dy 't klinkt as in klok, een degelijk
meisje, — wirden dy klinke as klokken.
A. 764. —Dat klinkt fier, het gerucht
er van gaat ver.— S a'n foarnaem
man, en dy docht sokke minne dingen,
dat klinkt fier.
met een klinknagel vastslaan, aaneenhechten
— fig. De hylk is k 1 i n s d (klonken),
Schelt., MS. 40. —De saek is klonken,
de overeenkomst is gesloten. — Lit
ús klinke en drinke. Vgl. bikUnke.
klin'kebaitsje, s. n. buis met klinken.
Zie baitsje.
klinker, s. combibo, klinker. Zie bij drinker.
vocaal, kiinkletter. R. P., Jouwerk., 84.
klinkert, s. voormalig geldstuk ter waarde
van 18 stuivers. B. 509.
klinkert, s. klinkert, gebakken steen(en).
Vgì.hak-, strjitklinkert. Ook k 1 i n k e r t s.t i e n.
klin'kertpaed, s.n. klinkerpad, hier en
daar door het land. Ook strjitpaed.
klinkertstien, s. Zie klinkert.
klinkje, v. klinken. R. ind. T' 2 ., 174',
189'. - Hsfr XII, 16. Zie klinke.
klink'klear, adj. klinkklaar — De
klinkkleare wierheit, R. ind T. 2 persfeinten binne, R. ind T.
, 146".
klinkneil, s. klinknagel, spijkertje.
klinksnoer, s. n. riempje of touwtje,
waarmee de deurklink opgetrokken wordt.
klinksnoergûdtsje, Mkm. s, n. kleine
aaltjes, zoo dun als een klinksnoer. B, 44.
klynlân, s. n. turf- of veenland. B. 406.
klynmieden, s pi. veenland, waarvan
men hooi oogst. Zie mieäen.
klinsgje, v. wasschen, spoelen, plassen.
•— Dat linnen moat ris goed klinsge
wirde. — Reagje en klinsgj e
koed er skoan || Lyk as de skip-
2 , 248

KLYS. 65 KLOK.
klys'terstryk, -strûp, s. lijsterstrik.
klits, s. klets (in alle beteekenissen). Zie
klets.
klitse, v. kletsen; klutsen. — Troch
in-o ar klit se, R. P., Jouwerk., 61. — . . .
hja klitse al nu ver iten by eltsoar,
L. in W. 268. — De sjippeyn 'e
bekken klits'e. E. indT. a , 278 5 . 7Àekletse.
klitse, s. f. onzindelijk, slordig vrouwspersoon.
— In smoarge klitse, ook:
slechte (onzedelijke) vrouw.
klit'sefretters, s. pi. scheldnaam voor die
van Garijp. W. D.; In Doaze, 55.
klitser, s. natte boel. R. ind T. 2 , 140 J .
klitter, in: Op 'e klitter, aan den
loop. —- Ik moat mar wer op 'e klitter.
Vgl. †litter.
kliuwe, kljouwe, v. klimmen Ik kliuw,
ik kleau, ik ha kleaun, kliuwende, to kliuwen.
(k)loarkje, v. zuigen, lurken, van water
in een put, bij het oppompen. Vgl. R. ind
T. a , 188'. Ook: zuigen aan de moederborst.
Vgl. loarkje.
uithooren. Zie klirkje.
kloat, s. bal, teelbal. Ook mach t.
sukkel, lafaard. Vgl. het volgend art.
kloat'sek (spr.-oá-), s. scrotum, balzak.
sul, lafaard.
kloatsekje, v. sulachtig loopen. — Dêr
komt hy oan kloatsekjen. — Ik bin
dêr forgees hinne kloatsekke.
kloatskave, v. veel en met tegenzin
loopen. — Jimmerby de greate hearen
om to kloa t skav en is myn wirk
net. B. 119. Ook: sulachtig loopen. Vgl.
het voorgaand art.
kloatten, s. pi. rist van doorboorde houten
ballen, rondom den mast geslagen en
aan het zeil gehecht, om dit gemakkelijk
op en neer te doen glijden.
klobbe (spr. -ó-), s. klomp, brok. — In
klobbe bûter, — daei, — hea, —
fean. Ook klodde.
klobbers-lod, s. veenwerkers-spade, om
de speten te vormen en in den bak te werpn.
kîobje, v. de veenspitten vormen en in
den bak werpen Ook: — In reidsompe
klobje, in speten verdeelen, om ze oj) den
wal te werken.
klodde, Zh. s. Zie klobbe.
kloek, adj. & adv. ijverig, werkzaam.
— In kloekebodder, — kloek skrep-
pe, — altyd kloek en warber.
spaarzaam, zuinig. — Sa kloek as in
bij, — as in ierdwjirm. — Dy 't fen
in deihier bistean scil, moat kloek
wêze, Salv., MS. — Kloek wezen en
rij wezen skeelt mar trije botsens
y n 't j i e r, gezegde van een lichtzinnigen
verkwister.
wijs, verstandig. — Dêr koe 'k net
kloek ût wirde, niet wijs uit worden.
Henndl. en elders.
kloekens, s. spaarzaamheid, zuinigheid;
ijver. Zie kloek.
kloekje, v. geluid geven als de wilde
zwaan.— Hwet dêr yn 't wetter kloeket,
dat is de wylde swan, Dr. E.,
Quickborn, 23.
kloek'swan, s. eg. cygnus musicus, wilde
zwaan.
kloer, s. klauw (van een roofdier), hand
van een mensch (verachtelijk). — IIy sloech
er synkloerenyn. Vgl. klau.
kloerich, adj. aan elkaar vasthoudend,
kleverig. — Derogge is kloerich. B. 200.
kloet, s. kloet, schippersboom. — Prov.
Dêr ia modder oan 'e klo et, veel geld ,
— vooral: er zijn rijke, huwbare dochters
in dat gezin. — Hy slacht er mei de
koarte kloet op yn (twisken), verstoort
het gesprek door een ongepasten uitval,
— ook : beslecht kort en goed den twist.
kloetsje, kloeterje, v. boomen, een
vaartuig voortduwen met den kloet. — Prov.
Onder in steand seil is 't inaklik
kloet sj en, Ned. ... is 't goed roeien.—
Kloetsje by de wâl lans, fig. een
sober bestaan hebben. — It scil altyd
mei arbeid s-liûwe|| wolkloet sjenby
de wâl lans bliuwe, Pr. Wjn. I, 67.
kloeze, klûze, s. geïmproviseerde sluitboom,
vroeger wel door arme kinderen op
den weg geplaatst, om van de doorrijdenden
een gave te ontvangen. Vgl. ook biddelhikke.
groote, doorgebrande kool in de stoof.
kloft (spr. -ó-), s. hoop, menigte. — In
kloft jonges, Hsfr. XII, 89. — Dat
teach mei kloft en folk fen honk,
ld. IV, 34.
— In kloft hu zen, dicht aaneengebouwd
gehucht, kleine buurt.
klok, s. klok, uurwerk. HL klokke.
— De greate klok liede, het alleen
wumkes.nl

-KLOK. 66 KLOM.
willen weten. Schelt., Sprkw. II, 19. — Hy
hinget it net oan 'e greate klok,
hij houdt de zaak geheim. — Hjar klokken
klinke, hun woorden komen goed
met elkaar overeen. Vgl. stoeltsje-, steortstikklok;
toerklok.
(het) uur of (de) tijd, door de klok aangewezen.
Vgl. bid-, brijklok.
klok (spr. -ó-), s. f. klokhen, broedsche hen.
klok, interj. nabootsing van 't geluid eener
klokhen, (ook) van 't geluid eener vloeistof
bij 't gieten uit een volle flesch.
klokgebear, s. n. klokgebrom , klokkegalm.
klokhûs, s. n. klok(ken)huia. gebint op
een begraafplaats, waarin een of meer klokken
hangen.
klokhuis van pitvruchten.
inwendige, kleine holligbeid, die sommige
in hun soort groote aardvruchten hebben. —
Ierdappels —, koalrapen mei klokhuzen.
klokje, s. n. blauw klokje (sierplantje in
bloemtuinen).
klok'jeblom, s. een der namen van de
convólvulus sepium, haagwinde.
klokke, HL s. klok. Zie klok.
klokke (spr. -ó-), v. klokken, een klokkend
geluid maken onder het drinken of
schenken uit een volle flesch.
klok'kedieven, s. pi. scheldnaam voor
die van Franeker. R. ind T. 2 , 329' 1 .
klok(ke)makker, s. m. klok-, uurwerkmaker.
klokkespil, s. n. Fra. carillon, klokkenspel.
— De ropper het in stimme as
't klokkespil fen Dokkum, dat niet
meer bestaat, dus: een stem, die niemand
hoort. B. 498.
klokketou, s. n. klokketouw, touw waaraan
men trekt om de torenklok te luiden.
— In goed baentsje hinget net oan
't kl okketou (ook net oan'e ring fen
'e do ar), is maar niet zoo voor 't grijpen.
B. 480. Ook: kloks-tou.
klokkewaejjers, s. pi. bontgekleurde,
papieren waaiers ter versiering aan een ouderwetsche
Friesche hangklok. Ook kloklawaeijers.
klokliede, v. de klok(ken) luiden.
kloklieden, s. verb. klokgelui, (het) luiden
der klok(ken).
wumkes.nl
kloklieder, s. m. man, die belast is met
het luiden der dorpsklok op gezette tijden
en uren.
kloklieders, pi. personen, die bij een
begrafenis de klok luiden. Zie lieders.
kloksgat'ten, s pi. galmgaten in een
i klokketoren.
! klokskeatting, s. n. koperen ketting,
j waaraan in een huisklok het gewicht hangt.
klok'slach, a. (het) slaan van de klok.
— Op 'e klokslach fen njuggen ûre
i fart de boat foart. — By dy man
giet alles op 'e klokslach, hij is een
man van de klok.
jurisdictie, rechtsgebied. — Onder 'e
; klokslach fen Ljouwert wenje forskate
boeren.
kloksou'der, s. klokzolder, eig. de vloer
van het vertrek waar de klokken in den toren
hangen.
i klok'spize, s. klokspijs, toespijs. — Do
de mieltiid sahwet healwei birêdden
wier, hie Goasse er al in heal
skinke en al de klokspizen, dy er
om hinne stiene, ynproasse, R. ind
! T. 2 331«.
j klokstou', s. Zie klokketou.
klokswicht', s. gewicht van een klok.
: — As de klokswicht delfalt en mei
de kop nei de doar komt to lizzen,
bitsjut dit in deade, — mei de kop
nei binnen — in bruiloft (bijgeloof).
A. 849.
klomje (spr. -ó-), klûmje, v. kleumen,
kou lijden. — Hwetdochsthjir to klomjen?
Vgl. bi-, forklomje.
heukeren. — Wy klomje lang safolle
netop'ehjittestove asdestêdliû,
Alm. 1779.
klommer, klûmer, s. eg. iemand die
veelal kleumsch is, koudkleum.
I klommerje, klûmerje, v. aanhoudend
kleumen, kou lijden. Vgl. omklommerje. Vgl.
klomje.
klomp , s. klomp, holsblok, houten schoeisel.
— Hy komt mei de klompen yn
't spul, zegt plomp zijn meening.
zeker ongemak aan den achterpoot van een
paard.
klompe, s. klomp, vormlooze massa. —
In klompe bûter.
zekere hoeveelheid. — Dêrfor sa scil

KLOM. 67 KLÜM.
uiy J uwe foarskreaun eltse jier Vgl. bi-, yn-, opkloj/je.
jaen hûndert klompen turf. A. 360. klopper, s. deurklopper; kleerklopper.
klomplearzens, s. pi. houten klompen s. m. porder, morgonwekker.
met hooge schachten van dik leder, in ge­ klop-skine, s. klopscheen , likhout van
bruik bij gravers, veenwerkers en arbeiders den schoenmaker.
op de Friesche Wadden.
! klos(se) (spr. -ó-), s. klos, stuk hout, dat
klomsk, klûmksk, adj. kleumscb, kou- ergens op of onde.' bevestigd wordt, — ook
welijk. — Sa klomsk as in kat. dienende om het 2-doegkussen ho'ger of lager
' klongel (spr. -ó-), s. f. klungel; morsig of te zetten.
onzedelijk vrouwspersoon, (ook) vod, lor. Vgl. klosse (spr. -ó-), v. klossen, een zwaar
âläeldongels.
gedruis maken onder het gaan, inz. met
klongelje, v. straatloopen als manzieke klompen.
deernen, — overspel plegen. Vgl. omklongelje. klots (spr. -ó-) , s. hoofddeksel, soort pet
nietig, slecht (naai)werk maken. — De of muts zonder klep, — ook voor: oude, slappe
fìarden oan eJkoar klongelje. Vgl. .' pet of vrouwenhoed. — Hwer is myn âlpongje.
| de klots?
klonte, s. klont, kluit. Vgl. ierdklonte. klotse, v. krachtig stappen , stampen ,
klonterich, adj. klonterig. — De brij vooral op weeken bodem. — Hy klotst
is klonterich. Vgl. lcluterich.
trochde weake modder. — De houn
klontsje, kluntsje, s. n. kandij-klontje. klotst it weake fjild yn, loopt het
Vgl. boarstklontsje; kantklontsjes.
drasse veld in.
klon'tsje-toôle, s. fijn wittebrood, waarin, klotsen. — De baren klotse tsjin
behalve snippers en sukade, kandij-gruis is 'e sédykspeallen oan.
gebakken. Ook swietebôle.
klotske, s. n. calotje, petje.
klontsjegrús, s. n. kandjjgruis. Vgl. j klove, v. jongensspel met tollen, waaigrúsJce.
:
bij de binnen een kleinen kring of „pot" geklontsjeknippe,
v. een klontje of klon­ : legen tollen door andere worden uitgekloofd.
tjes klein knippen.
Vgl. potsjekloue.
klontsjeknipper, s. klontjeschaar. Ook klucht, s. klucht, grap. — pi. kluch­
klontsjeskjirre.
ten, ook: grillen. — Dat mins k e het
klontsjekoeke, s. fijne honigkoek, waar­ sokke nu ver e kluchten, dat gjin
in kandjjgruis is gebakken.
ien kin hast mei hjar oer de wei.
klontsjepot, s. kandijpot, pot, waarin kluchticìl, adj. kluchtig, grappig.
de kandij als handels-artikel verpakt wordt klucht'spil, s, n. kluchtspel.
— of waarin de klontjes op tafel komen en kluek, Schierm. adj. lief, zoet (van kin­
aangeboden worden.
deren). Hulde II, 174.
klontsje-skjirre, s. Zie klontsjeknipper.
kloochje, Zwh. s. n. (vgl.) Eng. cloaìc,
klûf(klyf)'fok, s. kluiffok (op een schip).
klûf(klyf)fokkefal, s. n. touw om de
morgenjakje.
kluiffok op te trekken of neer te laten.
klooi, Schierm. s. klei. Zie Maei.
klûf(klyf)fokstôk, s. boegspriet.
klop'hynst, s. m. klophengst.
klúfke, 8. n. kluitje.
klopje, v. kloppen. — Lear klopje. kluft, s. klief hout, hout om gekloven te
— Op 'e tafel klopje, — oan 'e glê- worden. Vgl. kaperskluften.
zen klopje. — Klopje mei Jeremyas- gehucht, buurt. Ook kloft.
hannen, uitvaren, (ook) luidde klagen. kluije, v. kluiven , bekluiven. — In b o n-
porren, wekken.—Ik moat moarnier ke kluije. Ook kluve. Vgl. Ukluije.
bytiid op, ik seil mj mar klopje — Dêr seil er kluijen oan krije,
litte. — Wy waerden to-nacht klop- 't zal hem moeite —, inspanning kosten. —
pe, ús bûrman wier yn ienen sa Ik ha sa'n kluijen oan dy hier, 't
raer wirden.
valt mij moeilijk de huur bijeen te krijgen.
klutsen. — In aei klopje. Zie aeiklopje. klûmje, v., klûmerje, v., klûmsk,
zeker kaartspel.
adj. Zie klomje, enz.
wumkes.nl

KLÜN. M KNAP.
klún'bier, s. n. soort bier in Groningen
gebrouwen.
klímhakke. s. eg. gebrekkige schaatsrjjd(st)er.
Zie kìûnje.
klúnje, v. met de schaatsen onder de
voeten over 't land loopen, waar de ijsbaan
onberijdbaar wordt of niet aansluit met de
verder te volgen baan.
Ook: door slijk en modder waden.
klúnkoffe, s. Zie klúnsläp.
klúnkoppen, s. pi. scheldnaam voor die
van de stad Groningen. B,. ind T. 2 , 329.
klúnskip, s. n. veerschip van Groningen
op Leeuwarden [omdat daar vroeger veel
'kluinbier' mee vervoerd werd]. Ook klúnkoffe.
klúnskonk, s. ziekelijk been, voeteuvel,
vooral door 't onmatig gebruik van 'kluinbier'.
R. ind T. 2 , 95«.
klurkje, v. Zie klirkje.
klus, s. kluis: stulp, kleine woning. —
Hjir omtrint stie pakehûs || Dèrin
earme bidd'lers-klûs. v. Blom, Bik., 81.
— pi. klûzen, z. d.
klûs'boarden, -kouten, s. pi. kluishouten,
boorden (van het schip), waarin de
kluisgaten zijn.
klûsgatten, s. pì. kluisgaten.
kïútbûtsje, v. de kluiten van over 't
weiland gebrachte aarde stuk- of fijn slaan.
klute, s. kluit, aardkluit. — Dejonges
smitede einen mei kluten.—
Fiks út 'e kluten sketten, Ned. flink
uit de kluiten gewassen. R. ind T. 3 , 38'.
— Dy man het goede kluten fen
dochters, die lichamelijk flink ontwikkeld
zijn. B. 124, 268. — Op 'e kluten
komme, op 't verhaal komen (finantieel) ,
(ook) zijn verloren gezondheid terug krijgen.
— Blauwe kluten, blau v/zwarte turfkluiten.
Zie blaukluten.
Vgl. bil-, klaei-, moãderklute.
klut(er)ich, adj. met kluiten, — klonters.
— Kluterich lân, met nog niet
fijngemaakte aardkluiten aan of over de oppervlakte.
— De brij is kluterich, met
klonters door 't niet genoeg roeren. ld. IV,
115. — Hsfr. VIII, 3.
klútsje, dim. n. kluitje, klompje.
klutsje, v. met aardkluiten (naar iemand
of iets) werpen. — ... omdat ik jister
op dy Joad klute ha, Bijek., 1877, 31.
wumkes.nl
— Op 'e parrebeam klútsje, om peren
te doen afvallen. Vgl. ld. XV, 42.
klút'sjebrij, s. meelpap met klonters.
klút'-skopper, s. m. schimpend voor:
bouwboer. W. D., In Doaze, 58.
kluve, v. kluiven. Zie Icluije.
klu'verbeam, s. kluifhout, verlenging
van den boegspriet.
kluvers, s. pi. bewaarders in oen huis,
waar op de aanwezige goederen beslag gelegd
is. — Hj het de kluvers (ook de
feintcn) yn 'e hûs.
klûze, s. Zie kloeze.
klûzen, s. pi. kluisgaten, of de kokers in
de kluisgaten. — Groiiwe tou wen mei tsje
wide klûzen. — W. D., Forsl.Bern,
22. Vgl. klûsgatten. — Zie ook klus.
kluz(e)ner, s. m. kluizenaar, overdr. gierigaard.
klu'zeners-libben, s.n. kluizenaarsleven,
afgezonderd, eenzaam leven. — Hy het in
kluzenerslibben.
klûzje, v. kluizen, afgezonderd leven. —
In âldman dy 't allinne klûzet, alleen'
een klein huisje bewoont, Hûs-Hiem
1889, 297.
knabje, knabbelje.v. knabbelen,knagen,
ld. V, 163. Vgl. gnabje.
knaep, s. m. knaap, jongeling. — De
jonge knapen, jongelieden in 't alg. —
De jonge knapen wolle graech ris
in útf lechtsj e ha.
in ongunstigen zin: — Pas op! dy kearel
is in knaep. — In nu v ere, rare,
gemiene, ondogense... knaep.
knaffe, v. voor knappe, eten. ld. VIII,
146.
knap, s. knap, spijs, eten.—Hy hâldt
fen de soune knap, van gezonden kost,
nl. die een gezond mensch smaakt.
knap, s. knap. — Ik he arde dêr in
knap; h w e t wier dat?
knap, adj. holl.ísme voor gnap, z. d.
knap'-appeltsje , s.n. appeltje, dat men
te klein acht voor den pot en daarom uit
de hand eet.
knaphan'dich, adj. & adv. Zie gnaphandich.
knappe, v. knappen, een knappend geluid
maken.— 11 f j û r knapt. — 11 k n a p t
as in woartel, wanneer die doorgebroken
wordt.

KNAP. 69 KNET,
— I n n út knappe, kraken , — in
klontsje knap') e, tusschen de tanden
verbrijzelen.
knapperich, adj. knappend, krakend. —
It knapperich fjûrke. — It iis is
my hjir to knapperich, ik gean der
Ôf. — Knaj>perige snie, It j. Frysl., 208.
— Knapperige slaggen, ratelende donderslagen.
knappert, s. voor: mond. — Ik ha
ljeafst goed hwet yn 'e knappert,
voor de knap.
knap'sek, s. knapzak, spijszak. Hsfr. XIV,
67.
schertsend voor: maag. — Don kinst
alles wol yn dyn knapsek ha.
ook voor: iemand, die steeds goeden eetlust
heeft.— It is sa 'ii lytse knapsek,
van een hongerlgen knaap.
knap-skrinkel, s. eg. mager, teer gebouwd
mensch.— Sadwaende rinne de
knapskrinkels gefaer om libbensliif
in stokfisk to wirden, Fr. Lêsb.,
103. — In âld knapskrinkel, inz. oude,
magere gierigaard.
knarse (spr. knasse), v. knarsen, knersen.
— Op 'e tosken knarse. — It brea
knarst yen onder 'e tosken, der sit
san y n. Vgl. krasse.
knar's(e)bien, s. n. stofn. kraakbeen.
knarsich, adj. knarsend onder de tanden.
— In koarste knarsich mikkebrea,
E. ind T. 3 , 103'. — Den binn' de krintepofkes
knarsich, W. D., Utfenh., 48knarsinge,
s. knersing. — Knar sin ge
fen de tosken, Halb., Matth. XXII, 13.
knars'-, knerstoskje, v. knarstanden.
Ook knerseltoskje.
knauwe, v. knabbelen, kauwen wat hard
en taai is. — De bern wolle graech
hwet ha to knauwen, al is 't ekmar
in woartel. — Lys Teut rint altyd
út 'e bûse to knauwen, heeft altijd iets
in den zak, om uit de hand op te peuzelen.
Vgl. (/nauwe.
knauwelje, v. knabbelen, bijv. aaneen
boterham. — Net sa knauwelje., byt
er mar yn. — Knauwelje en gnauwelje
(z. d.).
knecht, s. ui. knecht. Oudí'r. knecht
en k n i u ebt. — M a. s t e r, pas o p d y n
knecht, Burm. — As in knecht in
knecht het, den het in hear twa'
laat een knecht zijn werk door een ander
doen, dan gaat het niet goed —Hy bl iuwt
de âld e knecht, blijft even dom of slecht.
Vgl. hear e- of hearsknecht. Zie feint.
*knee, s. Zie knie.
kneep, s. kneep, neep. Ook kniip,
z. d. — pi. knepen, listen. — De frouliû
ha soms knepen, zijn soms sluw, Hsfr.
VI, 14. — Der sit te forkearde knepen
y n, hij is niet te vertrouwen, — ook
van een paard of een hond. — Hy het de
knepen yn 'e mouwe, laat niet merken
wat hij in zijn schild voert.
knekel, knekkel, knikkel, s. n. knot.
— In knekkeljern, — side.
knekkelje, v. strompelend loopen. —
Dat knekkelt er nuver hinne; as
er mar net fait. Vgl. knoffelje.
kneppel, s. knuppel, dikke stok; het
aan den stok draaiende gedeelte van een
dorschvlegel. — Hy smyt my dwerse
kneppels foar de skinen, hij dwarsboomt
mij.
knep'pelbatteljon, s. n. knuppelbataljon:
het oproerige volk, dat in 1748 onder den
naam van Oranje-corpsen in de steden de
wacht bezette en in de dorpen, met stokken
gewapend, de huisjes der belastinggaarders
vernielde. Zie lcneppeljier.
kneppelbosken, -takken, s. pi. bundels
of bossen dikke takken (knuppels) voor
brandhout. Vgl. taklcebosken.
kneppelders, s. pi. scheldnaam voor die
van Boksum.
kneppelfa, s. de hooge fa in b-mol,
staande op de eerste hulplijn boven den notenbalk.
kneppelfaer, s. m. oude man, die steeds
met een dikken stok loopt.
kneppelje, v. knuppelen, met een knuppel
slaan of werpen. — De kat út 'e t o nne
kneppelje. — Ik scil dy de bonken
kneppelje, ruwe bedreiging. Vgl.
eine-, katte-, koekekneppelje.
kneppeljier, s. n. het jaar 1748. Ook
stokkejier. Zie kneppelbatteljon.
kneppeltakken, s. pi. Zie kneppelbosken.
kners(el)toskje, v. knarstanden. Salv.
20. — K. ind ï 2 ., 83 J . Zie knarstoskje.
knetsje, v. knetteren. R. ind T. 2 , 50".
Vgl. knelterje.
wumkes.nl

KNET. 70 KNYFT.
kneden. — As da ei triuw e en kn et­ knib'belbânie, v. (een koe) de voorpoosje,
P..P, Prieuweke, 19. — Sw. 1858, 15. i ten en den kop door een touw verbinden,
knettel, s. knot: eind touw, saamge- om haar het springen over de slooten te bedraaid
uit oud,.dun — of uit afgerafeld dik letten. B. 68.
touw.
knibbelje, v. knielen. -— De Friezen
knet'teldraeije, v. knotten-, touwdraai- knibbelje allinne for God, bekend
en, bezigheid van scbippersknechten in le­ i gezegde van Gemma van Burmania. Vgl.
dige uren. — Sit men yn 'e durk, den­ v. Blom , Bik., 14.
kin men mar kn e 11 el dr aeij e , Kees knibbelje, v.knibbclen, nauw bedingen.
út de Wkt. 1861, 8. Zie knettel.
Vgl. gnibbi'lje.
knetterje, v. knetteren. — 11 f j û r knet­ ! knibbellapen, s. pi. knielappen, ingetert.
Vgl. knetsje.
zette lappen ter hoogte van de knieën in de
kneuzen. — Mei al dat rein en knet­ broekspijpen.
terje de lânnen al, de begroeide op­ knibbelpanne, s. poples, (de) knieschijf.
pervlakte van het weiland wordt door het †knie, s. graad van bloedverwantschap.—
rundvee stuk getreden.
Yn 'e earste, oarde of tredde knie.
kneu'kelllO'U.we, v. vleeschhouwen: klein O. F. W. Ook knee.
vee slachten en 't vleesch met been langs knielje, v. knielen. Hsfr. XIII, 91. Holl.-
de huizen uitventen.
isme voor knibbbelje, z. d.
kneukelhouwer, s. m. vleeschhouwer: knier, s. knier'bân(tsje), s. (n.). (ijzeren)
slager in 't klein. Zie kneukelhomre. scharnier, dim. knierke,—overdr. As im-
Tietj. knekelhouwer, ook voor: kwakl men to folie knieren jn'e rêch het,
zalver-heelmeester.
wirdt er slop, die te veel voor grooteren
kneup, Schierm. s. knoop. — Jeust buigt en kruipt, verliest aan degelijkheid
mooi (met) de kneupen || di is syn van karakter, Skoeralm. 91/11, 1885.
wyf ontleupen (uit een kinderrijmpje), knierbân, s. (ook) touw, dat een der
Fr. Volksalm. 1887, 96.
voorpooten van een koe met de hoornen ver­
knevel, s. Fra. moustache, knevelbaard. bindt, om haar 't springen over slooten te
knevel, s. eg. Eng. knave, sterke kerel. beletten. B. 399.
— Dat is in knevel, hij kan en durft knies'-ear, kniezebiter, s. eg. 'knies­
wel wat aan, — ook: hij is hardvochtig teoor': iemand bedacht op allerlei kleine begen
zijn ondergeschikten.
| zuinigingen en zeer afkeerig van geld uit­
afzetter, deugniet, kwaaddoener. — Der geven. Vgl. bij grabbel.
leit oan dy knevels (hier: tooverheksen) knieze, v. kneuzen. — 11 a e i is knies d.
neat gelegen, er is niets aan verbeurd, kreuken , knakken.— Hy scil it knies­
A. Ysbr. (1808), 25.
de reid net b rekke, Halb., Matth. XII,
snaak, guit. — Dy lytse knevel, Kn- I 20.
pido, Alth. 51. — Nane, nane, swij, reutelen. — Hy is net goed geef, it
myn knevel, mijn kleine guit, Hett., | boarst kniest him.
Rymkes, 21.
\ — De termen knieze my yn 't liif,
knevelder, s. m. knevelaar, geldafperser, het rommelt mij in den buik.
ld. I, 153.
verwelken, kwijnen. — Den ij lânnen
knevelje, v. knevelen, binden.
knieze al, door koude en droogte.
knibbel, s. genu, knie. — Hy giet op i knieze, v. zich kwellen, uit nijd of gie­
'e knibbels lizzen, hij valt op de knieën, righeid. — ìly kniest oer in duit, is
hjj knielt. — Hopperide op heite knib­ bang er een uit te geven. A- 349.
bel. — De knibbels binneút'ebroek, knie'zebiter, kniezer, s. eg. inhalig
de broek is voor de knieën doorgesleten. mensch, die op een kleinigheid ziet. Vgl.
— De knibbels oan 'e neadstal, knies-ear.
waarop bij 't hoefbeslaan de voorpoot van knyflôk, s. n. knoflook. E. ind T.
het paard moet rusten als de hoef wordt besnoeid.
3 , 213".
knyft, kniif, s. n. Eng. 1,-nice, knipmes,
zakmes, ìi. ind. T. s , 71', —Domeny Gri-
wumkes.nl

KNIK. 71 KNIPK.
pjus snie him... mei syn eigen
kniifi fig zijn vermaning liep óp schade
voor hem zelf uit, Ibid. 305'". Vgl. poepeknyft.
knik, s. hoofdknik. — Immen de knik
j a e n , een afgesproken teeken , wenk. —
Hjar tocht, hja moasten Minne de
knik jaen, dat er ris kaem, Hsfr.
XI, 62.
— Immen of hwet yn'e knik ha,
iemand of iets doorzien, doorgronden.
knik, s. knak, (ook) lichte schok. — H y
kriget in knik yn 'e rêch, schok in
den rug, vooral soms bij hardrijders voor ze
aan 't eind van de baan zijn.
kni'kelsblêdden, s. pi. glechoma hederacea,
hondsdraf of aardveil.
knìkke, v. knikken met het hoofd. —
Hywier'tiens mei alles hwet d ominy
sei, hy siet yn 'e tsjerke mar
jimmer to knikken, nl. al slapende
(iron.). Vgl. taknikke.
knìkke, v. knikken. — Dat glês is
knikt, licht gebarsten. — Deknibbels
knikke him, van schrik b.v.
knikke, v. knikkeren. — Hy knikt
moai wis, — is in wisse knikker, fig.
is een man van overleg en berekening. Hsfr.
X, 13.
— Dat knikt oan, loopt hoog in de
kosten.
knlk'kebile, s. in den steel beweegbare
bijl om koek te hakken. Ind. B. 61. Ook
slingerbile.
knikkebilje, v. met knikkende beenen
loopen.
knikkebolje, v. knikkebollen. Vgl. rydholje.
knikkel, s. Zie knekel.
knikker, s. eg. iemand, die knikt, —
knikkert.— In wisse knikker. Zie knìkke.
knik'kerhúske, Hl. s. n. zekere figuur
op een letterdoek, zooals vrouwen en meisjes
vroeger plachten te maken. A. 239.
knikkert, s. knikker. — 't Is net om
'eknikkeris, mar om 'trjucht fen
't spil. — Dat rint oan 'e knikkert,
't komt duur.
— In keale knikkert, een kaal hoofd,
kale kruin.
knik'kertsjepompe, v jongensspel: een
aantal knikkers met kracht in een kuiltje
werpen, waarbij de teruggekaatste, indien
ze een oneven getal uitmaken , door den werper
gewonnen worden.
knikkertsje-sjitte, v. jongensspel, waarbij
met een knikker naar dien van een ander
wordt geworpen of geschoten.
knik'spoar, s. n. diepte in een hobbelig
wagenspoor, in een klei- of zandweg.
knip, s. knip met de schaar. — De skiep
binne mirken mei in knip yn 't lofter
e a r.
knip, s. bordeel. Vgl. hoerreknip.
knip, knippe, s. vogelknip. — In fûgel,
dy mei hwet lekker itenyn 'e
knippe lokke waerd, Hsfr. XI, 66.
— In knip op 'e doar, klein grendeltje
of schuif als dagsluiting.
— Onder 'eknipsitte, onder bedwang,
R. ind. T. s , 219«.
knip, knip'groun, -ierde, s. minder
vruchtbare klei, — of aardspecie, die met een
andere, meestal minder goede grondsoort,
vermengd is. — In groun sa taei as
knip, Forj. 1882, 140. — Brokkelige
knip. Lex. 528. — Reade knip, oer.
Vr. Fr. VII, 245.
knyp, kniip, s. kneep, neep. — In
knyp of kniip yn 'e earm.
kracht om te nijpen, vast te houden. —
Sa'n boer út 'e Leeg-gean het knyp
yn 'e hannen, hwet dy goed beet
het dat sit beet. Vgl. klam (s.).
knyp'-angel, s. nijpende angel, fig. lastige
schuldeischer. Zie angel.
knip'brea, s. n. --wiggen, s. pi. knipbrood,
wittebrood, dat, voor het in den oven
gaat, van boven met een schaar geknipt wordt,
ter versiering.
knipbriefke, s. n. los toegevouwen briefje
dat men niet over de post verzendt.
knypbrü, -trui, s. Vru.pince-nez, knijpbril.
Ook noaskebril (ld, IV, 99).
knipe, v. knijpen, napen.— Hja knypten
elkoar, Hsfr. XIV, 155. — Hy het
my yn 'e macht, as er wol kin er my
knipe, fig. in het nauw zetten. — Hja
knipe de'kat yn 't tsjuster, Holl.
... in 't donker.
— Dy âld nepert wol er altyd
hwet ôf knipe, afdingen.
kneden. — Bóltsjes knipe. — De bakker
knypt de bóltsjes bare lyts.
wumkes.nl

KNIPE. 72 KNOB.
knipe, s. knel, engte. — ïn 'e knip e
sitte, Holl. in den neep. — Hja habbe
him yn 'o knipe, Holl. geknipt, gevangen.
Vgl. Sw. 1854, 8. — Hy is f en 'e
knipe, gierig. [Woordspeling met den plaatsnaam
Knipe].
knyp'eagje, v. knipoogen.
kniper, s. kniiper, gespleten eikenstokje,
waarmee men waschgoed op de drooglijn
vasthecht.
neuspranger. — In hynsder (een onhandelbaar
paard) in kniper op 'e noas
sett e.
— De kniper komt op 'e skinen,
fig. de nood komt aan den man. — As de
kniper op 'e skinen komt, binne
der net folie dy 't in manútmeitsje,
Salv., MS., 62.
s. eg. knibbelaar, die altijd wil afdingen.
kniperich, adj. geneigd om altijd op den
prijs af te dingen.
knip er ij', s. geldafpersing. Sw. 1870, 72.
knip'gong, s. zeilersterm. — In knipgong
meitsje, het zeil slap laten hangen
, als men pas even kan zeilen.
knipgroun, -ierde, s. knipgrond. Zie knip.
knipke, s. n. knipbeursje, vrouwengeldbeursje,
veelal met zilveren —, ook wel met
gouden beugel.
knyp'koekjes, s. pi. soort koekjes tusschen
de toeslaande bladen van een tangvormig
ijzer gebakken.
knipneil, s. knipnagel, afgeknipte punt
van een hoefnagel.
knippe, s. (vogel)knip. Zie knip.
knippe, v. knippen met een schaar. —
It hier knippe, het haar snijden, — de
neilen knippe, de nagels korten, — de
hage knippe, de haag snoeien,— in fûgel
(de wjukken) knippe, een vogel
kortwieken. — I[t is sa knipt, it moat
ek sa naeid wirde, fig. zooals de zaak
besproken is, moet zij worden uitgevoerd.
met den nagel dooden. — In lús ofin
flie knippe.
Vgl. bi-, -for-, ôf-, útknippe; haech-, hier-,
neilknippe ; klontsjeknippe ; luzeknippe ; printsjeknippe.
knippen, (zachtjes) knappen.— It frear,
dat it knipte. — R. ind T. 3 , 390-=. —
De glêzen knippe fen 'e froast.
— IIy knipt op 'e tomme, — op 'e
wumkes.nl
n e i 1, uit overmoed, om te kennen te geven •
niemand kan mij iets doen.
knipper, s. eg. iemand, die knipt. Vgl.
hierknipper.
s. werktuig, waarmee men knipt. Vgl.
klontsjekn ipper.
knipper, s. knipbeurs. —In sulveren
knipper. Vgl. knipke.
knip(per)ke, s. n. middagslaapje. — In
knipperke nimme, een dutje doen.
knippich, adj. knippig, knipachtig (van
aardspeeie) — De groun is hjir knippich.
Zie knip(groun).
knyp'-skammeltsje, s. n. vouwstoeltje.
knyptange, s. nijptang. — Men moat
him de wirden mei de knyptange
ta de hals út helje, hij is moeilijk aan
't spreken te krijgen.
knisterje, v. snerpen (van koude). —Al
knisteredelofteksa, || dêrwaerd
net mear for swicht, daar zwichtten
de schaatrijders niet voor, E. ind T. 3 , 196*.
knytse, v. sputare, speeksel met kracht
tusschen de tanden door uitwerpen, zooals
tabakspruimers doen. Vgl. snjitte.
knoar'lioanne, s. trigla hirundo, knorhaan
of poon (zeevisch).
overdr. malle vent.
knoarre, s. knobbel, uitwas.—Kn o arren
en knoesten oan in beam. Hsfr.
XIII, 165. — In knoarre oan 'e hals.
Vgl halsknoarre.
stuk, klomp. — In knoarre flêsk,
R. ind T. 3 , 317'. — In knoarre jild,
hoop geld (aan specie). — dim. knoarke.
knoarrich, adj, knobbelig, met knobbels
of uitwassen. — In knoarrige koalraep,
— in knoarrich stik woartelhout.
— Hannen dy 't knoarrich binne
fen 't wirk, handen met eeltknobbels,
Hsfr. VII, 2. — . . . skoenmakkers mei
... stive . . .knoarrige lobben (triv.
voor: handen), R. ind T. g , 281«.
knoaskje, v. korren, ruischen, murmelen
als een klein kind in diepen slaap. —
De lytse knoasket sa.
knobbe (spr. -ó-), s. eg. clangala, brileend,
brilduiker. Vr. Fr. 1866, 3, 9.
knobbel, s. knobbel. — In knobbel
yn 'e kiel, dêr de kij fen snoarkje.
membrum mutilatum, stomp van een hand
of voet.

KNOB. 73 KNüF.
knobbich, adj. knobbelig.
— Knobbich waer, vochtig, koud weder.
Zie knobkâld.
knobje, v. knotten, inkorten. — In fûgel
de wjukken knohje, de vleugels
korten. — De neilen knobje, de nagels
afbijten. Vgl. gnobje.
knobje, v. knuffelen: drukken, pakken.
— Den meistou (de zuigeling) hjar (do
moeder) oankrûpe en sobje en knobje
mar ta, R. ind T. 2 om heupen en dijen van een jichtlijder vastgelegd
met tooverknoopen e.i onder liet prevelen
van tooverformnlieren.
knoffelder, s. eg. onhandig persoon;
knoei(st)er, broddelaar(ster). K. ind T.*, XXIII".
Hsfr. II, 122; XIV, 168, 205.
knoffeldoaske, s. n. een heilig geacht
doosje, dat de Israëlieten onder het bidden
voor het voorhoofd hebben. Halb. , Matth.
XXIII, 5.
, 2'.
knoffelhakke, s. eg. iemand die onbe­
knobkâld, adj. koud, zoodat men knufholpen is in al zijn doen, maar vooral in het
fel ige handen krijgt. Vgl. hanhûld.
loopen, springen, klauteren, enz. ook zon­
knobsk, adj. kort en gedrongen. — Us der gebrekkig te z;jn.
Jakle bliuwt sa knobsk. B. 34. — Dy knoffelicll, adj. & adv. knuffelig, van
baerch is my to knobsk. Vgl. gnobsk. koude verstijfd.— De hannen binne my
kno'bus, s. bastaardw,: verhoor, over­ sa knoffelich, dat ik kin h ast net
heid , gerecht. — H y m o a t f o a r de k n o- skriuv.-e. — De waffel wirdt hîni
b u s, in 't verhoor, voor de rechtbank ver­ noait knoffelich, de mond wordt hem
schijnen.
nooit moe van 't babbelen.
knodske (spr. -Ó-), s. n. membrum mutila- onhandig. — De faem dy 't wirk sa
tuni, stompje. Vgl. gnodslce.
knoff elich ondernae m. Fr. Wjn. 1861,
knodze, s. brok, kluit. Zie gnodze. 41.
knoedels, s. pi. ronde stukken deeg met — K n o f f e 1 i c h p r a t e , onduidelijk spre­
stroop en boter, in de pan gebakken. ken, door een gebrek of door onmatig ge­
knoei, s. knoei, duw , stoot, slag, knak. bruik van sterken drank.
— lm men in knoei jaen. — Dy hoed knoffelje, v. iets onhandig doen. —
het in knoei hawn, dêr is in dûk Hwet leist dêr to knoffeljen mei
yn.— Keapman Doe de is oer de kop dat tou'? Ik kin't net út 'e tiis krije.
gien: dêr haw ik ek in knoei fén B. 323.
krige, een gevoelig geldelijk verlies bij ge­ duwen onder het stoeien met een meisje,
leden. — De knoei wei krije, in zijn ge­ — duwen, stooten, mishandelen. — Dou
zondheid geknakt worden. — De baerch litst dy mar knoeijeenk noíf elj e,
het de knoei wei, heeft den doodsteek W.D, Sokke m. m., 12. — Immen dea
gekregen.
knoffelje, v. d. M., 't Tsjoede.
knoejje, v. knakken, beschadigen , mis­ door onhandigheid breken. — De faem
handelen. — Dat kopke is knoei cl, door het syn àlde trochrookte piipknof-
stooten beschadigd. — Dy fint het him fele. Sw. 1866, 41.
sels knoeid, zijn gezondheid benadeeld, — De rouwe klyn wirdt knoff el e,
mei hirdriden. — De weelderich- met kracht getreden. Vgl. bi-, oan-, oniheit
knoeit de maetskippij, Hsfr. IX, Icnoffelje.
140. — Allejonges . . . s kopt e . . . en knoffelknoop, s. knoop, die van zelf weer
knoeide er, R. ind 'IV, 330'.
losgaat. Fr. Lêsb., 109. Vgl. âldwiceknoop.
Ook: slecht werk leveren.
knoffelkont, s. f. iemand, die onhandig
Vgl. bi-, for-, omknoeye.
is bij 't verrichten van huiswerk, en daar­
knoeijer, s. eg. slordige werker, — werkdoor vaak wat breekt of laat vallen.
ster.
knoffelskonk, s. eg. brekebeen, inz.
knoffelbân (spr. -ó-), s. band om een gebrekkige schaatsenrijder. ld. IV, 11. Vgl.
verstuikt lid. — Dy 't op snein berne knoffelhakke:
is, kin knoffelbannen lizze.
knoffelwirk, s. n. knoeiwerk, gebrekkig
k n o f f e 1 b â n n e n, pi. vroeger: too verban- i werk. — Yn 't tsjus t e r is 't knof f el-
den van wit kalfsleder, door een duivelbanner j w i r k.
wumkes.nl

KNOK. 74 KNUF.
*knok'kelman, s. m. Hd. Knochenman ,
de Dood.
knokkels, s. pi. knokkels, vingergewrichten.
— Hy het tsjokke ofstive knokkels,
zit vast aan 't geld. — Wy kinne
net oan 'e knokkels ta yn 't jild
taeste, wij hebben niet zooveel geld, dat
wjj diep in de beurs kunnen tasten.
knol, s. eg. minachtend voor: paard. —
In âlde —, daemstége —.koppige —,
loaije —, meagere —, weinflechtige
knol.
knol'(le)foet, s. horrelvoet. R. ind T. a | nen of tepels van een koe. B. 408. — Schelt.,
MS., 28.
— Knop of knoppen fen alst, alsemknoppen.
Zie alst.
s. & s. n. zaadhuisje(s) van het vlas. Zie
flaechsknop.
knope, v. knoopen (zeker vrouwelijk
handwerk). — In mûtse knope. Zie
ook knoopje.
kno'pedraejje, v. een verdichtsel als
waarheid mededeel en. — Nou biste oan
't knopedraeijen. Ook: op 'oneerlijke
, wijze iets bekonkelen.
197"; —Aid Hantsje-om mei de knol- knopedraeijer, s. eg. iemand die geen
lef oet, de duivel. W. D., Wintergr., 126. ronde waarheid spreekt, met onwaarheid
knolletysker, s. va. koopman in oude een ander zoekt te misleiden.
paarden. H. S., Telt., 23.
knopedraeijerij', s. misleiding, konkelarij.
knoop, s. Fra. boitton, knoop aan een knop'-izer, s. n. werktuig om de zooge­
kleedingstuk. Vgl. broeks-, festje-, jas-, solnaamde knoppen in de tepels eener koe te
dateknoop.
doen verdwijnen.
Fra. noeuä, knoop , vroeger knotte. — In knopjejje, v. vlásknop dorschen met de
knoop yn 'e bûsdoek dwaen, om zich dorschrol, — ook met paarden alleen.
iets te herinneren dat men moet doen. — knop(ke)stoel, s. eenvoudige, ouderwet-
Dou meist wol in knoop yn 'e noas sche stoel met knoppen op de rugstijlen.
ha, schertsend tegen een vergeetachtig per­ knoprude-, s. knopschurft, een bij koeien
soon. — In platte knoop yn 'e hals­ ;, voorkomende huiduitslag.
doek. Vgl. âldwive-, knoffel-, skippers-, 10e- knopterskje, v. vlásknop dorschen met
vershnoop.
vlegels.
vloek. — In-knoop falie litte.— Hy knoptsjef, s. n. uitgedorschte zaadhuisjes
!
sette der net to min knopen op. — of kaf van vlas. Zie tsjef.
Der fait him wol ris in knoop fen 'e I knopwjirie, v. het vlásknop op een kleed
jas, hij vloekt wel eens.
uitspreiden om het te luchten en te laten
knoop'doekje, s.n. vrouwen-halsdoekje. drogen.
— In siden knoopdoekje.
knôtsje, v. knoopen, een knoop leggen.
knoopje, knope, v. knoopen, een knoop Vgl. biknôtsje.
leggen; vast- of dichtknoopen. — Ik ha dy knotte, s. knoop in een touw, band,
kouingoune onder 'e stirt knope, ctoek, enz.— De knotte is fêst, de knoop
een gulden lager verkocht dan mij onlangs is gelegd, het paar is verloofd, Schelt. MS.,
werd geboden. B. 349. — Ik scil 't him 40. — Wotte sa wotte, sa hestede
wol goed yn 't ear knoopje, hem on­ knotte, wost it n et dwaen, den kinst
derrichten hoe hij te spreken en te handelen my de knotte werjaen, rijmpje bij 't
heeft. Vgl. bi-, fêst-, gear-, oan-, ta-, ticht- aanbieden van den trouwpenning, die in een
hnoopje.
doek was beknoopt. B. 10. — Halb., N.O., 178.
knoopsgat, s.n. knoopsgat. — De 1 i p- knottedoaske, s. n. zilveren kistje voor
pe hinget him op it trèdde knoops­ den trouwpenning, later in gebruik dan de
gat, hij laat de ìip hangen.
knottedoek, s. linnen, met zijde bestikte
knoopsgats-jern, s. n., -niddel, s., doek, waarin de trouwpenning door den vrijer
-skjirre, s. Zie de Enkelwoorden.
aan zijn meisje werd aangeboden. N.O., 178,
knop, s. knop (in alle beteekenissen). dim. 198. — Roosjen, 26
k nopke.
knuffel, s, groot, onbehouwen stuk. —
— Knoppen foar 't speet, of in In knuffel hout, — brea, — tsiis, —
knoop yn 'e oer en, verstopping in de spe- ! 8 p e k. Vgl. knoarre.
wumkes.nl

KNUK. KOAÍ,.
knûk, s. kreuk, knak. — De sibbens
twisten A u k j e en K n i e r k e . . . Il i e
in tig e knûk krige, Sw. 1855, 48. —
In knûk! wei is de siele en 't lyk to
malde, Salv., 22.
knûke, v. Zie knâkje.
knûkel, knûker, s. kreuk(el), valselie
plooi. — . . . s t r i e k er detearenenknûkels
.-. . út, R. ind T. a , 342".
knûkelich, knûkerich, adj. gekrenkt,
vol kreukels. — In hoed sak n û k'r i c h ,
f e al en âld, Hsfr. IV, 87.
knûkelje, knûkerje, v. kreukelen. —
Om it gûd . . . net to knûke Ij en, R.
ind T. 2 , 116'.
knûk-foarskje, v. knuffelen, (iemand) de
kracht zijner vuisten laten gevoelen. — Hwet
jûkje m y de fingers om dystêdman
ris to knûkfo arskjen , W. D., Oebl. Gl.,
74.
verliefd drukken, knijpen op kittelige plaatsen.
— Do'kboaske e a r 'n o a n û s Y n t s
...ik 1 i 11 e, ik b o a r t e , ik s o b b e;
Ynts knûkfoarske my wer, G-. J. I,
2. Vgl. Ibid. It, 61.
knúkie , knûke , v. kreuken , knakken,
kneuzen.
— In knûke (of k n û k t e) segaer, Sw.
1856, 71.
knúskje , v. kleinigheden verrichten ; zich
rustig en stilletjes met iets bezighouden. —
Beppe knúsket altyd noch sa hwet,
mar hjar dwaen wirdt net folie. —
In poes . . . to knus kj en yn it roun,
Hsfr. V. 120. Vgl. bi-, omJcmUkje. Zie• knuzeìje.
knust, s. knuist, hand . vuist. — Ik s c o e
mei St effen mar n in m an t sj es m eitsje,
hwent hy het yl yn 'e knûsten.
A. 762. — dim. knûstje, — pi. kunstjes,
ook mofjes die een aan dauwworm tijdend
kind worden aangetrokken , opdat het
zich niet zal krabben.
knoest: kort, ineengedrongen mensch. —
In gr ouwe knust. A. B., Doarpke, 77.
knûtel, s. harde plek, saamgepakte veerenmassa.
— Knûtels yn 't bêd, als 't
niet goed doorgeschud is.
knû'telmajoar, s. knoedelmajoor, hout om
gekookte spijs te stampen. Vgl. stimpstok.
knuzelje, v. knutselen: zonder veel inspanning
bezig zijn. — Klacs-om kin gjin
b w i e r w i r k ui e a r d w a e n , m a r li y is
altyd-yet al hwet oan 't knuzeljen.
— Hy k n u z e 1 e cl è r alt y d mar stil
allinne mei foart, Hsfr. II, 244. Vgl.
biknuzeljc.
koai, s. kooi, eendenkooi.
koai, s. slaapstede in een schip. — To
koai of op 'e koai gean, ook in 't alg.
naar bed gaan.
koai (spr. -oá-), s. houten nestei, (ook)
houten bal bij liet balslaan. Zie Jcoaislaen.
koai'boer, s. m. boer, tevens houder van
een eendenkooi.
koai-ein, s. eg. lokeend in een eendenkooi,
(ook) eend, die in een kooi is gevangen.
koaihakke (spr. -oá-), s. ronde houten hak
of hiel onder een schoen, v. d. V. — Ho uk
Fûlbird heide en stampte Minne
mei hjar koaihakken op 'e teannen.
Vgl. R. ind TV, 431*.
— adj. Koaihakke skoen, schoenen met
kooihakken',in't laatst der 18 e eeuw gedragen.
koaije, v. kauwen. Zie kôgje.
koa-üich, adj. eig. rond", bolvormig; wankel
, onvast. — Dat skip is koaijieh, te
wijd en rond naardat het lang is. — Dy
f a e m is k o a ij i c h op 'e f o e 11 e n , staat
niet kant op haar voeten,
koaike (spr. -oá-), s. n. houten balletje,
in gebruik bij het 'tippen' (volksspel). Vgl.
tipperskoaike.
koaiker (spr. -oá-), s. m. kooihouder, houder
van een eendenkooi. Ook kaaiman.
koaikje (spr. -oá-), v. kooien , een eendenkooi
houden, het bedrijf van kooihouder uitoefenen.
koaiman, s. m. Zie kooiker.
koaipleats, s. boerenplaats—, landhoeve
met eendenkooi.
koaislaen (spr. -oá-), v. balslaan: een houten
bal met een van onderen rechthoekig
gebogen stok op den grond voortslaan.
koaits, s. kook. — De pot to koaits,
de pot te vuur (Warns). Zie kôk.
koaits(j)e, v. koken. Ik koaits(je), ik
kôke, ik ha kôke, koaits(j)ende, to koaits(j)en.
— Hja kin fiks koaits (j) e, verstaat de
kookkunst goed. Vgl. kokje. Zie siede.
koai, s. brassica, kool. — Reade en
wite koai. — Dat kin de koai net
fet meitsje, werpt niet veel voordeel af.
— De koai is 't fet n e t w i r d i c h , Holl.
de kool is 't sop niet waard. — Koai is
wumkes.nl

KOAL. 75 KOA1ÌK.
kost, sei mast er, en hy seacli yn 'e
pastcrijet ún , J. S-, 20.
pi. k o a 1 e n , k o a 11 e n of k ö 1! e n (Zuidh.).
Vgl. blom-, bocre-. saroaije-, sprAìkoctl. — dun.
koaltsje. — Zie ook koalsicd.
koal, s. turf- of' houtskool, (ook) steenkool.
— Dy turf het beste koal. — Op
h j i 11 e k o a 11 e ii s i 11 e. — De wollust
hipt as koal i'en pest en pleagen
ús tsjin, Salv. 23. — Vgl. liouts-, smiäsof
stienkoal. — dim. koaltsje.
koal'brij (spr. -oá-), s. koolsoep.
koald, Hl. adj. koud. Zie kûhl.
koal'-tiouwer (spr. -eá-), -houk, s. hou­
weel om het te veld staande gewas, vooral
koolzaad van onkruid te zuiveren.
koalker, s. m. Zie koat/tiei-.
koalkleed,koaIsiedkIeed, s. n, kleed
van zeildoek, waarop het koolzaad gedorscht
wordt. - Hy is cp 't ko a 1 k 1 e ed , behoort
tot de werklieden, die gezamenlijk uit koolzaaddorschen
gaan.
koalle, s. m. Eng. cully, sul. — In k oa 1le
dy 't f en foaren net wit, dat er
feil efteren libbet. Ook koal-om en
om-k o al.
koalmoanne, s. koolmaand: October,omdat
in deze maand de kool het meest aankomt.
koal-om, s. m. Zie koulle.
koalraep, s. brassica enularape, koolraap.
— In koalraep fen ien yn 'e tonne,
zoo groot dat met een de ton gevuld is,
overdr. een dikke leugen.
koalsied (spr, -oá-), s. n. kool- of raapzaad,
het zaad zoowel als de plant. Bij verkorting
koal. — As de koal bigjint to bloeijen,
moatte de bijen nei de Klaei.
koalsiedfrucllt, s. (het) te veld staande
koolzaad.
koalsiedhoarn, s. signaalhoorn voor het
werkvolk bij het koolzaaddorschen.
koalsiedhûl, s. n. colleet. kooìzaaddoppen.
Zie hul.
koalsiedjejje, v. koolzaaddorschen met
de dorschrol, of alleen met paarden. ZieJtyV.
koalsieäsou(we), s. n. (s.) zeef om het
mtgedorschte koolzaad te zuiveren.
koal(sied)strie, s. n. koolzaadstroo, waarvan
het beste voor strooisel 1 ie waard . en het
andere, na zonsondergang, op het veld verbrand
wordt. Dit heet k o a 1 s t r i e b a e ï" n e.
koal(sied)terskerS, s. pi. het gezanien-
wumkes.nl
' lijke werkvolk, dat aan het koolzaaddorschen
te pas komt.
koal(sied)terskje, v. koolzaaddorschen
met vlegels.
koalterskersbier, s.n. tractatie na afloop
van het koolzaaddorschen, bij gelegenheid
der afrekening. Zie bier.
koalterskersrekken, s. afrekening met
de kooldorsehers.
koalstriebaerne, v. Zie koalsiedstrie.
koaltsje, koalkje, v. kool en andere
groenten verbouwen als bedrijf. Vgl. genierkje.
koaltsje-fjûr', s. n. kooltje-vuur, zeker
tuinbloenipje.
koaitsjer, s. m. kool- en andere groenten-
; kweckei', greenboer. Vgl. genierker.
koaîtsjerJJ', s. kool-, groenteverbouw. —
De koaitsjer ij is fen 't ji er mis tri­
bel e. Vgl. genierkerij.
; koaltún, s. moestuin. — Wy sitte yn
ús eigen koaltún, op ons eigen erf, zijn
hier vrij in handelen en spreken.
koaime, s. (een) hondennaam. G. J.I, 11.
koarde, s. koord. — Hy uioat oan 'e
koarde, aan 't werk. Vgl. klapkoardc;
trolkoorde.
koardich, adj. met plantenvezels of
-stengels. — Koardige turf.
koarel, s. en afleidingen, zie korel, enz,
koarenblau, s. zekere blauwe kl eur; vooral:
zekere blauw-gebloemde katoenen kleedingsíof.
koarje (spr. -oá-), v. walgen, braken,
't tìildt enStadfr, kor e. — Dêr by Tryn
S1 o f í s 't s a 'n s m o a r g e boel, d a t m e n
scoe der fen koarje. — Jow ray de
pot, ik moat koarje, iron. als iemand
voorgeeft het erg te hebben, zonder dat het
zoo is. — Koarje net earste wé biste,
maak u niet ongerust vóór de nood aan den
man komt.
koarje, s. aanval van braken of van buikloop.
— It bern krige in koarje.
koarje, s. consternatie, herrie, raoeilijki
heid. — Dat wier der in koarje by
I de fiskmerk, er was daar hevige twist.
— Hwet in koarje, moeilijkheden, mei
dy o ar! och. — 't Bildt koridon. Fr.
Volk.s-a.hn. 1S92, 45, 54.
koai'k (spr. -oá-), s. kurk, stop (ook al is
die niet van kurk). — In glêzene koark
op in flesse.

KO.V'ltv. KOAKT.
dobbei- aan een vischtuig. Vgl. äriuwkoarl;.
— Zl). kurk.
koark'breidsje, v. over vier spelden, gestoken
op een doorboorde kurk, een koord
breien van gekleurd sajet.
Itoarkâroech, adj. droog als kurk, volkomen
droog.
ongenietbaar a!s kurkhout, van spijs.
koarkert, Haskerl., Utingeradl. s. kikvorsoh.
koar'keskroef (Grouw e. o.) , s. knrketrekker.
Meest:
k o a r k e t r e k k e r, holl.isme.
koarksek, s. stootkussen op een schip,
bolvormige, met kurk gevulde en door een
netwerk van dik touw omslotene zak. Ook
r o b b e s e k.
îcoarn, s. n. koorn, doch alleen voor:
gerst. Vgl. noat.
koarn'-angels, s. pi., -batte, v.,-bult,
s., -fruelit, s., -ier, s., -jeij e, v., -moal,
i, il., -slûk, s. ia., -stoppel, s., -strie,
s. n., -stûke, s. Zie de Enkelwoorden.
koarnbeurs, s. korenbeurs.
koarper, s. cyprinus carjno, karper.
koars, s. Zie koets.
koarste, s. korst. — Dy liû kinne
hjar eigen koarsten wol bite, hun
voegen geen gasten of klaploopers. Vgl.
brea-, bôh'koarsten.
koar'stekoeke, s. kantkock, koek van
minder fijn deeg, langs de randen der plaat
gezet, opdat de fijnere honigkoeken bij het bakken
niet korstig worden. Ook kantkoeke.
koart, adj. kort. Sehierm. kots. Zh.
k ö t. — In koart he a 1 b r e a, — ko ar t e
dagen, — k o a r t e metten mei t sj e. —
Lang bidde en koart ite is b oerepol
e tyk, J. S., 25. — Koart e w ir den
binn' de beste, Telt., MS., 20.— K o arte
wir den en dy fêst, seit ús hei te
s 1 u t e best, Burm. — H y kin netkoart
om 'e h o e k e , geen korten draai nemen (van
een paard), fig, hij is te omslachtig, wijd] oopig.
kort aangebonden. — De holle is him
koart. — As 'k dat h e a r d e w a e r d ik
koart, hwent dat koe 'k net op,
Bijek. 1893, 4. —Mem het it koart fel
o a n, kan op 't oogenblik niet veel gezeur
verdragen.
— Yen sels to koart dwaen, zich
het leven benemen.
•— Mei koart en, binnen koit, weldra.
- - I t v.' y í' k e w a e r d s i i k , e n m e i k o a rten
deadlike min, A. B., Foarl.
— Waeksens leit koart by Holwe
rd.
— Dat hie ik koart, bijna, f org etten,
W. Gribb. Zie koárts.
koart-a'mich, adj. kortademig, bij eenige
inspanning spoedig achter adem.
koartby', adv. dichtbij. — Dat is hjir
k o a i' t b y.
binnenkort. — Lou Aleskrigetkoartb
y b o e 1 g û d.
kort geleden. — De o p f e a r t w i e r k o a r tby
slatten, W. D., Ileain., 15.
koartbokse, adj. met korte pijpen, tot
onder de knie. — In koart boks e broek.
koartdeis', adv. kortelings, voor eenige
dagen. B. 170.
koarte, v. korten. Zie koartsje.
koartegaerde, s. een deel van het kerkgebouw
te Hallam, in den Franschen tijd
dienende voor kortegaard, thans voor consistorie-kamer.
koartfoer, s. n. krachtvoeder voor het
vee. Zie bijspui.
iron. zweepslagen.
koartgûd, s. n, kort- of krachtvoeder.
Zie koartfoer.
stukjes varkensvleesch. Vgl. hutspot.
sterke drank. — Hy nimt (of brû kt) t ofoalle
koartgûd.
koarthakke, s. m. voor: (de) duivel.
II, ind T. a , 397' e. a.
koarthout, s. n. (een) deel van het onderstel
van een boerenwagen. Schelt., MS., 10.
koartjan', s. kortjan, voor: zakmes. R.
ind T. s , 150»,
koartkea'rich, adj. norsch, verdrietig,
driftig. —Sa koartkearich as in bolle,
ld. II, 73. — . . . nijsgjir rieh en
koartkearich, Hsfr. IX, 143. — Ibid.
III, 242.
koartkrie'mich, adj. kort kunnende wenden:
geneigd en bekwaam om iets kort en
goed af te doen. Zie krieme.
koartling, s. n. korteling, kort stuk hout,
dat in een steigergat gestoken wordt.
een soort doek. A. 364.
koartmie'lich, -miellich, adj. gedurig
moetende wateren.
koart'moes, s.n. koolsoep. — Koal ia
wumkes.nl

-KÜAJÍT.
kost, koartmoes is iten, dat stiet
yn 'e Bib el, Seetije. Zie dat.
koarts (spr. -oá-), adv. kortelings.— Ik
ha koarts t w a n ij e jakken k r i ge ,
A. Ysbr. (1808), 13.
haast, bijna. — De eagen gûlde se
koarts út, G. J. 1, .75.— R.indT.", passim.
soms, misschien, toevallig.— Ha jy jist
e r koarts e k t o D o k k u m w ê s t ? —
Hajy koarts e k h w e t poaters oer?
• . . . heard ho 't mei Douwe wier?
Vgl. nííoiiief-s, faek(ss).
koarts, s. fiber , koorts. Ook goarrc
en t s j i n s t. — De oarddeis —, tred d eis
—, d e k â 1 d e . k o a r t s. — De slimme
koartsen.—In koarts as in liynder,
een hevige koorts. — ivon. Hy het de
koarts yn 'e teannen, is beschonken.
Vgl. bibber-, binne-, fret-, gal-, glâpknartx.
koarts'dei, s., -drank, s., -gûd, s. n.
Zie de Enkelwoorden.
koartsich, adj. koortsig, overdr. gejaagd,
zenuwachtig.— Dy twa scille wol hwet
koartsich wêze, bijv. de eigenaars van
twee paarden, die bij den laatsten rit om
den prijs kampen. A. 227.
koart(sj)e, v. korten, inkorten. — De
tiid koarts je. — Forsomje wy by 't
1 â n w i r k in û r e om 't w a e r, dat wol
de boer ús yn 'e deihier koartsje.
— De dagen koarte, worden korter.
Vgl. bi-, for-, i/n-, ôfkoaytsje.
*koartsjug'gieh, adj. kortzichtig. ld. IX,
179.
koarts'krûden, -pillen, s. pi. Zie de
Enkelwoorden.
koart'-stirt, s. eg. paard met afgesneden
staartharen.
koartstokken, s, pi. grasmaaiers uit Paderborn,
die korte zeisstokken hebben, —
tegenover langstokken, z.d.
koarts'wyl, s. kortswijl. R. hut TV, 383*.
koarts-wi'lich (spr. oá), adj. kortswijlend,
grappig, luimig. — In koarts wili ge
fint. A. Ysbr. (1808), 27. — Sw. 1868,
25, e. a.
koarts'wylje)v kortswijlen. Sw. 1855,20.
koarttik'sel, s. n. korte dissel aan een
boerenwagen.
X koas (spr. -oá-), s. (het) varken. Vooral:
roepnaam. — Tietj. k û ó s.
koa'ter-, -koatterboer, s. m. boer in
wumkes.nl
KOK.
het klein, kleine landbouwer. Ook keuter-
•; en keutelboer.
koater-, koatterboerkerjj, s. -p 1 e a t s,
s., -spultsje, s. n. keuterij. Zie de Enkelwoorden.
koazze (Tietj.), s. varkensmaag.
kob (spr. -ó-), sékob, s. eg. larus (verschillende
soorten van) meeuw. Vgl. onwaersfûgel.
kobbe, s. vroeger: van teenen gevlochtene
vischfuik.
kib, achterste gedeelte van een vischfuik
kobbe, kobbel, s. droppel, zweetparel.
— Dat it swit hjar mei kobben on 't
oansicht stie, W.D., Sokke m. m., 7.
I kobbels, fig. kippevel. — De kob-
\ bels stean my op 'e e arm.
. kobbeleens', s. rondeel, -ronde kap van
een watermolen.
kobbelers, s. pi. zeevogels met zwarte
koppen, die hun eieren leggen op uit het
; water stekende pollen of lage landen. B. 115.
kobbelt, s. n. collect. (de) meeuwen. —
A s 't kobbelt h i m b ij o w t y n 't 1 â n
.;[' en boartet op it droege strân,
| Halb., Hulde II, 243.
kobbich, adj. . . ?— Kob big e we»-
! gen, Sw. 1871 , 25.
i kob'-iel, s. zee-aal, die in vischkorven
(kobben) gevangen wordt. B. 231.
! koelie (spr. -ó-), v. kuchen. Vgl. kiche.
j ko'chelbeanen, s. pi. kokkelzaden.
kochelich, adj. aanhoudend kuchend en
hoestende. — De al d m an is t sj in wi r-
;' dich bare kochelich.
-kochelje, v. aanhoudend zwaar kuchen
! en hoesten.
í koegel, s. globulus, kogel. — D e k o e-
| gel is troch 'e tsjerke, de kogel is
door de kerk (fig-).
! prop in een klaphus.
koegels, pi- soort riemen met lood gevuld,
om de kooten der voorpooten van een
renpaard gegespt.
katjes, vrachten van den els en de berk.
| koegelje, v. kogelen: met kracht wer-
• pen. — Stiennen trochde glézen koegelje.
snellen (als een kogel). — Hykoegele
I de do ar út, H. S., Telt., 29.
koe'gels-feart, s. vaart —, snelheid als
[ van een kogel. — Mei koegels-feart, —

KOK. Î3 KOEL,
ook alleen koegelsfeart, als adv, —
Don gietste koegelsfeart nei de
hel, B. ind T. 2 , 308*.
koegelsfoarsje , s. kracht —, snelheid
van een kogel. — Mei koegels foarsje
fleach ik ... nei stêd, R ind T. 2 , 129'
koegelsk, adj. woedend. — Dykearel
makke my sa koegelsk, dat ik koe
him wol forgriemd ha. R. ind T. s , 143".
koegeltsjeblau, s.n. kogelblauw: blauwe
indigo-balletjes. Ook als adj.
koejenaes'je, s. bastaardw.: strenge
tucht, harde of smadelijke behandeling. —
In soldaet sit altyd onder 'e koejen
aesj e.
koejenear'je , v. bastaardw.: Fr. coYonnei;
hard en"gestreng behandelen. — Ik lit my
net langer fen de boer koejenearje,
ik gean ljeaver foart.
koek'blok, s. n. koekhakblok. 7Àehoublok.
koeke, s. een koozewoord. Zie koezze.
koeke, s. koek. — Alles for s wie te
koeke opnimme (opite), 't onaangename
voor lief nemen. Vgl. ãìmter-, drachtiter-,
grinzerkoeke ; hoitekoeke; houkoelce; hunich-,
klontsje-, koarste-, krinte-, sjerp-, snippel-,
spekküeke.
veevoederkoek. — Griene koeke, raapkoek(en).
Vgl. lynkoeke.
— De ierappels hingje yn ien koeke
gear, zijn tot een dikke pap of massa
gekookt.
koe'kebak, s. boter-, jodekoek. Huizum.
koekebakke, v., -b a k k e r, s. m., -d a e i,
s. n., -dis, s. Zie de Enkelwoorden.
koekefretters, s. pi. scheldnaam voor
die van Hallurn. R. ind T. 9 , 329".— Skimmelige-koekefretters,
idem voor dievan
Kornjum.
koekegûd, s. n. koekwaren, allerlei soort
koek. I. Jorrits, 27.
koek(e)hou-we, v. koekhakken, in een
vooraf bepaald aantal slagen een lang en
plat stuk koek doorhakken.
koek(e)kneppelje, v. werpen met korte
knuppels naar een stuk lange koek, die aan
een paal of stok is vastgebonden.
koekeloekje, Achtk. s. n. tropaeolum
majus, oostindische kers.
koekeloe're, v. koekeloeren, luieren. —
Don leist dêr to koekeloeren en
wy ha 't sa drok. A. 597.
koekeloe'rim, s, larie, kooi, ÷- Koekeloerim
is boerebidroch, en datkin
der allike min lans as alle
oare bidroch, Bijek. 1893, 55.
koekhakje, -houwe, v. koekhakken.
Zie koekehouive.
koekliette, HL s. f. zoetelief. Zie liette.
koekmes, s. n. (panne)koekmes. Ook
pankoeks- en stroumes.
koekmoal, s.n. lijn- of raapkoekenmeel.
koekmounle, s. handmolen voor het fijnmalen
van lijn- of raapkoeken.
koe'koek, s. eg. Zie koekút.
koekpanne, s. koekepan. Ook pankoeks-
en stroupanne.
koekslingerje, v. volksspel, wedstrijd:
een lange taaie koek om 't verst wegslingeren,
met een forsehen zwaai. Zie W. I).
Volksl. I, 181. Vgl. hant-ein.
koe'kút, koekoek, s. eg. cuculus canorus,
koekoek. — H y scildekoekútnet
wer roppen hearre, den winter niet
doorkomen (van een onherstelbare zieke).
Fra. coco, hoorndrager, bedrogen echtgenoot.
R. P., Keapm. passim.
soort dakvenster.
koek'útsblom, s. lychnis f los cuculi, koekoeksbloem.
koekútsfearren, adj. met veeren als
die van een koekoek: donkergrijs met wit.
— In koekútsfearren e hin.
kôek'wetter, s.n. water, waarin lijn- of
raapkoekenmeel gemengd is (voor het vee).
koel, adj. koel (in alle beteekenissen). [In
de samenst. en met den klemtoon: spr. -ûo-].
koel'bak, s. koelbak in een smederij.
koelbaks-wetter, s. n. water uit een
koelbak, tot afkoeling van het gloeiend ijzer.
koelbloe'dich, adj. koelbloedig, kalm,
onverschillig, zonder geestdrift.
koel'fet, s.n. koelvat, Schelt., MS. Zie
koeltrôch.
koelje (spr. kûolje), v. koelen, afkoelen.
— 't Is dêr altyd mar: skep op enlit
koelje, er wordt daar altijd maar opgedischt,
alsof 't geen geld kost. Vgl. bi-, óf'koelje.
koelt(m)e, s. koelte. — Asmendeis
tige swit, kin men jouns yn 'e koelte
gau bifinge. — Mei in frisse east
er-k o el te stauwen wy hast troch
't kan a el, R. ind T. s , 222 4 .
koeltrôch, s. koeltrog, langwerpige met
wumkes.nl

K'OKtt. ÍO KOET.
water gevulde bak om de pas gemolken melk
in af te koelen.
koer, s. corbis, korf, mand. pi. koerren.
Zh. kûrren. — Bolrinsters en
bontwyfkes nimme 't n ij s mei jn
h j a r koer, Baes Teake , 6. — I m m e n
onder 'e koer wei sjonge (fluitsje),
een onnoozele, die zich daartoe leent, naar
het heet, door zingen (of fluiten) noodzaken
onder een korf vandaan te komen, maar in
waarheid door een emmer water er over uit
te storten. Vgl. R. ind T. 3 , 399'. W. D. Volksl.
1, 373. — De koer op k r ij e, zijn ontslag
krijgen, worden afgedankt, Holl. den zak
krijgen.— Hy fâlt troch de koer, staat
niet op zijn stuk, volbrengt niet wat hij heeft
toegezegd. — Hy is troch de koer sak;
ke, gedropen voor een examen.
(een) gedeelte van het inhout van een schip.
achterste. — Dyn âlde koer! loop
heen! 't Is gekheid wat gij zegt.
als inhoudsmaat. Zie koerfol.
Vgl. aei-, bije-, bôl-, bont-, bras-, bâter-,
earm-, eliie-, fierders-, fisk-, †otl-, hân-, hintte-,
iel-, hi/m-, kynsens-, lape-, slút-, snobkoer,
traeljekoer. [In de volgende samengestelde
en afgeleide vormen: spr. -ûo-].
koer'-aei, s. n. ei, dat men laat liggen
in den korf, waarin hoenders of eenden eiers
leggen. Vgl. koai, nêstaei.
koerang, s. gebrek (aan't een of ander).
— W y hawwe n i n k o e r a n g, f e n honger
scille wy joun net stjerre, E,
ind T. a I koerkje, v. mandjes maken of er mee
loopen venten.
| koermakker, s. m. mandenmaker. Vgl.
I koerbynder.
\ koerrelje, v. wraggelen, wraggelend ìoo-
I pen. Vgl. koer, in de beteekenis van achterste.
koerrindsr, s. eg. die met de 'bollekorven'
loopt venten. Zie bôlrinder.
koerrinne, v. met de bollekorven loopen.
Zie bòlkoerren.
koers, s. koers, loop. -Hy rintút'e
koers. — Hwet man scoe dat wêze?
Hy set de koers op 'e pa ster ij e ta.
| — adv. Dat giet er koers troch, snel,
in een wilden loop.
j koerwein(tsje), s. (n.). mandewagen(tje),
' van teenen gevlochten wagentje. Ook rizen
w eintsj e.
koerwidze, s. van teenen gevlochten wieg.
'i koes, adv. rustig, stil, aangenaam. — ...
se sieten dêr sa koes en skoan as
prinsen, Alm. 12°.
— Dou mast dy koes hâlde, en
o a r s der út.
koese , v. Fra. se coucher, gaan liggen. —
De h oun koest him der raoai onder
'e tafel.
aangenaam, warm liggen.— Nynke se il
by mem sliepe, den scille wy lekker
koese.
— Koes dy (spr. koesty), houn! Fra.
couche tot, ga liggen, (ook) houd je rustig.
koets, s. koets, weeldewagen.
, 83".
koet'sebeam, s. sorbus auciiparia, lijs­
koerbynder , s. m. mandenmaker. A. 374. terbessenboom. Ook kraelbei-, kwikke­
Zie koermakker.
bei- en kwitsebeam.
koere, v. kirren. — De douwen koe­ koets eb e ijen, s. pi. lijsterbessen. Ook
re.
koet sekral en, krael-, k wikke- en
koerein, s. n. kooreinde. — It koe rein k wits e b e ij en.
fen 'e tsjerke, het oosteinde der kerk, koets3blommen , s. pi. (de) bloemtuilen
van binnen, Henndl.
van de lijsterbessenboom.
koerfol, s. n. korfvol. Ook voor: 'ja HL. koetsehout, s. n. hout van den lijsterbes­
— In koerfol ierdappels.— pi. koersenboom. — Koetsehout om fluitsjes
follen.
; en hipperts to meitsjen, een gelief-
:
koerke, s. n. korfje , mandje Zh. kurk e. koosd jongensspel.
Vgl. breid-, f oer-, jouwer-, leppel-, skoalle- | — In stokje fen koetsehoutyn'tmolkoerJce.ken.
Als dit wegens zijne soortelijke zwaarte,
koer'keman , -rinder, s. m. venter met : zonder anderen steun rechtop in de melk wil
teenen mandjes, (ook) iemand die krame- blijven staan, is zij voldoende geronnen.
rijen in een mandje te koop draagt.
X koetsekralen, s. pi. lijsterbessen, die
koerkemoer, s. f. vrouw, die kramerijen de meisjes rijgen tot een halssnoer even als
in een mandje te koop draagt.
koralen.
wumkes.nl

KOKZ. *1 Kütì.
koezje, v. koozen, lief koozen.
koezze, s. eg. kleine lieveling. R. ind T. a ,
%b\ 66'.
koez'zemoes , s. n. mengelmoes van niet
bij elkander passende spijzen. Hsfr. II, 2:38.
koez'zemoezje, v. allerlei spijzen of dranken
, vooral als ze niet bij elkaar passen, dooreen
mengen. — Dat w ir d t in r a er
trouske; dou koezemoezzest alles
tro e h-in-o ar.
kof(fe) (spr. -ó-), s. kof, koopvaardijschep
in den vorm van een tjalk en met eigenaardig
tuig, veelal met twee masten.
kof je, s. koffie. — Kofj e as oalje,
sterke koffie (als drank).
kof'jebael, s. koffiebaal.
kofjebakje, -laedtsje, s. n. bakje in een
koffiemolen.
kofjebean, s. koffieboon.
kofje(beans)tromp, s. koffietrommeltje.
kofjebyt, s. n. bete bij de koffie. Zie
bijt.
kofjeboel, s. kof f ieservies. — Bring de
kofj eb o el mar fen 'e tafel.
kofjedrinke, v. koffiedrinken, het koffie-uur
houden. — Ut to kofj e drink en,
bij iemand op de koffie.
kofjedrinker, s, eg. koffiedrinker: —
iemand die bij een ander op de koffie is,
ook : een vrijer. — Wy krij e joun in kofjedrinker.
kofjedrinkery', s. bijeenkomst van genoodigden
op de koffie. — ByDoedeen
hjarres is joun kofj edrinkerij fen
jongfolk, Hsfr. XII, 257.
kof je(drinkers)hûs, s. n, huis waar voor
kerkbezoekers uit de verte tegen een geringen
prijs koffie wordt geschonken.— Ut 'e
tsjerke wei gyngen wy yn 't kofjedrinkershûs,
W.D., Th. ülesp., 84.
kofje(drinkers)tiiâ, s. tijd waarop men
gewoon is dagelijks koffie te drinken. —
Moarns om âlven enjouns omfiven
hinne is 't by.demeasteliûkofjedrinkerstiid.
kofjegrom, Dongdln. s. n. Zie kofjetsjok.
kofjehûs, s. n. koffiehuis. Vgl. ook kofjedrinkershûs.
kofje-ingeltsje, s. n. coccinella bìpmiçtata
& G. septumpunctata, lievenheershaantje.
Overijs. koffiekuken.
kof jekanne, s. koff iekan, schenkkan voor
i koffie , gewoonlijk op drie pooten en met een
kraantje.
kofjekeamer, s. koffiekamer.
kofje(klear)meitsje, v. koffie zetten.
kofjekop, s. groote kof f iekop , zooals in
herbergen gebruikt. Zie kop.
kofjelaedtsje, s. n. Zie kofjebakje.
kofjeleppeltsje, s. n. zie kofjeteamske.
kofjelippe, s. eg. meest f. iemand die
I aan cle koffie verslaafd is. — It is sa'n
: âlde kofjelippe.
I Ook: — Dekofjelippehingetmy,
] ik verlang naar de koffie.
kofjemealle, v., -meitsje, v, -miet-
I sje, s. n., -môlke, s., -mounle, s. Zie
I de Enkelwoorden.
i kofjesiede, v. kof f iekoken, zooals handwerkslieden
en veldarbeiders plegen te doen.
| kofjeslabber, s. eg. iemand die graag
en veel koffie gebruiktkof
jeslabje, v. schertsend: met graagte
koffiedrinken.
kofjetafel, s. tafel, waar de koffie op
gediend is.
kofjeteamske, s. n. filtreerlepel, waardoor
de koffie in het kopje wordt geschonken.
Ook kofjeleppeltsje.
kofjetiid, s. Zie kofjedrinkerstiid.
kof jetromp, s., -trompke, s. n. Zie
Icofjebeanstromp.
í kofjetsjettel, s. kof f ieketel: ketel, waarí
in men koffie zet of kookt.
í kofjetsjok-, tsjûk, s. n. koffiedik. Ook
j k o f j e g r o m.
kofjewetter, s. n. koffiewater, water
voor koffie.
kofjewikke, v. waarzeggen uit koffiedik.
A. 314. Zie kopkekypje.
kofjewikster, s. f. vrouw die waarzegt
uit koffiedik. A. 314 Zie kopkekiker (-kypster).
kofskipper, s.m. kapitein van een kofschip.
kogge, s. n. kogschip, soort koopvaardijschip,
vroeger ook tot zelfverdediging gewapend.
Zie ook kooch.
kog'gedaelder, s. dubbele Friesehe daalder,
met het wapen der drie gooën en van
de elf steden aan de eene, en dat van Friesland
aan de andere zijde. A. 376.
kôgje , v. kauwen. — overdr. Men moal
him it iten kôgje en yn 'e mûle
tekke, den spant it noch, dat er
wumkes.nl

Kul.
g a p j e wol, hij is moeilijk tot handelen
te bewegen. — Ik ha himhwetjo wn .
dêr kin er mar ris oer kógje, hem
een pil te slikken gegeven (fig.). Ook k a uje
en koaije. Vgl. i/i-, f of-, oer-, op-,»]jer-
Icågje.
koite, s. brouwsel: -een soort van bier.
Zie kuit.— overdr. Hjitte koite, vurige
drank. R. ind T. 2 , 838'.
kok (spr. -ó-), interj. 't geluid, dat de
haan maakt om zijn hennen te lokken.
kok, s. eg. kok, spijsbereider. — Prov.
As de kok en de bottelier kibje,
den wit men h w er't de h û t er b 1 iu w t.
kòk, s. kooksel, het te vuur staande mid­
dageten. — Ho fier is it mei dy kôk'?
A. 610.
zooveel als voor een kooksel (of maal) genoeg
is.
kook.— It wetter moat oan 'e kôk.
Zie soad.
koken, koaken, s. keuken, bij den
boer des zomers tevens tot woonvertrek dienende.
Vgl. poeskoken.
ko'kenfaem, s. f. keukenmeid.
kokenkat, s. eg. keukenkat: potkijker.
kokensdoar', s., -f lier, s. Zie de Enkelwoorden.
ko'kentún, s. keukentuin: moestuin.
koker, s. koker, cilindervormige doos.
— Hy het pi 1 en op 'e koker, vele
treffende redenen gereed. — Ut 'e koker
spylje, luid schreeuwen (van een kind),
uitvaren. — Vgl. nìdäelkoker ; snotkoker.
afgesloten ruimte in een schip waarin
het ondereinde van den mast zich bij het open
neerlaten beweegt,
kokers-lûk', s. n. luik of deksel, dat op
den 'koker' van den mast ligt, als deze overeind
staat.
kokers-wan'gen, s. pi. zijwanden van
den niaatkoker.
kok'hâlzje, v. kokhalzen , walgen bij het
met moeite of' tegenzin door de keel werken
van spijs. — Hy kokhâlzet er tsjin
oan (er feu).
fig. met moeite zijn zaak of bedrijf gaande
houden. — Hy het er al lang kokhâlzjen
oan hawn om boer to b Huwen,
Hsfr. V, 138. Vgl. kokje.
kokyn'tsje, s. n. soort stroop- of suikerballetje.
Zie kakynje.
wumkes.nl
KOL.
| kokje, v. koken. — It w etter soarret
al, it scil dal ik wol kokje. B.
205. — fig. Do 't se kwea f en ús mem
\ sp rieken kôk e ik a 1, kookte mijn bloed.
B. 206. Vgl. koaitsje. Zie siede.
1 kokje, v. kokhalzen tengevolge van walging
of doordien een brok in de keel blijft
; steken. Vgl. l-olchâlzje.
kokke (spr. -ó-), v. kokkelen, kok.' kok!
i roepen als een haan. Zie kokkelje.
kokkebynkes, -byntsjes, s. pi. maatjes
, makkers, speelgenooten.
kekkebotsje, v. geld bijeenleggen om
gezamenlijk te verteren , botje bij botje leggen,
kokkelje, v. Fra. coqueliner, kokkelen,
snateren. — Kokkelje as in kalkoen,
í Hsfr. XI, 147. — Alle giezen kokkelje,
R. P., Keapm., 105.
I kôkkeraes'je, s. kooksel, gerecht. —
Dat wiifhetallerhannekôkkeraes-
I jes, weet allerlei smakelijke gerechten te
i bereiden. — In nuvere kôkkeraesje,
! onooglijk kooksel van gemengde spijzen.
kokkert, (spr. -ó-) s. (eg.), dikkert. — In
| kokkertfen in bern, --- f en in apel,
enz.
| koks'krûden, s. pi. kruiden voor den
inmaak, ook bij het braden van vleesch.
kokstiiâ, Hl. s. tijd voor het middagmaal
(zeemanswoord).
I kôl, s. kol, witte of anders gekleurde
voorhoofdsplek van paard of rund. — meest
' dim. k ôl t sj e.
s. eg. anser albi†rons, kolgans. Vr. Fr. 1866,
3, .9,
. kolder, s. lange, zware paal of juffer,
! bijv. op den bovenkant van een muur tot
I aanhechting der daksparren.
! kolder (spr. -ó-), s. kolder, paardenkwaal,
\ waardoor het dier wild wordt. :— (It hynsder
het) de kolder yn 'e kop. overdr.
van een mensch: hij buldert, vaart uit als
! een dolleman.
draaiziekte (van schapen).
kolderich, adj. den kolder hebbende, als
dol. — Dy knol wie kolderich en
damsteech, R. ind T. 3 , 398 1 .
kolk (spr. -ó-), s. kolk : diepe waterkom
I of poel; sluiskolk. — It skipleityn'e
kolk en wachtet op skutten. Vgl.
sïäskolk.
kolmuk'ken, adj. van kalmoek, haardoek

KOL KOM.
(een soort rnigwollen kleedingstof). •-- In
k o I m u k k e n klinkebaeitsje, Eimin, 7.
kolon'jes, s. pi. (de) koloniën van weldadigheid,
bedelaarsgestichteii te Ommersehans
en Veenluiizen. — S war te Joh an nes
liet in jier jn 'e kol o nj es west.
Vcd. strafkolonje.
kolper, kolpes, s. eg. iemand die pruilt.
A. 064; B. 103.
kolpje, v. pruilen. A. 364; B. 10:5.
kol'swyn, s. n. kolsem, zaadhout of tegenkiel
(in een schip).
koltsje, dim. n. Zie ìcîíl.
kom, kûm, s. kom. — In kûm kof je.
Vgl. hänicaskerskoin.; itenskom.
kom-al'-den-dei, substantievische uitdrukking
in : — 11 is h w et oar s (of me ar) as
k o m-a 1-d e n-d e i, iets beters of voornam er(s)
dan men dagelijks te zien krijgt.
komfer, s. koffer; gemakkoffer, stilletje.
A. 363.
kommandaes'je, s. bastaardw.: gecommaiideer.
— Ik ha myn noclit fen dyn
kom m andaesj e.
kommande, s. bastaardw.: bevelen van
iemand. — De soldaet stiet onder
kom niand e. — Ik s te an net on d er
dyn kommande, ik heb van u geen bevelen
te wachten.
kommandear'ie, v. bastaardw.: bevelen
(door iemand, dien men daartoe niet gerechtigd
acht). — Hy het altyd gans
to ko m ín ede arj en , mar wy telle 't
n et f o 11 e. — Ko m man de arj e dy n h onn
en enblafsels. — Halb. in Epk., 250.
koinme, v. komen. Ik kom, ik kaem
(kôm), bin kommen (komd, kóm), kommende,
to kommen. — Hy komt to-folie
yn h úskes-fen-hâldo an. — Myn
s t a 1 k e komt (of het s y n k o m m e n)
by de tsjepste faem fen 't gea, hij
heeft daar verkeering mee. — Hwetnet
is kin k o m m e, gebeuren. — Op k o mm
e n d e we i(s) w ê z e , op komst, to wachten
zijn. — Dat k o m t er t a, 't is zwaar werk.
— Dat scil er yet ta kom me, daar
zal het nog op aangaan, ook: dat zal nog
te bezien staan, Hsfr. II, 180.— Ho stiet
i t mei jou? Dat kin wol k o m m e,
't gaat wel. Vgl. bij- for-, net-, oan-, óf-,
ta-, troch-, lït-, tveìkomme.
kommen, s. verb. komst. — Yens k om-
j men earne ha, gewoon zijn ergens te komen.—
Hy het d ê r al folie syn komm
e n.
kommeed'sje, s. schouwburg, tooneelspel.
— Men is d ê r f o r g e e s y n 'e k o mraeedsje,
't gaat er grappig of dwaas toe.
— Hwet is 't in kom meed sj e! dwaze
geschiedenis. — vertooning, klucht.
kommeed'sje-spylder, s. eg. tooneelspeler,
-speelster.
kommeed'sje-spylje, v. tooneelspelen,
fig. huichelen.— Pas op! dy kearel kin
k o m e e d s j e-s p y 1 j e.
kommeedsje-stik, s. n. tooneelstuk.
kommer, s. eg. die geregeld zijn (haar)
komst ergens heeft. — Hy is in fêste—,
in trouwe kommer, bijv,, in de kerk,
; bijeenkomst of vergadering.
kommer, s. kommer. — G o d j o w t y n
; djúrte en kommer brea, G. J. I, 110.
— Douhestenin s o a r g e o f k o m m e r,
: R. incl T. 2 , 2>.
j kommer, s. hazendrek (jagersterin).
kommer, Schierm. s. kamer. Zie leeamer.
kom'meriel, s. congeraal. Zie honyeriel.
kommesel', s. (de) groote hooivork, die
alleen bij 't zeer hoog optassen van hooi of
graan in de schuur, inplaats van de gewone,
gebruikt wordt.
kommiis', s. m. kommies (bij de belastingen).
Zie ook kommisebrea.
kommis'je, s. commissie. —Vgl. flaechs-,
wumkes.nl
nijjiers-, sop-, skoálkommìsje.
— Dat is in rare —, in fize kommi
sj e, een leelijk —, vuil iets.
kommi'zehrea, s.n. kommiesbrood, ook
wel enkel kommiis. — In stik kommiis.
kom-ôf', s. n. afkomst , geboorte. — Ik
bin fen kom-ôf in Toppen hú ster.
— 1 n i' y k â ld f e i n t fen 1' r y s k e komôf,
Bijek., 1893, 31. — Hy is fen in
goede kom-ôf, van een goede familie.
afkomen , einde. - D ê r komt gj i n
kom-ôf fen.
kompas', s.n. kompas. — fig. It kompas
wiist forkeard, hij is slecht geluimd.
komsa', fen, expr. adv (Fra. comme ça),
zoo ! in den zin van : geweldig groot, sterk, hevig,
enz.- In balstien fen komsa, —
hy krige in smeet fen komsa. [Dik

KOM'. ^-t KOF.
wijls gepaard met een handgebaar als om
de hoegrootheid aan te wijzen.]
komsel'den, adv. zelden, zelden voorkomende.
— Men sjucht jo hjir hiel
komselden. — Komselden forbetterje
de nije h e aren de âlde, ÍSalv.
MS., 84.
kondys'je, kondytsje, s. conditie. —
Notaris lést de kondytsjes fen 'e
forkeaping. — It is in sti 1 s wij ende
kondytsje, vast, algemeen bekend gebruik.
Vgl. bitinffst, foarwerã.
kondskìp, s. kennisgeving, mededeeling. —
Immen earne kondskip fen dwaen.
konfûs', adj. (Vgl.) Fra. COHfits, quasi
onwetend. — Hy hâldt him konfûs,
houdt zich win den domme, wil niets uitlaten.
— Hy wie wakker konfûs, gesloten,
geheimhoudend. — Dat is konfûs
wirk, een teere zaak.
kon'geriel, s. mucaena conger, kongeraal,
soort groote zeepaling. Vgl. kommeriel.
kon'kelboel, s. aanhoudend gekonkel,
konkel arij. Zie konkelje.
konkelfoezery, s. heimelijke beraadslaging
hoe men anderen zal misleiden of bedriegen.
konkelfoez'je, v. konkelfoezelen : heimelijk
(iets) bespreken; voorwendsels zoeken
om bedrog of misleiding te bedekken.
konkelje , v. intrigeeren, samenspannen,
geheime plannen maken. Vgl. hilconkelje.
pruttelen (van te vuur staande spijs dié
men in stilte bereidt). Henndl. — S i m k
hie hwet op 'e komfoar stean to konkel
jen, mar 't forklapte him sels,
hwent it roek sa hearlik.
kon'kelpot, s. pruttelende koffiepot. A.
150. — As Nynkmoai op 'e waerme
stovebyhjarkonkelpot sit, is se
best yn hjar skik.
konsjin'sje, s. concientia, geweten. —
Hy het in konsjinsje as in poepehoas,
dy kin rekke en krimpe,
hij is ruim van geweten. — Dy 't sieleronselder
wirde wol, moat earst
fen 'e konsjinsje snijd wirde, moet
gewetenloos zijn. — Prov. Skyt konsjinsje!
sei froedsman, as 'tjildkostet.
konskip , s. kennis , bekenden. Tankb.
boerez. Zie hinde, Icinäskip.
kont, kunt, s. triv. achterste, aars; vrou-
wumkes.nl
| weiijk deel. Oudfr. kuntha. Vgl. babbel-,
! jeuzel-, lüchkont.
kontint', adj. content, tevreden, instemmende,
eens. — Earne al of net. mei
kontint wêze.
kontrei, s. Eng. country, landstreek, omtrek.
— De Haske is in droevich
útsjende kont rei, Sw. 1856, 8. — Yn
'e kontrei fen 'e Knipe, Ibid, 1883, 10.
, kooch., Hl. s. klein zeilschip. Roosjen, 92.
j Ook kaeich.
I kooch'sile, Hl. v. hardzeilen. B 276.
[ kooi, Schierm. s. sleutel. Zie kaei.
kookt, Stav. s. kooksel, zooveel als men
in eens kookt voor een maaltijd. Zie kok.
,kop, s, caput, kop, hoofd. — In kop
as in bolle, — as inamer, dik hoofd,
rood opgezet gelaat (van toorn of door te
veel drankgebruik). — In knappe kop,
schoon gelaat, fig. helder verstand. — Prov.
Rin mar mei de kop tsjin 'e mûrre
oan. clou stuitest fensels werom,
men moet zich in het onvermijdelijke schikken.
— Dêr 't men selsnetkomtwirdt
yen de kop net k 1 aud (wosk en), in
iemands afwezigheid worden zijn belangen
minder goed behartigd, Sw. 1852, 6. — 't I s
better de kop to pats jen as 't gat,
't is beter den baas voor oogen te houden
dan den knecht. —As Sint Laurens de
kop goed stiet hâlde wy goedwaer,
goed weder op 10 Augustus belooft aanhoudend
goed weer. — De kop er by skoer
re, moed grijpen, herstellen uit een ziekte.
— Ik lit my net op'e kop skite, niet
voor voetwisch gebruiken. — Dekop er
foar hâlde, — de kop yn'e nekke
smite,
— Der sit in kop op dat fanke,
zij is koppig.
— Hy giet oer de kop, gaat failliet.
— Dat giet oer de kop, er wordt op dat
artikel lG0°/o gewonnen.
— Dy float is bimanne mei 300
koppen.
bovenstuk, kap, top, kruin. — De kop
fen'tkammenet, — fen in mounle,
— fen in b e am.
— Oan 'e kop ta fol, boordevol. —
In tonne ierdappels mei in kop er
o p, met een boven den rand opgehoopte
hoeveelheid. — In romerfol mei ín kop

KOP. 85 KOR.
o,- op, ecu b? ordevol glas. — De kop
fen 'e romer bi ie, de eerste teug nemen
uit een vol glas. — Op 'e kop ôf, juist.—
On 'e kop ôfinkoerfol, — in poun. —
overdr. Op 'e kop ôf ien ûre.
— De kop fen in stik lân, aan 't
eind liggende akker. Vgl. haed. — De kop
fen in mounle-as, het voorstuk.
— Inkopoan 'e 1 a m p e, het verkoolde
uiteinde van de pit.
— Koppen oan'e loft, donderwolken.
S k i e r e koppen, grijze wolken, H. Z.,
Ts. tuwsen, 245.
Vgl. tjlcon-, klets-, stiif-, xtymsk-, swartkop;
lampekop; tonyerkopi.
kop (spr. -ó-), s. kop, liter, maat, drinkvat.
— In kop earte, een L., — in kop
ierdbeijen, een potje aardbezien. Vgl.
bûter-, ärinkens-, ieräbei-, kofje-, molk-, reamkop;
sjipkop.
kop, s. groote houten nap. Henndl. en
omstr. Vgl. tsìiskôp. Zie skûtel.
kop-en-pant'sje, s. n. kopje met schoteltje
, te zamen als bij elkaar behoorende
beschouwd, anders kopke en pantsje.
Zie reauke.
koper, s. il. koper. — Read —, giel
koper.
ko'perbloeísel, s. n. koper-oxyde, zich
vormende als de in een koperen pot gekookte
spijs daarin blijft staan. Zie bloeisel.
koperen, adj. van koper. Zie earen.
kopergûd, s. n. koperwerk, koperen voorwerpen.—
It kopergûd fen 't lammenet,
koperen ringen en versieringen. —
It kopergûd skûrje, koperen keukengereedschap
schuren.
koperlappen, s. pi. minachtend voor: kopergeld.
— Ik ha oarsnetyn'ebûse
as hwet koperlappen.
kopermen'dei, -moandei, s. koppermaandag
, 2e maandag in 't Nieuwe jaar.
kop'fol, s. n. kop- of komvol.
kop'hout, s. n. hout, dat van het einde
van een balk is afgezaagd. Vgl. einlings[hout.)
hout uit het bovenste deel van een boom,
— tegenover woartelhout, z.d.
kopje (spr. -b-), v. van den top of de
kruin ontdoen. — Greate beane kopje,
als ze in bloei staan. — In beam kopje.
Zie beam-, beankopje.
laatkoppen zetten (geneesk.)
kopje (spr. -ó ), v. Zie kopkje.
kopke (spr. -ò-), dim. n. kopje, hoofdje.
Zie kop.
kopke (spr. -ó-), dim. n. (thee)kopje. —
Kopkes en pântsjes. — In kopke
thé of kofje, hol!.isme voor: pantsjefol,
z. d.
kop'kekike, -kypje , v. waarzeggen uit
koffiedik.
; kopkekiker, -kypster, s. f, vrouw, die
uit koffiedik de toekomst heet te kunnen
voorspellen.
kopketommelje, -tûrnelje, v. kopjei
buitelen. Ook koptommelje.
kop(k)je, v. boter vormen in een daarvoor
bestemden houten kop. Vgl. opkop(k)je.
kopklauwe, v. het hoofd krabben. —
Hy scil wol ris (als besluiteloos) kopklauwe:
hwa moat it ha? v. d. St.,
Rouke, 14.
koplús, s. pediculus capitis, hoofdluis. Ook
hollûs.
kopmounle, s. kapmolen, met vierkant
bovenstuk, draaibaar op een pyramide-vor-
I mig onderstel (it mounlehús, z.d.).
i koppert, s. eg. stijfkop, koppig mensch.
! koppich, adj. koppig, stijf hoofdig, hals-
I starrig (ook van een paard).
kopstik, s. n. voor: hoofd. — Pak d y
faem ris by hjar kopstik, dêr is
't hjar om to dwaen mei hjar genar.
koppige vrouw of koppig kind. — Sap e
is in eamelskoalle en Tryn is in
kopstik, dat past net by elkoar.
buste, borstbeeld. — It kopstik fen
Gysbert Japiks, — Fen hwa is dit
kopstik? Halb., Matth. XXII, 26.
kopswier, adj. topzwaar. — overdr. Wiberen
is wer kopswier, hy het in
stik lead op 'e holle, hij is beschonken.
kordegeard'sje, v. bastaardw.: eig. wachthouden:
bij een meisje zitten te vrijen, R.
ind T. 2 , 80 4 . — Roosjen, 42. Halb. in Epk.
korel, koarel, s. n. korrel, in : G j in k orel,
niets. — Ik ha yet gjin korel
iten hawn. — Hy hetgjin korel for
in o ar oer. dim. koreltsje, koarelt
sj e. Vgl. goäskoureltsje.
ko'relskrom, -krùm, s. n. nietige klei-
's nigheid. — Dat korelskrom, is dat
mines? Dat triuw ik yn in hôl kies.
wumkes.nl

KOR. 86 KOU.
— As ik f en dat stik wirk in koïelskiom
oerhâlde seil, den moat
ik i t kloek o e r 1 i z z e.
kornel'je, Hl s. buitenste rand van een
letterdoek.
kornút'sjes, s. pi. kornuiten, vrienden.
Vgl. kenútsjes.
kossel,adj. kostelijk, kostbaar. Zie kostlik.
kost, s. kost, voeding. — Hy het de
kost f o r 't iten. behoeft niets te doen
of te betalen voor zijn levensonderhoud. —
De kost by de boer is for in arbeider
hwet wirdich. — By immen yn
'e kost lizze, kost en inwoning bij iemand
hebben tegen betaling. — Immen yn 'e
kost bistelle, iemand uitbesteden. —
Hy het de kost yn 't gasthûs (z. d.).
— Yens eagen de kost jaen, zich
verlustigen in de beschouwing van iets.
kost, Schierm. s. last. — De diken hebbe
fule kost, veel te lijden van hooge
vloeden en storm. B. 360.
kost'baes, s. m. hoofd van 't gezin, in
betrekking tot bij hem inwonende kostgangers.
kostber, adj. veel kostend. — Alle f r eden
nei Ljouwert,dat is myto kostber.
op hooge waarde gesteld. — In kostber
oan tink en.
veel geld noodig of' hoog loon verdienende.
— In kostbere húsfroufaem, Sw.
koster, s. m. koster, kerkedienaar (vroeger
tevens schoolmeester).
kosterij', s. kosterie, kosterswoning, consistorie-kamer.
kosteryiáiinen, s. pi. kosterielanden,
waarvan de koster-schoolmeester de opbrengsten
genoot.
kost'frou, s, f. vrouw des huizes, in betrekking
tot de inwonende kostgangers.
kostgonger, s. eg. kostganger. — Us
ljeaven Hear het al nu v ere kostgongers,
er zijn al vreemde, dwaze of ellendige
menschen in de wereld.
kosthús, -hûs, s. n. huis, waar iemand
als kostganger inwoont.
kostje, s. n. spijs. — Dat is in kostje,
hear! zoowel in goed- als af keurenden
zin gebezigd.
kostje, v. kosten. — Hwet kostetdat?
wat is de prijs , of wat zijn de kosten er van.
wumkes.nl
| Vgl. jilde. — Dat kin dy wol ris tHennen
—, switdrippen —, it libben
; kostje, daar kan verdriet (berouw) —,
zware arbeid —, het leven mee gemoeid zijn.
] kOStjild, s. n. kostgeld: wat iemand als
; kostganger voor inwoning en onderhoud be-
; taalt.
kos(t)lik, adj. & adv. kostelijk, heerlijk,
uitstekend. — Hwet is dat kostlik gûd,
fraaie stof, — kostlik iten, heerlijke spijs.
— Hwet is dat kostlik gi en. Ook
! kossel.
kost-skoalle, s, kostschool.
kostwinder, s. m. kostwinnaar, vooral
voor zijne ouders. — Pier is de kostwinder
for sy n m em,
kostwinning, s. bestaan(middel), broodwinning.
kou (spr. -óu-), s. f. koe (in en na de derde
meimaand vanaf hare geboorte), pi. kij,
Schierm. ki. — Wy meltse tritich
, kij. — De kij opsette, op stal zetten, —
útjeije, yn 't lân je ij e.
— .Prov. Hja kinne in kou wol in
fû'geltsje neaine, wy sizze.it is in
beest. — Oan 'e greatens leit it net,
oars koe in kou wol in hazze fange.
— In goed kou het wol ris in ondogens
keal.— 't Is de kou forgetten,
dat se in keal west het. — Dy de
kou keapet het it keal ta (als de koe
drachtig is), overdr. gezegd: als iemand een
weduw trouwt, die een kind heeft, of een
ongehuwde, die moeder is of zwanger. —In
kou op in keal tajaen, een nadeeli-
gen koop sluiten. — Dekoubyde hoarnen
pakke, een moeilijke zaak moedig,
zonder omwegen aanpakken. — Hy is gjin
kou, hij kan wel liegen. B. 485. •— De
swarte kou meltsje, de melk, die men
verkoopt, met water vermengen.
[Als Ie lid der samenstelling hier en daar
koe-]
kou'-aeijen, s. pi. hoopjes koeiendrek.
— Kou-a e ij en siikje, de gedroogde drekhoopjes
der koeien in de weide opzoeken en
aan grootere hoopjes brengen.
koubist, -beest, s. n. koebeest, rund.
kou-, kouwedom, adj. zoo dom als een
koe.
koudriuwer, s. m. Zie koxwedriincer.
koufé, s. n. Zie kouwefê.

KOU. 87 KOU.
koufleis, .'•. n. rundvleeseh. Ook kouweflesk.
koujerte, s. zeker gebrek in een paard.
— Dy guds het de kou j el te, zijn aderen
zijn wat bot.
kou'keal, s. n. vaarskalf, kalf van het
vrouwelijk geslacht, 't Bildt kusje. Tietj.
k o e'k e a 1.
"koukje, v. lompen, beenderen, enz. op
het veld en uit de slooten opzamelen.
koumelker, -meltser, s. m. houder van
eenig melkvee, die zijn melk en boter bij
kleine hoeveelheden verkoopt.
(melk)vee-houder in den Greidhoek, ter onderscheiding
van : bouwhoer. Zie grHdboer.
koumelkerij', -nieltserij, s. (het) houden
van eenig melkvee als bedrijf. — Ruerd
is weinmakker, en hy het ek hwet
koum elk e rij.
kou'-, kij-ôf leverje, v. een verkochte koe
of koeien afleveren op een bepaalde plaats.
kous-, kouwe-eagen, s. pi. koeien-oogen.
Hy sjucht it jild mei kouweeagen,
de hoeveelheid schijnt hem grooter
dan zij is: hij verteert alzoo te veel.
kous-, kouwegat, s. n. aars. achterste
van een koe, of gelijkende op dat van een
koe. — As de bern , hoerenkinderen, a 1tyd
e f ter de kousgatten, in den veestal,
bliuwe, kinne se hjar jn 'e
wrâld net redde. — Altyd nei de
kousgatten (of de kij yn : — It is in kousk e kou, gevormd zooals
een koe behoort te zijn.
kou-, kouweskar, s. n. zooveel land (in
een meente) als voldoende is voor zomer-
: weide voor een volwassene koe. Zie skar.
kouskitengrien', s. n. minachtend: een
t kleur-, of een kleur hebbende als die van
koeiedrek.
kous'-ûr, s. n. tepel aan den uier eener
koe. R. P. Zie úr.
kou(we), s, kooi. Vgl. fùgelknuwe.
kou'webalken, s. pi. (de) zolderbalken
in den koeienstal. Vgl. bûthúsbalken.
kouwebarte, s. koebrug. Zie harte.
kouwebartsje, s. n. brugje, dat men
over de stalgoot kan leggen. Zie bartsje.
kouwebynt, s. n. bint of balk tusschen
twee koestallen.
| kouweblom, s. madeliefje. Zie finneblorn.
Ook: roode-klaverbloem. Zie konweklaver.
kouwebonge, s. koeieblaas. Zie bonye.
kouwedea, s. n. voor: equisetum palustre,
; hermoes, een voor koeien schadelijk gewas.
| kouwedom, adj. Zie koudom.
\ kouwedong, s. koe(ien)mest. Zie dong.
kou(we)driuwer, s. m. koeiendrijver,
veedrijver.
kouwe-eagen, s. pi. Zie kous-eagen.
kou(we)f é, s. n. rundvee. Hsfr. IV, 40.
— Der wier forline freed net folie
t gat) to kouwefé oan 'e merk.
sjen, dêr ha'k myn noeht f en, het kouwefeint, s. koeknecht, begeleider
hoerenwerk verveelt mij.
en verzorger van af te leveren en per schip
— Dat hyasder liet in kousgat, is vervoerd wordende koeien.
van achteren niet fraai gevormd, Schelt., kouwef inster, s. n. venstertje voor ie-
MS.. 22.
deren koestal in den muur aangebracht.
kousgong, s. koegang. — A1 e a r w a e r d kouweflesk, s. n. -fot(s), s., -hier, s.
it traktemint fen 'e koster (te War- n., -hoarn, s., -hoeder, s m., hûd, s.
ga) bitelleút twa kousgongenyn -jaer, s. n. Zie de Enkelwoorden.
de p 1 e a t s f e n N. N., uit de opbrengst van kouwekappei", s. m. iemand die oude
een mate lands voor twee koeien.
koeien opknapt om ze jonger te doen schijnen.
kous-iten, s. n. koes-eten. — In kous- Zie byldhouwer.
iten hea, zooveel als een koe gedurende kouwekeaper, -keapman, s. m. koei-
den winter noodig heeft —, vier of vijf waenkooper, veehandelaar.
gens vol.
kouwekjitte, s. koe(ien)drek. W. Gribb.,
kous-jier, s. n. koeien-uier. W. Gribb., 8. 7. Zie kjttte.
Zie jier (= jaer).
kouweklaver, Noordel. s. roode of spaan-
kousk, iidj. als een koe. — Dy bolle sche klaver. Vgl. bargeklaver.
het k o u sk o 1 e a. — Dat hy nsilcr stiet kouwekleijen, s. pi. -kop, s., -Ie ar,
,'.ousk, met de hielen naar elkander toe­ s. n„ -lever, s., ljirre, s., -merk(e), s.
gekeerd. Schelt., MS., 80.
Zie de Enkelwoorden.
wumkes.nl

KOU. 88 KRA.
kouwemocider, s. voor: koeiendrek. Hsfr.
I, 201. Zie modder.
kou(we)mûrre, s. buitenmuur, waarin
de koevensters zijn aangebracht.
koirwepaedt(s;je), s. (n.). pad in de weide,
ontstaande door dat de koeien achter
elkander aanloopende, steeds denzelfden weg
volgen naar de melkplaats. — fig. Altyd
itselde kouwepaedtsje lans, altijd
in den ouden sleur voort, (ook) altijd hetzelfde
werk doen.
kouwepânse , s. koeiepens. Zie pânse.
kouweribben, s. pi. koeieribben, —
oudtjjds als schaatsen gebezigd. — 'k Wol
ride... tsjin de beste títjimm'
doarp, den ik op kouweribben, R.
ind T s , 196*. Vgl. J. ff., Nederl. namenk.,
31.
kouwesket, s. n. schutting tusschen twee '
koeiestallen. Vgl. handersJcet.
kouweskyt, s. koeiendrek.
kouweskûte, s. schuit tot vervoer van
vee, zooals er uit Friesland naar Holland
plegen (of plachten) te varen.
kouwesmoat, s. n. rund vet.
kouwestâl, s. koeienstal, stal voor twee
koeien. Ook: de gezamenlijke koestallen,
in een lange rij naast elkander. Hiervoor
meer algemeen: 11 b ú t h û s.
kouwestile, s. stijl onder het 'koebint',
en waaraan de koeschutting is bevestigd.
kouwestirt, s.koeiestaart. — De kouwestirten
hing je my de hals út,
gezegde van een veehandelaar, of van een
veehouder, die zijn bedrijf moede is.
kouwe-, koestirten, pi. scheldnaam
voor die van Berguin.
kouwestjerte, s. sterfte onder het rundvee,
(de) veepest. Alm. 1779.
kouwestok, s. veekoopersstok om koeien
te meten. Ook fiterstok.
kouwetek, s.n. koedek, grof linnen dekkleed
voor een koe in de weide om ze tegen
de koude te beschutten.
kouweweitsje, v. waken bij een koe,
die op kalven staat of pas gekalfd heeft.
krab, krabbe, s. krab (zeedier.)
voor: (de) Kreeft, als teeken in den Dierenriem.
Hl. alm.
krabbelje, v. aanhoudend krabben (krauwen).
— It kribele en 't krabbele,
W. D., Doaze, 105.
wumkes.nl
krabber, s. lat met ijzeren pinnen, bij
het turfmaken in gebruik.
kratoje, v. krabben; door den wind houden
(schipperstevm). — Better hâlze as
krabbe. Zie hãlzje. Vgl. ook klauive (v.).
kraech, s. kraag. Zie krage.
kraechje, s. n. boordje. — In wyt
kraech je om 'e hals.
kraeye, s. kraaien. — De hoanne
kraeit. — It bern kraeit itútfen
wille, giert het uit van pret.
kraei'jerdekraei, interj. nabootsing van
't hanegekraai. W. D., In Doaze, 14.
krael, s. coralium, koraal. Vgl. bloedkrael.
kralen, pi. (ook) de tusschen de bladoksels
zittende oogen van de 'krullelie'.
Vgl. koetsekralen.
krael'bejjen, s. pi. lijsterbessen. Zie koetsebeien.
krael'beibeam, s. lijsterbesseboom.
kraelje, v. parelen. — De wyn —, de
jenever kralet, parelt in het glas.
kraelleelje, s. krullelie. [Eig. králle
elj e. Zie krul.}
kraelpyoen, s. pioensoort, waarvan de
zaadkorrels worden gebruikt voor garneering.
Zie toskkralen.
krael(tsje)-agremint, s. n. garneersel
met koraaltjes. Zie agremint.
kraeltsjeblom, s. druifhyacint. Zieblauwekraeltsjes.
kraeltsjekût, s. n. vischkuit. Ook hird
kût. Vgl. kerltsjekût.
kraeltsje-riuwe, v. koralen aan een
draad rijgen, meisjesspel.
kraen, s. epistomium, kraan om vocht af
te tappen. — De kraen yn in fet, —
f en in kofjekanne.
grus, hijschtoestel op schepen.
kraen'line, s. het touw (op een schip),
waarmede de giek op- en neergehaald wordt.
kraenooch, s. n. strychnos nux vomica,
kraanoog, braaknoot. — Thé sa sterk as
kraen-ooch, zeer sterke thee. — Dy 't
siik wol traen op kin, dy kin wol
kraenooch frette as er soun is, R.
ind T. 2 , XXV». Ook krano.
kraensage, s. groote zaag om boomstammen
in de lengte door te zagen. Vgl.
skulpsage.
krage , s. kraag, halsboord, kraag aan

KR Al. 89 KRAP.
een kleedingstuk.— In stik y n 'e krage,
dronken. — Dat kin liini de krage
kostje, liet leven. Vgl. jas-, himclskrwje of
-krciech.
kraikelyng, Hl. s. krakeling. 'Aiekretikeling.
krâl, s. krul, kronkeling. — Set it
snioar f en in bar non de kers inkrâl,
den se il der in ongelok barre (bijgeloof),
ld. XIV. 102.
krâlje, krôljc, v. krullen, kronkelen a'.s
een worm, aal of slang. — In wjirni kr állet
as er trap e wirdt, Hsfr. VI. 177.
— De goadìnne (het geld), d y cl e k eningen
f en 'e wrâld as e ar me
wjirmen oan hjar foetten krâljen
sjucht, R. ind T.", 31*.
kram, s. kram. — In k ram op 'e d o ar.
ijzeren kram, waarin de deurklink zich beweegt.
Vgl. (loarslcram.
gekartelde schelp. Zie kaper.
dim. kramke. Vgl. pipekramke.
kramje, v. krammen. — In skûrde
panne kramje, — in s kikk en e klomp
kramj e.
den zeedijk met stroo-vlechtwerk bekleeden,
cm het indringen van 't water tegen
te gaan.
stroo of riet als dakbedekking door middel
van gebogen wilgentakken (krammen)
vasthechten. Vgl. bikramje.
krammele, interj. van afkeer.
kram(p), s. kramp. — De k r a m (p) y n
'e f o et.— f'ig. De krain(p) yn 'e pong,
geldgebrek.
krampich, adj. krampig, last van kramp
hebbende.
krampigens, s. krampachtigheid, aanvallen
van kramp. — Lést f en kramp
i g e n s.
kram/tried, s. n. ijzer- of koperdraad,
om iets mede te krammen, overdr. stoppelige
of ruwe snorbaard. — Wol m e n lij a r
ris lodderich tútsje, men rekket
noait dat kramtried mis, E. ind 'f. a ,
103". — 't Is o ft er yn kramt riedden
hinget, hij maakt bewegingen als een
marionet (van een fat).
krang, s. gedrang. — Yn 'e krang
f en 't folk koe men foar út noch tobek.
— R. P., Kea.pm., 122.
kra'no, s. n. soort grijs wollen stof met
dopjes, vroeger voor hemdrokken gebezigd.
Zie ook kraenooch.
krano-en, adj. adj. van krano (zie boven).
In krano-en onderbaitsj e.
kl'ânse , s. krans. — Prov. A s m e n d e
mest e keallen de kransen om hinget
is hjar de ad neiby. Telt. MS., 4.
— Kransen y n 'e k ê s s e n s, kransen
van bedveeren , door het bijgeloof als 't werk
van loovenaarsters beschouwd.
ijzeren ring om den scheepsmast, waaraan
drie oogen met schalmen voor het aanhaken
van sehijfblokkeu en touwen.
krante, s. courant. nieuwsblad. — Dat
j mei wol yn 'e krante, dat is iets bui-
[ tengewoons. — lede het f en 'e moarn
nei tsjerke west, dat mei wol yn 'e
krante. En Do ede het tsien goune
o]) 'e nijjiers-list tekene, dat mei
ek wol yn 'e krante.
kran'tebriefke, s. n. nota van een ontvangen
nieuwsblad. — De brievegaerder
komt alle feans-jierren mei it
kr antebrief ke.
krantedruk, s. romeinsche letterdruk,
ter onderscheiding van bibeldruk, z. d
krante drukker, s. m. drukker of uit-
! gever van een nieuwsblad.
krantenjjs, s. n. nieuwsberichten door
de couranten meegedeeld.
kranterekken , s. jaarlijksche afrekening
door de lezers van een of meer couranten,
die zij gezamenlijk voor rekening ontvangen.
krantsje, v. courantlezen. — Maeike
Jakkeles koe krantsje en almenakje,
zij was daarin bedreven. — Olfert
siet foar 't fin ster to krantsjen,
de courant te lezen, Sw. 1861, 71. — Wy
krantsje mei elkoar, lezen voor gezamenlijke
rekening een courant.
— Troch de wrâld krantsje, overal
bekend—, ruchtbaar maken. Vgl. it-, for-,
oerkrantsjc.
krap, adj. & adv. sober, armoedig;
schaarsch. — Dy liù hawwe it tige
krap, — it komt krap by hjar om.
— In krappe tiid, tijd van schaarschte.
— It krap ha, (ook) 't benauwd hebben,
lijdende zijn. — Ik hie 't tige krap
om 't laeitsjen to litten, kon met
moeite mijn lachen bedwingen. — Ik kom
gûd to krap for niyn rôk, kom to
wumkes.nl

KRAP: 90 KREAM.
kort. — Krap sile, tegen den wind zeilen. 1 kreakeltsjes. allerlei zoete gebakjes, Hsfr.
— Krap-o an, bijna, niet geheel. — IV , 18. — De kr e ak elin g d oun sj e, een
K r ap-o an t w a j i e r, — kr a p-o an in gedeelte van den volksdans de Skotske
poun.
trije, waarbij de dansenden zich in de fi­
— By de krap per-e in kom me, het ' guur van een krakeling bewegen.
kleinste deel of te weinig krijgen, — bij slot kreakje, v. kraken, door kraken breken.
van rekening te kort schieten.
— H w a de nút i t e wol, moat se
krapte, s. gebrek, schaars,ehte. —Prov. i kreakje, Telt. MS., 13. — Dêr wirde
It is bet ter mei de romte to rieden n u t e n kreake, daar wordt hevig getwist.
as mei de krapte, beter te veel dan te B. 466. Zie knappe.
weinig. — Dy liû sitteyn 'e krapte, een krakend geluid maken. — Dy stoel
hebben een armelijk bestaan. I kreaket.
kras, adj. flink, oppassend, verstandig, — It scil kreakje, het zal spannen. —
ordelijk. — In kras (hecht) âldman.— Hûndert goune fendykeareltolien
Hy is noch kras for syn jierren. to krijen, dat scil kreakje- — Ut dy
— In krasse boer, die zijn boerderij uit­ lap e gû d in bro ek for dy grouw e j onstekend
beheert. — In kras frommi,nge to meitsjen, dat scil kreakje.
ske, oppassende, zindelijke huisvrouw. — kreakkop, s. kom van kraakporselein.
In krasse hiíshâldster, Hsfr. X, 129. Hl. kraaikkop.
— In kras spul, — krasse boer- kreakwein, s. nieuw gemaakte boerenkerij,
een flink in orde zijnde zaak, — wagen, waarvan de assen nog ongesmeerd
boerderij.
zijn, waardoor deze luid kraken.
krasse, v. krassen, krassen maken, — kream, s. kraam, bevalling. — Yn 'e
met het achtereinde van het schaatsijzer in k r e a m moatte, — k o m m e, — w ê z e.
het ijs drukken, om de vaart te stuiten. Zie — Hja het in swiere kream Ie in,
skrasse. •
is niet moeite verlost.
knarsen. — It mês krast troch de — Prov. It iene komt fen 't oare
sâlte bûter. — Op 'e kiezzen kras­ yn 'e kream, 't eene is een gevolg van
se, op de tanden knarsen (van verkropten j 't andere. — In kream s on der bern,
toorn).
iron. een krom ongelukje, waarbij iets ge­
— Flokke en krasse, vloeken en broken of bemorst wordt. Vgl. miskream.
kijven. -— Vgl. bi-, út-, trochkrasse.
[Als 1° lid der samenstelling spr. kream
krauwe , v. contrahi, krampachtige druk- i of krjem, naar gelang van den tongval]
king of persing hebben op den afgang of \ kream, kreamme, s. kraam, tijdelijk
het teelddeel, als bij een in barensnood zijnde opgeslagen winkel. Vgl. blik-, izer-, koek-
koe, — ook wel kort voor het kalven. Oudfr. ] kream. — pi. k re a m ni e n.
krawa. ! kream'baes, s. m. eigenaar eener kraam.
kravel, s. eg. kleine deugniet. — Ha.' ! kreamberntsje, s. n. kraamkind.
scoestou heit hwet n ij s fortelle, kreambisite, s. kraammaal. Vgl. wive-
kravel? Ik scil dy dat praten ôfcleì.leare, A. Ysbr. (1808), 32.
kreambisytsje, v. het kraammaal houden.
kreak, s. kraking, gekraak. — Kreak kreambôle, s. op bestelling gebakken
yn'e skoen is in teiken, dat senoch krentenbrood, dat men aan een kraamvrouw
net bitelle binne, sechje.
zendt. Ook kreamfrousbôle.
kreak'bien, s. n. kraakbeen. Vgl. knars- ] kreamfrou, s. f. kraamvrouw.
Men.
kreamfrous-poffen, s. pi. poffen (zeker
kreake, s. galerij in een kerk.
rond gebak), als geschenk aan een kraam­
kreakel, kreakeling, s. krakeling , 8vrouw. Vgl. kreambôle. Zie pof.
vormig gebak. Hl. kraikelyng. — Prov. ; kreamhearre , s. m. kraamheer, de echt­
Alles moat in ein ha, sei de man, en genoot eener kraamvrouw.
hy biet fen in kreakeling. — Koe­ kreamlieine, v. bakeren. Zie kreamlie
on kreak els, (ook) koekjes en i warje.
wumkes.nl

KRKAM. 91 KBKB.
kreamheinster, s. f. baker. Zie kreamtcítrïder.
kreamje, v. in de kraam komen, bevallen.
kreamjefte, s. geschenk aan een kraamvrouw.
kreamman, s. m. man, die met een
kraam op de kermis staat.
kreamme, s. kermiskraam. Zie kreaiu.
kream(me)liû. s. pi. lieden , die met een
kraam op de kermissen reizen. Ook kreamm
ers-ljue.
kreammer (spr. ook: kremmer), s. m. kramer,
marskramer. Vgl. izerkreammer.
kreammers-waren, s. pi. kramerijen.
kreaœskip, s. n. schip, waarmee een of
meer kermiskramen vervoerd worden. —
It ynheljen fen 'e kr e am skipp en
wier in nocht f'or de bern.
kreamskonk, s. kraambeen, gezwollen
been, ten gevolge eener bevalling.
kreamwarje, v. bakeren. — Ut to
kreamwarjen gean. Vgl. hreamhehw.
kreamwarster, s. f. baker. V%}.kreamìwlu-ríer.
kreamwigge, s. kraamwegge. Zie kreamhùle.
kreamwiif, --wyfke, s. n. kraamster.
vrouw, die in een kermiskraam waren verkoopt.
kreamwynster, Hl. s.f. baker. Zie kreamwarster.
kreas, adj. & adv. netjes. — Sa kreas
as in krúsbei. — Hja stapte sa
kreas as in lioants. — In kreas ding,
een net meisje. — In kreas hoedtsje.
— Kreas f orklaeid , netjes aangekleed.—
Kreas prat e, correct spreken. Slj. en
Ej., 1890, 333'. — It stiet er al kreas
f o ar, de zwangerschap der jonge vrouw
wordt zichtbaar.
— De holle waerd my kreas, ik gevoelde
mij beleedigd. Vgl. Bijek. 1893, 5.
kreau, s. kreet, schreeuw. G. J. I, 24,
30. Vgl. skreau.
kreauwe, v. kribben. — De j onges
boartsje en kreauwe op 'e strjitte.
Vgl. R. ind TV, 172".
twisten, vooral bij spel om winst of verlies.
— Ik kaertspylje net graech mei
Bauke, hwent hy wol altyd kreauwe.
Vgl. bikreavire.
kreauwer, &. eg. krakeeüer, twistziek
niensch, vooral iemand die bij 't spel of een
wedstrijd altijd krakeelt.
kreauwerij', s. krakeel, vooral bij 't spel
of een wedstrijd. Vgl. r/ekreau.
kreazens, s. netheid, bevalligheid. —
Hjar kreazens en tsjeppens hie
miette noch roai, H. Z., Ts. tuwzen, 189.
energie. — (troch it ierdappel-iten)
giet alles oan 't sinkjen; nin kreazens,
f o art f arren of kreft mear,
R, ind T. ! , 317'.
krêbbe, s. krib. — In krébbe yn 't
bedsté, als slaapplaats voor kinderen.
paardekrib. Zie hijimtekrêbbe.— Hy wol
net op 'e krêbbe oan, hy keart de
krêbbe it gat ta , het paard wil niet
eten , Schelt., MS., 30.
— En hja (Maria) belle hjar earstberne
soan en biwoelle him yn
doeken en lei him yn 'e krêbbe,
Colm. Lukas II, 7.
— Hy is in besten oan 'e krêbbe,
heeft goeden eetlust, overdr. ook van menschen.
— De krêbbe (ook it rib) hinget
d ê r h e e c h , schraalhans is daar keukenmeester.
krêb'bebite, v. op den rand der krib
bijten (leelijke gewoonte van sommige paarden).
— Prov. Dy 't ienkear oan'tkrêbbebiten
west het, wol wer, eens aangenomen
slechte gewoonten worden bezwaarlijk
voor goed afgelegd, (ook) een weduwe
of weduwnaar wil gaarne hertrouwen. —
Vgl. kvebbestinnt'.
krêbbebiter, s. eg. aan de krib bijtend
paard. Vgl.:
krêbbestinder, s. eg. paard dat stenende
aan de krib bijt.
krêbbestinne, v. stenende aan de krib
bijten.
krebiel', kerbiel, s. n. karbeel, schuinsche
steunpaal tusschen den stijl en het bint
eener schuur. Vgl. swinge.
krebin'tich, adj. stram van leden, krukkende
(door ouderdom of koulijden). — Sa
krebintich as in kroade. R. ind T. 8 ,
9'. Ook kerbintich.
krebintichheit, krebintigens, s. stramheid
der ledematen, gebrekkeln'kheid. — Ik
kin hast net fen 't bêd ôf nei de
stoel kom me fen klearebare kre-
wumkes.nl

KREB. KREU.
bintigens. — Genezende alle sykte
en kr eb int ie h heit, Halb., Matth. IV, 23.
krêbje, v. uit de krib eten. — It hynsd
e r wol net k r ê b j e.
overdr. eten in 't alg. (ook van menschen).
— De hynsders yn 't 1 ân en derainsk
e n y n 'e j a c h t w e i d e o a n 't k r 6 bj e n ,
v. d. M. — Hy kin swiet krêbje. met
smaak eten.
kreboestich, adj. Zie karboestìch.
kreeft, s. cancer. kreeft (schaaldier),
(ook) teeken in den Dierenriem.
*K.reek, s. eg. Griek, inwoner van Griekenland,
ld. IV, 183. e. a.
kreek, s. aanspoelseì tegen een waterkeering.
—De kreek swylje, — by inoar
lielje. Ook kryk, krik e.
kreep, adj. deeglijk en netjes. — Ik ha
hjir yn ús r;e-! de kreepste bakkerij,
W. D., In Utfenh, 38. — Jy habbe
hjir in kreep spul, lânhearre, it
húske mei stientsjes opset en 't
lid mei koperen knieren, zei een
boer, die den regenbak voor 't heimelijk gemak
aanzag.
krêft, s. kracht. — Prov. N e i 't de in a n
is, is syn krêft, men mag van ieder
mensch niet evenveel vergen , Salv. MS., 93.
— It spul stiet-yn syn krêft, de uitvoering
eener zaak is flink voorbereid. —
Dêr het de faem krêft op, veel zin
in. A. 336.
interj. Krêft! hy lie sa folie, om
syn Roaits yn 't hert, G. J-, I, 7.
krêftde'dich, adj. & adv. krachtdadig,
sterk. R. ind T. a krasse, k r e k t e k e a r e 1, Hsfr. — I e n ,
dy neijerhân folie krek ter op syn
spil wier. K. ind T.
, 299''.
sprktl. krachtdedich, -dadich, in
den zin van: uiterst, in hooge mate. —
Krachtdedige mâl, — lilk, — ondoge
n s . . . Ook :
krêftich, krachtich.
krei, s. eg. kraai. R. P., líeapm. Zie krie.
kreilen, s. pi. wild opgeschoten struikof
boomgewas, vooral op lage, waterachtige
landen. — lire il en en s t re wel 1 en. —
Ook: laag en drassig land met wild struikgewas
begroeid. (Small. Opsterl., Haskerl.).
Vgl. J. W., Fr. Naaml., 222".
*Kre'kelân, s. n. Griekenland. Wl. ld.
XVI.
krekt, adj. & adv. (Fra. correct), nauwkeurig,
nauwlettend, net, juist. — ... in
a , 2Õ5''. — Dy faem
is de krekste net. munt niet uit door
netheid en zindelijkheid. — It kin net
krekt er, niet juister, R. ind T. s , XXVIII».
— Sa krekt kinne wy dat net ha,
zoo nauw kunnen we 't niet nemen.
— Krekt! der h a j y i t! juist! zoo als
ge zegt.
krekt'-allyk, krekt-en-allyk, adj. &
adv. juist —, geheel gelijk, evenzoo , net (alsof).
Dat bûntgûd is krekt-allyk f en
sta el en kleur as min es. —Wy binn
e yet 1; r ek t-aliik e fier as jister,
sedert gist «ren niets gevorderd. — 't Is
k r e k t a 11 y k o f-s t o u net w i i s biste.
krektens , s. netheid , nauwkeurigheid ,
n au wgezetheid.
kre'menij, kremeni'kes, interj. bastaardvloek.
— Kremenikes noch ta!
flapte hy der út, Alm. 12«.
kremis, interj. van verwondering. —
Krcmis noch t a ! Kremis y n 'e
kroade! hwet in nioaije grap. Vgl.
't.voorgaand art.
krepel, adj. kreupel. R. ind T. a passim.
Zie kreupel.
kret, s. n. mestkruiwagen. — Sa lompe
n a s i n k x et. — Vgl. äon

KKK'L. • ):? KRIK'/.
kreupelens, s. kreupelheid. \'gL 1-weh,
manie.
kreupelich, adv. kreupelend. — K r e upelich
gean.
kreupelje, v. dandicare, kreupel gaan.
kreu'pels(j)uelit, s. geeuwhonger. Zie
geatihonger.
kreut, s. m. & n. (kleine) dreumes. —
Dy lytse kreut (van een jongen),— dat
lytse kreut (van een meisje).
kreuteltsje, s. n. charadrius cant ianus ,
strandpluvier. Zie strânljûrk.
kreu'zebei (Makkínga), s. vacciniitia oxijeoccus,
roode veenbes.
kre'velje, v. krevelen, krieuwelen. jeuken
, kittelen. Zie krìbelje
krewei', s. n. Zie karwei.
krewel'je, v. vreemde bewegingen maken.
Hsfr. III, 138. Zie 't volgend art.
krewel'len, s. pi. vreemde of bespottelijke
lichaamsbewegingen. Ind.B.65. — H3knypte
de en gen ta en makke sok- ,
ke nu ver e kr e wellen, Hsfr. III, 190. [
Verg., hrewelje.
krib, 3. n. kribbekat, kribbige vrouw of j
maagd. — Dy lytse kat, dat isinkrib.
— In boas krib fen in wiif, vinnige,
(ook) inhalige vrouw. — De âlden wol Ie
dat krib wol s 1 i t e , aan den man heb |
ben, Bijek. 1860. 54.
kribbekeu'rich, adj. moeilijk te voldoen,
veel aanmerking makende.
kribbekeurichheit, kribbekeurigens,
s. ontevredenheid, (bet) moeilijk te
voldoen zijn. Vgl. vorenstaand art.
kribbich, adj. kribbig (meest van vrouwen
en kinderen). — In kribbich fa.uke.
A. passim. B. 349.
kribelekrabbelje, v, krioelen. — F i s k
en o ar 1 y t s en gr e a t b i s t egû d, dat
soiider resten t r o c li in-oarskript
en krib el ekr abbele t.
kribelje, v. krevelen, jeuken, kittelen.
— Dat fanke sei do tsjin hjar mem:
il Syn her te is sa soar! Hwent hy
(de 'koude' oude man) kin my net kribelje.
Oud liedje. — It kribelt my sa
om 'e hals.
kriebelen, slecht schrijven.
kri'belkrabbel, s. n. gekriebel, (ook)
slecht schrift. Hsfr. III, 224.
kribje, v. kribben. A. 44.
j 'kryciis'bídriuw, s. n. krijgsbedrijf. A,
B.. Doarpke, 30.
krychsbinde, s. krijgsbende. Eol. antw.,
47.
krychsfeint, s. m. krijgsknecht. Matth.
VIII, 9.
krychsfinzene, s. m. krijgsgevangene.
Hsfr. XII, 164.
[ krychshaed , s. n. krijgshoofd , overste ,
opperbevelhebber. Hsfr. II, 151.
krychshelt, s. m. krijgsheld. R. ind T.",
69".
J krie, s. eg. corcu.1, kraai. — Derrint
j nin krie op ien bien. Telt. MS., 11.
— Faiigt de fleande krie earne
eat, í| ien dy sit dy kriget neat,
G. J. I, 10.— Skiere krie, bonte kraai.
Zie skieryock.
kriel, s. 11. colleet. kriel, kleingoed, als:
kleine aardappelen, visschen, (ook) kleine
kinderen. — Der wieme in hele boel
bern op 'e wei, al leg e ar re fen dat
lytse kriel.
Ook: allerlei kleine door elkander wriemelende
insekten.
ki'ielje, v. krielen, wemelen. — Yn 'e
poel dêr wier gepolsk en stil gewoel
fenlibben gûd, dat troch ino
ar krielet, W. D., Ut-Thús, 95.
kriem, s. wending, draai. — De f o erman
foei mei de sein om, om 't er
•de kriem t o k oart n aem.
— Dat sit lang y n 'e kriem, die
zaak blijft lang in onderhandeling of behandeling.
krieme , v. wenden, zwenken.—Koart
kriem e, een korten draai nemen. — Hy
kin koart krieme, fig. spoedig besluiten
en van besluit veranderen, — ... net
koart krieme, hij is omslachtig, — dralend
in al zijn doen. — 0111 raar koart
to kriem en, om 't maar kort te zeggen,
Hsfr. XIII, 193.
kronkelen (van een rivier). ld. VI, 50.—
Ook :Itpaeddathimk riemend e-wize
om de blomparken slingere, Forj.
1890, 25.
— Hy bychtte alles hwet er wist,
der wier net tsjin to kriemen, daar
kon hij niet voor omleggen, R. ind T. 2 , 206*.
kriezje, kriizje, v. krissen, knersen.—
Ho krieze en knarse it gleone
wumkes.nl

Kim. fl- . KKIM.
ewird troch f1êsk, troehskonkeen
skoften, E. P. Vgl. yirzje.
— Kriizjende (ook kniezjende) j
boarsten (door gevatte koude). It j. Frysl, ;
209. Zie knie:,'.
krige, v. tegen elkander kampen , wedijveren.
— Hja koene 't beide wol, |;
dy 't tsjin hjar op in krigen lei ,
hie gau de miette fol, W. D., Heam.,
97. — Mei krigen helpt men elk o ar
foarút, Fr. Volksbl. 1882. Ook kriigj
e , z. d.
krigel, adj. ijverig, moedig, volhardend. :
— Sa krigel as in bij. — In krigel e ;
kearel, die altijd in de weer is voor zijn
belangen , [d. IV , 70.
krigelens, krigelheit, s. ijver, volhar- ;
ding.
kriger, s. m. krijger, strijder. — Dy
sels de wonnen f en 'e krige rs for ;
boun bet, R. ind T. a , 381".
kriich, s. krijg, strijd. — 't Is in kwea
kriich dêr 't al bliuwt, Burm. — Dêrgjin
kriich, strijd, moeite, is, is gjin :
e ar e. Salv.. MS., 6?.— Hja ride —, rinne
om kriich, om strijd of om het hardst.
— Ook pronkje, swetse, s û p e om
kriich. ]
kriich, s. eergevoel, betamelijke eerzucht,
geestkracht. — Sloffe frouliû hawwe ;
kriich noch ska m te —, kriich noch
skreau.— Dêr sit wol of gjin kriich •
yn, kracht of zucht om vooruit te streven.
kriich'stik, s. n. krijgsbedrijf, oorlogsfeit.
R. ind T. 2 voor: gestolen, — van daar: Krijen is
stellen, schertsend of' haarkloovend antwoord
op de vraag: Hwer ha jij dat
k r i g e, - h w er is d a t tok r ij e n ? te
bekomen. — Op 't krijen Of, op het punt
om elkaar aan te grijpen, — te vechten.
— 11 sci 1 mei' hj arren wol ris op
in k r ij e n g e a n , — wol ris k r ij e n
wirdü, zij zullen nog wel eens man en
vrouw worden. — Ik kin dat net goed
krije, daar geen vrede mee hebben, —
't wil mij niet aan. — I in men by 't
hert k r ij e, tot medelijden of hulp bewegen.
—- Dêr wier 't om to krijen, om
te doen, R. ind T.
, 69'. '
kriigje, v. wedijveren. — Twa ut er- j
sten dy tsjin elkoar krigen. Bijek.
1846, 1. Zie krige.
kriizje, v. Zie kriezje.
krjjbeet', s.n. handvatsel. — Dêr is gjin ;
krijbeet oan, men weet niet waar men
t moet aanvatten.
krjj'boartsie, v. krijgertje spelen. Ook
krij o an-b o artsj e.
krije, v. krijgen. Ik krij, hy kriget
of krijt; ik krige, ha krige, krijentle, to
krijen. — Dy 'tearst kriget, hat it,
ieder trachte de eerste te zijn, waar iets te
halen valt. — Wy krije in n ij e lampe,
zullen er een hebben. — It giet om 't
habbeii en krijen, om 't mijn en dijn.
— Hy het hwet krige, euphemisme j
2 , 251*. — Dêr ha wy
neat mei to krijen. niets mee te maken.
— Hwet is der alom'tjildinboel
t o k r ij e n, te zorgen en te strijden, Fr.
Wjn. 1861, 75. — It is der o er al to
krijen, overal is woeling en beroering.
kryk, s. Zie kreek.
kryk, s. prunus cerasus, kriek, soort
kers.
kryk, adj. veeg, bedenkelijk. — It het
kryk stien. — It is mei dy faem ek
kryk, leau 'k, ik vermoed dat zij zwanger
is. — It is mis mei keapman
Route, 't is kryk, liearl zijne geldzaken
zijn in de war.
kryk, adv. pak aan! er op los! — Ik
haw in wike útfenhûs west nou is
't m o a r n w e r kryk, moet het werk weer
worden opgevat. — Sneintojoun is 't
wer kryk, zullen we pret hebben, daar
moeten wij bij zijn.
krik (Wierum, Peasens, Modderg.), s. kruk,
steunstok- Zie kruk.
krik, s. eg. anas crecea, kleine taling, dim.
krik je. Zie pyptielling.
krikel, s. vrucht van de sleedoorn. Zie
volgend art.
krikelbeam, s. prunus .yrinosa, sleedoorn.
S. K. F., Lijst.
krykje , 't Bildt. s. n. krekel, tmiskrekel.
Zie hakkers-ynt.ye.
krimelje, v. krioelen. — Krimelje en
wr i m e Ij e.
krimmenaes'jes, s. pi. bastaardw. (van
het Fra. réerimination): ontevreden gemor.
— Lys het altyd in liiffol krimmenaesjes,
zij klaagt over alles en allerlei.
krimmenear(de)rich, adj. geneigd tot
wumkes.nl

Kim..
'klagen, •-- morren. -- Pier is s a'n krim-
111 e n e a r r i g e ltearel; as 111 e n li i m
heart is 't allegearre allike slim.
krimmenear'je, v. (Fra. se rêcriminer),
luide morren, klagen, zeuren. R. ind T. 3 ,
51*. — Mar it is nou al sa let, krim-
m en e ar re mast er, H. S., Telt., 47.
krimmeiü'kes, interj. Zie kremenikes.
krimmetaert', s. crcmor tartari, als huismiddel
afzonderlijk of' vermengd met rhabarber
gebruikt.
krimp, s. in: Krimp jaen, zwichten,
den strijd opgeven. Vgl. bilics, kamp, keap.
krimp, s. nood, gebrek. — D ê r is —
of hja ha noch gjin krimp.
krimpe, v. krimpen. Ik krimp, ik kromp ,
ik ha krompen, krimpende, to krimpen. —
Lekken krimpe, doen krimpen doorliet
vochtig te maken. — D e w y n k r i m p t,
draait tegen de zon in, tegenover ú t sj i 11 e,
z. d. — Krimpe f e n p i n e.
krimpe, s. ruimte tusschen twee rechthoekig
samenkomende buitenmuren van een huis,
of tusschen twee schuin oploopende daken .
(Holl. zak).
krimpich, adj. krampachtig. — Krimpich
op 'e in age, Sw. 1868, 19.
kring, s.n. kreng, dood dier, aas.
scheldwoord voor: slecht of ondeugend
vrouwspersoon. — In ondogens kring
fen in fanke. — In gemien kring
f en in wiif. — In âld kring, gierig
oud wijf, R. ind T. G , 318'.
kring, s.circulus, kring. — Yn 'e kring
om 'e hird stean, R. ind T. 2 , 53í. Zie
ring.
kringe, v. dringen, om zich plaats te maken
in een volkshoop. Ik kring, ik krong,
ik ha krongen, kringende, to kringen.— It
folk krong sa, Sw. 1869,' 46. — Mei
folie kringen, stjitten en stompen,
na veel gedrang, stooten en duchten, v.d.M.
Lángeanne, 28.
kringel, s. kronkel, kronkelende figuur.
— Lange kringels om 't hele skrift
hinne, R. ind TA 402 J .
krinke, v. krenken. It krinkt, kronk
(krinkte), het krinkt, krinkende, to krinken.
— It krinkt my, doet mij leed, — verdriet.
krinkel, s. kink. — In krinkel yn 't
t o u, een kink in den kabel. Zie kinkel.
iíRÍP.
krinkelje, v. krinkelen, kronkelen. --
11 y k r i n k e 1 e h i in y n a 11 e r h a n n e
bochten, Hsfr. XI, 147.
krint, s. korint, krent.
krinten, pi. (ook) ivon. puistige uitslag.
— Krinten om 't kin,
krint, s. achterste. Zie krintekoer.
I — Hy het it for de krint, heeft het
beet: is ongesteld.
krin'tebeamke, s.n. ribes alpinum, alpenbessenstruik,
in ouderwetsche 'bloemtuintjes'
gekweekt.
krintebôle, s. wittebrood met krenten.
Ook bonte bôle [z.ä).
krintebôltsje , a. n. rond krentenbroodje.
krintebrea, s. n. soort zoogenaamd zwitsersch-brood
met krenten.
krintefet, s. n. krentenvat (bij den bak-
; ker). — Don hest ta de bakker zijn
j krintefet si 11 en, — fen de bakker
| s y n k r i n t e n s t e 11 e n , iron. tegen iemand,
die uitslag aan 't gelaat heeft.
| krintehalske, s. n. fijne soort krentenbrood.
Zie trowpkebôle.
krintekakker, s. m. schimpend voor:
gierigaard. — O! dy ftldkearl is s a'n
krintekakker.
krintekoeke, s. krentenkoek.
krintekoer, s. voor: achterste. — Jow
hini in slach foar syn krintekoer.
— Hy foei op syn krintekoer. Zie
krint en koer.
krintekrúske, s. soort krentenbrood. Zie
krúskebôle.
krinterich, adj. krenterig: karig, gierig.
— Net sa krinterich, mei in arbeider
om in sint-m annich tsiere.
krintepofke, s. n., -strou, s., -stútj
s. Zie de Enkelwoorden.
kryoel' , s. n. krioeling , het door elkander
woelen. — Ik joech my át it kryoel,
buiten 't gewoel der menigte, Hsfr.
lil, 94. Vgl. merke-kryoel (Hsfr. VI, 153).
kryoelje , v. krioelen , door elkander woelen
, wemelen.
krip, s.n. Pr. crêpe, krip, rouwfloers.
krippe, v, kruipen. — Ljepste hjoed,
raoarn m e i s t e krippe, 6. J. 1, 54.
— Lésten ... hja binimme ús hert
en moed, || Dat ds skonken krippe,
Ibid, 57. — De eangste kript him
djipper stees oan 't hert, R. W.
wumkes.nl

KK1.S. l M KUIU.
krispi'nus, krlspia'nus, interj. licht
vloekwoord. — Krispinus! noch ta!
krissel(tsje), krizel(tsje), s. n. kriezel(tje),
krippeltje. kruimpje. Zie griinel(tsje).
krys(t)'beam, s. kerstboom, in de laatste
helft der 19e eeuw uit Duitschland hier
in gebruik gekomen bij sommige kinderfeesten
; niet in het huisgezin.
krysttolok, -stobbe, s. n. blok of boomtronk
, 0^5 kerstmorgen aan den haard gelegd.
— Hy foun it hele hûsgesin oan 'e
h i r d, d êr in g re a t krystblqk al
laei to ba men, R. inrl T. 5 , 398'.—Ageb
o e r s e 11 e in ka n n e mei bier by 't
barnende krystblok del, Ibid. 399'.
krystbôle, s. (een) krentenbrood, dat de
bakker tegen kersttijd aan zijn klanten ten
geschenke geeft.
krystdei, s. kerstdag. — K ars te en
twadde krystdei. Vgl. krysttiid.
kristen, s. eg. christen.
kris'tendom, s. n. christendom.
kristenjoad', s. m. tot het christendom
bekeerde jood.
kristenleare, s. (de) christelijke leer.
Sw. 1863, 11.
kristenminske , s. eg. christenmensch:
fatsoenlijk mensch.— Ilwet kristenminske
scoe sa'n earme widdou oan 't
lot oerlitte kinne? — Dat malle
dwêrskoppige wiif, dêr kin gjin
kristenminske mei oer de wei, Bijek.
1893, 19.
kristensiel, s. voor: fatsoenlijk menseh.
— Hwet kristensiel kin by sok mal
waer bûtendoar forkeare.
Ook als interj. — Myn kristensiel
noch t a! h o k r i g e s t í t y n 'e kop?
krystgoes, s. gans, die men bij het kerstbrood
pleegt te eten. II. ind T. 2 kerstdag. — Krysttiid en St. Steffen,
eerste en tweede kerstdag. V
, 405°.
krystjoun, s. kerstavond: de dag, die
aan kerstmis voorafgaat. 13. 526.
krystkoeke, s. kerstkoek, koek als kerstgebak.
Burm. 21.
kristlik, adj. & adv. christelijk. — De
kristlike godstjinst, Sw. 1863. 11. —
Wy moatte kristlik en minnistlik
mei eikoer libje, eerlijk en oprecht.
krystmoarn, s. (de) morgen van den
eersten kerstdag, (ook) de Ie kerstdag.
krystnacht, s. kerstnacht.
krysttiid, s. kerstmis, (ook) alleen de eerste
T gL krystdei.
I krystwieh, wigge, s. kerstbrood : witi
tebrood met of zonder krenten, voor de
kerstdagen gebakken. Vgl. sopwich. Zie
xrích.
kryt, s. n. creta, krijt. — By immen
yn 't kryt stean, iemand iets schuldig
! zijn. — By de divel wol ik net yn
I 't kryt, hwent dat is i n m â 11 e j i 1 d-
I sjitter, Wiers. f. M. J., 11. Vgl. boere-,
\ kastìeinskryt.
krite, s. kreits, omtrek, afgebakend veld
(als voor een kaatspartij), afdeeling eenervereeniging.
— Ik wier lêstenyn in moai
skiklike krite, in een streek waar ik
tamelijk goed koopers vond. A. Ysbr. (1808),
1. Vgl. omJcrite. — In krite fen 't selskip
for fryske ta.el- en skriftenkennisse.
polder, omdijkt land. — Myn lân leit
i yn in krite, binnen een polder-of ringdijk.
i Vgl. simmerkrite.
krite, v. krijten, weenen. Ik kryt, ik
I kriet, ik ha kriten, kritende, to kriten. —
Saske-moi... koehjarGabenet
kriten sjen, B. ind T. 3 , 10*.
piepen, krijschen. — It kriten fen de
d eakis te-skr o e v en , Hsfr. XIII, 50.
kriterich, adj. schreierig. — In kriterich
bern.
piepend, schril. — Syn lûdwierskil
en kriterich, W. D., Nut-nockt. 61.
kri'tesleatten, s. pi. slooten binnen een
polder of omdijkte landerijen, tot afvoer van
water naar den molen.
kryt'hinkershoutsje, s. n. hinkhoutje.
Zíe hinkelíocrä.
krythinkje, -hinkelje, v. hinkebaan
spelen. Vgl. parkhinkje.
krytstreek, s. krijtstreep Zie streek.
krytwyt, s. n. krijtwit, gemalen krijt.
krytwyt, adj. zoo wit als krijt. — ...
krytwite tosken, E. ind T. a , 114*.
krytwytsje, v. met krijtwit (in water
gemengd) bestrijken. — De foegen twisken
de stientsjes, muurtegeltjes, krytwytsje.
krius, s. n. en samenstellingen, zie krús.
kriuwel, s. krevel, jeukte, prikkeling,
fig. hevig verlangen. — De kriuwel yn
't gat ha, geen oogenblik stil kunnen zit-
wumkes.nl

KRIU. 97 KBOD.
ten. Vgl. rydwjirm.
kriuwelje, v. krevelen. Vgl. krevelje.
kri'zeltoskje, v. knarstanden. — Krizeltoskje
as in âld wear. B.488. Vgl.
kriizje.
krizel(tsje), s.(n.). kleinigheid. Ook
krizels-krom. Zie krissel.
kroade, s. kruiwagen. — In holle —,
in platte kroade. — Immen foar
de kroade ha, — ride, voor 't lapje
houden (Sw. 1892, 41), — om den tuin leiden
(Hsfr. III, 259). Vgl. bakkerskroade;
äongkroade; sûkereïkroade.
kroade-ear'men, -sbjirren, s. pi. armen
van een kruiwagen.
kroadepaed', s. n. pad, zoo breed, dat
men er met een kruiwagen langs kan, (ook)
het recht van 'kruiwagenpaö. /over den grond
van een buurman.
kroader, s. m. kruijer, ieniarid'die kruit.
Vgl. dong-, yeske-, modderkroader.
kroa'ders-jild, s.n. kruiers-loon. —Prov.
Dy 't op syn eigen skonken gean
kin,is frij f en kroadersjild to j aen.
kroaddeskjir'ren, s. pi. Zie kroadeearmen.
kroadetsjel', -tsjil, s. n. kruiwagenwiel,
schertsend voor: rijksdaalder, Holl. 'achterwiel',
— hiervoor ook eftertsjel.
kroad'fol (spr. kroát-), s. n. kruiwagenvol
, zooveel als er in of op een kruiwagen
kan. — ïwa kroadfollen sân.
kroadsje, v. kruien. — Hy kin syn
eigen kroade net kroadsje, zonder
geldelijken steun zijn maatschappelijk standpunt
niet behouden.
langzaam, als achter een beladen kruiwagen
gaan. — Dêr kroadet er hinne.
— fig. Fen de tafel fen 'e Prins kroade
de ierappel njunkelytsen nei de
tafel fen 'e rike liû, R. ind T. a , 311*.
— Vgl. for-, opkroadsje; dong-, modderkroadsje.
kroadtsje (spr. kroátsje), dim. n. kruiwagentje.
Vgl. bernekroadtsje. — Domme
Hans sit op 't kroadtsje en hy komt
er gauwer as dou mei dyn wysheit.
A. 762. — Hy kin syn kroadtsje deiwol
by skouwe, weet wel te zorgen, dat
hij goed zijn deel krijgt. Vgl. slydtsje.
kroadtsjefol, s. n. (een) kruiwagentjevol.
kroan, s. corona, kroon, vorsten- of eere-
kroon. — Immen de kroan fen 'e
holle nimme, door slecht gedrag onteeren,
— in kroan opsette of ... op 'e
kop sette, schande aandoen.
— De kroan fen 't kammenet, bovenstuk
van houtsnijwerk.
— De kroan fen in kies.
vroeger: muntstuk, thanswaarde van ƒ2.00.
ranunculus arvensis, aardranonkel, soort
boterbloem.
kroan'dea, adj. morsdood.
kroan-earte(n), s. pi. soort erwten.
kroan-izer, s. n. ijzeren spil in een watermolen.
kroanje, v. kronen. — Mei frede-oliven
kroane, Hsfr. IV, 11.
kroan(j)e, v. voor: kreune, z. d. —
Pibe kroande en riboske, R. ind T. 2 ,
13". — De faem bigoan to weinen
en t'o k*roanen, Ibid. 368*.
kroar^op, s. n. voor: gelief koosde drank,
jenever. — Den komt it'Si^iansop, de
jenever, op 'e tafel. R. ind T. 2 , 268".
kroantsje (spr. meest: -oá-), s. n. kroontje:
gouden halssieraad der vrouwen in den vorm
van een kroontje, aan een snoer van gitten
.of koralen.
kroant'sje-slange, s. 'kroonslang', een
slang, die, naar 't volksgeloof, een soort kroon
op den kop heeft.
kroas, s. n. kroos (waterplant). Vgl. eine-,
k'ikkertskroas.
klein goedje, kleine menschen, — kinderen.
Fr. Lêsb., 105.
kroasgje, •v. in het kroos slobberen (van
eenden). ySw. 1851, 11.
krouskje (spr. -oá-), v. krassen als een
raaf. Sw. 1850, 62. '
kroaskje, v. sukkelen: langzaam voortgaan.
Sw. 1877, 49. Vgl. kroskje.
krob(be) (spr. -ó-), s. alg. naam voor verschillende
soorten van schild- of halfvleugelige
insekten. Vgl. bean-, houtkrob; stienkrob.
s. n. overdr. achterlijk kind.
krobje, krobberje, v. met korte, snelle
stappen zich voortbewegen. — It reidhintsje
krobbe(r)t trochitreid. A. 604 605.
krôdde, s. sinapis arvensis, krodde, herik
, een den grond uitputtend onkruid, waarvan
het zaad wel eens in de gerst en alzoo
ook in de gort voortkomt. — Itminskelibben
is altyd gjin rys mei re-
wumkes.nl

KROB. 98 EROM.
zinen, it is ek wol ris groat mei
krôdde, R. ind T. a , 9». Ook keik.
krôd'defûl, adj. met veel krodde. — It
lân (bouwland) is krôddefûl.
krôddeluke, v. krodde uittrekken, om
den grond van dit onkruid te zuiveren.
kroech, s. kroeg, kleine herberg, tapperij.
L. in W., 72. Vgl. sAphûske.
kroeke(stelle), s. Hl. kinderstoel. Zie
hakstoel.
kroes, adj. krullend. — K r o e z e w e agen,
krullende golven, R. ind T. 3 , 102".
— In kroes bosk hier, een fraaie
haardos, Hsfr. IX, 3.
— It hynsder set in kroezenekke,
een fier gekromden nek.
fier, trotsch, afkeerig van kruipen en vleien.
— As dy de kop kroes stiet, kom
den net oan 't hof.
prikkelbaar. — Wirdt de holle him
kroes, Salv. 81. Vgl. kreas.
kroes'kop, s. eg. krullebol. — In lytse
kroeskop.
adj. krulkoppig. — In kroeskop reabonte
kou, Hsfr. IX, 66.
kroezje, v. doenkrullen. — Men kroezet
it wiet, doet het water krullen, door
het te beroeren, Salv. 67.
krôk, s. n. zaad en kaf blaadjes als afval
van hooi. Ook krop. Vgl. heahrôk.
krôkje, v. met kleine, dun gezaaide
vlokjes sneeuwen. N.Holl. krokken. — It
krôket of deloft krôket.
krôkje, v. een geluid maken als padden.
— Depodden krôkje.
hoorbaar oprispen. — Doukrôkest as in
pod. — De radyskes krôkje sa swiet.
krokkedil', s. krokodil, dim.:
krokkediltsje, voor: klein, snibbig
vrouwtje.
krol (spr. -ó-), s. krul. — It hier op
'e krol sette, Eman, 5. — Hyhet in
krol mear yn 'e stirt as in baerch,
hij is een pedante pronker.
krollen, pi. overtollige, versieringen of
— versiersels. — Faek forteldeeralderhânne
lytae forteltsjes. Folie
krollen wieren der net oan, mar
hja taesten op 'e lever, R.indT 2 , 63'.
— Fr. Wj'n. III, 76. Vgl. franjen.
krol, adj. krullend, kroes; luimig, eigenstijfzinnig.
—Krol hier, krol sin, Holl.
wumkes.nl
kroes haar, kroeze zinnen. — Der ia nis
klirk sa krol as de klaerkampster
krolhierrige klirk. He are! al'leklirken
is hy to krol, Oud Schibbolet. Schelt.,
Sprkw. II. Vgl. kroes.
krolder, s. krul, kronkeling. — In...
slange laei him om syn hals yn
krolders, R. P. — Krolders mei de
pinne, pen-versieringen. R. ind T. a , 402*.
— De bern meitsje krolders fen
hynsteblom-s tallen.
krolderich, adj. krullend. — Kr o lderich
hier. — Krolderige letters, los
uit de hand getrokken krulletters.
krôlje, v. kronkelen. — De fust krôlj
e , de vuist ballen. R. ind T. a , 47". Zie krâlje,
krolje, krolle, v. krullen. — Myn hier
wol krolje as in biezemstok, dus
niet.
krollich, adj. krullig. — Dat wier sa'n
aerdieh krollich dier, hier: een woerd
met krullende staartveeren (moedfearren,
z.d.), W.D., In Doaze, 13.
krol'sykte, s. ziekte der aardappelplant,
waarbij- de bladeren omkrullen.
krolstirt, s. voor: varken.
krolstirtich, adj. krulstaartig. — De
kou is krolstirtich, als zij het staartbeen
hoog draagt, veel bij 'overloopers'.
krom (spr.-ó-), krûm, s. kruimel. — In
krom, ook voor: weinig. — Ik ha hjoed
yet gjin krom iten hawn. — It kostet
mar in krom. —Gjin krom, geen
kruimel, niet?.
krom (spr. -ó-), krûm, adj. & adv. krom.
— Sa krom as in loarte. — Kromme
sprongen, uitspattingen. — Kromme aksjes,
moeilijk in 't reine te brengen zaken.
— Kromme wirden, uitheemsche woorden,
Tj. V., Sjouke, 15. — Kromme (ook
skeane) ongelokken, die men krijgt
door onhandigheid. — Kromme aeijen,
drollen. Zie aei. — Rjucht-út en kromom,
den stiet-je de noas net, Salv.,
MS., 96. — It rjucht krom meitsje,
't recht verdraaien. -- Krom prate, gebrekkig
— of een gebroken taal spreken. —•
Mar noubinn'jodekleansarom ||
Ek sprieken jy sanuver krom, R.
ind. 1.\ SK
krom'bek, s. soort sleutel met krommen
baard.

KROM. 99 KRUD.
krombekken, s. pi. groote soort witte
boonen.
kromhakke, s. koe, die met de hakken
naar elkander toegekeerd staat. Schelt MS. 29.
pijpekop met rechthoekig omgebogen steel.
kromhout, s. n. seheepsribbe. — Yn 'e
kromhouten lizze, zijn roes uitslapen.
B. 489..
bij den slager: hout om een geslacht dier
aan op te hangen. Ook kromstok.
kromje, v. krommen, een kromming in
iets maken. Vgl. otnkromje.
krommei, krûmel, s. kruimel. — Krommelsisekbrea.
krommelje, v. kruimelen, tot kruimels
wrijven, (ook) etende kruimels laten vallen.
— Hwet yn 'e môlke to krom me Ij en
ha, Ned. in de melk te brokken, (ook) veel
bombarie hebben.
bij kleinigheden opbieden, iets van den prijs
zoeken af te gnibbelen.
kromsi'dich, adj. kromzijdig. — I n k r o msidige
sjeas, met binnenwaarts gebogen
paneelen , ter onderscheiding van s k u 1 p k esjeas,
z. d.
krom'stok, s. Zie kromhout.
kromte, s. kromheid, kromming. — Yn
'e kromte f en 'e wei.
krongje, v. dringen. Reis f. M. J. Zie
kringe.
kronkel, s. krinkel. Zie krinkel.
kronkelje, v. kronkelen. Zie krinkelje.
krop, s.n. krop (van een vogel), overdr. voor:
borst. — Hy set in heechkrop. — Men
sjucht in minske wol foardekop'
mar net yn 't krop. — It stiet my
tsjin 't krop, 't is mij tegen de borst. —
Dat scil him wolyn 't krop sitten
bliuwe, hem zelfverwijt berokkenen. —
Dat stiket him yn 't krop, grieft hem
zeer.
— It krop f en 'e foe t, voetwreef, —
f en in sek, de toegebonden opening (vgl.
tûf), — f en de blaes, de hals van de
blaas.
aan een ouderwetschen ploeg: het deel
aan den voorkant van het strijkbord, onder
den ploegbalk.
— In krop slaed, een volwassene slaplant.
kropje, v, kroppen, een krop zetten. —
De doffert kroppet.
zich tot een krop vormen- — It slaed
bigjint al to kropjen, de bladen sluiten
zich om elkander.
oprispen, een 'boer' laten. Vgl. opkropje.
moeilijk door de keel gaan. — ... omdat
in moalige ie rappel wol ris
kropje wol, R. ind T. 2 , 311'. Vgl. stopje.
— fig. Ik koe 't net kropje, niet
verkroppen, — verdragen. Vgl. for-, opkropje.
kropskie, s. ploegscheede.
krop'slaed, s. n. kropsalade.
kros, s. lijfdracht, Meeren. — Mei de
smoarge —, de wiete kros thúsk
o m m e.
krosse , kroskje , v. met tegenzin (ergens
naartoe) gaan. —Ik bin dêr hinne
krost of— kroske. Vgl. op-, útkrosse ;
kroaskje,
krot, s. n. krot, slechte woning.
krouske, s.n. kliekje, kookseL —In aller-edelst
krouske, heerlijk gerecht. —
In raer krouske, onsmakelijk of onooglijk
koeskoes.
krouwe, v. Zie krauwe.
krûd, s. n. kruit, buskruit. — Hy hetsyn
krûd forsketten, zijn beste krachten
verspeeld.
krûd, s.n. herba, kruid. Warns krued.
— Blommen en krûd, Salv. 88.
loof van sommige planten. Vgl. raep-,
tvoartelkrûd; njirrekrûd.
— Hy kin 't krûd net, begrijpt niet
met wat volk hij te doen heeft.
k r û d e n , pi. gedroogde, geneeskrachtige
planten. — Krûden ynnimme, een aftreksel
er van. — Bearenboarger krûden.
— For de âlderdom binne gjin
krûden woechsen. Vgl. boarst-, koarts-,
maechkrûden; wjirmkrúã.
krùd'beamke, s. n. artemisia abrotanum,
citroenkruid, heester met fijne, samengestelde,
welriekende blaadjes. Uok rûkersbeamke.
krûd(er)ich, adj. & adv. specerij-achtig
— In krûd(er)ige rook of smaek,
geur of smaak van specerijen.
— Itrûktkrûd(er)ich, iron. ook van
stank.
krûdery'en, s. pi. specerijen.
krûd'hoarn, s. kruithoorn.
krudicll, adj. Noordholl. kruiich, netjes,
deftig, fier. — In krudich fein-
wumkes.nl

KRÜD. 100 KRUS.
taje. H. Z., Ts. tuwaen, 182. — De dokter
wier in aerdich hear || mar
boarstieh en hwet krudieh, R. ind
T. s , 252*.
krûdkoeke, s. kruidkoek, gekruide koek.
krûdsje, v. kruiden gebruiken tergenezing
van ziekte of ongesteldheid. — 11 wol
yet net betterje, ik moat mar wer
oan 't krûdsjen.
— In baerch, dy 't it fenyn het,
krûdsje, zeker kruid (wrangwortel) onder
de huid doen, om een etterdracht te bevorderen.
krûdtsje, s. n. kruidje, fijn en klein
kruúî.
appel- of perepit. Vgl. apelkrûdtsje.
krûdtsje, s. n. voor: luimig, grillig kind.
— In raer krûdtsje.
kruije, v. den molen tegen den wind zetten.
krui'peallen, s. pi. palen rondom een
watermolen, waarom men het touw of den
ketting slaat, als men den molen tegen den
wind zet. Vgl. wynpeallen.
kruk, s. Fra. tabouret, hoog stoeltje zonder
rugleuning.
kruk. — Hij springt op krukken, —
giet mei in kruk.
Fra manivelle, draaibare hefboom.
— In kruk oan in doar.
kruk, adj. & adv. krukkig, sukkelend,
tijdelijk gebrekkig. — Fen dy slach
fen 't hynsder rint hy noch kruk. —
Dat âld minske giet frijhwet kruk;
hja is bytiden oanhelle mei rimm
e t y k.
— De kou is kruk, krampig in de
pooten, als zij pas uit de weide op stal is
gekomen.
kruk, s. kruik. — De kruk giet sa
lang to wetter ont er de hals brekt.
Telt., MS., 8. Vgl. sâlt-, wetterkfììk.
krûk-en-kan'drager, s. eg. ì)uitsche
koopman of koopvrouw, die met aardewerk
vent. Ook:
k r û k-e n-k a n t s j e.
krukje, krukke, v. met een kruk —, of
krukkende loopen. — Salv. 22. -*- Forj. 1891,
98.
krukje, v. op kruiken tappen. — Bier
krukje. A. 44.
krukje, v. kreuken. — E n rint en
ljeapt hja troeh it lân, || Nin gêr-
wumkes.nl
äke krûk't, nin blom lit skea, v.
Blom , Bik., 42.
kruije, 8. Hl. geneucht.
krûm, Schierm.,Zoh. adj.krom. Zie krom.
krûm, s. kruim(el). Zie krom.
krún, s. (n.) kruin, hoofdkruin. — fig.
De (of it) krún stiet him net goed,
hij is slecht geluimd. — Dat sit him yn
't krún, daar maalt hij over.
de hoornen der koe.
— Dekrúnfen'esédyk, Sw. 1858,
15.
krúnje, v. in den 'bol' zitten, het gemoed
ontstemmen. — Dat krunet him.
B. 64. Zie krún.
krûpe, v. kruipen. Ik krûp, ik kroep
(krûpte), bin krûpt, krûpende, to krûpen.
— It giet ongelyk yn 'e wrâld, de
iene fljucht er troch en de oare
moát er troch krûpe, Salv. MS., 79.—
lm men yn 't gat krûpe, kruipen om
gunst of voordeel bij iemand. Vgl. bi-, oan-,
weikrûpe.
krû'pelhin, s. f. krielhennetje, kleine hoendersoort
met korte, bevederde pooten.
fig. klein vrouwtje. — Hy troude in
lyts wyfke, sa'n krûpelhin, L. ind
W, 423. dim.:
krûpelhintsje.
krûpelreid, s.n. hyspurus vulgaris, 'kreupelriet'
: een soort equisetum of hard lidgras,
dat zich tusschen het riet der slooten langs
den grond voortplant. Vgl. A. 832. — S. K. F.,
Lijst.
krûperke, s. n. klein persoontje. Sw.
1877, 41.
krûpers, s. pi. vroegrijpe aardappelsoort.
krûp-yn'(tsje), s. n., kleine, enge woning
, — slaapplaats onder een gewone bedstede,
— hut op een praam getimmerd. Fr.
Wjn. 1860, 3.
krupsje, s. bastaardw.: corruptio, voor:
slepende ongesteldheid, lichaamskwaal. —•
In krupsje skypje, zich een kwaal op
den hals halen.
krús, s. n. kruis. — De mounle stiet
yn 't krús, in rust; de molenwieken staan
dan aldus X. Zie W. D., Fr. Volksl., I
421.
— It krús en de roaster, voorheen
bij den ingang tot een kerkhof. Zie roasíer.
— fig. Elke hûs het syn krús, Telt.,

KRUS. 101 KÛLE.
MS., 14. — Hwet haw ik in krús mei
dy ondogense bern.
ruggekruis van mensch of dier. — It het
mem jisterjoun yn 't krús stitsen.
E. ind TV, 5*. — It sit foar 't krús,
het wil met het kalven niet vlotten, fig. in
't alg.: er is belemmering in de zaak.
— It krús yn 'e broek, kruisvormige
naad tusschen de pijpen.
krúsTbei,s. — pi. k r ú s b e ij e n, grossularia,
kruisbessen. Ook krúslânners.
krúsbeibeam, s. kruisbessenstruik.
krúsbeibrjj, s. brij met kruisbessen er
in gekookt.
krúsbeìsmots, s. n. kruisbessenmoes.
krúsdyk, --wei, s. kruisweg, viersprong.
krúse, v. kruisen (van een vaartuig in
zee). Hsfr. IX, 231.
krúsfarder, -farjer, s. in. kruisvaarder.
R. ind T. 2 , 314".
krúsforbân, s. n. kruisverband, bij metselwerk.
krúsforwulft, 's. n. kruisbooggewelf.
krúsgoune, s. kruisgulden, oude munt,
— oudtijds ook voor: X gulden. Schelt. Meng.
III, 2« st., 95.
krúsjasse, v. kruisjassen (zeker kaartspel).
krúskebòle, s. rond krentebrood, waarop
, vóór het bakken, van boven een kruis
is ingesneden. — Ook krintekrúske- en
krúskekrintebôle.
krúskekaei, s. kruis-sleutel, doorbijgeloovigen
beschouwd als de kracht bezittende
om een tooverheks uit te vinden, vooral in
verband met Joh. 1,1. — v. d. V. bitsj. Wrâld,
50. — W. D., Fr. Volksl. II, 170/171.
krúskje , v. een kruis slaan. Forj. 1881,
86. Vgl. bikrúskje.
ergens een kruis op maken.
(heen en weer) loopen. — Ik krúske
hinne en wer, den yn,de ienestrjitte
en den yn 'e oare, Hsfr. III, 99.
Ook kruse. Vgl. omkrúskje(-kruse).
krúslânners, s. pi. Zie krúsbei.
krúslejje, s. leidsel voor een span paarden.
Ook dûbele leije. Zie leije.
krúslings, krúsweis, adj. kruiselings.
— De earmen krúslings oer e 1koarren,
met gekruiste armen.
krúsnot'sje, kruzenoatsje (spr. -oá-),
s. n. soort zure appel. Forj. 1890 , 36.
krús'paed, s.n. kruispad. Zie paed.
krúste pinning, overoud geldstuk,
dat enkel met een kruis zou zijn gemunt,
overdr. het geld. R. ind T. 3 , 31". Zie pinning.
krústocht, s. kruistocht. Sw. 1853, 91;
1872, 77.
krústsjerke, s. kruiskerk, kerk in den
vorm van een kruis gebouwd, zooals o. a. te
Bergum.
krúswei, s. kruisweg. Zie krúsdyk.
krúsweis, adv. kruiselings. Vgl. krúslings.
krúswetter, s. n. viersprong van vaarten
of kanalen. Zie J. W. Naaml., 222 { .
krúswoartel, s. senecio vulgaris & s.
sglvatieus, kruiswortel.
kû, Schierm. koe. — pi. ki. Zie kou, kif.
kuche, kuchelje, v. Zie koche, kochelje.
kudde, s. holl. isme: kudde, voor: groot
aantal kinderen, — menschen. — It is in
hele kudde. Vgl. keppel.
kuer, Schierm. s. korf, mand. Zie koer.
kuer, s. kuur, — pi. kuren, grillen.
kuijer, s. wandeling. —• It is in hele
kuijer, — gans in kuijer, stevige wandeling.
— Ik moat mar ris op'e kuijer.
— In breed gouden earizer, dêr
moatte forskate ryksdaelders for
op'e kuijer, worden uitgegeven. — Der
is ien (fen 'e fiif) by himop'ekuijer,
hij is niet wel bij 't hoofd.
kuijerje, v. wandelen. — Lit him mar
kuijerje, laat hem maar begaan, hij zal
zijn zaakjes wel redden.
kui'jerpaed, s. n. wandelpad, — wandelroute.
— fig. Altyd itselde kugerpaed
lans. Vgl. bij kouwepaed.
kuijerstok, s. wandelstok. — pi. kuijerstokken.
Eman, 22: voor: beenen. —
Zie gongelstok.
kuit, koit, s. n. eig. coetus, kooksel, brouwsel
, voor bier. — Haerlemmer kuit.
kuit, interj. larie. — (It is) kuit! —
't Is kuit, sei baes Hearre, en hy
hie gjin, woordspeling met het Holl.: kuit,
Friesch k û t, z. d.
kul, s. veretrum, mannelijk deel.
kûle, s. kuil. — De foet by de kûle
hâlde. Zie foet. — Hy lukt in kûle yn
't g 1 ê s, neemt een f linken slok uit zijn glas.
— R. ind T. s , 200*.
kuiltje voor 't knikkerspel.
wumkes.nl

KTJLKE. 102 KWAK.
kûl'kebosse, Amel. v. Zie hûJtsjehnikhe.
kulkrûd, s. n. kulìekenskraid, standelkruid
(plantn.)
f ig. misleiding, fopperij. Halb. in Epk., 2.57.
Vgl. hulk.
kulle, v. kullen, foppen, bedotten. —Jy
ha my ienkear -deales kuld, dat
scil 'k net gau forjitte, W. D., Winterj.,
47. — It âlfte gebot is, in-o ar
net to kullen, Schelt, MS.
kul'tsjebrek. in : M e i i n k u 11 s j e b r e k
spring e. Vgl. het volgend art.
kultsjebrekke, v. over een sloot springen
, zóo dat men schrijlings over den pols
terecht komt. Vgl. hul.
kûltsjegroat, s. n. boekweitengrutten
als spijs toebereid, waarin men een kuiltje
maakt voor de saus. Zie bokweiten-gròt.
kûltsjeknikke, v. knikkeren , rondom
een kuiltje in den grond, met het doel eens
anders knikker daar in te schieten.
kunde, s. en afleidingen, zie hinde, enz.
kún'dersman, s. eg. iemand van Kuinre
(in Overijsel). — Hwer is jou wiiffen
dinne, Jan? || Myn frou, dat is in
kúndersman. v. d. V., Clips , 17.
kunt, s. Zie kont.
kûp(e), s. kuip, vat. Vgl. flêskkûpe.
kuipvormig ronddeel, waarom de kap van
een watermolen draait, als hij verkruid wordt,
kûper, s. m. kuiper,
voor: haan (Ternaard). Zie hoanne.
kûperij'(e), s. kuiperij, kuipersbedrijf,
werkplaats. — Lou het in kûper ij e
kocht, een huis met knipers-werkplaats,
alsmede de beklanting.
kûperin'ne, s. f. kuipersvrouw.
kû'perskluften, s. pi. duighout. Zie
kluften.
kûpers-winkel, s. kuipers-werkplaats.
kûpje, v. het bedrijf van kuiper uitoefenen
, fig. intrigeeren. — lens allyk is 't
brilloftsjen as 't kùpjen J| Earn do
ús grytman stìrar, ho gyng it op in
sûpjen, G. J. I, 1. Vgl. Epk., 257.
kûp'kestekke, v. kuipjesteken: geblinddoekt
met een stok naar een met water gevulde,
hangende kuip steken (volksvermaak).
kure, v. tnren, (ook) mikken.
kúr-eagje, v. staroogen. Vgl. stoarcagje.
kurich, adv. grillig, potsierlijk. — H w e t
stiet Klaes dyhoed kurich.
wumkes.nl
kurje, Hl. s. gril, dartele vroolijkheid. —
So's de wrâld ek as desee, soms fol
kurje, soms fol nee, Hulde II, 200.
kust, s. kust, zeekust. Oan E., .57.
kút, kût, s. n. kuit. — As men i n h e a 1ûre
op syn kûten slacht trilje se
in ketier nei ='? B. 239. — Hy hetde
kûten op't slot, iron. de korte broek met
kuitgespen gesloten.
vischkuit. hom. — H i r d k û t. Vgl. kerlís/e-,
kraeltsjekût. — Weak kût, hom.
kût'gaspen, s. pi. (zilveren) gespen, waarmee
de korte broekspijpen beneden de knie
gesloten werden.
kutich, kûtich, adj. & adv. welgemaakt,
vooral: met welgevormde beenen. — In kùtige
kearel. Ook.-KutigeEoel. Leeuwdl.
ijverig, dapper. — Hy wart him kutich.
Zie hibich.
kûtsjitte , v. kuit schieten (van visschen).
B. 394.
kwab, s. mollige, vette huidplooi. — Hy
(h j a) het kwabben onder 't kin —
Kwabben, wallen, onder 'e eagen.
- kwabbich, adj. met kwabben, — wallen.
— In kwabbich kin, — in kwabbig
e hals.—Kwabbich onder'e eagen.
kwab'-iel, s. kwabaal. Zie ieïkivab.
kwabje, v. puilen (van vet). — Kwabje
fen fettens.
kwabnekke, s. vet-geplooide nek. Zie
hwab. Vgl. spehnehhe.
kwabze, s. kwak. — In njirre dy
spuit fenyn út by greate kwabzen,
W. D., Boel bitsj., 9. — Ik haw in kwabze
weake modder op myn n ij e toffels
krige.
kwadernaet', s. n. kwadernaat, holl.isme
voor rûgebol, z. d.
kwaed'krúd, s. n. onkruid, meest schertsend
of eenigszins vergoelijkend gezegd voor :
kleine ondeugd. Meest: onkrnd, z. d.
kwak, s. eg. ardea nyeticorax, nachtreiger.
kwak, s. Amel. 'potstruif. Ook repje.
Zie potstrou.
kwakke, v. kwakken, neersmakken. —
ToGrins op 'ebûtermerkwirdede
rollen bûter sa mar de iene efter
de oare yn in greate koer kwakt.
— Hy kwakte hjar op 'e groun, —
tsjin 'e mûrre oan.

KWAK. 103 KWEAK.
kwâk'keldôf, -doof, adj. Zie kwarteldôf.
kwakkelicll, adj. kwakkelend (van het
weer), ook : sukkelend.
kwakkelje, v. kwakkelen (van het weer
in den winter), ook: sukkelen. Vgl. otnkicakkelje.
kwakkelwinter, s. kwakkel winter, winter
met afwisseling van vorst en dooi. —
Fait deearste snie op troch wiet
lân: in kwakkelwinter, nei myn
forstân, Skoerahn. 23/X, 1888.
kwalik, adj. & adv. kwalijk. Zie kwea,
kwealik.
kwalster, s. natte, halfgesmolten sneeuw
op den weg of op het ijs. Vgl. sniekivalster.
sputa, fluimen.
kwalster, Amel. s. zeekwal.
kwal'ster-üs, s. n. ijs van hardgevroren
natte sneeuw.
kwânselder, s. m. kwanselaar.
kwânselje, v. kwanselen, handel drijven
in artikelen van weinig waarde, (ook) ruilhandel
drijven. — Rânselje en kwânselj
e. Vgl. †orkwânselje.
kwanskwi'ze , adv. bastaardw.: kwansuis.
— Hy makke in kwanskwize
eangstich kreau, G. J. 1, 30. Vgl. mbeare.
kwartel, s. eg. peräix coturnix, kwartel.
— Slacht de kwartel om diss' tiid
folie, den het er reinen yn 'e holle,
Skoeralm. 25/V, 1888. — Sa folie kear
as de kwartel yn 'e rogge, in het
roggeveld, e ft er in-oar ropt, sa folie
gounen scil de rogge datjiersjild
e, oud volksgeloof.
kwar'teldôf, adj. een weinig doof. — De
âlde is sahwet kwarteldôf. Vgl. kwakkeldôf.
quasi doof. — Bist wer kwarteldôf'?
kwartsje, s. n. !4 van zekere maat of
standaard. —In kwartsje brandewyn,
îí ton. — In kwartsje, '/• gld. — Prov.
In boer en in kwartsje kinne min
skiede, een boer scheidt noode van zijn
geld.
kwast, s. verf- of witkwast; kwast aan
een gordijn, enz. Vgl. f erf-, huning-, oalje-,
••jerp-, tar-, witerskwast.
kwatse, v. kwakken, speeksel uitwerpen.
kwatte, v. Eng. to quash, vochtig vuil
uitspuiten.—De yngewanten kwatten
him ta de bealeh út. — Prov. Men
kin in pod sa lang wol traepje
dat e r k w a t, tot zij berst. — De w e ake
klaei kwatte my by de skoen
op. Vgl. protte.
kwattelje, v. kladden; in klad schrijven ;
slordig, haastig schrijven. — Kwattelje
mar gau in rigele trije, fjouwer op
in brokje pompier, Bijek. 1867, 26.
kwea, s. n. kwaad. — Hy heart noeh
sjueht gjin kwea, hij is goedaardig en
vredelievend; ook gezegd van een zeer mak
paard. — Prov. Dy-stou kwea dien
heste, (for)trou dy net, hwa dy
kwea dien het, forjow dy net. A. 595.
— Sonder kwea, zonder zichtbare gebreken
(van een paard). Schelt., MS., 23.
etter, ziektestoffen. — Der kaem in
bulte kwea út 'e swolm. — Hy het
in bulte kwea by him. Vgl. onducht.
drek, afgang. — Hja is sa fûl, hja
scoe hjar eigen kwea wol frette.
kwea, adj. stoutmoedig. — In kwea
k e a r e 1, een die wel wat aandurft.
adj. & adv. kwaad, slecht, moeilijk. —
It is in kwea paed, dêr men mar
ienris geaji kin. — Alde foksenbinne
kwea to fangen. Zie min, slim.
kwalijk. — Nim my net kwea.
— Hy kriget it to kwea, 't werd
hem te benauwd.
— T o-k wea, to-kweade, als expr. adv.:
schuldig. — Hofolle is hy yn 'e jeneverhúskes
to-k weade? — tegenover; togoede.
kweade, de, s. m. de booze, de duivel.
kwea'dwaen, v. kwaaddoen.
kweafenyn', s. n. ziekte der runderen.
kwaadspreekster, lasteraarster. — Holk,
dat kweafenyn, het útstruid, dat
ik great mei de baes bin.
kwea'gunder, s. eg. wangunstige, benijder.
— As 'timmen goed giet, het
er altyd kweagunders.
kweak , s. eg. Zie kweak†ink.
kweak'bek, s. f. kakelaarster, babbelziek,
kijfachtig vrouwspersoon. — Dy kweakbekken
ta frouliû stean altyd by
elkoar to rabjen.
kweakf ink, s. eg. fringilla montium,
keep, bergvink. Ook iisfink z.d.
wumkes.nl

KWEAK. 1( 04 KWIK.
kweakje,
kweakj e.
v. kwaken. — De einen
overdr. kakelen, kijven. — Dat wiif
docht
jen.
sa'n hele dei neat as kweak-
kweakkwak, s.n. klanknabootsendvoor:
eendengekwaak. Dr. E., Quickborn, 10.
kwealaster, s. lasterlijke aantijging. —
It is kwealaster, dat ús wethâlder
sûpt. B. 321.
kwealik, kwealk, adv. slecht, verkeerd.
— Immen 't ien of 't oar kwealik
n i m m e. Zie kteea.
kreupel, mank. — Hy giet (of rint)
kwealik. Zie hwelts.
nauweljjks, slechte met moeite. — Wol Ie
se Sibe nou riedslid meitsje? Hy
kin ommers kwealik syn eigen
namme sette. — Dy meagere, swakke
stumper kin kwealik sydwyn
gean.
Vgl. kwalik. Oudfr. q u a 1 i k e.
kweamins'ken, s. pi. booze lieden: toovenaarsters,
boosdoeners. — Jetske tsjirmet
om, en neat helpt hjar; kweaminsken
ha 't hjar dien, zij is behekst.
— It ôfbaernen fen Ruerde skûrre
is it wirk fen kweaminsken
west, wol men ba.
kweanamme, s. kwade reuk, slechte
reputatie. — Immen in kweanamme
jaen, — op in kweanamme bringe,
iemand belasteren, in opspraak brengen. —
Hy leit op in kweanamme, staat ongunstig
bekend.
kweasear, s. n. woekerend hoofdzeer,
slechts door het uittrekken der haarwortels
te genezen.
kwea'stoke, v. door kwaadspreken twist
en tweedracht verwekken.
kweastoker, s. eg. stokebrand, twist- en
tweedraebtzaaier. Vgl. †jâr-oansetter.
kweatrûs', -trudze, s. kwade (besmettelijke)
droes, ziekte der paarden.
MS., 20.
Schelt.,
kweazich, adj. zoodanig met water doortrokken
, dat bij eenige drukking dit naar
de oppervlakte geperst wordt, — van den
grond. B. 572. — Kweazige stiennen,
onvast liggende vloersteenen op natten grond.
kweazje, v. geluid veroorzaken door het
persen van water of slijk. — It wetter |
wumkes.nl
kweazet my yn 'e skoen. — Degroun
kweazet, v.d.V., Oerw., 8. — De flierstiennen
kweazje onder 'e foetten-
Zie kweazich. A. passim.
kweekje, v. Zie kweke.
kween, s.n. kween. Zie ktvyn.
kweke, kweekje, v. kweeken, vooral:
hoornen of bloemen kweeken.
kweke, v. zich goed aanzetten, zich weren,
zijn best doen. — Hy kweekt him
goed om for heit en mem it brea
to winnen.
kweker, s. m. kweeker. Vgl. beant-, blomkivéker.
kwekerij', s. boom- of bloemkweekerij.
kwel, s. Hd. Queïle, oorsprong van een
riviertje.
kwel, s. kwelling. B. P., Jouwerk., 20. Ook
kwel Ie, z. d.
kwelders, s. pi. pas aangeslibde of later
ingedijkte grond buiten den zeedijk.
kwelle, s. kwelling. — Dyscilnin
kwell', nin kwealk, nin kwea || Noch
skea, noch pleach werfearje. G. J.
I, 146. Vgl. Ibid. passim. Vgl. kwel.
kwelts,adj. mank, kreupel. Ook kwealik
en kwealk.
— s. Moast eltse hater syn skonkenbrekke,
|| 'kTinkdatdewrâld
fol kweltsen rekke.
kwe'par, s. pyrus cydonia, kweepeer.
kwesje, s. kwestie, geschilpunt.
twist. — Hy het altyd kwesje mei
de bûrliû.
kwibus, s. m. bastaardw.: snaak, grappenmaker.
kwid, Amel. s. eg. saxicola oenanthe,
tapuit, fitop (zekere vogel).
kwier, adj. netjes, bevallig. — Kwier
en kwikker. — In kwier en tsjep
naeisterke. Alm. 12°.
kwiìk, s. n. puin- of kweekgras. Zie †itergêrs.
kwiikje, v. een piepend of gillend geluid
geven, van sommige dieren als zij gekweld
worden.
kwik, s.n. kwik, kwikzilver.
f ig. zucht om door een net uiterlijk te behagen.
— Dy feint —, dy faem dêr
sit wol kwik yn. Ook
adj. . . . dy is wol kwik. Vgl. kwikker
[ kwikke, kwikje, v. verkwikken, (ook)

KWIK. 1
kweeken. — 6. J. I, 110, 211. Vgl. opkwikke.
kwik'kebeijen, s. pi. lijsterbessen. Zie
koetsebeijen.
kwikker, adj. netjes aangekleed. Vgl.
kwik.
kwyk'mês, s. n. kap- of hakmes, bij het
vellen van hakhout gebruikt.
kwyl, s. n. kwijl, zeever, slijmachtig
vocht. G. .T. I, 54.
kwiinpel, s. m. modegek, kwast, fat.
W. D., Fryske Sang, 5. — Winterj., 46. Vgl.
stêäskwimpel.
kwyn, s. n. kween. Vgl hoerekwyn.
kwynder, kwiner, s. eg. mensch of
dier, die (dat) kwijnt
kwine, v. kwijnen, sukkelen. — Hy
kwynt langsum nei 't ein. — Oer
't ien of 't oar kwine, Fra. se peinerde,
er aanhoudend over zuchten, verdriet over
hebben.
kwine, s. kwijning, sukkeling. — Hy is
yn 'e kwine, sukkelend. Vgl. 't volgend art.
kwyn'moanne, s. 'kwijnmaand'. —Hy
(hja) is yn'e kwynmoanne, de jongeling
of het meisje lijdt aan een lichte aanhoudende
ongesteldheid — of door teleurgestelde
liefde.
kwint, s, in: Immen onder de
kwint ha, — hâlde, onder 'e kwint
s i 11 e, onder den duim.
kwypsk, adj. moedeloos.
kwispeldoar', -pot, s. kwispedoor, spuwpot.
kwispelje, v. verf of iets anders aanstrijken
met een kwast. Vgl. opkwispelje.
kwis'pelpot, s. Zie kwispeldoar.
kwit, s. tabakspruim.
kwyt, adj. kwijt. — Hy is alles kwy t,
heeft alles verloren. — Kwyt is Hantsje
de mosk, gezegd als iemand iets, zeer tot
zijn spijt, is ontglipt.
kwitse, kwytse, v. persende —, nijpende
iets weeks uitdrijven, bv. tuben-verf, —
ook: drijten.— Krekt as de fûgels deiop
kwitst ha, v. d. St., Rouke, 47.—Lytse
Wytse kaem út 'e groun kwytsen,
Oud raadsel. Antw. een worm. W. D.,
In Doaze, 100.
kwit'sebeyen, s. pi. Zie koetsebeijen.
kwitsehout, s. n. Zie koetsehout.
kwytsel, s. n. houtsnippers, afval door
't besnijden van hout. Vgl. fijksel.
LAEB.
kwytselje, v. onder het houtsnijden kleine
spaanders laten vallen. Vgl. †ykje.
kwitsen, s. pil. teenen banden om takkebossen.
†kwytsie, s. vuil-dubbelzinnige taal. —
Hy kin wol (of gjin) kwytsie forstean.
Telt., MS. 17.
L.
L (spr. elle), s. de letter L.
la, s. toon of noot in de muziek.
slappe koffie.
la, la, expr. adv. — It giet la, la,
traag in zijn werk, zonder energie.
labab', s. n. dekenvlag. Zie tekkenflach.
labbei', s. f. babbelkous.
lab'bekak, s. eg. lafaard, f lauwert, iemand
zonder moed. — Ik sei ... dat
hjar doge of prins mar in labbekak
wier. R. ind TV, 143«.
labbekakkerji', s. laffe uitvluchten of
voorwendsels.
labbekakkich, adj. lafhartig, armzielig.
labberich, adj. frisch, lekker koel (van
den wind). Vgl. labbertsjes.
labberje, v. labberen. — It labberjen
fen in ripich nachtkoeltsj e,
R. ind T. 2 , 119».
labbertsjes, adv. frisch, aangenaam koel.
— Hy het it (sit) dêr labbertsjes,
zit daar recht aangenaam, overdr. hij heeft
een gemakkelijk, lekker leventje.
labei(s)kje, v. babbelen, tijd verbeuzelen.
— F et al wer nei de wevers?
Dêr het se forline wike ek al in dei
west to labeiskjen, A. Ysbr. (1861), 3.
laberint', s. n. labyrint, voor: ongelegenheid,
moeilijkheid. — Dêr bin (sit) ik mei
yn 't laberint. Ook:
laberet en laveret.
lade, v. laden, bevrachten. — In gewear
—, in skip —, in wein lade. —
In ladene tsjalk. R. ind T. a , 21«. Vgl.
bi-, yn-, oer-, óf-, oplade.
lading, s. lading, vracht in een schip.—
f ig. II y het de lading yn, hij is erg
beschonken.
laebje, v. klappen, lasteren. — Ik neam
se lokkich, dy yn 't grêf al rêste,
wumkes.nl

LAECH. 106 LAK.
nin laebjen treft se mear, ld, V, 163,
Vgl. bilaebje.
laech, s. n. ras, geslacht. — Hy is f en
goed laech, van degelijke familie. —
Forskaet laech fen minsken, E. I'.
— Dy jong fa em is sa deun, dêr kin
net in sint ôf. Gjin niget, hja is
fen 't laech, dat zit in de familie. — Ik
bin yn 't laech, heb rasdieren, bv.
hoenders,
laech, s. n. (gelag makend) gezelschap. —
In sittend —, om sittend—, oansitt
e n d laech, in de herberg. — God sein
de weard en 't fromme laech, Gou
zegene den waard en het vrome gezelschap,
— een groet. W. Gribb., 1820, 80.
— It is birekkene laech, berekend
gelag, er schiet niets over.
laech, s. in: lm men de laech jaen.
— Ik ha dat galgebrok de laech
jown, heb hem doodgeschoten, E. ind T. 2 ,
119».
— Ik (het paard) waerd oan in stêddokter
forkoft en dy jowch my de
laech alheel end al, hij beulde mij
voor goed af, E. ind T. 2 , 130". — Hy krige
ringen de laech, werd al spoedig
dronken. Vgl. lading.
laech, s. laag. — De groun bistiet
út lagen. Vgl. ierdlaech.
— In laech takkebosken onder 't
hea.
laed, s. n. lade, ladevormige bak. Vgl.
bûter-, kas-,kammenets-, tafels-,yeskelaeã, dim.:
1 aedtsje, n. laatje. — Dowaerd erin
oar laedtsje oplitsen, fig. een ander
boekje open gedaan.
laed'rom, s. n. laadruim in een schip.
laedstok, s. laadstok van een ouderwetsch
geweer.
laei, s. n. lei (stofn.), vooral: schrijf lei.
laei'dekker, s. m. leidekker.
laeilist, s. lijst van een schrijflei.
la(e)itsje, v. lachen. Ik laeitsje, ik lake,
ik ha lake, Ja(e)itsjende to la(e)itsjen. Sehierm.
laekje. Work. lakje. — Laeitsjen
en giizjen is faken mar biizjen,
Telt. MS., 21, —Hy laket om 'e tosken,
dat de kiezzen der e ft er sitte, hij
lacht om niets. — Hy laket krekt as
dê stêdliû skrieme, iron. hij huilt. —
It iene laket om 't oare, het spot met
wumkes.nl
mekaar, 't eene voegt of kleurt niet bij 't
andere.
laek, s. lach. — Der is in simpele
laek, in golle laek, in froalike
laek, in nidige, in fine, in noaswize
laek, en yette folie oare laken,
ld. IV, 184.
laem, s. n. agnus, lam.—pi. lammen.
— It trêdde laem, dat door de twee
anderen bij den nier verdrongen wordt. —
Hy komt a 11 y cl e f t e r o a n a s 't t r ê d d e
1 a e m , is steeds achterop , krijgt het minste
deel, omdat hij onbeholpen is. Vgl.
eilaem; sûchlaem.
laep'bank, lappebank, s. soort kastje
in den vorm van een bankje met openslaand
deksel als zitting; dienende vooral tot berging
van verstellappen en stop- of naaigereedschap.
laepje, lapje, v. lappen, ergens een lap
in- of over zetten. — Better in lape, gelapt,
seil as gjin seil. — Moike het
him de broek lape, fig. uit geldverlegenheid
gered, of: in goeden doen gezet.
Vgl. bilaepje, broeklaepje
— De boel der troch laepje. Zie
lappe.
laerje, laer'jekoek, s. larie, malligheid.
laevje, v. laven. — Bisten to boarnen,
minsken to laevjen.
laf, adj. laf, zouteloos. — Sa laf as luzen.
—It sop is to laf, der moat yet
hwet sâlt yn.
— Laffe praetsjes. Vgl- †lau, sleau.
lafenis, s. lafenis. — In lafenis fen
s û k e r e i-w etter, geschonken voor koffie,
R. ind TV, 319*.
lak, s. n. lak, zegel- of brievenlak.
lak, adj. vleiend vriendelijk. — Lak en
frak (z. d). — Lak moai waer, zacht en
stil weder. A 408.
lak, adj. mis. — It wier lak, hear!
— De boel is lak.
lakerich, adj. spoedig of veel lachend,
(ook) steeds om zjjn eigen aardigheden
lachende. —Hy (hja) is hwet lakerieh
útf al 1 en.
lakje, Work. v. lachen. Zie laeitsje.
lakke, v. lakken. — Inbriefìakke.
Vgl. tichtlakke.
lakke, v. irriäere, spottend of lachend
afwijzen. — Ik seil dy hwet lakke! ik

LAK. 107 LAN.
zou je bedanken, — 't lijkt er mij niets naar.
— Vgl. bi-, †orlukhe.
lakken, Schierm. s. n. laken. 'Zie/eklvn.
lakmoes, s. n. lakmoes, zekere blauwe
kleurstof.— It is lakmoes, in verband
met lak: mis, vergeefs. Zie lak.
lakswiet, adj. flauwzoet (van smaak).
zoet lachend, glimlachend , uiterlijk vriendelijk
zonder hartelijkheid of oprechtheid.
— Sa 'n ljeave, laks wie te k e ar el
1'ortrou ik net.
lakwaerm, adj. zoel en vochtig bij betrokken
lucht. R, ind T. 315".
lam, adj. lam. —Hy het in lam hân.
— In arbeider moat him faek lam
en krom arbeidsje. — Dêr scilst
gjin lamme lea fen krije, van licht
werk, waar iemand tegen opziet, ('ook) van
een lichte kastijding. — De f e ar (fen 't
slot) is lam. — In lamme, lamlendige,
boel. Vgl. lûklam.
lamje, v. lammeren werpen. — 11 s k i e p
moat lamje, — lam met, — het
1 a m m e.
lamke, s. ii, lammetje. Vgl. wearlamke.
lam'keblom, s. madeliefje. Zie komceblom.
lamlid'dich, adj. lamlendig (eig. en fig.).
lammeling, s. eg. lammeling, lamlendige
sukkel.
lammen, s. pi. lammeren. Zie laem.
lammena'dicli, adj. lamlendig, ellendig,
erbarmelijk, armzielig, niet flink. — In
lamrnenadige kearel, — la mm en adige
boel.
lam'mestirt, s. lammerstaart. — 11 hert
sloech him as in lammestirt, klopte
hem geweldig.
lammetosken, s. pi. melktanden (bij een
schaap).
lammeweide, s. het recht van iemand
om een lam in de weide te doen, bij den
boer, waar hij als knecht of arbeider dient.
lampe, s. lamp. — Hy sloech my de
lamp e út, fig. maaide mij 't gras voorde
voeten weg. — Prov. Dy 't oalje yn 'e
lampe het, goed van geld voorzien is,
kin him altyd redde. — lm men yn
'e lampe ha, — hâlde, voor iemand op
zijn hoede zijn, hem doorzien, — wantrouwen.
Vgl. bak-, hing-, petroalje-, pomp-,
•spar-, stân-, tútlampe.
I lam'pebak, s. bak aan een ouderwetsche
: olielamp.
! lampebol, s. ballon van een lamp.
| lampedoek, s., -glês, s. n., -kap, s.
! Zie de Enkelwoorden.
! lamp(e)ketoen, s. n. lampkatoen, be-
| staande uit zacht, dik en los getwijnd kaì
toendraad , voor pitten in ouderwetache oliei
lampen.
I lampekop, s.,-kous(ke), s.(n.),-ljocht,
s. n. Zie de Enkelwoorden.
lampepar, s. oliehouder aan een lamp.
lampetangkje, s. n. tangetje van ijzerdraad
om het katoen (in een tuitlamp) van
den 'kop' te ontdoen en 't een weinig uit te
halen.
lampetute, s. tuit van een ouderwetache
; olielamp.
lam'sek, s. eg. scheldend: lammeling, lamlendig
persoon.
i lãn, a. n. land (in alle beteekenissen). Hl.
laend. Schierm. laun.
i landerijen, bouw- en weiland. — Dy bern
ha elk tweintich pounsmiette lân
, yn eigendom. — Lân en sân, klei- en
| j .1
i zandgronden.
— Ho lichter lân, ho snoader folk,
hoe schraler bodem, hoe vindingrijker volk.
— Sa leit it lân net, zoo staat de
zaak niet. — It scil op syn lân waeije,
Ned. op zijn dak waaien.
i —Meiienséoanlân, in eens klaar.—
; Pibe he( in herberge hierd mei de
; hele ynboel, nou is er meiien sé
oan lân. Ook: den heelen nacht doorslapen
zonder eens wakker te worden. —
Der is gjin lân mei.him tobisi-
1 e n. Zie bisile.
Vgl. heeeh-, leech-, nried-, onlân; wetterlân;
heit elan.
lân'-aerd, s. landaard. — De Fryske
lânaerd, geaardheid, volksaard der Friezen.
Hsfr. XIV, 181.
grondsgesteldheid. Zie grounaerd.
lân-arbeider, s. m. veldarbeider.
I lân-arbeidsje, v. veld-arbeid verrichten.
I Vgl. lânje.
lânbolle , s. m. stier , die in het land weidt,
— tegenover stâlbolle, z.d.
lâubou, s. landbouw.
lândominy, s. m. dorps-predikant. R.ind
T. a , 332".
wumkes.nl

LAN. 108 LAN.
lâne, to, expr. adv. terecht, teland. —
— In kat komt altyd op syn poaten
to lânne.
làne, t o, expr. adv. eig. te lane: schrap
tegen elkander over. — De hynsders
steane by elts-oar tolane, op de achterste
pooten tegen elkander over. Ook:
van vechtende hanen.
lân-eigener, s. m. landeigenaar, grondbezitter.
lânfèst, s. n. touw waarmee een schip
aan den wal wordt vastgelegd. Fr. Volksbl.
lânfisk, s. eollect. zoetwatervisch, B. 161.
lânfolk, s. n. dorpelingen, op het land
wonende bevolking, (ook) veldarbeiders.
lânforhiering, s. openbare verpachting
van landerijen.
lânforkeaping, s. openbare verkoopvan
landerijen.
lânfrou, s. f. eigenares van verhuurde landerijen,
in betrekking tot den huurdervrouw
van een landheer. 6. J. I, 1.
lang, adj. lang. — Sa lang as Beltsum,
van een voorwerp, dat zeer lang is in zijn
soort. — De langste leppel.oan niyn
kant, het beste of grootste deel voor mij
(van een egoïst). — Hja tsiere om 'e
langste ein, twisten wie het meeste zal
hebben. — It lange tiksel, lange wagendissel.
Zie tiksel.
— Dedeiisgjinwikelang, aanmaning
tot spoed. Vgl. bij dei. — Lang
om let, eindelijk en ten laatste.
làngeanne, s. landfeest, feestvreugd. G.
J. I, 1, 80.
langer, adv. meer en meer, hoe langer
hoe meer. — Hy wit him langer nin
ried. — It wirdt langer al slim. —
Men moat langer mar in boel o pbringe,
veel belasting betalen.
langeturf', s. & s. eollect. lange of lichte
turf.
lang'foer, s. n. 'lange haver', iron. zweepslagen
voor een paard.
langhalzje, v. den hals uitrekken om
naar iets te zien. — Hwer langhalzje
dy fammen sa nei? Der komme soldaten
oan.
reikhalzen, verlangen. — Ik ha skiën
myn noeht f'en de kjeld, ik langhalzje
alle dagen nei mylder waer.
— B. ind T. a , 5» e. a.
wumkes.nl
langhout, s. n. langwagen : (het) gedeelte
van het onderstel van een boerenwagen,
dat de ashouten verbindt. Schelt., MS., 10.
langje, v. (aan)reiken. Vgl. oan-, oerlang
je.
verlangen (naar iemand of iets). G-. J.
passim. Zie forlangje.
langlês'ten, adv. al een poos geleden.
langlicTdich, adj. met betrekkelijk lange
armen en beenen.
langra'micli, adj. rijzig en mager. —In
langramich, skrael kearel, W.D.,
Heam., 81. — In langramich, stôkmeager
frommiske, Dez. Winterj., 7.
lang-roun, adj. langwerpig rond. — In
langroune tafel, Hûs-hiem 1889, 258.
lang'skonk, s. langbeen.
tipula oleracea, langbeenige mug, koolmug.
S. K. F., Lijst.
langskonkich, adj. langbeenig — L an gskonkige
mich. Zie langskonk.— Langskonkige
spin, hooiwagen of bastaardspin.
langst, langstme, s. verlangen. — Ik
ha langst nei iten, trek aan eten, —
langst dat de winter foart giet. —
Ik ha sa'n langst nei myn sister,
Sw. 1854, 75. Vgl. forlangst.
langstirtsje, s. eg. zeker zangvogeltje.
langstokken, s. pi. Duitsche grasmaaiers
met langer zeis- of haarstokken dan vele andere
maaiers hadden. Zie koartstokken.
langsum, adv. langzaam. Vgl. oerlangsum.
langte, s. lengte. —• Dat is in hele
langt e, ook: een lang persoon. — It
skeelt dy faem net oan 'e langte,
mar oan 'e rounte, 't ontbreekt haar
alleen aan geld. Ook lingte.
langtried'd(er)ich, adj. langvezelig. —
Langtrieddich flêsk, — hout.
langdradig, langzaam vorderend. — Langtriedderich
wirk.
lânlraed, s. n. bruggehoofd. Zie brêgehaed.
lânhearre, s. m. landheer; grondeigenaar,
in betrekking tot den huurder.
lânje, v. op het veld werken. B. 294.
landen, aan land komen. Vgl. bi-, oanlânje.
lânmietter, s. m. landmeter.
lân-oanmeitsje, v. land ontginnen.
lânopfretters, s. pi. scheldend voor:
kommiezen; soms ook voor andere ambtenaren;
vroeger voor: soldaten.

LAN. 109 LAP.
lânreed, s. wagenpad door het land, naar
landerijen. Zie reed.
Iânrêgge, s. landrug: dijkje (als grensscheiding
der akkers). R. P., Jouwerk., 63.
lânrôlle, s. landrol, zware rol om het
land te effenen , of het gezaaide aan te drukken.
— In kearel as in lânrôlle,
groote., dikke man. Zie rôlle.
lans, adv. langs. — De wei —, de strjitt
e lans, langs den weg — de straat. —
B y de dei lans, dagelijks, — by detiid
lans, geregeld van tijd tot tijd. — By de
streek lans, langs de huizen, fig. geregeld,
ordelijk. — Dat kin der net lans,
dat is niet betamelijk, — niet billijk, (ook)
dat kost te veel. •— In hopen liû kom me
er al raer lans, moeten al beholpen door
het leven. — Ik bin der mei lans, ik
ben er mee aan. — ... as ik dêr by
lans gean, dat naga, Hsfr. IX. 219. —
Dat fromminsk wie der ondogensk
yn lans gien, had zich schandelijk misdragen,
A. Ysbr. (1808), 53. — Der rij yn
lans gean, verkwistend leven. — Zh. langs.
lans, adv. in de richting der lengte, tegenover
dwêrs en skrank, z. d. Vgl. de
samenstellingen.
lânsbistjûr, s. n. rijksbestuur, (de) regeering.
Hsfr. XIV, 113.
lânsdei', s. landsdag, vroegere vergadering
der Staten van Friesland. R. ind T. 2 , 22".
lâns'dei-ammerke, s. n. baleinen, ook
wel fijn houten emmertje met slot en koperen
spijkerbeslag, — waarin oudtijds de aanzienlijken
hun mondbehoeften hadden als zij
naar den landsdag gingen.
lâns'-eidsje, v. eggen evenwijdig met de
lengte der akkers. Zie lans.
Iâns-gong, s. 'langsgang', gang met den
ploeg of de eg in de richting van de lengte
der akkers. — In lânsgong dwaen, de
eerste voren ploegen om het land in akkers
te verdeel en. Zie lans.
lâns-hier', s. huur of pacht van landerijen.
†lân-Siet, s. eg. landzaat. ld. VII, 66.
lâns-ikker, s. bouwakker in de richting
der lengte van een stuk land, tegenover
d wers-ikkker, z. d.
lâns-i'tiger, s. m. rijks-ijker. R. ind T. 2 ,
29". Zie Uigev.
lãns'-jild, s. n. rijkstractement of pensioen.
B. 204.
lanskipsbrief, s. landschaps-óbligatie
ten laste van Friesland. [Het woord doelt
op den tijd, toen de provinciën nog meer
op zich zelve stonden).
lånskomme, v. aankomen (bij iemand).
— Jy moatte ek ris lånskomme. Vgl.
delkomme.
rondkomen. — Ik wytnet ho'kmei
dat bytsje jild lånskomme scil.
doorkomen. — In hopen liû witte
hast net, ho se de winter mei syn
kjeld en krapte lånskomme scille.
lâns-man, s. m. landgenoot. — pi. lâns-
1 i ù, s, eg.
lâns-planken, s. pi. planken , in de richting
der lengte van een betimmering, tegen,
over dwersplanken.
lâns-pompieren, s. pi. effecten, staatsschuldbrieven
Hsfr. XIV, 146.
Iãns-regear, s. n. rijksbestuur. Hsfr. IX,
139.
lân-stront, s. te hoop gebrachte koeien -
mest uit de weide. B. 61.
lantear'n(e), s. bastaardw.: Fra. lanterne,
lantaarn. — Wylde lantearne, dwaallichtje,
(ook) lichtende vlieg, die bij dag
schitterend groen is. — In lantearne
sonder Ijocht, schertsend voor: iemand,
die een ander in 't licht staat, of voor: ledige
flesch. — dim. lantearntsj e. —
Romk woe mei nei Ljouwert, mar
hj a krige 't lantearntsj e troch de
n o a s, zij moest thuis blijven. B. 503. Zie
skyn†et.
lân'waer, s. n. gunstig weer voor den gras
groei. B. 15S.
lânwrotter, a. eg. zwoegende veldarbeider.
— In lânwrotter is net folie,
altydezelje en in bytsje fortsjinje.
— Holk is in lânwrotter, mar net
in krasse húshâldster.
lap , s. klap, slag. — In lap oan 'e e aren,
een oorveeg. — De lap er op lizze,
iemand slaag geven. — En doarst er folie
tsjin to snappen, || den waerd er
sels de lap op lein, R. ind T. a , 246".
lap, s. m. lap, zedeloos mensch. — In
lap fen in kearel. Vgl. dronken-, säplap.
lap'doaze,s.lapdoos. — ... den krij ik
se yn 'elapdoaze, om ze op te lappen,
onder (geneeskundige) behandeling, R. ind
T. a , 277".
wumkes.nl

LAPE. 1 ) LAT.
lape, s.lap. — pi. lapen of lappen. -
Prov. Better in rare lape as in moai
gat. — In lape op 'e jas, fig. een wandaad
op zijn geweten, — in lape op 'e
rok ha, een onecht kind, — lapen op 'e
klean ha, kinderen tot haar last (van een
weduw). — il wer in lape, bijdrage tot
aanvulling van een tekort. B. 456.
— In tige lape seil, een flink groot
zeil. — In lape lekken ta in jas, een
afgemeten stuk juist groot genoeg er voor.
— In lape groun, — tún, stukje land
of tuingrond.
— In skeadlikelape, togreatta
in skûteldoek en to lyts ta in dweil.
Holl. te klein voor tafellaken, te groot voor
een servet.
een geheel stuk geweven stof, dat men bij*
de el uitmeet. — Do 'k dat gûdoan'e
lape seach, like 't my moaìjerta as
nou 't in jak is.
— De lape skoerre, fig. 't verschil
deelen (in den veehandel). — Ut ien lape
toarnd, van eenerlei soort.
— De sinne barnt op'e lape, letterl.
op het kleed, dat men aan heeft: het is
erg warm.
— De lappen by in-o ar smite, gaan
trouwen. Zie lappe. — dim. lapke.
la'pekoer, s. lappenmand. — De lapekoer
fen Gabe skroar.
lapje, v. Zie laepje.
lappe, ï. werpen, neersmijten: — Lap
dyn pet net op 'e groun, K. út de
Wldkt.,57. overdr. naar binnen slaan. — Hy
lapt it yn syn gat.
in het spel waarbij met centen naar een
streep wordt geworpen: meerdere bijwerpen
om deze zoo mogelijk dichter bij de streep
te krijgen dan de eerst geworpene. — Ien
(sint) smite en ien lappe.
botje bij botje leggen, om een gelag te
maken.
— De spullen by-inoar lappe, gaan
trouwen.
lappe, v. Holl. leveren: doen. H w a het
dat lapt? — dat mast my net wer
lappe.
lap'pebank, s. Zie laepbank.
lappen, s. pi. lappen. — Op 'e lappen
komme; voor den dag komen, naar voren
komen. — Komstdêr nou mei op 'e
wumkes.nl
lappen? Dêr ha 'k dy net earder
oer heard.— Op 'e lappen, op de been,
na een ongesteldheid of een bevalling.
lap'salver, s. m. kwakzalver. Hsfr. IX,
70; X, 116.
— Lapsalver yn 'e Fryske tael,
iemand die in- of over die taal schrijft, zonder
er veel kennis van te hebben.
lapsalvje, v. kwakzalveren.
allerlei voorwerpen, op en aan een schip
voorkomende, teeren en harpuizen (schippersterm.)
lapskroar, s. eg. naaister of kleermaker
alleen voor verstelwerk, — snijder, die zijn
handwerk gebrekkig verstaat.
lard(er)ich, adj. flauw, wee. — Pen
lang fêstjen wirdt men lardich,
Salv, MS., 75.
— Larderige thé, slappe thee, om er
flauw op te worden. Hsfr. VII, 23.
larp, s. afgescheurde reep.
larts, Wkm. s. eg. leeuwerik. — Yn 'e
Beginestrutte binne joenge lartsen
to keep, it stik in stouwer.
Oud-Workumer schibboleth. Zie Ijurk.
lask, s. lasch. — Earne in lask ynsette,
vooral in houtwerk en in kleedingstukken.
lask, adj. & adv. licht, dunnetjes, mager.
— Lask klaeid. — In lask beest,
mager dier. — Laske ierdappels, zonder
vet of vleesch. — Dy wyn smakket
lask, is te veel verdund.
— In lask ininske, alleen levend persoon,
Hsfr. VIII. 332. — In pear laske
1 i û e . echtpaar zonder kinderen.
— s. Yn 't lask rinn e, half gekleed—,
zonder bovenkleed rondloopen.
laskje , s. lasschen, aan elkander hechten.
laskje, leskje, v. lesschen, blusschen.
— Kalk laskje. B, 46.
lask'hûs , s. n. gebouw bij een kalkbranderij,
waarin de kalk gebluseht wordt.
laster, s. kwaadsprekerij. Vgl. Tcwealaster.
lasterje, v. kwaadspreken. — Fen imïncn
1 ast erj e. Vgl. bilasterje. Vgl. rabje.
las'tertael, s. kwaadspreking. Vgl. rabberij.
lastertonge, s. eg. lastertong, kwaadspreker.
lat, s. colleet. latten. — In bosk lat.
Zie latte.

LAT. 111 LEAN.
latier'beam, -stok, s. latierboom in een
paardenstal.
lat'spiker, s. latspijker.
latte, s. lat. — Hy het net folie om
'e latten (om'e lea), hij is dunnetjes gekleed,
mager (ook van een dier).
lauwer, Mkw. adv. liever. Zie Ijeaver.
lavear'je, v. laveeren , fig. schipperen. —
As 'tnetsile wolmoatmen lavearje.
lavin'del, s. lavendel (als geneesmiddel).
lavin'deldoas, s. medicijnkistje, boerenhuisapotheek
, waarin lavendel, rhabarber,
spijkerbalsem, enz. — Dat is út 'e lavindeldoas,
overdr. iets uit de oude doos.
lawaei', s. n. lawaai, rumoer, drukte.
lawaejjer, s. waaier, (ook) windvaan.
Hsfr. IX, 165. Vgl. Icloklawaeijer.
lawaei'-saus, s. schrale saus. R. indT. a ,
318".
lawaske, s.n. (een) glaasje lawasdrank,
ook in 't alg. voor: borreltje.
lawei', s. korf, die aan een hooge paal
kan worden opgetrokken, ten teeken dat het
schaft- of rusttijd is voor de veenwerkers.
laweis'-bier, s. n. jaarlijksche vergadering
(rekendag) van veenarbeiders. Zie bier.
lawi'bus, lawimes, s. bastaardw.: slag,
oorveeg.
lazerich, lazerus, adj. belazerd, melaatsch.
— In lazerus stik lead op
'e holle, smoordronken. Rj. en Slj. 1890,
211 } . Ook:
lazerus-dronken, adj.
la'zerusklap, s. lazerusklep. — De m ûle
giet hjar as in lazerusklap, van een
drukke babbelaarster.
lea, s. pi. eig. ledematen van het lichaam,
overdr. het geheele lichaam. Zh. ook wel
lean. — Flink fen liifen lea. — De
kjeld sit my yn 'e lea. — Hy het de
koarts —, de mûzels —, in sykte onder
'e lea. — Al de lea dogge my
sear. — It laei my op 'e lea, datste
kom me scoeste, ik had er een voorgevoel
van. — It leit my net goed —,
forkeard op 'e lea, ik vrees het ergste.
lea'brekken, s. verb. zware, moeilijke
lichaamsarbeid.
leabrekken(â), adj. zwaar, moeilijk. —
In kantoarskriuwer het gjinleabrekkend
wirk. — Vgl. het voorgaand
art.
†leach, leage, s. vlam. — To most.er
en to leage gean, te mutserd en ter
vlamme : te niet, verloren gaan. Zie loge.
leach, leage, s. loog. — Immen út
'e leage waskje, Holl. uit de pekel halen
: harde waarheden zeggen.
leach, leage, s. laag, verschalking, valstrik.
— De stêd bret leaze, tsjustre
leagen, G. J. I, 66. — As me hjar
onskild leagen leit. v. Blom, Blomk. 43
lead, s. n. lood. — Ut it lead hingje
scheef hangen van een gebouw, ook van personen.
— Dy jonge (dat fanke) het
lead yn 't gat, is zwaar om op te heffen
of te dragen. — Hy het in stik lead
op'e kop, hij is dronken.— dim. leadtsje.
De léste leadtsjes weage swierst.
oud gewicht. — In âld lead= "«» KG.
— Innijlead = l DG.
Vgl. âjip-, sjitlead; théleaä.
leaden, adj. looden, van lood. — In
leaden piip.
leadich, adj. zwaar. — Dy kiste is leadich,
hear! Ja, dy sit fol boeken.
lead'iietter, s. m. loodgieter.
leadsje, v. looden, van een loodmerk voorzien
, bijv. een slachtbeest.
het paslood bij een gemetseld wordenden
muur langs houden.
het peil- of dieplood uitwerpen.
leaf, s. n. dun metalen plaatje of band.
— De lodde moat mei in leaffêstmakke
wirde. — In leaf oer de
klomp. — In kiste mei izeren leaven
bislein.
dun blad papier. Joh. W., Dial. 1, 440. —
It leaf fen Ljouwert, het nieuwsblad
van Leeuwarden. G. J. 1, 89.
lens of spie van de wagenas. Zie Uns.
*leaf, s.n. loof. Zie lof.
1 e a v e n , pi. loovers, de lange bladeren
van koren, riet enz.
leaf, Mkw. adj. Nholl. loof: vermoeid.
leaf'-reid, s. n. loofriet, rietgras. Vgl.
bij leavich.
leage, s. Zie leach.
leagen, s. en afleidingen, zie Ijeagen, enz.
leagje, v. loogen, (iets) in de loog zetten
of er mee schuren om het blank te maken.
— It koper- en izergûd, keukengereedschap
, leagje.
lean, s. pi. Zie lea.
wumkes.nl

LEAN. 112 LEOH.
lean, s. n. loon, dienstloon.—Dy feint
(faem) fortsjinnet in heeoh lean,
— sit goed op 't lean.
vergelding. — Hy soil syn lean wol
k r ij e.
leane, loane, s. Eng. lane, laan , vooral:
vroegere landweg, met of zonder boomgewas
aan de kanten. — dim. leantsje, loantsje,
laantje, wegje (als verbinding tusschen
twee hoofdwegen). — Vgl. J. W., Naaml., 228«,
leanje (spr. ljenje), v. loonen, loon geven,
beloonen, vergelden. — Goeddwaen
wirdt faek mei stankleanne. — Mei
deselde miette scilstou leannewird
e. Vgl. bi-, ôf leanje.
lea'-oanstietten, s. verb. rillingen, schokken.
Hûs-hiem, 1889, 274. Zie oanstiette.
lear, s. n. leer, leder. — Hij snijdt út
heel lear, hij is een flink schoenmaker,
fig. hij schenkt klaren wijn.
huid. — Immen op it lear komme,
slaag geven.— Lear om lear, huid voor
huid, met gelijke munt betaald (fig.).
leard, adj. geleerd. Zie geleurd.
leardens, leardheit, s. geleerdheid.
Hsfr. X, 124. -- ld. IV, 65. Zie gelearãens.
leare, v. leeren. —Men leart salang
as men libbet. — Dy jonge kin tige
leare. — Ta dokter —, dominy —,
m aster leare. — Alle ding stiet to
Ie ar en, men kan bij goeden wil alles leeren.
-— Onistean leare, zich aan een
minder goed leven moeten gewennen.
— Ik scil dy dat wol leare, — dy
opsitten leare, je mores leeren, tot je
plicht weten te brengen.
— Don kinst my neat leare, mij
niets maken. •— Twa, dy tsjin elkoar
opwoechsen binne, kinne in-o ar, as
se wrakselje, neat leare.
leare, s. leer, godsdienstleer. — De â 1d
e —, de n ij e —,de wie re leare.
godsdienst-oefening in de kerk (vooral bij
de Mennoniten). — Biste nou al út 'e
leare? E, ind T. 2 , 214,
learen, adj. lederen.
learenla'pe, s. zeemlap. — Ik haw in
tonge as in learen lape, droog en beslagen.
— Dat wiif nifelt altyd mei
de learenlape yn 'e hûs om, is overdreven
zindelijk.
†leas, adj. loos, slim. — Leaze fok-
wumkes.nl
sen wirde ek wol finzen, Burm., 44.
Zie loas.
least, leest, s. (schoenmakers) leest. —
(Yen) it liif op 'e least sette,—ite,
zich dik en rond eten.
in- of afdruk, vooral van den voet. Vgl.
†oetleast; hoech-, ìiynste-, Icouweleast; toskleast.
least'rek, leestrak, s. n. leestenrek (bij
den schoenmaker).
leat, s. loot. Lapek., 226. Zie loat.
*leats, s.m. loots. H. Z., Sprkl., 7. Zie loads.
leauwe, v. gelooven. — Ik wol alles
leauwe, fen 't iene leau ik dat it
wier, fen 'toare dat it net wier is,
sechje. — Leau mydat, houd dat maar
voor zeker. — Leau dat de Fryske fammen
mar, geloof dat maar van haar, E.
ind. T. 2 , 103'.
*leauwe, s. n. geloof. Vgl. wanleamve.
Zie gelove.
leauwenswirdich, adj. geloofwaardig.
Hsfr. XIV, 129. — ld. VIII, 181.
leavich, adj. met loovers, looverrijk (alleen
van grasachtige planten).— Leavich
noa-t, — reid. — R. ind T. 2 , 18'.
lêb(be), s. lebmaag. Vgl. keallelêb(be).
lêbbich, adj. naar de leb (stremsel) smakende.
— Lêbbige tsiis.
laf, flauw. — Om 't hj a bang bi.nn e
dat hja gallich wirde scille, dêrom
is alles hwet hja brûke meije
allike lêbbich en skriel, ld. VIII, 10.
spijtig, smadelijk. —.Lêbbich praet.
— Lêbbige praetsjes tsjinje oars
nearne ta as om in fûstyn'teach
to k rij en. A. 589.
— Lêbbige frouliû, kwaadsprekende
vrouwen.
lêb'fet, s. n. vaatje tot het bewaren van
kalverleb in azijn voor kaasstremsel. Schelt.,
MS., 54. Vgl. strjemmelkanne.
lèch, s. n. leg, laag schooven op den
dorschvloer. —In lêch terskje. Vgl. wân.
lèch, s. (de) eierstokken, vooral van een
vogel, ook van een zoogdier. — It lêch út
'e sûch snije, een zeug van de eierstokken
snijden. A. 549. Zie sûchsnge. --Der sit
in goed lêch yn, foecunäa †emina est.
(het) eierleggen. — De hinnen binne
oan'e lêch. — De hin het de lêch út,
legt geen eiers meer, (ook) lijdt aan legziekte.

LECB. '11?' LEEG.
overdr. (het) haren.— Nou se il de lêch
wol út wC'7.e, gezegd als een wouw, die
reeds veel kinderen heeft, eindelijk nog een
teer kleintje ter wereld brengt.
lêch'piip, s. eierkanaal.
ledich, adj. zwaargebouwd. Zie lidäich.
ledich, adj. ledig, nietsdoende. Zie ìidlìirh.
leech, adj. laag. — Leech onder 'e
solider, — onder 'e balken, laag van
verdieping.— Dy to heech kliuwe wol,
fait wol ris leech del. — It scil
wol r i n n e d ê r 't 1 e e c h s t is, gezegd
van vocht, dat men onverschillig ergens op
den grond stort.
s. laagte, laagliggend land.— Winters
ride wy op 'e legen. Vgl. f lalde.
— Immen yn 't leech fiere, in ongelegenheid
brengen. —.Vgl. ook bij heech.
leech, adj. ledig.— In leech f et, —
in lege pong.
leech'drinke, v. uitdrinken. — 11 k o pke
Ie e cli drink e.
leechlieije, v. alles weghalen van (een
plaats). — De sou der leechlieije.
laechjeije, v. uitdrijvende ledigen. — De
groppe leechjeije, den mest uit de stalgrep
in den mestput drijven.
leechjiette, v. uit-, leeggieten, leegschenken.
— De tsjettel leechjiette.
leech-, lichlân, s. n. laagland, gedeelten
van Friesland uit lage graslanden bestaande.
leechlãnner, s. eg. bewoner van het 'laagland'.
Lex. 458.
leechlâns(k), adj. in het 'laagland'. —
In 1 e e ch 1 ânsk e p 1 e at s, boerderij in
liet laagland.
— Leechlâns h e a, hooi van laag land
gewonnen.
leechlizze, v. kleineeren, met geringschatting
van spreken. — I m m e n 1 e e c hlizze,
— immens wirk of dwaen
leechlizze, — tegenover heechsette, z.d.
leechmeitsje, v. ledigen; opruimen. —
De tafel leechmeitsje.
leechpompe, -skeppe, -skodsje, v.
Zie de Enkelwoorden.
Ieechsmite, v. leeggooien.—De amer
1 e e c h s m i t e.
leechte, s. ledigheid, ledige ruimte, gemis.—
As mem fcn honk is, datjowt
in leechte yn 'e hûshâlding.
leecht(m)e, s. laagte. Zie lichte.
leed, leedsje, s. n. leed: verdriet, onrecht
, hinder. — Immen leed dwaen,
— oandw-aen. — As ik efkes oer jou
strjitte gean, dêr ha jy gjin leedsje
f en.
leed, adv. leed. — It is him leed, as
er alles net kriget. -— It is de iene
hou n 1 e ed as de o are in bonke het,
Salv., MS., 79.
— Leed fen immen tinke, min gunstig
over iemand denken. — ... noait
haw ik yet leder, iets minder gunstig.?,
fen him tocht, R. 1'., Keapm., 172. —
Dêr ha 'k him net leder om, acht ik
hem niet minder om. — D a t h a w i k 1 e e d s t,
schat ik 't laagst. B. 110.
leed, s. n. begrafenismaal, vooral vroeger
aan een aantal genoodigden gegeven, en gewoonlijk
uit krenten- en wittebrood bestaande.
— L e e d j a e n. Zie W.D., Fr. Volksl. 1, 415.
leed'bidder, s. m. doodbidder, iemand
die rondgaat om mondeling de lieden ter begrafenis
te noodigen of alleen van 't overlijden
kennis te geven. Vgl. W. D., Fr. Volksl.
I, 407/408. Ook 1 eed-(o an)sizzer.
leedbier, s. n. bier, vroeger bij gelegenheid
van een begrafenis geschonken. Zie bier.
leedbólen, s. pi. witte- en krentenbrooden,
voor een begrafenismaal gebakken. Ook 1 e e dg
û d.
j leedbríef, s.(n.). schriftelijk doodberíeht,
voor de naaste familie en enkele anderen
mede uitnoodiging ter begrafenis.
leedgûd, s.n. begravenisgebak. — De bak­
ker moat leedgûd bakke. — Moaike
hie Sjoukjen alles tamakke en
de oare neven en niften koene neat
j meinimme as in magefol leedgûd.
leed-oansizzer, s. m. Zie leeäbidder.
leedsang, s. rouwzang, treurzang. B. 1'.
leedsizze, v. rondgaan om van iemands
overlijden kennis te geven.
leedsizzer, s. m. Zie leedbidäer.
leedstok, s. eg. iemand die veel lijdt,
een ellendig bestaan voortsleept. — Prov.
lee d stokken libje lang. Ooklids.ok.
| leegje, v. ledigen.
| leegje, v. dalen , nedergaan. — M a r-
: ken, teekens, om de forskate heeg-
| jende en leegjendelûden opitpompier
mi el je to kinnen, R. P., Pr., XIII.
wumkes.nl

LEE'L. 114 LEK.
leelje, s. lelie. — pi. 1 e e 1 j e s. Vgl. l-raelleelje.
leep (Henndl. en omstr.), a. eg. kievit.—
dim. lipke. Zie Ijip.
leest, s. leest. Zie least.
lêf, adj. laf, lafhartig, flauwmoedig. Zie laf
leffelje, v. leffen, liflaffen. W. Gr., 35.
leffert, s. m. lafaard. —In leffert dy
syn eigen w ir den o p-i te moat, Salv.,
MS., 78.
leger, s. n. leger van een haas. — It
spant om him jn 'tlegertobitraepjen,
overdr. hem thuis te vinden.
legerstede, vooral: ziekbed,— Dy griizde
âld Greult-oms leger sa, het ziekliggen
van Greult deerde hem zeer, K. ind
T. a , 203°. — Dat minske het in swier
leger Ie in, een zware ziekte doorstaan
leger, s. n. heir, armee, overdr. groot
getal. —In leger ben great to bringen
hâldt for in arbeider hwet yn.
le'gerhaed, s. n. legerhoofd, veldheer.
Halb., N. O., 205. — Hsfr. II ,62.
legerstal, -steed, s.n. grafstede, grafplaats.
legersteed, s. n. ligplaats, bed. Vgl.
ook het voorgaand art.
legerwâl', s. lagerwal. — Oan legerwâl
wêze (eig. & fig.). — Hy het gjin
legerwâl, is tegen schade of verarming
gedektleggers
, s. pi. rugkussens aan het paardetuig.
legbalken onder een planken vloer.
legis'ter, s. ligustrum vulgare, heeatergewas,
vooral gebezigd tot het aanleggen van
heggen.
legis'terhage, s. heg van liguster.
leider, Zoh., Tietj. e. e. s. Hd. Leider , ladder.
Zie ljedde{r).
• lei'derbeam, s. leiboom.
leidich, adj. verleidelijk, verlokkend. —
In leidige fint, vriendelijk en voorkomend,
maar met zelfzuchtige bedoelingen.
— In leidich frou minsk e, die mannen
weet te bekoren. — Dat leidige frotnminsk
het dy goede Sj oer dalheel
yn'e macht. — Pas op! dy Pierkis
in leidigen-ien, mar ik stean hjar
net, 'k vertrouw haar niet.
leidtsje, s. n. verleidster: hoer. B. 33.
Ook: slodderkous. Zie ìjitske.
wumkes.nl
lejje, s. leiding, waterleiding, gleuf in de
lengte door een stuk weiland loopende, —bij
ebbe waterhoudende plaats in het wad (aan
de Noordzee-kust) — pi. leijen, naam voor
sommige oorspronkelijk laag gelegen landen,
vooral in zand- en veenstreken.
lejje, s. leidsel (van het paardetuig). —
Ik moat de leije ha, overdr. ik zelf
moet het beheer over mijn zaken hebben.
leike, leiker, s. baggerwerktuig. Zie
baggerbûgel.
leiker, s. m. baggerman. Vgl. baggerman.
leikje, v. baggeren. Vgl. baggerje.
leik'modder, s. bagger. Vgl. bagger.
leiknet, s.n. baggernet. Vgl. baggelnet.
lek, adj. lek. — Sa. lek as in teams,
— as in tracht er.
s. n. lekke plaats. — In lek yn 'e souder.
lek, s, n. fout, gebrek. — Inbûtenst
dêr sa'n siele út sprekt, het ek
gjin inkeld lek. — Lek en brek, of
lekken en brekken, fouten en gebreken.
— Elk het syn lek en brek,
hwet de iene oan 'e greate tean
het dat het de oare oan 'e lytse
finger. —dim. lekje. v. Blom, Bik., 160.
lekje, v. laken: misprijzen, afkeuren.—
Hy wirdt sa priizge, dat it kin wol
lekjen hjitte, er wordt niet met lof over
hem gesproken. — Prov. Dy 't lekke
wirde wol moat trouwe, dy 't priizge
wirde wol rnoat stjerre. — Dy
de waer lekket mak k et er gading
oan. Vgl. bi-, oanlekje.
lekke, v. lekken. —It lekt op'e souder.
— Dy tsjettel lekt as in teams.
— Henndl. en omstr. lik e, z. d.
lekken, s. n. laken. — Yn 't lekken
rinne, in laken gekleed gaan. — Hy
krige fen 't selde lekken in rokje
(pak), dezelfde mate van gelijke straf. —•
Dat lekkenhetgjin ienkleur, overdr.
die twee stemmen niet met elkaar in.
lekken, s.n. beddelaken. Schierm. lakken.
— 't Wier oft it my as in lekken
oer de holle srniten waerd
van iets dat ons plotseling overkomt of ingegeven
werdt. Vgl. bêd-, onder-, bojipelehken.
lek'kenbont, adj. lakenveldsch. — In
lekkenbonte kon, een koe die vóór en

LEK. '115 LEST.
achter zwart is en daartussehen wit, alsof er
een wit laken ovev ligt.
lekkens(k), adj. van laken. — In s w art
lekken s pak.
lekkenwinkel, s. Iakenwinkel, manufaetuurwinkel.
lekker, adj. lekker, verlekkerd. —Lekker
iten. — Ik bin net lekker, ben
treen lekkerbek, niet kieskeurig. — Ik bin
net lekker, mar 'k mei wol hwet
o- o e d smakket. — Dêr bin 'k net lekker
op, niet op belust (ook van iets anders
clan spijs of drank).
lekkery", s. lekking, lekkage. — Lekker
ij op 'e souder. Zie ook likerij.
lekkers, s. n. lekkers, lekkernij.
lek'skoaije, -skògje, v. kritiseeren, bedillen.
Vgl. biìekskoaije.
leksum, s. n. les. — It leksum forsomje,
de les op school. — Hy kin 't
leksum, is welbespraakt, weet zijn belangen
te bepleiten.— Siz op, dyn lekaom!
laat hooren wat je te zeggen hebt. — I miiien
it leksum opsizze, iemand de les
lezen.
— Dy kas — , d a t k e a mm er k e m o at
ris in leksum ha, eens een f linke beurt
(reiniging) hebben. — Forj. 1892, 157.
lelje. v. lallen, zottepraat uitkramen. —
Dat Ie Ij en rekket myn dôf ear, G.
J. I, 24,
lellebel, s. vod, gescheurd en bijna versleten
stuk ondergoed, (ook) morsig, slordig
gekleed vrouwspersoon.
lemie'ren, s. verb. (het) (ochtend)krieken,
— aanbreken. — Mei 't lemieren fen'e
dei, Iel. VIII, 103. [Vgl. Fra. lumiii-e, licht].
lening, leuning, s. leuning. Vgl. bekleniitg.
lepkje, v. leppen, lurken. R. ind T. a ,
200*.
leppe, s. spade, 't Bildt lep. Vgl lodde.
leppel, s. lepel. — Roune en lange
leppels, — iz er ei^ jtinn en, sulveren
leppels. Vgl. brij-, †etlcppél.
— De leppels fen it anker, anker-
Waden. R. ind T. 2 , 285 4 .
lep'pelbakje, s. n, lepelbakje.
leppelblêd, s. n, blad van een lepel.
cochlearia o†ficìnalis, lepelblad.
leppelfol, s, n. lepelvol. — De lytse,
jonggeborene, ofit boask bidrinke mei
trij e leppelfollen (brandewijn niet rozijnen),
oud gebruik.
leppelje , v. lepelen : met den lepel —,
of lepelkost eten.
leppelkoerke, i.n, lepelmandje.
leppelkost, s. spijs, die men met den
lepel eet.
leppelrakje, s. n. lepelrekje, waarop vroeger
de lepels voor dagelijksch gebruik hingen.
leppelstalle, s. lepelsteel.
leppeltsje, s. n. lepeltje. Vgl. aeileppeltsje.
lep'peltsjedief, s. eg. schertsend onder
kinderen : iemand , die van het taschjeskruid
een zaadhauw plukt, nadat men hem of haar
daartoe uitgenoodigd heeft.
lep'peltsjeheicle, s. tacciuium macrocarpum.
— Ter-Schelling is de eenig bekende
plaats in Europa, waar deze plant in het
wild groeit. Holkema, Flora onzer N.zee-eil.
— Vuyck, Duinflora.
leppeltsjes, s. pl.thlaspl arvense « HL.
(Tietj.) Vgl. fetsjefol.
leskje, v. lesschen, voor: blusschen van
kalk. Zie laskje.
lêsk'hús, s. n. schuur of loods, waar de
kalk gebluscht wordt, bij een kalkbranderij.
Ook laskhäs.
*lês'mark, s. n. leesteeken. R. P., Keapm.,
XXVII.
lesse, s. les (in alle beteekenissen.) Zie
leksum.
lést, s. n. last. — In lest rogge, 30
HL. — In lést modder is 16 kroadfollen
opheappe fol: twa lést is in
preamf o 1.
scheepslading. — In lést mei in boppel
êst, z. d.
lést, s. n. moeite, drukte. — Yn 'e bûrren
hinnen hawwe is in groat lést,
ik wol se for (= om) 't lést net ha.
— Lést fen 'e soad, — fenjûkte,
— fen muzen, ermee gekweld, geplaagd.
— Hy (lij a) het gans ta syn (hjar)
lést, een zware huishouding te verzorgen.
overlast. — Lést fen in oar ha.
lést, s. order, bevel. — Hwa het dy
dêr lést tajownï
wumkes.nl

LEST. 116 LEU.
lést, adj. laatst, tegenover earst. —
Earst is meastenlêstisbést. — Lést
komme en earst b a es, van een jong,
lastig kindje, (ook) van een ambtenaar, die,
pas ergens geplaatst, veel drukte maakt.
— adj. Hy komt altyd op 'e léstc
ûre, op liet laatste oogenblik. — Hy is
altyd yn 't léste skip, komt altijd laat
gereed , doch: — 11 1 ês t e skip mout ek
f'raclit ha. — Hy moat altyd de léste
man de sek opjaen, den laatsten
(sjouwer)maii den zak op den nek helpen nemen,
f ig. de laatste zijn, die vertrekt, bijv.
uit de kroeg. — De léste weide hea,
— de léste skeafyn 'e skíìrre, — de
léste dei f en 't jier.
lést, léste , s. (ii.) het of de laatste. — Dy
't it léste kriget moatitearstew erja
en, schertsend: als iemand het laatste
uit f lesch of ketel wordt geschonken.
— It lést, — léste, de nageboorte
eener vrouw. Ook it efterst.
— Oji it lést, expr. adv. ten slotte; ronduit
gesproken; alles wel beschouwd,
lêstdei', -deis, lêstendeis, adv. onlangs,
eenige dagen geleden. Zie lésten.
léste, Zh. v. lusten. — Hwa lést in
gleske bier, Burkerij. Vgl. meije.
— It libben léste, lust in 't leven
hebben. — It scoemy léste, || dat ik
hjirin bytke rêste, G, J. I, 7.
lésten, adv. laatst, onlangs. Vgl. langlêsten.
lésten, s. pi. belastingen, te betalen renten
van hypothecaire schulden, enz. — H y.
sit op swíere lésten, moet veel opbrengen.
Vgl. di/ks-, doarps-, gemeìnte-, gromt-,
poldeiiésten.
lêstendeis, adv. Zie lêstäei.
lêsterpraet, s. n. lastertaal. B. K., 60.
Zie laster.
lêst'fûrge, s. laatste rondgang met den
pîoeg.
lêstich, adj. & adv. lastig. — lm men
lêstich wêze, — falie. — It lytse
beril is tsjin wirdi ch sa lêstich.
lêstlyn', adv. laatstleden, laatstmaal.
let, s. n. (het) luiden, klokgelui. — It
earste let offoarlieden, — it, twade
let, bij een begrafenis. — Hy kriget it
léste 1 e t, hij wordt begraven, iron, wordt als
'lijk' (dronken) op een voertuig thuisgebracht.
wumkes.nl
— It nj uggen-íire —, toalf-ûre —,
twa-flre ... let, in 't alg. het luiden deiklok
op een bepaald uur. Vgl. ìet-îire.
let, adj. laat. Schierm. lat. — Better
1 e t a s net. — Let k o m men is e k
kommen. — Lette h j o u w e r w a e c h s t
ek. — In lette p eask e j o w t in Ie tte
pinkster, overdr. een laat begin een laat
einde. B. 49G. — In bytsje to let is
folie to let.—Hwet letter hjir hwet
letter d ê r.
let'melts, adj. laat melkgevenl. — In
let mei ts kou, die laat in 't voorjaar
inelkgeveiul wordt, — tegenover iermelts,
z. d.
lette, v. letten, hinderen. — As ik in
h a n t a e s t m e a r doch, hwet kin m y
dat lette?
'ophouden. — Ik scil jou mar net
me ar lette, jy moatte op 't spoar.
Vgl, hi-, forleilf.
lette, v. oplettendheid voor iemand hebben.
— lm m en lette en sette, met
voorkomendheid en vriendelijkheid ontvangen.
letter, s. letter, letterteeken, -klank. —
Hy kin gjin letter léze. — In reade
letter yn 't almanak, (z. d.). — Letters
ite (z. d.).— Letters en gjin wirden,
ijdele klanken. — Alles nei de
letter, volmaakt in orde. — II o i s 't m e i
de baron? Dat is mei twa letters
to biskriuwen: o-p, op. — Letter en
liuw, op de vroegere koperen centen. Zie
Hun-. — Vgl. bibel-, druk-, skriuwletter.
letter, s. (n.). Eng. letter, brief. — dim. 1 e tt
e r k e. — In p e a r w i r d e n op in 1 y t s
letterke, Hsfr. IX, 112, — In letterke
ta biwys, by libjen en stjerren,
onderhandsch schuldbewijs.
let'terdoek, -lape, s. merklap.
letterje, v. merken, merkletters naaien.
lettemaeye, v. letters of figuren naaien
op doek.
lettertiid, adv. naderhand. — Hwet
ik al s j o e n ha, dat kin ik lettertiid
wol fortelle, Alg. lokk., 38.
let-ûre, s. (het) uur, waaixm dagelijks de
klok wordt geluid.
leugen, s., leugenje, v. Zie Ijeagen,
Ijeayenje.
leugenbolle, Mkm. s. Zíe Ijeagenbank.
leuning, s. Zie lening.

LEU. 117 L1B.
leuven, Hl. v. lieven. Zie ljearje.
lever, s. (de) lever. — Net soun oan
'e lever, niet recht gezond, fig. niet zuiver
van geweten, verdacht van 'kettersche'
gevoelens. — . . . h j a (zekere vertellingen)
tacsten op 'e lever, maakten indruk. R.
ind T. 2 , 6:'/'. — Flink f o ar de lever
w e i p r a t e, onomwonden , rondborstig spreken.
Skoeralm. 30/XI1, 1888.
stofn. — In stik li r e a mei lever.
leverân'sje, s. vaste levering, levering
bij aanneming. — Pier het de leverãnsje
fen turf oan 'e earmfouden.
leverân'sje-waer, s. leverbare waar. Meest
met negatie: — Dat is gjinleveransjew
a e r. Vgl. keapmanne-icaer.
levering, s. levering, aflevering.
leverje, v. leveren. — Forkeapje en
leverje, (ook) ôf 1 everje, z. ä. — Dy
faem is forkoft, mar yet net levere,
verloofd , maar nog niet getrouwd. — Ik
scil him wol stof leverje, hem wel
van antwoord weten te dienen.
le'versykte , s. leverkwaal.
leverv^oarst, s. leverbeuling.
léze, v. lezen. Ik lês, ik lies, ik ha lézen
, lezende, to lézen. Schierm. lôzze. —
Moarns en middeis in kapittel léze,
nl. in den bijbel; gebruikelijk in gereformeerde
gezinnen. — Dy man dêr kin
men mei léze en skriu w e, Holl. mee
eggen en ploegen, hij is bruikbaar in vele
dingen , inschikkelijk en hulpvaardig. — Ook:
— Myn n ij e s p i n w i e 1 e . . . dêr kin 'k
mei léze en skriuwe, is gemakkelijk
in 't gebruik. Vgl. hi-, foar-, nei-, oer-, np-,
úfíêze; ìihel-, Icrantelvze.
léze, v. lezen, opzamelen, uitzoeken. Vgl.
eart-, ierlèze.
— Hja is sa moai oft se út in kofferke
lézen is, Holl. als uit een koffertje
gepakt, netjes aangedaan.
lézen, s. n. lecttira , inhoud van een geschrift
, — opschrift. — In kopke mei
forgulden lézen, W.D., Doaitse (1897), 5.
— í'jn —, ãlderwetsk lézen, iets met
kleine — of oude letterdruk (of— spelling).
— F r e a m d lézen, schrift in een vreemde
taal.
lêzerij'e. s. (het) lezen. — Dou moast
oavs wizcr wé ze as ik — m ei dy n
léze rij e, A. B., Doarpke, 101.
libben, s. n. leven. Hl., Schierm. 1 i v v en.
— As immen dea winsket to wezen
bi gryp t er 't libben net goed, Skoeralm.
8/IX, 1888. — Gjin better libben
as in goed libben. — Hy het in hear
en-cin t sj e-libb en, een best leven. —
Ienmans libben en twamans dea,
een bedrijf, dat slechts voor éen persoon,
niet voor twee een bestaan oplevert. — Al
sj'ii libben komt it doch klear, eindelijk,
na lang dralen.
gevoelig deel (van het lichaam). — In
hynsder de stirt ôfnimme, mar net
yn 't libben s n ij e. — fig. Immen y n
't libben snij e, hem grof laten betalen.
libben, s. n. beweging, levendigheid; rumoer.
— Der komt wer libben yn 'e
brouwer ij. — De bern meitsje in libben
fen 'e oare wrâld.
libben, adj. levend, in leven zijnd. —
Ik bin der sels libben by (om er op
te passen). — Sa libben as in hert,
springlevend. — Libben gûd. Zie gûd.
— Libbene fear. Zie †ear.
Ook als s. — Nou ha wy de libbene
by de dea de. Zie dea.
libben, adj. levendig. — Libben op 'e
tried, vroolijk, levenslustig.
lib'bensdagen, s. pi. levensdagen. — Sa
ha 'k it fen myn libbens dagen net
sjoen, zoo iets heb ik nooit beleefd.
libbens-liif, adv. in — of bij levenden lijve.
— Immen libbens-liif opfrette, levend
verslinden. E, ind T. 3 , 141*; 149*. —
— ld. V, 49.
libbens-nocht, -tier, -trant, -wille,
s. Zie de Enkelwoorden.
libje, ï. leven. — Wy libje mar ienkear
en dat is krekt nou, (dus:) geniet
het leven. — Men moat libje en
libje litte, leven en laten leven.
—• IIy kin fen in bytsje libje,
heeft weinig noodig voor zijn onderhoud of
bestaan.
— 11 libbe t hjir fen ro tt e n, — muzen,
— miggen, 't krioelt er van.
— Hwet in woelich bern! it libbe
t allegearre, alles aan hem beweegt
zich.
— It• libbet op 't lân, de lucht trilt
en golft aan de kimmen, bij warmen zonneschijn.
— Vgl. hi-, for-, oeiiibje.
wumkes.nl

LIB. 118 LID.
liboaits, adj. Zie liifbonila.
lichem, s. n. lichaam. — Op 'e tiid
hwet iteen drinke, dathâldtlichem
en siele byelkoar. — In soun, sterk,
siik, swak lichem.
buik. — Pin e yn 't lichem (liif),
buikpijn. — Hwet het dat bern in
J i ch e ui.
maag. — Dy kin hwet bergje yn
s y n lichem.
gehalte, degelijkheid. — Der s ì 11 i c h e m
yn, 't is degelijke stof, — krachtige spijs
of drank. Vgl. gehalte.
lichlân, s. n., -lânner, s. eg., -lânsk,
adj. Zie leech, enz.
licht, adv. licht, wellicht. Vgl. †aek{s).
licht, adj. & adv. licht. Hl. lichst (Hulde
II, 226.) — Sa licht as in fear. —
Licht op't gewicht, niet zwaar wegende.
— Licht hea, níet krachtig, — lichte
groun, lichte, zand- of veenachtige grondsoort.
— In lichte priis, geringe prijs.
— In lichte fûgel, losbol of lichtzinnige
deern. — In licht sin ha, weinig
nadenkend —, onbesuisd zijn. — Licht yn
'e holle, duizelig. Vgl. UchtholHch.
modern (in de religie). [In den mond der
rechtzinnigen].
— Dat weintsje giet er licht oer,
rolt gemakkelijk over den weg. — Hy giet
er licht oer, loopt met lichten tred, fig.
maakt zich weinig zorg, is oppervlakkig. Vgl.
lichtfearäkh. — It praet hjir —, rint
—, lukt licht.
lichte, leechte, s. laagte. — Dat h û s
stiet yn 'e lichte. — In lichte, laagliggend
gedeelte, yn in stiklân. — It
giet nei de lichte, naar beneden, fig.
financieel achteruit. — De prizengean
nei de lichte, de marktprijzen zijn dalende.
lichte, lichtsje, v. lichten, oplichten.
— Immen fen 'e soallen lichte, van
den grond lichten, fig. oplichten, afzetten
(bij koop of verkoop).— De hoed lichte,
den hoed afnemen (bij 't groeten). — 11 anker
lichte.
verlichten, minderen. — De hân lichte,
niet te streng op zijn recht staan.
— Men ruoat lichte en swierje
kinne, weten te geven en te nemen. —
wumkes.nl
De pine 1 ichtet hwet, — it waer
lichtet, de pijn mindert, — het weer bedaart,
wordt kalmer.
— Wy m o a 11 e m e i d e m e d e s i n e n
hwet lichte, de sterkte of hoeveelheid er
van verminderen.
— II y docht n in lichten, houdt niet
op met vragen en aandringen (eer hij zijn
zin heeft).
lichter, s. beddekwast. Vgl. bêälichter.
ijzer onder de Hink van een deur om die
op te lichten.
draagzeel, (ook) draagband. Vgl. hìmpsel
en galge.
lichtfear'dich, adj. & adv. lichtvaardig.
vluchtig. — Lichtfeardich oer hwet
hinne gean, er niet de noodige zorg of
aandacht aan wijden. G. J.: liçh tfirdich.
licht'gatte, adj. vlug, werkzaam. —
Lichtgatte memmen meitsje swiergatte
bern en swiergatte memmen
lichtgatte bern, ijverige moeders maken
luie dochters en omgekeerd. B. 198.
lichthol'lich, adj. ijlboofdig, duizelig. —
Fen sterke drankwirdtinniìnske
lichthollìch as erdernetoanwend
is.
licht-ierdich, adj. licht, zand- of veenachtig
(van den grond). — Inlichtierdige
groun. Vr. Fr. VIII, 396.
lichting, s. verlichting: mindering, afneming.
— Nou, Pibe, hest al lichting
(fen pin e)? R. índ T. 2 , 92*.
lichtleauwich, adj. lichtgeloovig.
lichtliddich, adj. tenger van leden (lichaam).
licht/wol, adv. wellicht.
lid, s. n. deksel. — Dy it onderste
út'ekannehawol, krigetitlidop
'e noas. — Hy kriget it lid oer de
noas, hij is gestorven. Vgl. bal-s-, hùske-,
kachels-, kiste-, potlid; eachslid.
lid, s. n. lid, gewricht, geleding. Vgl.
fingers-Udden; tommeliä. — Dit reitsje 'k
yn 't lid as 't wiif de wirtel die, dit
tref ik hier goed, G. ,T. 1, 1.
knoop in den stengel der grasachtige planten.
lid eener vereeniging.
liddelje, v. flagitare, met aandrang vragen
, — vorderen. — Lidde 1 j e en giggelje.

LID. 119 LIK.
liddich, adj. flink van leden. Vg. licht-, I liede, v. leiden. Ik lied, hy laet; ik
los-, swierliddich.
laette. ik ha laet, liedende, to lieden. —
liddich, adj. ledig, vrij, werkeloos. — Hw er o m laetst diss» liû de strjit-
Liddige tiid, vrije tijd. — Wy ha 't te troeh, R. P., Keapm., 11?. — Immen
t sj in wirdich liddich, níet druk met b 1 i n e hynsders f o a r do d o a r liede,
ons bedrijf'. — It is my hjir to liddich, iemand trachten te misleiden.
ik vind hier te weinig bezigheid.
liede, v. luiden. Ik lied, hy let (of liedt),
íid'dichgonger, s. eg., -rinne, v., -uitte, ik lette, ik ha let, liedende, to lieden. —
v. Zie de Enkelwoorden.
Ma ster moat de klok liede. -— De
lidelik, adj. lijdelijk, zonder vasten wil. klok let. — Prov. IIy het de klok He­
— Lidelik en onmachtieh, llsfr. IX, il en li e a r d , m a v wit net h we r 't d e
124.
b i n g e 1 h i n g e t, het juiste van de zaak
lider, s. eg. lijder, lijderes. — In gedil- weet hij niet. Vgl. bi-, i/nlicde; klókUedc.
dige lider. Meer algemeen lijer, z.d. i lieder, s. in. leider, aanvoerder, leidsman.
Steeds voorafgegaan van het bep. lidw. | Vr. Pr. X, 31. — Matth. II, 6.
de,, meer in 't bijzonder: iemand die ten­ lieder, s.m. (klok)luider. — De bigraffegevolge
van bepaalde omstandigheden lijdt j nisse scil oangean; de lieders gea-
en daarvan het slachtoffer is. — Dy man ne al nei de toer. Zie Icloklieder.
is alheel de lider, hij is de benadeelde. lieders-appelbeam, s. voor: lei(appel)
— As ik myn broer iít 'e jildneed boom. Hsfr. I, 242. Zie leiãerbeam.
help, w i r d ik s e 18 de lider. (Vg. ech­ lied'raem, s. m. ram , die de kudde leidt,
ter het volgende):
belhamel. Porj. 1893, 82.
lider, in: To lider slein, terneerge­ liem, s. n. leem.
slagen; vernietigd, vernield. — Ik bin al­ liemich, adj. leemig, leemachtig. — In
heel to lider slein. — Heit het yn liemige groun.
s y n 1 i 1 k e n s d y stoel a 1 h i e 1 t o 1 i- : lien, s. ii. feiiclum, praebende, leen. Hett.
der slein.
316, 319. — B. P. in W, 242. Vgl. Uengoed.
lider, s. eg. scheldend voor: sukkel, on- lien, to, expr. adv. ter leen. —Jild to
noozele.
lien jaen of freegje.
liderke, s. n. sukkelend, teer kindje.— liene, v. leenen. — As men witte wol
een der namen van liet sneeuwklokje (;/«- hofolle in goune jildt, moat men
lanthux niralus), — meer pi. liderke?. ien liene, Salv., MS., 61. — Dat binne
liderlik, lydlik, adj. leelijk, liederlijk, j liende break es, ik zal er je wel weer
— In ly dl i k wiif, slordige, onbehaaglijke \ voor krijgen, 't je later betaald zetten. —
vrouw. — T n 1 i cl e r 1 i k e boel, een af keer- In Fries lient nimmen syn'wiifof
wekkend iets, — leelijke zaak.
syn hynsder. B. Õ57. Ook: — Ik lien
li'dermoai, adj. iron. leelijk van gelaat, ljeaver myn himd út as myn h y n s-
— hatelijk van karakter, A. 402.
d e r. — Vgl. bi-, ôf-, átliene.
lid'rusk, s. soort equisetmn, kwadernaat, lien'goed, s. n. leengoederen. Zie lien.
Jidsetter, s. m. heelmeester, die ont- j liep, adj. leep, slim, listig. A. 412.
wrichte of gebroken leden herstelt. ; liepens, s. leep-, slimheid.
lidsykte, s. gewrichtspijn.
liepert, s. eg. slimmert, schrandere bol.
lidstok, s. wrijfpaal (fig.). — Dat e ar- i Hsfr. I, 134. — ld. XVI, 134.
in o f ank e is dêr de lidstok f en 'e liere, s. lier: draaiorgel. — Datscoe
gi'Giitc b e r n.
gean as in liere, gemakkelijk en voor­
lidwetter, s. n. ledewater. Zie ninespoedig, R. ind T.
wetter.
lie, s. pk lieden. Zie liû.
lie'-, liedbân (spr. IjiiV- ook: Ijirbân),s.
leiband. — De 1 j t s e kin o a n 'e 1 i e d b â n
al fiks rinne. — overdr. Oan immens
liedbân rinne.
a , 301". — De klok —,
de spinwiele giet as inlierc, zonder
hapering. — Mei de liere om rinne,
zonder werk. A. 416.
toestel bij een scheepstimmerwerf om een
schip op de helling te winden (kaapstander,
wind-as).
wumkes.nl

LIE. 120 LIJ.
lie'reman, s. in. orgeldraaier. R. indT. 3 ,
222".
lierewyfke, s. n. orgeldra aistcr. Hsfi-,
IV, 274.
lies, liis, s. (n.). lisch, lisschen(colleet.).
liet, s. n. lied. — Si;', ze (of sjonge) .sa
't yn 't liet stiet, vertellen zoo.ils 't gebeurd
is. — Trine.n en Grieten stean
yn almcnnkkcn en lieten, sochje. —
Nou seil 't in o ar liet wirde, — in
o ar e wiae op 't liet gean, een minder
aangenaam leventje worden.
lie'tetooek, s. n. liederenboek, zangbundel.
lietsje, s. n. liedje, vooral: straatliedje.
liet(SJe)sjonger, s- eg. tfedjeszinger,
straatzanger(es).
liette, s.'leute', vroolijkheid, vermaak.—'
O, derten liette.' dartele uitgelatenheid,
Gr. J. I, 2. Vgl. Epk. op dit woord.
liezáeli, lizich, adj. lisch-achtig; met
lisschen begroeid. — Itliezichblèddige
gnod, het lischbladige kleinwatergewas,
R. ind T. 3 , 21".
lyfike, s o, keurslijf.
lif'lafjes, s. pi. minachtend voor: allerlei
gekookte en ongekookte lekkernijen, die
slechts den smaak streelen.
lige, v. liegen. Ik liich, ik leaeh (lügde),
ik ha leagene (liichd). — Hy kin lige,
dat h im de n ekk e r ikke t, — dat
ersels mient dat it wier is. — Hy
liicht as in wachter (bij het- graf van
Jezus), — dat er s w a r t wi r d t. — H y
kin better lige as fleane. — Lige
dat m en 't he a rr e kin, dat i s 't m o a is
te.
— Dat liicht er net om, dat is raak,
doet zeer. — ï w a s k o p p o n , d y der net
om liigden, R. ind T. 3 , 77 4 . Vgl. Ibid.
78«.
ligen, Dongdln. s. leugen. Bijek. 1877,
7, 8.
liger, s. eg. leugenaar(ster).
li'gers-baes, s. m. aartsleugenaar.
líicll, s. leugen. — Dat is in liich,
dat is gelogen. — H y tochtodatse't
allegcarre for in liich oannamen,
Eman, 17.
lüch'beest, s. n. brutale leugenaarster).
liichbek, s. f. leugenaarster.
liif, s. n. lijf, lichaam. — Hy hot hast
wumkes.nl
gjin klean oan 't liif. — Hy is dêr
mei liif en siel f o ar.
buik. — Pin e yn 't liif. — Ik ha der
pine yn 't liif oer, fig. ben daar erg ongerust
over. — Dêr hawwe se poppen
fen yn 't liif, groote verwachtingen van,
bv. van een veelbelovend zoontje of mooie
dochter.
— IIj a rint wei mei 't grou liif,
zij is al weer zwanger.
lijfmoeder. — De kou hot it liif útskoud.
Vgl. liifboaits.
liifbidich, Amel. adj. Zie:
liifboaits (spr. li-boaits), adj. gezegd van
een koe, waarvan de baarmoeder naar buiten
zakt.
liifdracht, s. lijfdracht: kleoding.
litffol, s. n. buikvol.— In liiffol iten,
— w y n. — fig. In liiffolwirk, — swiorricliheit,
— kr i m in e n a esj e s.
liifrinnen, s. verb. ãiarrhae, buikloop.
— Hy is oan 't liifrinnen. Vgl. loop.
liis, s. & n. lisch, lisschen (waterplant).
— In fiver . . . omseame mei . . .
gêrs en lizen, W. D. Ut-Thús, 87. Ook
lies, z. d.
liis'kelûke, v. lisehsprieíjes trekken om
te loten (nog bij kinderspel m Utingdl.). Slj.
en Rj., 1890, 70'. Vgl. striekelâke.
iy, adj. lauw. — Lij wet ter, — lij e
môlke. — Hy harket oft er him lij
I we11 er y n 'e earen ge 11en wir d t, hij
I luistert met genoegen. Vgl. mûlklij.
í luw. — Lij waor, luw weder, met wei-
[ nig wind.
-- De lij e side, de lijzijde. — lm men
op 'e lij e side oankomme, met vriendelijke
taal voor iets trachten te winnen.
lij, s. luwte, lijzijde van het schip. — Vgl.
lijte.
lije, v. lijden. Ik lij, hy lit (lijt); ik litte
(lijde, lie), ik ha lit (lijd), lijende, to
lijen. Hl. li-je, pp.: lied (Roosjen, 86).
— Lit in bern, in ál der lit mei. —
Kreft! hy lie safolle 1 om synlìoyts
yn 't hert. G. J. 1, 7.
slijten, minder worden.—Fen to swier
arbeidsjen Jijt it lichem. •— De
n ij e klean alle dagen oan, den
lije se tof olie, — ha se tof olie to
1 ij en.
ontberen. -- Lije as men hat en lije

LIJ. 121 LIKE.
as men moat, den kin men altyd ' giet lyk, geeft nauwkeurig den tijd aan.
lij e, gezegde Tan werklieden, die als zij | — Yn 't lyk prat e, terecht praten, een
goed geld verdienen, 't er goed van nemen. geschil vereffenen. — Sá lyk wit ik dat
schertsend voor: genieten. — Tsjucht n e t.
me dus (etende en drinkende) de liira- - - Dy jonge wol net om 1 y k , is
m e 1 y n'? 1' r j e o n e n 1 i t m y m e i 1 ij e, ongehoorzaam, onhandelbaar.
G. J. 1,1.
I — Dat giet er lyk op oan, recht op
dulden, gedoogen. — Ik mei 't wo 1 | toe. — clev lyk njunkeu, --f o ar, juist
1 ij e, vind het goed , heli er vrede mee. — : er naast, — voor.
L' s heit wol 't wol 1 ij e, heeft er niet j lyk, s. n. cadarer , lijk. — It lyk oantegen.
\ taestc. — O m â 1 v e úr e w irdt i t 1 y k
— Ik mei dy faem wol lij e, ik j oantacst, vangt de begrafenis aan, — í'ig.
mag haar wel, zij bevalt mij.
| een zwaar voorwerp gezamenlijk opnemen;
Vgl. bi-, †orlije ; ìionijeï-, l\jeldlijc.
een gebak of gebraad aansnijden : — ï a e s t
ljjen, s. ii. lijden: ontbering, kwijning, ì i t lyk mar o a n.
moeite. — Yii 't lijen sittc, in armoede, I lyk-as, conj. zooals , evenals.
(ook) kwijnende zijn: — Dat bist, beest, lyk'doar, s. hoofddeur in een boerenhuis,
s i t• y n 't 1 ij e n. — 11 1 ij e n i s d e r y n j , die alleen geopend wordt om een lijk uit
het bedrijf kwijnt.
ì te dragen, vroeger soms ook voor een bruids-
— Men het in dani gen 1 ij en in su­ : paar, als het ging trouwen
per oan ka ld w etter te wennen. lykdoarne, s. likdoorn.
— It earme lijen, het lieve leven, bi- like, Henndl. en omstr. v. lekken. It
gjint wer, de twist, het getier, enz. lykt, tykte of liek, het lykt of litsen. —
lyer, s. eg. lijder: iemand die lijdt, — Dy t s j e 11 e 1 lykt as in teams, is
kwijnt, — ontbeert. Vgl. Ikler.
zoo lek als een melkzeef. — De pannen,
líjte, s. luwte, lijzijde, waar men tegen dakpannen, like, laten water door.
den wind besehut is. — ín 'e lij te f en li'keblommen, s. pi. kunstbloemen van
'e beammen, -- f en in h û s. — ïn 'e de Leek (in Gron.), door Friesche schaatsrij-
lij te (lij) falie, zijn toon matigen.
ders, die daar ean bezoek brengen, gekocht
— Hy foun lij te by syn f ij ar. , toe­ om mee naar huis te nemen.
geeflijkheid. B. 71. Vgl. lij.
like-folle, adj. & adv. evenveel; om 't
lik, likje, Hl. s. il. (een) weinigje. A. 241. even. Vgl. allike-follc.
— In lik en dot sweet, een weinigje en liken, s. pi. de touwen als zoomen om een
dat lekker
scheepszeil, (ook) de voegen waarin de luiken
lyk, adj. k adv. gelijk,— soms als s. ge­ op het dek sluiten. — overdr. Ik bin albruikt,
als: — Lyk sik et lyk en lyk heel út 'e liken, ontdaan, vermoeid, on­
f y n t lyk, soort zoekt — en vindt soort. Ook :
L y k s i k e t 1 y k, m a r o n g e 1 y k (verschillende
sekse) fynt niekoar. — Elts lyk
enrjucht dwaen, eerlijkheid en rechtvaardigheid
betrachten.
— Lyk om lyk, leer om leer. —Lyk
om lyk hannelje, ruilen.
•-- De klokken goane lyk, loopcn
gelijk. — De hynders rinne moai vu
't lyk op, even snel.
gelijk, effen.— Ik traepje
de groun, (ruwe bedreiging).
dylykmei
— Wy binne lyk, quitte. — Lyk is
ryk of' In lyk man is in ryk man.
nauwkeurig, juist, in orde. — De skealj
e n binne lyk, in evenwicht. — D e k lok j
gesteld. — Hy hie de skoen út 'e like
n ro an, en wier sa w irch as in
maits, R. ind T. 2 , 81". --Ut 'e liken
gr o e ij e, bovenmate dik worden.
-- Dat rint út 'e liken, die zaak
loopt verkeerd. — W y k r ij e dat n e t y n
'e liken (yn 't lyk), worden 't daarover
niet eens, K. ind T.\ 339^. [in verband met
lyk (adj.), z. dj.
likenisse, s. parabel, gelijkenis. Halb.
Matth. XXII, 1 e. a. Sprktl. ge lik e nis.
likens, s. (de of het) gelijkende, (het) bij
passende, — mee overeenkomende. Zie geìila'iis.
likerjj', s. (het) lekken, lekkage. — As
't reint ha wy in bjusteren lést mei
wumkes.nl

LIKE. 122 LII.K.
de likerij, veel last van lukkage in huis.
Vgl. hìelcerij.
like(r)-nôch', adv. plus minus, nagenoeg,
ongeveer. -- It Hearrenfean leit liker-nôeh
seis uren geans fen Ljouw
ei't. — Dy man s ci 1 nou 1 ik e rn ô eh
s a u n t i e h j i e r w ê v, e.
— 't Is sa 1 iker-nôch, nauwkeurig
genoeg, wij zullen 't maar voor vereffend
rekenen.
lyk'folhwat, adj. van alles, heel veel.
— Hy skold my for lykfolhwat út.
Zie aìli/ìífolhtvet.
lykhãlde, v. gelijk —, dezelfde blijven. —
Dy man kin 't net lyk hâlde. hij gaat
financieel achteruit. — Mei to min ju 't
liif kin in minske 't net lykhãlde,
verliest hij aan kracht en gezondheid.
lykhúske, s. n. lijkenhuisje bij een kerkhof,
meest: het baerhok, z. d.
lykje, v. vergelijken. Zie foryelykje.
lykje, v. gelijken. — Dy jonge liket
op syn heit, vooral naar 't uiterlijke. —
Dy twa broerren lykje elkoarnet
folie, in geaardheid. Vgl. aerdsje. —
Dat liket wol hwet op gek-oanstekken.
lykje, v. schijnen. — Dat liket mear
as 't is. — Alles hwet liket is vet
net wier, schijn bedriegt, — Dy faem
liket hwet si ij nei mânliû to wezen.
— Dat liket my goed ta, 't komt
mij goed —, aannemelijk voor.
lykje, v. lijken, bevallen. — Dat liket
my. — Dat liket my neat, —
der neat nei, daar ben ik in 't geheel
niet toe genegen.
lyk'me-allinne, adv. geheel alleen, alleenlijk.
Zie allykme-allinne.
lykmeitsje, v. (een rekening) vereffenen.
lykpaed, s. n. (oudtijds) een weg bestemd
voor- en gebruikt tot het vervoer van lijken
naar het kerkhof. Zie lykwei.
lykskune, v. een lijkstoet (als spookverschijning)
zien. Zie hiijcngel.
lykslaen, v. de wederkeerige rekeningen
voor vereffend houden, elkander met gesloten
beurzen betalen.
lykstaesje, v. lijkstatie, lijkstoet.
lyk'tek, s. n. dun dak van riet of stroo
onder de pannen. Zie het volgend art.
lyktekje, v. een laag riet of stroo aan­
wumkes.nl
brengen tusschen de latten, die aan den
buiten- en binnenkant der daksparren worden
opgespijkerd, om daarna op de buitenste
de dakpannen te leggen.
*lyktôch, s. lijkstoet. Fr. Nijsb. Zie
lykäaesje.
lykwei, s. we;;, waarlangs van ouds de
lijken werden vervoerd naar het kerkhof.
— Do lykwei fen Hu er de pleats
rint• tv och Mellc pleats. — In reed
by talitting is gjin lykwei. Zie
W. D., Fr. Volksl. I, 411/412. Vgl. lykpaed.
Ook wel: vlakke weg, gebaand door een
oneffen terrein, of: weg, die met den naastgelegen
grond gelijk of even vlak loopt, —
in tegenstelling van heg e wei:
lykwein, s. lijkwagen: (op het land) een
boerenwagen, die tijdelijk daarvoor dienst
doet.
lilje, lylje, v. lillen, trillen. — Wa e ij e,
dat it liljen en piipjen die, R. ind
j T.'. — In Frânskman dounsot op in
j gleske w etter dat itlillet, Ibid 309'.
I — . . . de baren fleagen oer boart
j hinne, dat it lille, ld. VIII, 109. —
Griet spoun dat it lille, W.D., Heam.,
! 87 -
| Ook: zingen, spelen, kweelen(mettrillend
geluid).
lilk (spr. ook: luik), lilts, adj. boos, veri
stoord, vergramd. — Sa lilk as inbaerch,
; — spin, — toer re. — De slimste pleagen
for in skipper binne in lek
skip en in lilk wüf. — It lilkebeest
wêze. Zie heest. — Lilk e liú meitsje,
zich vijanden maken. — Sap e het mei
de lilke kop syn feint foartjage.
— In lilk lioiiB, een kwade hond.
) stout, ondeugend (van kinderen). Vr. Fr.
i I, 244.
lilk, adj. iV: adv. leelijk. — In lilk minske
f o ar de wrâld, leelijk van gelaat.
I Zie onsjuch.
' — tì r e a t s k wezen stiet lilk.
— Do pos trinder mo a t er a 11y d
troeh, moai waer of lilk waer. —
In lilk ding, leelijk geval. — In lilke
tsj instuif.
lilkaer'dich, adj. 'kwaadaardig': het tegengestelde
van: goedaardig, — meest met
een ontkenning. —• De baes —, de f'rou
is net lilkaerdich, niet kwaad.— Dat

LILK. 123 LIN.
bern is net lil k ae rtlieli, niet ondeugend,
— lastig.
lilkens, s. kwaadheid, toorn, drift. —
Prov. Mei go eden s komt men troehsti'ings
fier dei' as mei lilkens. —
Hy wit syn lilkens gjin e in.
lilkens, s. leelijkheid. Zie oitsjugijeiis.
lilksin'nich, adj. slecht gehumeurd. Vgl.
tipelsinnich.
lil'lepypje, v. op den doedelzak spelen.
Halb., N.O., 250.
lillepypker , s. m. doedelzakspeler. G. J.
I, 1.
lillesek, s. doedelzak. G. J. 1, 8, 79.
lilts, adj. Zie Uil:
"liltsichheit, s. boosheid, toorn. Alth.
Zie lilkens.
lym, s.n. lijm, kleefstof. Vgl, fisk-, fùgellym.
limich, adj. lijmig: kleverig, gebonden
(van spijzen of dranken). — Vgl. het volgende :
limichheit, limigens, s. 1 innigheid,
gebondenheid (van spijzen of dranken). -—
D a t j o w oh in limichheit o an 't bi e rke,
R, ind T. 3 . 246*.
limie'ren, s. verb. (het) aanbreken. — Mei
i t liniier en f en 'e dei, — f en it f o arjier,
R. ind T. 2 , 184''. Vgl. lemieren.
liming (Wierum), s. groene laag aan de
oppervlakte van stilstaand water. B. 247.
lymje, v. lijmen, met lijm vasthechten.
— In a me rij stied er dêr oft er oan
'e groun lime wier, Hsfr. VI, 264. —
It taeigûd lymje, taaitaai (St. Nicolaasgebak)
met lijm glanzen.
lym'kwast, s. lijmkwast.
limme , s. kaarspit.
limmet, lims, s.n. lemmet van een mes.
li'moer, s. voor: lijfmoeder, in den zin
van: opstijging der baarmoeder.— II j a het
de Hm oer, (ook) lijdt aan hysterische toevallen.
lympot, s., -prikke, s. Zie de Enkelwoorden.
lims, s. n. Zie limmet.
lymstank, s. eg. morrend, wrevelig menscli.
— It is in lym stank dêr 't nimmen
m e i b ih â 1 d en b 1 iu w e kin. — Dy j o nge
—, dat fanke is in lymstank, lastig,
drenzend kind.
lymstankje, v. morren, slecht gehumeurd
zijn, — De bern f rij f en skoaìle en
| in ál waer, den het men se in hele
' d e i y n 'o h û s t o lymstank j en, k lage
t mem.— De ly m s tankj end e Cas-
! ca, R. P„ Keapm. XXVI.
j lymstok, s. lijmstok, om vogels te vangen.
lyn, pp. geleden.— 't Is al lang lyn.
Ook lidon. Vgl. forlyii; l-oarl-, léstlyn.
line, 8. lijn: lang touw. — 't Linnen
op'e line hingje, om te drogen. — Ierdi
appels sette by de line, om rechte
I rijen te krijgen. — De line om 'e reak
' s k e a r e , — o m 't healizze, (om den
I hooihoop [-rook] te maken (zie tymjé), fig
iemand met schoone woorden voor zijn bej
langen winnen, — It trekskip is on-
| der 'e line, in beweging, getrokken door
een paard, — In stûrts line, sterke touwlijn
van bepaalde lengte, van ouds voor een
stuiver verkocht wordende.— Wyfke, ha
je in stûrts e line? |j Den kin'kmyn
stikken ark hwet bine, oude kinderprent.
— Fig. Men kin dy man mei in
stûrts line fen'epleats krije, gemakkelijk
van meening doen veranderen. — Ien
line lûke, eensgezind zijn in 't behartigen
der gemeenschappelijke belangen. —
'' Alles oer ien line lûke, Holl. overeen
kam scheren. — dim. lyntsje. — Immen
oan 't lyntsje ha (hâlde), vriendschap
of verkeering met iemand onderhouden uit
belangzucht. Vgl. snoer.
Vgl. jaechline.
li'nebeam, s. tilia europaea, t. rjranäifoìia,
lindeboom.
linebearas'blêd, s. n. lindeblad.
li'ne(beams)bloeisel, s. n. lindebloesem,
wordt, als thee getrokken, gebruikt als
zweetmiddel.
linebeamshout, s. n, lindehout.
| linge, lingje, v. lengen, — As de dagen
bigjinne to lingen, bigjint de
winter (of bigjinne de nachten) to
st ringen, sechje. Ook lange, langje.
lingte, lingtme, s. lengte. Zie lang te.
linich, adj. lenig, buigzaam. — Sa linich
as lekken, — as in ìape, (R. ind T. 2 ,
14''), fig. inschikkelijk, handelbaar. — as
in iel, Hsfr. XIV, 156.
rap, vaardig, vlug, handig. — In linig
e k e a i'e 1, — in linich f r o m m i s. —
| Hy kin linich oer de vvjuk. — It
wumkes.nl

L1N. 124 LYTS.
r e e tl i' i d e n giet dut fa n k e 1 i n i e h ô f.
— Ik wier linieh biret, lísfi'. V. -í.5.
— Dy j onge kin al 1 ini cli f 1 o k ke ,
vloeken alsof' 't zoo niets is.
linigens, s. lenigheid . vlugheid, behendigheid.
Zie Unu-h.
lynje, v. leunen, steir ••ii. -— It fanike
linot tsjin heit e knibbel oan. --
1) e â 1 tl in tl n 1 i n e t o ]> s y n g o n g els '•:.
— f ig. Aston í r o u s t e t i n k •'. te 'licht
dat omke dy helpt 'l i ei jild,
mar d ê r mast net e p 1 n j .
Iynje,''. verh ''er. i IÌ .nkon t hebben.
— - De tcske.i • ti i t c r in k a ï iel...
wize sinnek e .• út, dat hy (cl nenseh)
•*•;• r " r oan ' i .ut f en 'e 11e kí'r etters
as de riente-iters linet,K. ind.
T-. Al".
iynje, s. linie , equator. — I k b i n tl e 1 y nje
passearre, fig. de 50 jaar gepasseerd.
linken, adv. allengs. ld. X, 120. Vgl.
allinken.
linkende-, linkjendewei, linkenoan,
adv. allengs, al langzamerhand.
lyn'koeke, s. lijnkoek (veevoeder). Zie
l-oel-e.
linnen, s. n. linnen. — It linnen op
'e bleek ha, 't linnengoed, 't witgoed, ook
al is 't niet van linnen. Zie bij bleek: —
f ig. H y het h w e t e f t e r 't linnen,
is een man van geld. [Dit werd vroeger in
't kabinet achter het linnen bewaard].
linnen, linnens, adj. (van) linnen. —
In linnen baeitsje, — in linnen.se
sk eldo ek.
lin'nengûd, -spul, s. n. 't linnengoed,
de waseh. — Hja liabbe to nacht by
Pi er es it linnen spul feu 'e bleek
stellen.
linnenrak, s. n. linnenrek, droogrek.
lyn'roer, Auioì. s. n, schietgeweer met
een lijn aan den haan of trekker in verbinding
met een deur, waardoor bij liet
openen hiervan het schot losbrandt; ter
nachtelijke beveiliging van eendenkooien.
lins, s. luns, asspie voor een wagenwiel.
— II y draecht Ij e av er de lins as 't
tsjil, is lui.
lins, s. Fra. loisìr, ledige tijd. — Dy
ryk wirde wol liet nea lins. — Min
het sa'n héle dei gjin lins, rust noch
duur. ld. II, 13.
wumkes.nl
- - Lins j a e n, tijd van beraad geven. —
Si.ie n dea, ja en niuinien lins, ld.
1!. 2:ì.
J lins, adj. ledig. — De pomp is lins,
geeft g -en water.
lint, . n. ook colli . lint. — In lint,—
in e int 'e —, in i ôltsje lint. — Lin­
ten en i : .nten. \wikjes en strikjes.
: -..«.e, - lente. .Jcer alg. t'oarjier.
lin'teliíî , 8. n. lentelied. It. ind 'S.", 174'.
linker, . m. (lange) slungel. — 't I s sa 'n
1 a n j; e 1 i n *. e r. Ook s 1 i n t e r.
!'.lt'wjirai, s. íaenia , lintworm.
l-Vt-o, lypje, v. drenzend de lip laten hangen.
— Dou m eist lypje of py pj e, n ei
skoalle mast e.
lippe , s. laìiiiim, lip. — Spek offlesk
krije earme minsken net binnen
hjar lippen. — Dy faem moat alle
sneintojounen mei droege lippen
op b êd, zonder bezoek van een vrijer. —
De lippe (ook de lip e of de lipcr)
hingje litte, — op 'e lippe bite. —
Vgl. brealippe; ìiazzelippe ; Kofjelippe.
lippen, s.ii. lopen, inhoudsmaat. Zie
Jjippen.
lippenstâl', s. n. vlaktemaat. Zie Ijip-
\ penxti'ã.
lys'kedoek (schertsnaam), s. los om het
hoofd geslagen doek, door sommige vrouwen
buitenshuis tegen de koude gedragen.
list, lyst, s. lijst (in alle beteekenissen).
Vgl. Ia ei-, skihìerij-, spegeìlist; deldist; ynteikenlist.
I lyster, s. eg. lijster. —Hja sjongt as
i in lyster, recht vroolijk. Zie läystei:
\ lys'terbei, s. lijsterbes. Lex. 160. Zie
L'oetsebeijen.
lysterstryk, s. lijsterstrik. Zie läysterstri/l:
list'goate, s. ìijstgoot, dakgoot in den
vorm eener kroonlijst.
litje,Hi. s. n. beetje. Vgl. Hl: Zie bytsje.
lytjehús, Hl. s. n. Zie lytshás.
lyts, adj. klein. HL' lyk. Schiern.. lytje,
îytke — Prov. Lytse fngels lytse
nesten. — Lytse potten hawwe
e k e a r en. — Ly t s en kr ig e 1, klein
maar dapper. — In lytse sint, voor: een
halve cent.
I jong. — Ds heit wier yet lyts do 't
! de Fransken yn 't lân kamen.

'LYTS. 125 L1Y.
— De lytse dea. Zie äea.
— Yn lytse loego sitte, 'in delij',
in verlegenheid, — gevaar.
ondergeschikt. — Lytse ni a s t e r, de ondermeester.
kleingeestig, kinderachtig. — Yen lyts
oan steil e.
adv. weinig.— Lyts bekend, ld. X, 81.
— Lyts to bits jutten ha.
— In lyts, een weinig, eventjes, een
poosje. — Hy is f en in lyts net forf
e a r d. — K o f j e net f o 11 e, m a r in lyts
en dat g o e. — Wacht sj e y e t i n 1 y t s.
— Ik tochte dat it boaskinei in
lyts klear west hie, It jong. boost.
Zie bylgje.
lyts, lytse, s.(n.). pasgeboren kind. —
It lyts, A. Ysbr. 1808, 10. — In lytsen
k r ij e. — De k r e a• m f r o u en de lytse.
— Dy man is alheel op 'e lytse,
geheel verarmd, Hsfr. VI, 1G6. Vgl. earmelijtse.
lyts'achtinge, s. kleinachting , geringschatting.
lytsfaem, s.f. tweede meid bij den boer.
lytsfeint, s. m. derde of tweede knecht
bij den boer, — zijn er drie dan heet de
tweede de m i 1 f e i n t.
lytsgûd, s. n. kleiiigoed , collect. voor: allerlei
voorwerpen, waren, enz. die in hun
soort klein zijn. Zie gúd.
lytsinge, s. (de) vermindering van de
breedte van een dijk, naarmate die hooger
wordt.
lytsjild, s. n. kleingeld; pasmunt.
lytshús, s. n. kleinere schuur naast de
groote, voor het boerenbedrijf. Ook weinhús.
huisje, als zomerwoning, nabij het eigenlijke
woonh'jis. Hl. lytjehús.
lytske, s. n. kleintje, een klein voorwerp,
ld. XVIII, 179.
Ook voor: kusje, zoentje. — Jow my in
lytske!
lytslea'uwich, adj. kleingeloovig.
*lytstroujende, adj. weinig vertrouwen
hebbende. Halb. Matth. VI, 30.
lyts'tsjel, -tsjil, s. n. (het) klein(e) wiel
aan het voorstel van een ouderwetschen
ploeg. Sch., MS., 14.
litte, v. laten, nalaten. Ik lit, ik liet,
ik ha litten, liftende, to litten. — Lit m y
bits jen, laat mij begaan, — met rust. —
í'i'ov. A s dwacn net doo_cht is litten
bette r.
— De koek panne wol net litte,
niet afgeven (loslaten).
— In sucht litte, een zucht loozen,
slaken.
— Triennen litte, traden storten.
Vgl. hl-, for-, nel-, ôf-, ueilitte.
litte, v. (ader)laten.
litter, s. eg. alleen in verbinding met:
d w a e n d e r , z. d.
Iit'ters-mês, s. n. lancet, laatvlijm.
litting, s. lating, aderlating. 11. ind T 3 ,
96'. Vgl. ierlittiiiy.
liû, liûs, liuw(e), s. pi. lieden, menschen.
Sehierm. j ued. Hl. lied. — Hwet
binne dat for liû? — Dat wirde hele
1 i û e, zij verkomen er op. — Dêr binne wy
gjin liû nei, dat voegt niet aan onzen
stand.
— D e Frj entsj erter—, de Grouster
liû. — De jonge liû, het jonge paar
(bruidspaar of pasgetrouwd).
Ook in samenstelling, als meerv. van -man,
en in andere meervoudige samenstellingen,
die een geheelen stand of klasse van menschen
aanduiden. Vgl. o. a. timmerliû; merkcìiû.
— Wy-liû, úsliû, wijlieden, ons menschen.
liuw, s. eg. leo, leeuw. — Hy sjucht
as in liuw, grimmig, — helder (van
een paard), hiervoor ook: —Hy het eagen
as in liuw. — Letter of liuw, kruis of
munt (bij het opwerpen van eenten, waarop
ter eener zijde de Ned. leeuw is afgebeeld.,
(als raad- of kansspel).
— De liuw yn 'e bek sjen, geeselstraf
ondergaan. De geeselpaal te Leeuwarden
was een síeenen zuil, waar bovenop
een leeuw met geopendeii bek. De strafschuldige
werd vastgebonden met het gezicht
naar den paal en kon dan den leeuw
in den bek zien. R. ind T. s , 367".
teeken in den Dierenriem.
liu'webe.k, s. bek van een leeuw, (ook)
naam van een bekende sierplant.
liuwefet, s.n. leeuwenvet. Vgl. bij beare†et.
liuwerik, Zh. s. eg. leeuwerik. Zie Ijurh.
liverei', s. n. Fra. livrée, heerenknechtskleeding.
wumkes.nl

LIZ. 126 L.1KÀ.
Ook wel voor: Meeding in't alg. — Hy
is noch al in o ai knap jn 't liverei.
lizich, aclj. liscb-achtig. Zie ìiezich.
lizze, v. leggen. Ik liz, ik lei, ik ha
lein, lizzeude, to lizzen. — It boek op 'e
tafel —, de swipe oer de hynsders
lizze. -- De lap er op lizze. Zie lap.
leiden. — In loai —, in ra er —, in
goed 1 i b b e n lizze. — O s i 11 i c h . . .
d y r ê s t i e h y n 't r o m m e f j i 1 d syn
libben leit, G. J. I, 72.
— It op in pleitsjen lizze, er een
pleitzaak van maken. — Net to clwers
bon ge Ij en lizze, niet dwai'sdrijveiid zijn.
toeleggen. —Jonge, Jon munt dy op
'e rjucliten lizze, R. ind T.' : , 389''.
Vgl. hl-, hij-, for-, yn-, op-, Ut-, út-, iveilizze.
lizze, v. eierl eggen. De hin ne n lizzegoed.
Vgl. irocìi-, weilirze.
lizze, v. liggen. Ik liz , ik laei (Work.
ik loai) ik ha lein, lizzende, to lizzen. —
Lizzen gean, gaan liggen , naar bed gaan,
vooral: in geval van ongesteldheid. — De
wyn giet lizzen, de wind bedaart. —
Ik s c i 1 cl y s i z z e sa as i t ding laei,
hoe 't met de zaak gelegen was, R.ind'f. 3 ,
325'. — It leit er ta, er is niets meer
aan te veranderen. — Dat laei my sa
by, ik had er voorgevoel van.— Dat laei
him hecch, hij trok zich dat zeer aan.
lizzericll, adj. geneigd om zich neder te
leggen , uit slaperigheid of door ongesteldheid.
— Dat f a n k e is sa lizzerich, d 0 r
s k e e 11 f' ê s t h w e t o a n.
bedlegerig. Forj. 1879, 71.
liz'zers-gûd, s.n. doodsgewaad, dat tijdens
iemands leven gereed ligt. Ook deag
û d, z. cl.
ljacht, s. n. licht. Zie Ijeacht en Ijocht.
ljea , ljeaf, voc. lieve, lievert, R. ind T. 3 ,
114'. Zie Ijeave.
ljeachbist, s. n. Zie liìehbeest.
Ijeacht, s. ii. licht. Don stietst my
yn 't Ijeacht. gij beneemt mij het licht,
f ig. gij belemmert mij in de uitoefening mijner
zaken. -— Hj a giniie him it Ijeacht
yn 'e cagen net.— luimen it Ijeacht
út 'e eagen helje, de oogen uítkrabben.
— Dy 1 i fì e k o m m e «nap f o a r 't
Ijeacht, komen netjes , proper te voorschijn.
Zie verder bij Ijocht.
ljeaf, adj. lief, aardig, zoet. 111. lp f.
wumkes.nl
Schierm. jaeif. Zh. lieaf. — Prov.Ljeav
e b e r n ha Ijeave n a m men. - - Do u
mast ek ljeaf wêze (tegen een kind),
comp. Ijeaver, superl. Ijeafst (spr. ea
als in ljeaf).
i — Ljeafste bern, —Ijeafst e skat.
— adv. In ljeaf lyts bytsje, Fra. tin
tout pet il peu, zeer klein wcinigje. -— In
ljeaf lyts hountsje, — blomke, —
tsj e tt el t sj e , enz.
— Net of' ljeaf, niet of graag,
comp. ljea w e r (spr. Ijewwer, ook : Ijouwer).
! — Ik ha dat famke ljeawer (Ijou-
| «er) om 't hj a Ijeaver is. Fr. Jierb.
; 1834 11. — Ik woe (noch) ljeawer, 't
lijkt er mij niets naar.
liever, maar, toch. — As te s a'n oanstriid
feu dy wyn hes te, den mast
ljeawer in foech swolchje nimme,
Hsfr. VII, 222. — Den mo att e jy ljeawer
yet mar ien ha, Ibid. IX, 239.
superl. Ijeafst (spr. Ijest, ook : Ijoust).—
Ik ha Ijeafst, zou gaarne zien, dat-st
o p h â 1 d s t e. — ü a t d o e h i k n e t 1 j e a f s t,
ongaarne.
ljeafde, s. liefde. — Prov. Al de ljeafde
roasket net al leit se saunjier
y n 'e g o a t e.
ljeaf'degjalp, s. liefde-ontboezeming. Fr..
Wjn. 1862, 2.
ljeaf destrúp, s. liefdestrik. — In fyn
s i cl e n e Eastynjese halsdoek ... d ê r
b i k n o p e e r. m e i d e A m e 1 â n n e r ljeafd
e s 11' û p t w a g 1 o e d n ij e d i k k e t o n n e n
yn, R. ind ï. 2 , 8". Zie knotte.
*ljeafdewan, adj. liefdeloos, ledig aan
liefde. Zie ican.
ljeafhabberij', -hawwerjj , s. liefhebberij.
— Dat ís Ij e afhabber ij, 't is een
lust. — Dy boerinne makket bûter:
dat is Ij e afhabherij.
ljeafkje , v. lief koozen.
ljeafiân, s. n. voor: (het) lieve (vader)'
land. ld. V, 68.
ljeaflêfje, v. laf vleien, naar den mond
praten.
ljeafste, s. eg. liefste, beminde. —Don
bist ïiijn ljeafste. Vgl. alderljeafste.
ljeage, v. liegen. R. ind '[.", XXIV*.
Zie lige.
Ij eagen, s. leugen.— Dat binne ljeage
n s, dat is gelogen. • • - Hy is y n syn

LJEA. 127 LJOCHT.
e ars te ljeagen net smoard. — As
er y n s y n earstc 1 j eagcn s ra o ard
wier, hied er al lang dea west.
Odongdl. lig en. — pi. ligens.
ljeagenach'tich, -aftich, adj. leugenachtig
(als eigenschap van een persoon). —
Us O nik e wier helen dal gjin Ijeaa
en aftich man.
Ijea'genbank, s. leugenbank. Zie bol-
Ce).
ljeagenje, v. leugens vertellen, liegen.
— Immen tofoar en Ij eagenj e. Vgl.
foar-, forljeagenji'.
ljeap, (spr. ìjêp) s. eg. kievit. Zie Ijip (mede
voor de samenstellingen).
ljeap, s. sprong (met een pols) over een
sloot of gracht.
ljeappe, v. springen met een pols. Ook
ljeapje. — Ljeapje net fierder as
dyn pols lang is, Salv., MS., 35. Ook
voor: springen in 't alg.
ljeave, voc. lieve, —verkort l.jea, z. d.
Te Makkum in vertrouwelijken toon soms ook
onder mannen gebruikelijk. Vgl. miìch.
ljeaveling, s. eg. lieveling.
Ljeaven-Heare, s. m. Onze Lieve Heer.
— Dêr 8e wonder, kreft en eare
|| Sjonge fen ú s Ljeaven Heare, O.
J. L, 78.
kinderlijk: — Ho krije wy in broerke
of in sisterke? Dat scil ik dy sizze,
sei it broekmantsje. Dêr mei swevet
ús Ljeaven-Heare ús foarby. Dy
bat it onder syn mantel. Mar gjin
minske kin ús Ljeaven Heare sjen;
dêrom sjogge wy Him ek net as er
it ús bringt.... Dêr gong er in
siichje troch detwigen fen 'ebeammen.
It jonkje fâlde gau syn liantsjes;
itfamkehâlddehjar oan him
fêst en hja sloegen de eachjes del
oft se sizze woene: „Stil! dat is ús
Ljeaven Heare!" v. Blom, Bik., 173.
Jjeavje, v. lieven, beminnen. — Hwa
ljeavet is blyn. — Ljeavje de kat,
den hest de stirt ta, gezegd door
iemand, die niet met 'lieve' wenscht te worden
aangesproken.
ljedde(r), ljerre, s. ladder. — Hja wie
lang net op 'e Ijedder sâlten, zij
was verstandig, en degelijk. Vgl. leider.
ljidske, s. n. lichtekooi, (ook) lichtzinnige
of slordige meid. R. ind T.=, 334\ A. 404.
Vgl. lodxlce.
Ijip, s. eg. vanettus crisíatus, kievit. Ook
ljeap, leep. — Gelde Ijip pen, kieviten
die hier geen eiers leggen. Vgl. strâti-
Ijip.
ljip'-aei, s. n. kievitsei.
ljipke,s.n. wijfjeskievit. Henndl. lipke.
ljippe, Uret. s. spade, A. 445. Zie leppe.
ljippelãn, s. TÍ. gemeene-weide (mienskar),
waar de kieviten gaarne verblijven
om er hare eieren te leggen.
ljippen, lippen, s. n. lopen (vroegere
graanmaat) = 0.833 HL. Ook: landmaat. Vgl.
Ijippetistal.
ljippenje, v. graanoogsten, bepaaldelijk
met het oog op de hoeveelheid in maat. —
It ljippe nt net, gezegd als de graanoogst
schraal was.
ljip'pens-miette, s. maat van een lopen
inhoud. Halb., Matth. V, 15.
ljippenstâl', s.n. lopenstal, oude landmaat
, vooral in de oostelijke zandstreken van
Friesland , gewoonlijk van 200 oude Friesche
vierkante roeden. Zie ljippen.
ljip'petop, s. kievitskuif, een der vele
namen van de Oostindische kers. Zie bij
hakjeblom.
Ijirre, s. rookvleesch. Ook veel rik e- of
ri kkelj i rr e. Ook rikefleis. — Inbak
mei Ijirre. Vgl. Ijirrebak. — Dokkumer
Ijirre, iron. paardevleeseh. — Rea
rikke rjirreljirre, oud Frieseh schibboleth.
voor: dijen, zitdeelen. — Itsitmyyn
'e Ijirre, ik heb pijn in mijn zitdeelen.
— Immen nei de Ijirre tingje, met
mes of degen naar de dijen staan (R. P. in
Epk., 582), f ig. iemand nauw bedingen of
't onmogelijke van hem eischen. R. P. Jouwerk.,
6. — In f a e m nei d e 1 j ir r e t i n gj
e , ernstig naar hare hand dingen, Wiers.
'f. M. J., 3.
ljir'rebak, s. (een) beschuit met rookvleesch.
— Immen in Ijirrebak ja en,
foppend: iemand met duim en vinger aan
weerskanten der kin in de onderkaken nijpen.
ljisk, Ijiske, Ijesk, lysk, s. (de) lies. —
pi. Ij isk e n.
ljocht, s. n. licht. Hl. Ijaeeht, loit.
Mkw. lioeht. — Ook ljeacht, Ij acht,
ljucht. — Twisken ljocht en tsjua-
wumkes.nl

LJOCHT. 128 LOAD.
ter, tusschen licht en donker. — Immen
út 'e ljoehten help e, van kant maken.
— Dy keare 1 brûkt twa ljoehten,
is dubbelhartig, schijnvroom en baatzuchtig.
A. 459.
ljocht, adj. & adv. licht, helder. — Sa
ljoelit as dei,, heldere maneschijn. —
Ii j o e h t dei, helder dag. — Ljocht w a e r.
— It slacht tige ljocht, het weerlicht
sterk.
— Dy faem sjucht tige ljocht,
heeft lonkende oogen , is manziek.
— Lj o elite klean , — ljocht kleedtsjegûd.
Vgl. ìjjacht.
ljocht'blau, adj. lichtblauw, helder blauw.
ljochtbont, adj. licht gevlekt. — Ljochtbonte
kij.
ljoclite, v. lichten. E. ind T. 2 , 102'. Zie
ljocht sje.
ljochter, s. luchter, kandelaar. ld. II, 140.
Ijochting, s. Fra. clairière, open e plaats
in een bosch. Wl. ld. XV.
Ljoclït'mis, s. Maria Lichtmis, datum van
12 Februari (volgens oude tijdrekening). —
Nije lioehtmis, 2 Februari. — Foar
ljochtmis ljurkesang SI makket ús
it foarjier bang. — Op ljochtmis
waerme sinneskyn || dathâldtyet
snie en friezen yn, Skûrahn. II, 18S7.
ljocnt/misbrea (Bergum), s. n. roggebrood,
dat op 2 Februari aan behoeftígen wordt
uitgedeeld.
ljochtsje, v. lichten, licht worden, licht
geven. — Dy lamp e ljochtet hast
neat. — Wost my ris ljochtsjeV bijlichten.—
It bigjint al to ljochtsjen,
dag te worden. — It ljochtet, het weerlicht.
Vgl. bi-, by-, óf-, útljochtsje; ivearìjoclüsje.
ljocht'skepping, s. hulpvenster. — Wy
ha sa'n gloppe efter 'e bedsteden,
dêr is o ars gjin ljocht skepping as
in dakfin ster.
ljochtskyndei, s. klaarlichte dag. —
13y ljochtskyndei tute dy gek de
fa in men. A. 677. — Doch alles sa by
ljochtskyndei || dat elk it sjen en
witte mei, W.D. Ook 1 j ochtskj in dei.
Halb., Oan E.: ]j ochtskj in ne dei.
ljochtstriel.s. lichtstraal. Hsfr.XIV, 182.
ljoenje, v. vleien, smeeken. Telt., MS.,
20. Zie IjiientKJe.
wumkes.nl
Ijoensk, adv. eig. loensch, — in 't ge-,
bruik: schalkachtig, verliefd. — Ljoensk
sjen, lonken. — Ljoensk waer. Vgl.
I Ij-iwnslc.
I ljordich, Ijordichkes, adj. & adv. lod-
I derig. — Den fette ik hjar Ijordichkes
om, R. ind T. 2 , 21*.
Ijouwer, adj. liever. Zie Ijeaf.
i ljuensk, adj. & adv. zacht vleiend. —
! Ljuensk en fljuensk, (valsch) vleiend,
j — vriendelijk. Zie fluensk. — Grien en
ljuensk, groen en verliefd. Hsfr. II, 251.
| — Ljuenske, glêdde wirden, Hsfr.
i M, 2. — Mar 't holp him net dat
ljuenske frijen, Ibid. I, 3. Vgl. ljoensk.
i — Ljuensk waer, stil, drukkend weer,
! zonder zonneschijn. Vgl. maf.
Ijuentsje, v. vleiend verzoeken, zachtjes
overreden, smeeken. — It famke ljuentet
hjar mem wakker om in pear
i moaije parren. — Al binne se (de
! fammen) ljeaflik en ljuentsjend en
gol, Hsfr. VI, 161.
Ijun, s. luim, gril. Zie lúm , lún.
ljune, ljúnje, v. luim on. — It Ij u net
him net, het luimt hem niet. — Immen
i ljune, aan iemands luimen toegeven. Zie
; litiiie, lune.
ljunje, v. leunen. Zie lijn je.
Ijurk, ljurts, s. eg. alautla arvensls,
leeuwerik. Hl. lòtae. Wkm. larts. Zh.
! liu%verik. Vgl. dam-, Iclaei-, strãn-, täf-
Ijiirk.
Ijurk, ook: pannekoek, die in stukken
I en brokken uit de pan komt
ljur'kelân , s. n. schraal grasland, meest
j geschikt voor sommige vogels om er op te
i nestelen. Vgî. Ijippelân.
| Ijurkepôle, s. klaverzoode , die men een
i leeuwerik in zijn kooi plaatst.
! ljurkesang, s. 't gezang van den leeuwerik.
ljurkje, v. zingen als een leeuwerik. Salv.,
59.
loads, s. nauta vaäorum i>eritus, loods,
die de schepen over onveilige wateren leidt.
Vgl. leals.
loads, s. casa lignea, loods, houten ge-
\ bouw, vooral tot voorloopige bergplaats van
handelswaren.
> loadsen, s. pi. slooten totloo/.ingvan hot
j water der broeklanden.

LOAD. 129 LOB.
loads(j)e, v. loodsen, ergens heen leiden.
— Hja hawwe Klaes nei Tryn
ta loadst, Klaas weten te bepraten om
naar Trijn te gaan vrijen. — Ik ha de bem
t a de doar ú t 1 o ads t, de pas aangekleede
kinderen de deur uitgeschikt. Vgl. útloaiìse.
loadsje, v. leiden of loozen.— De sleatten
loadsje it wet ter yn 'e mar.
loai (spr. oái-), adj. lui, traag. — Sa
1 oai as in baerch, — as in beest, —
as in stok, — sa loai d a t er s t j o n k t,
— to loai om nei de sinne to sjen.—
—By de i tenspan ne is nimiuen loai.
— As de sinne is yn 't west (yn't
nest) || binn' de loaije liû op 't best,
iron. gezegd als iemand eerst laat op den
dag nog begint te werken.
— Prov. Loaije merk e, loaije keap
e r s. B. 527.
loai'bûse, s. eg. luiaard. Vgl. luibuis.
loaidei, loailyeldei', s. dag, volgende
op feestdagen of een dorpskermis, en waarop
men zijn werk laat staan en wat rondslentert.
't Bildt loi-loisdag, dag voor luie
lieden.
loajjens, s. luiheid. — Der is in rest
dy neat oars is as loajjens, Hsfr. XIV,
135. — Hy kin fen loajjens net út it
s t e e d k o m m e. — Prov. Loajjens is
g j in la m m e n s.
loajjewi'vekost, s. spijs, door een werkmans-vrouw
met de minst mogelijke moeite
bereid, inz. meel in kokend water geroerd.
Zie onder gleon.
loaijichheit, luijiehheit, s. inertia.,
traagheid, gemakzucht, (het) ergens tegen
opzien. — In lytse lo a jjichheit (is
faek) in great fortriet, door een kleinigheid
uit gemakzucht na te laten, haalt
men zich vaak grootere moeite op den hals.
loaiker(t), s. eg. luiaard. R. ind T. 2 , 195*.
loaikje, v, luieren, traag zijn bij het werk.
loailek'kerlân, s. n. luilekkerland. Wiers.
f. M.J., 23. — Hsfr. XIV, 142.
loailid'dich, adj. werkeloos (met of tegen
iemands zin). — Loailiddieh omrinne
dat forfeelt my gau.
loai'line,s.in: Hy lukt oan 'e loailine
(lukt it lujje lyntsje), legt het
op een luieren. Zie line.
loaiterje, luiterje, v. luieren, werkeloos
rondloopen, 't werk ontloopen. — Prov.
F "en 1 uit er jen kin de sko ars t i en nel
rikje, Salv., MS., 74. Vgl. forloaiterje.
loaits, s. blik. Vgl. eachloaits.
loaitser, s. eg. iemand die iets nauwkeurig
bekijkt.
loaitsje, v.Eng. to look, kijken, zien. —
Sjuch ik fier en loaits ik hein, G.
J. I., 33. — Loaits ik sûr, hja laket
s wiet, Ibid. I, 33. Ook lôkje, z. d.
loai'wagen, s. luiwagen, soort van bezem
om te schrobben. Sprktl. ook voel luiwagen.
op een schip: dwarshout waarover de roerpen
loopt, — ijzeren stang op de voorplecht
(van koffen en smakken) waarlangs het fokketouw
van den eenen kant van het dek
naar den anderen loopt.
Ook voor: luiaard.
loaiwagens-blok', s.n, -stok, s. deelen
van een luiwagen. Zie deEnkelwoorden.
loai'wammes, s. eg. luibuis, luiaard.
loam, adj. loom, traag. O. J. I, 109.
Zie loom.
loane, s. laan. Zie leane.
loar, t o, adv. te loor, te leur. — S k o e 1
set eed en wird to loar, G. J. 1, 58.
— To loar gean, Ibid. I, 130.
loarkje (spr. -oá-), loerkje (spr. -ûo-),
v. lurken, zuigen. — In jonge sa fet as
klaei || oan me mm e tit to loarkjen
laei, Hett., Rymkes, 39.
pompen. — Loarkje it wetter hwet
útit skip. Vgl. neiloarkje. Ook lorkje.
— Vgl. Icloarkje.
loarre, s. lor, vod. — Prov. Gûl om
goarre, lape om loarre.
loart, loarte (spr. loát, loátte), s. keutel,
drol. — Prov. Men moat de loarte
by de skjinne ein oanpakke, een
leeljjke zaak op de beste wijze trachten te
behandelen. —• Dêr hast de loarte by
de skjinne ein, iron. 't is juist zooals ge
zegt. — Hy byt op 'e tosken as in dea
hin op 'e loarte, iron. van iemand die
zich driftig maakt.
— Gjin loart, geen lor, niets. — Vgl.
each-, slieploarte.
loat, s. surculus, loot, twijg. Vgl. leat.
loatse , v. Zie loaäse, loadsje.
lotibe (spr. -ó-), s. voet. — pi. lobben,
voeten van een dier, triv. ook: van een
inensch. —Mei de smoarge lobben yn
wumkes.nl

XOB. l.i.1) Í..OEK.
"e hûs op wil ds je. — erg triv. ook voor:
handen. — Skoenin akkers mei... s t iv
e, p i k k i g e, knoarrige lobben, ìi.
ind T. ä , 281'. — passira bij anderen. Vgl.
ãi/l-nlobbe.
lubben, boorden aan de hemdsmouwen.
Vgl. himdslobben. .
lob'bestrûk, lubbestryk(wirtel) (Leeuwdl.
& Idaai'ddl.), s. ìevisticiim o†ficinale ,ligusticum
ìevisticiim, lubbestok, lawas, een
plant die de boeren wel in den melkkelder
ophingen tot wering van magische invloeden.
— Vgl. laicaslce.
lobje, v. cast rare, lubben, ontmannen.
— It lân lobje, de bundels hoog opgeschoten
gras, ter plaatse van de uitwerpselen
der koeien, afmaaien. Zie loslcje.
— De molk e lobje, zooveel mogelijk
en bij herhaling afroomen. Vgl. ôflobje.
lôch, adj. log, loom, traag. — In logge
k e ar el. — In logge gong. — Ei,
w ê s net 1 ò e h , G. J. 1, 49.
locht, s. lucht. Zie loft.
lochter, Dongdln. e.e. s. Zie lofters.
lod(de) (spr. -ó-), s. spade. — H y rukt
nei de lodde, Fra. il sent Ie sapin, hij is
zoo oud of ziekelijk, dat hij 't oogenschijnlijk
niet lang meer zal maken. — Der ia
Spaensk bloed oan 'e lodde, gebrek
aan werk. — Noh. e. e. lep, loppe. Vgl.
hea-, liìobbers-lod.
loddeblêd', s.n., -fiem, s. n., -j e 11, s.
Zie de Enkelwoorden.
lod'deman, s. m. voor: doodgraver. R.
ind 'ï.\ W.
lodderein', s. bastaardw.: Fra. eau de la
reine, reukwater.
lodderein'-doaske, s. n. zilveren doosje,
waarin een spons niet reukwater doortrokken.
Ook rûkersdoaske.
Lodderein-fleske, s. n. zakflacon voor
reukwater.
loddei'ich, adj. & adv. lief, aanminnig,
vriendelijk, verliefd.— Lodderích sjen,
lodderoogen. — Lodderich en grien,
\V. D., Mink, 33. Vgl. Ijordich.
lodderje, v. behaaglijk nederliggen, Holl.
in zijn lobbetjes zijn (vooral van een kind
in de wieg). — Hy 1 eit dêrto lodderjen.
lo&'-ear, s. eg. loboor, varken met slap
hangende ooren. Vgl. floäcar.
wumkes.nl
*lodsje, v. met de spade werken. Wl.
ld. XVI. — Hsfr. VI, 115.
lodske, s. n. slodderkous. Vgl. buere-,
stéds-lo:ìsl-e. Ook s 1 o d s k e.
loszinnige deern. — Lodderige 1 o dskes,
Hsfr. VI, 268.— Sa'n lodskc lyk
as der to Amsterdam by 't skepn etsje
f ol binne, Hsfr. VII, 168. Vgl. Ijitske.
loebes, s. m. gluiperd, geniepig mensch,
valsehaard, deugniet. — In slûch slimme
loebes, W. D., Twa St., 46.
loe'bes-achtîch, -aftìch, adj. gluiperig,
geniepig, valsch, onoprecht. — In
loebes-achtige kearel, Hsfr. VIII, 242.
loecìî, s. poets, streek, iil: lm in en in
loech ôí'sjen, een leelijken trek spelen.
loecli, s. n. in: It loech is him (het
paard) ontsonken, zijn heup is ontwricht,
Schelt., MS., 30.
loech'-izer, s. Zie loefbiter.
loeder, s. m. deugniet, gemeene rakker.
loef, s. loef, windzijde van het schip, tegenover
1 ij, z. d.
loefbiter, s. ijzeren stang aan den voorsteven
van een schip, waaraan de fokkestag
is bevestigd. Ook loeeh- of loef-izer.
loefgjir'riclì, adj. loefgierig (van een
schip), zwaar op het roer, steeds geneigd
tegen den wind in te loeven. — It skip
is 1 o ef'gj irri eh , door te veel achterzeil.
loege, in: Yn 'e lytse loege reitse,
—sitte, in 't nauw, in verlegenheid,
in hulpbehoevenden toestand. Zie hjts.
îoegje, lceye, v. vlijende opstapelen.
Vgl. hea-, turf-, weiãloegje of -loetje.
loekwol, loekewol, conj. voor lykwol,
z. d. — Alth., 83.
loer, s. loer. — Op 'e loer lizze. —
't Op 'e loer ha, in- of op 't oog hebben.
— Mem het it al op 'e loer, dat Pier
joun.nei de fammen scil. A. 605. —
Ik h a b op 'e loer, dat ik nei S nitsermerke
wol.
— 11 ji 1 d hi e se op 'e loer, zij loerde
op het geld, W. D., Fr. Sang, 3.
— Hy het gj in loer oan 't wirk,
geen lust aan 't werk. — Beane ... dêroan
li i e Lou... gjin loer, daar had
hij geen trek aan, W. J)., Heam.
loer, s. in: lm men in loer draeije,
een leelijken trek spelen, bedriegen,
[loer, leur, was een met leer bekleede

T.OER. 131 "LOG.
houten vogel, dien de valkenier aan een Al 't onriedlik fé, )| op ierile, yn
lijn ronddraaide, om de valken terug te lok­ loft en sé, Alth., 125.
ken.]
— In buijige —, fette —, froastiloere
, v. 'leuren , foppen , bedriegen. — . ge —, hoazige —, koppige —, onwa-
Ik lit my f en dy net loere. Vgl. lompe. r i g e loft,
loere, v. loeren, turen, staren. Wl. ld. — Der hinget in rare swarte loft.
XV. — Hsfr. I, 177. Vgl. bi-, ùfloere. — Der kaem in rare loft op, fig. de
loerkje (spr. ûo), v. heimelijk loeren , glu­ '• man ontstak in hevigen toorn. —Der gearen.
— Hwet leit er dêr ljeaf to ne rare lof ten om. Vgl. tongerloftcn.
loerkjen, van een kind in de wieg. — T a — De loft broeit. — In waerme —,
de hoeken f en de eagen út loerkje, s o e 1 e loft.
lonken. Zwh. lurk je.
lucht (als gasvormige stof). — Mei de
loerkje (spr. ûo), v. lurken. Zie loarkje. waermte set de loft út, R. ind. T.
loer'reman (spr. ûo), loerremanstsiis,
s. lapkaas: late herfstkaas, zeer week en
kleverig. Hsfr. VI, 176. — overdr. Hy is
gjin loerreman, laat zich niet in de
luren leggen.
loete, s. ovenpook. Zie balckers-loete. —
Wyls 't Ids-baes oan 'e loete stiet
]; sjucht hy ho 't mei de skealjen
giet, i| hy hâldt de nj er ring troch
syn kinst |] en si ik't mei skelm er ij
nin ginst, oude kinderprent.
aan een tichel werk : schuifbord met langen
steel om op de plaatsen der steenhoopen het
fijne steengruis en stof bijeen te schuiven.
loete, interj., gekheid! je denkt me te
foppen.
loevert, t o, expr. adv. loefwaarts. —
To loevert opsile. — Dat Ingelske
skip laei to loevert f en ús.
lof, s. ïi. loof, gebladerte, inz. aardappelloof.
— As foar St. Japik it lof al
stjert, 1! de ierdappel wirdt net sa
't er heart, Skoeralm. 2/VII, 1886. —pi.
1 o ff en. —Fjouwer lof f en (planten) op
'e breedte f en'e eker. Ook collect. De
(jonge) ierappels (planten) k r ij e al a e rd
ich lof. Vgl. ierdappellof; sûl-erbietewirteìlof.
lof, s. lof. — Der wirdt alle lof (of
net folie lof) fen spritsen, alle (of niet
veel) goeds van gezegd.
lof barne, v. loofbranden, op een hoop
gebracht aardappelfoof op het veld verbranden.
lof'sang, s. lofzang. — Prov. Alle 1 ofsa
ng en ïuiiime in ein...alis'tek
de 119e psalm (omdat deze de langste is).
loft (spr. -ó-), s. (de) lucht, (hot) uitspansel,
— de sterrenhemel, wolken-massa. —
a ,
181V182".
loft'bâl, s. luchtballon. — A. B., Doarpke,
passim: *loft b on ge.
lofter, adj. linker. — Seh., M S., 36:
Ij o eft e r.
loftereach, s.n., -e ar, s. n., -foet, s.
| -hân, s., enz. Zie de Enkelwoorden. Vgl. ìofts.
| lof'terhok, s. n. werkplaats van den eendekorf
maker. — L's jonge is de is yn 't
loft er hok, als helper bij het eendekorfmaken.
lofterje, v. stroo-bundels gereedmaken
voor den eendekorfmaker.
lofters, lochters, s. pi. stroobundels,
om eendekorvcn van te vlechten, of tot bekramming
van den zeedijk. Zie bikramje.
loftforskynsel, s. n, luchtverschijnsel: on-
! gewoon verschijnsel of teeken in de lucht,
| waardoor (volgens 't bijgeloof) volksrampen
| worden aangekondigd.
loftgebear, s. n. gedruisch —, geschreew
in de lucht, W.D, Heam, 61.
lofthendich, Hl. adj. Hnksch. Zie lofts.
loftich, luftich, adj. luchtig, vroolijk,
opgeruimd. — In luftich sin.
lofts, adj. Hnksch, zich gewoonlijk van
de linkerhand bedienende. Hl. lofthend
i c h. — Ook: ter linkerzijde. — B y d e
trij esprong lofts ô f dra e ij e, den
wiist de wei fen sels.
linker. — Syn lofts e hân, R. P. —
Meer alg. lofter.
loftstream, s. luchtstroom. R. ind T. 2 ,
181*.
lof'tût, s. loftuiting, v. d.V., Ryinkes, 2.
loftûterij', s. loftuiterij. Hsfr. I, 200.
lof'tûtsje, v. loftuitcn.
loge,s.vlam. — De loge fen'e lampo,
fen 't fjûr. — As 't fjûr mei in
wumkes.nl

LOG. 132 LOM.
blauwe loge barnt bitsjut dit kjeld,
volksgeloof. — It hûs stiet yn Ijochte
loge, in lichte laaie. — dim. lôchje.
lôgje, v. vlammen, met een groote vlam
branden.
loit, Hl. s. n. licht. Zie Ijocht. .
lok, s. n. Hd. Loch,.gat. Vgl. eachlok.
lok, s. eg. lokvogel (vogelaarsterm).
lok, lokke, s. haarlok. — In lokke
hier. dim. lokje. — Lokken en flokken,
al het lange haar van een paard. —
Dat hynsder is fen seizen klear,
mei lokken en flokken sa 't heart,
paardenkoopersterm. Zie f lok.
lok (spr. -ó-), s. n. geluk. — 11 lok t s j i nn
e t h i m , de fortuin is hem gunstig. —
Dat giet mar: lok, hwetjowste? op
goed geluk af. — 't Is lok hwetjowste,
al naar 't valt. — Lok j a e n, den koop
toeslaan. — Jy moatto mear biede,
oars krijejy gjin lok. Sprktl. veelalgelok.
loktnentsje, s. n. klein langwerpig beentje
uit den kop van een schelvisch, dat
(naar 't volksgeloof) iemand, die het bij zich
draagt, geluk aanbrengt. — As men in
lokbientsje weibringt seil men
hwet fine. Ook lokkebeantsje.
lok-ein, s. eg. lokeend, bij een eendenkooi.
lokfûgel, s. eg. lokvogel, bij de netten
van een vogelaar, — bij verkorting lok.
lokje, dim. n. Zie lok.
lokje, s. n. zoutvaatje, mosterpotje, eierdopje,
sauskommetje. Vgl. aei-, fisk-, moster-
, såltlókje.
lôkje, v. Eng. to look, zien, kijken. Ik
lôkje, by loket, ik lôke (loeke), ha lóke,
lôkjende, to lôkjen. Imp. lôk, lôke. — L ô k!
ik hab dat hjoed al stritsen, 6. J.
1,10. — Kike, kike, lôke, sjuch. Ibid.,
49. — De feint loeke de faem onder
'e eagen. A. 406. Ook loaitsje. Vgl. bilôkje.
lokje, v. lokken. Vgl. mei-, oanlokje.
lokke, s. haarlok. Zie lok.
lokke (spr. -ó-), v. gelukken, gebeuren.
— Ik klaude myn kop en hy jokte
my net, ik miende to trouwen en 't
lokte my net. — Sc o en e myn skoen
moarn klear wêze kinne, baes? Ja,
dat kin (scil) wol lokke.
lokkebrea, s. n. lok-aas. — De joad
wumkes.nl
forkoft my in best horloasjc for
in bytsje jild, mar dat wier lokkebrea,
om 't vertrouwen te winnen. — Prov.
Earst lokkebrea en den stokkebrea.
†lokkel, conj. evenwel. — Out it al
barnt sa barnt it wetter lokkel
n e t. Zie hjkwol.
lokkesnoar, Hl. s. n. hoofdsnoer, waaraan
twee kunsthaarlokjes zijn gehecht, die
aan de slapen van het hoofd onder het Hindelooper
kapsel weg kijken.
lokkesnoars-lint, HL s. n. een breed zijden
, soms met goud en zilver doorweven lint,
dat om het hoofd over het lokkensnoer gedragen
werd.
lok-raek', by , adv. bij geluk, door een gelukkig
toeval. — Oan bern altyd to
reitsjen j| en skoarstiens goed to
meitsjen || komt, nei myn f'orstân,
heel faek j| net as inkeld by lokraek,
oud rijmpje. — Dat het er by
lokraek sa troffen, niet aan zijn verstand
of beleid, maar aan 't geluk heeft hij
dat te danken.
lçk'sizze, v. waarzeggen, voorzeggen wat
de fortuin iemand in de toekomst brengen
zal. A. Ysbr. (1808), 72.
loksizzer, s. m. waarzegger, die iemands
toekomstige fortuin heet te kunnen voorspellen.
lokspintsje, s. n. spinnetje, dat naar
beneden komt afdalen op iemands kleeren,
of voor zijn gezicht hangen, — wat, naar
't volksgeloof, geluk voorspelt.
lokwinsk, s. gelukwensch.
lokwinskje, v. gelukwenschen.
lol'leman-, lollumerstip (spr. -ó-). s.n.
saus voor meelspijs, bestaande uit schapenmelk
met wat boter en een weinig stroop
er in, gekookt totdat het dik geworden is.
— Potstrou mei lollumerstip. B.
393. — W. D., Doaze, 58.
lommert, lûmert, s. lombard, bank van
leening. — Pra etsjes dêr de lommert
gjin jild op jowt, waardelooze
praatjes.
lom'mertst>rief ke, s. n. lombardbriefje,
beleenbriefje.
lomp, lompen, adj. lomp. Hl. loemp.
— In great lompen frommis, — in
lompene kroade. — Hwet roppe se
nou? || Mynhearen jiffrou! || tsji.n

LOM. 133 LOS.
boer en'boerinne, h o 1 o mpe n en
grou, W. D., Fr. Sang, 7.
lompe, v. trekken met het (eene) been.
— Hja lomp te h wet; de iene foet
woe net goed mei. — Ho lompste
sa, Sibe? Ik ha 'tankel hwet forltnofieîe.
Vgl. hompe.
lompe, v. foppen, bedriegen. — Ik lit
my net lompe. Vgl. loere.
longe, s. long — De iene longe ís
liim oandien, seit dokter. — Hy het
it op 'e longen. — In stik longe, —
dy houn fret longe.
longerieh, adj. slungelachtig, loom en
onvast zich bewegende. — In longerige
k e a r e 1, groot en log.
— Longerige lobben, lompe, trage
beenen (voeten), R. ind T. 2 , 45''. — Ockes
long'ro lea, Salv.
— L o n g e r i c h w a e r , warm , zool en
afmattend weer.
longerje, v. verlangen , hunkeren , zich
vergapen. — Dêr longert syn natuer
nei as de bij nei de huning, R. ind
IV, 318'. -- Op 't ien ef 't oar longerje,
verlangend naar iets uitzien. — Ik wol
der net op longerje om mei dy boer
to riden: ik kin wol gean. — Dat
se dy fj il d wachter meitsje scille,
dêr hoefst net op to longerjen.
afwachtende omloopen , omhangen.— As
't min waer is longerje de manliû
de hele dei yn 'e hûs om.
long'piip, s. long- of luchtpijp. — Hy
het it op 'e longpipen, kouvatting op
de borst.
longsykte, *-sjuchte, s. longziekte (onder
het vee).
longstâlle, -stalling, s. (het) niervet
van een geslacht beest. Ook de 1 o n gstallen
(pi.).
longtarring, s. longtering.
lonte, s. lont. — Hwermen . . . skip
of line forslynt by bosken of de
lonte stekt yn 't krûd, G. J. I, 76. —
Men forliest sa folie oan 'e lonte
as men oan de oar 1 och wint. B. 286,
— overdr. Jou preekjen wier oars sa
slim net, mar der siet gjin lonte
yn jou, geen vuur, geen stemverheffing,
R. ind T. 2 , ii h f Lonte jaen, zich luide doen hooren, —
lonte fen jaen, iets van uitlaten.
loof, to, expr. adv. in: Toloofento
bôd, z. d. — Jíuerd en ik ha to loof
en to bôd west om myn geld rier.
look, lûk, s. houtje (of inplaats daarvan
j een oud hoef ijzer), gestoken door den schalm,
waarmee men het trekzeel aan den korten
wagendissel verbindt. — Doch de look
foar desilewei, maak het trekzeel los
van den wageu.
loom, adj. loom, traag, langzaam (zich
bewegende). Uret. loem. Bij G. J. loam.
— Loom op 'e flecht, een zware vlucht
hebbende (als een roofvogel). — . . . i t b i s t
. . . wjukkele mei lome slaggen yn
'e hichte, R. ind T.
. —Lonte rûke, (ook) der
lonte fen krije, lont ruiken (fig.). —
a , 353».
loop, s.holl.isme: diarrhee, buikloop.—
Hy is yn 'e loop. — Readeloop, bloedloop,
fig. (minachtend): kopergeld. — Vgl.
liifrinnen.
loop, s. holl.isme: vogel- of kippenloop.
Vgl. fâyel-, hinneloop.
j loop-achtich, adj. een weinig buikloop
hebbende.
loop'jern, s. n. 'loopgaren'. — Hja spint
t o-f o 11 e 1 o o p j e r n, loopt te veel op straat.
loopsk, adj. teeldriftig van honden.
lorren, s. pi. vogelnet-stokken van 3.60
M. lang.
lort, lorte, Zwh. s. Zie loart(e).
lortje, Warns. v. den schapendrek opzoeken
van de dorpsweide. A. 232.
los (spr. ook: lós), adj. los. — De doar
stiet los.
onbestendig. — Los waer.
week. — It brea is los. — It hynsder
is los yn'ebek, week in den bek.
— overdr. It skelden sit dy jonge
los yn 'e bek, die jongen is spoedig klaar
met iemand uit te schelden.
aan den loop. — De hynsders (harddravers)
—, de riders binne los, op
gang om tegen elkaar te loopen of te rijden.—
Dat hynsder het ris los west,
op hol, Sch., MS., 23.
losbandig. — Dy feint is frij h wet
los, — oan 'e losse kant, zeer tot losbandigheid
geueigd. — In losse brui) er,
losbol. — Los yn 'e mûle, — yn 't siz-
! zen, ongebonden in taal.
losban'dich, -bannich, adj. losbandig:
wumkes.nl

LOS. 134 LOT.
met ingezonken, slappe banden (van rundvee).
— De kou is losbandieh. Zie 6«»nen.
lostmndicli, losbânnich, adj. vrij , niet
gebonden, onbelast, zonder iets te dragen of
te trekken. — In losbânnich minske,
vrijgezel, eenloopend persoon, k o m t g a u
oan 'e kost. — Jan Pak (koopman, venter)
is losbânnich, zonder pak op den
rug. — Ik bin losbânnich en 't lilt
et DIJ ta, dat jy yet al hwet gewicht
to toaijen ha, Hsfr. VI, 223.
los'gean, v. losgaan. — Troch 't 1 osge
an fen 'e sek binne der ie ra pels
út rekke.
loshû'dich, adj. een huid met open poriën
hebbende, als een paard dat licht zweet.
B. 383.
losk, adj. Zie lask.
loskeat', s. groote ijzeren schalm, waarmee
het trekzeel aan het voertuig wordt
vastgehaakt.
los'komme, v. los-, vrijkomen.
lOSlid'dich, adj. met losse of zwakke gewrichtsspieren.
— Ale iiket bare losliddich
to wezen, by it minste ongelukje
dat er kriget, rekkethim
in earm ofin skonk út it lid.
losliddich, adj. onbelast, met ledige handen.
— Komst dêr losliddich oan?
Douhiest hwet barnhoutsjes meinimme
moa11en.
— In losliddich minske, eenloopend
persoon, die niets uitvoert. — Vjfl losbânnich.
los'litte, v. loslaten.
losli'vich, adj. loslijvig, gemakkelijk ontlasting
hebbende.
laxeerend, de loslijvigheid bevorderende.
— Loslivich iten, (ook) weinig voedzame
spijs. — Koal is loslivich iten, der
git net folie yn.
los'meitsje, v, losmaken.
losreitsje, v. losgaan.
losrinne, v. losloopen. — De hinnen
rinne los. — Dat scil wol losrinne,
wel gelukken, klaar komen.
losrippe, v. lossnijden. R. ind T. s ders losse kinne, den wier men
k 1 e a r.
inlossen (een pand). — Lyse earizer
is yn 'e lommert, dat scill Doede
for hjar losse.
lossi'le, s. trekzeel, het gedeelte van het
trektuig, dat aan het voertuig gehaakt wordt .
lossin'nich, adj. los-, lichtzinnig.
los'skoerre, v. losrukken, -trekken. —
De bolle goed fêstbine, dat er him
net loss koer re kin.
lostoarne, v. lostornen. — O fanke,
hwet h e s t d a t m â 1 n a e i d! Dat mast
mar g a u w e r lostoarne.
lostried'dich, adj. los geweven.— Sok
lostrieddich gûd, kleedingstof, dêr
si t gj in deugd y n.
lostrieddigens, s. losheid van weefsel.
Vgl. 'tvoorg. art.
lot, Schierm. adj. laat, Zie let.
lot, s. n. lot, levenslot. — Altyd swier
ar bei ds je, in bihyplike went, in
min legersteed en in sobere kost:
dat is myn lot.
— 't Is: lot, hwet jowste? al naar 't
valt, wat de fortuin geeft. Vgl. lok (geluk).
lot, s. n. aandeel in een verloting. — In
lot op goud en s il ver, — k la e ij ing,
goezzen, enz.
lot'bak, s. bak, waarin men, bij verloting
of hazardspel, de dobbelsteenen werpt.
— Lolk stútjaechster stiet Sintek
1 a es mei de 1 o t b ak. Ook dr oaib ak.
lotbriefke, s. n. loterij-briefje. Hsfr. IV,
192.
lotsje, v. loten (in alle beteekenissen),
ook: in de (staats)loterij spelen. — Dy 't
mei lotsjen piel e wol, moat itfoar-
I sichtich oanlizze.
j lotsjen, s. verb. — Lotsjen is bûse-
: platsjen. Ook: loting, verloting.
: lotsje, v. voor: louteren, beproeven. R.
P., Pr. XVIII, 60. — R. P. Keapm., 50. Zie
j lotterje.
lotsmous, s. m. loterijjood, rondreizend
| debitant der staatsloterij.
, 118*. i lot(te)ling, s. m. loteling voor de militie.
Zie rippe.
i lotten, s. pi. jaarlijks verhuurd wordende
losse, losje, v. lossen. — Losse en I aandeden in een algemeene weide (weinig
lade.
j meer voorkomende).
cacarc, ontlasten. — De jonge het in ! lotter, adj. zuiver, rein.
wjirm lost. — Men moast ryksdad­ lotterij', s. loterij, verloting. •—D e II a e e h-
wumkes.nl

LOT. 135 LIJD.
ske lotterij, de Ned. Staats-lolerij. Zie
lotujen.
lotterje, v. louteren. — G o u d o f s u 1 v e r
lot terje
— A e ij en lotterje, beproeven of ze
zuiver (onbebroed) zijn, door ze in water te
leggen. --Op ii s f i n n e h e r n e 1 i z z e ij o uw
e r k 1 c a r e 1 o 11 e r e Ij i p a e ij e n , Oudfr
schibboleth. Zie aeilotteije. Vgl. f til-, sljiit-
lotterje.
polsen. — Ik scil Iiim ris lotterje,
oft er for dy earme widdou ek hwet
oer het. Vgì. Mfkje.
lot'ters-dei, s, dag der loting voor de
nationale militie.—Oermoarn is 't hjir
lottersdei.
lou, Dongnl. e.e. adj. onfrisch, goor. — As 't
w e 11 e r li w e t lang stiet w i r d t i t lou
(van ongekookt drinkwater, dat men gereed
heeft staan).
louwich, adj. kwalijk, onpasselijk, lusteloos.
A. 402. Vgl. oerlouwich.
love, v. een prijs bepalen. — Love en
b i e d e. Zie Mede.
voor: bilove, z. d. — De frucht b e animo
n love mar tige. —Dat looft mar
best, laat zich gunstig aanzien.
loVel-, lôvelbier, s. n. verlovingsfeest,
waarbij bier de hoofddrank was. Fr. Volksalm.
1884, 114. Zie bier.
lovertaai, s. versierde bal bij het balspe!
op St. Petersdag. Zie balsmite.
loverke, s. n. dun blaadje, papiertje. —
De breid mei loverkes s t r u ij e , met
knipsels van gekleurd en verguld papier, —
als zij gaat trouwen of van 't gemeentehuis
terugkeert. Zie bistruij.'.
luchje, in: Om in lu chj e gean, om
een luchtje —, dood —, (ook) op de flesch
gaan.
lucht, s. oãor, geur, stank. — S w i e t e
lucht fen anjelier. — In neare
lucht, benauwende stank. — Der is al
lucht oan (by) 't lyk, liet riekt al. —
Der is in forkearde lucht oan, het
vleesch riekt bedorven, í'ig. hij staat in een
kwaden reuk, — die zaak gaat niet zuiver
toe.
— Hy krige er de lucht fen, vernam
er iets van. Zie rouk.
lucht, s. lucht (als gasvormige stof), bepaaldelijk
als dienende voor de ademhaling.
' — Toch tfin sterkes om lucht yn 'e
tsjerke to 1:rij en. — Ik bigoun . . .
to bi grip en, dat wy to folie lucht
yn it skip hiene, E. incl T. 2 , 141'. —
— IIy kin hast gjin lucht krije,
snakt naar adem.
lucht'gat, s. n. opening om lucht door
te laten.
luchtsje, v. luchten: frisscho lucht inlaten.
— De k e a m e r luchtsje.
: aan de lucht blootstellen. - - K1 e a n 1 u c ht
sj e. Zie tpjirje.
— Ik mei dy loaije kearel net
luchtsje, ik kan hem niet luchten. Ook
I lucht e. — Ik lucht kim net, B. ind
! T. 3 , 404".
i lûd, adj. & adv. luide, overluid, met lui-
: der stemme. — Lûd b i d d e , — 1 a e i t s j e,
— prat e, — roppe. — In lûd gebed
' d w a e n , een gebed hoorhaar uitspreken.
— Derwirdtlûdfenroppen, veel
ophef van gemaakt. — Is dat in goed
faem? dêr do ar 'k net lûd fen roppe,
niet van pochen. — As 't mei lûd
r o pp en, zwetsen, snoeven, to helpen
is; scil Pier it wol redde. — Lûd
ba me, sterk, helder branden.—De lamp
e liarnt lûd, — dat fj u r k e barnt
net lûd. — Hel te lûd er ljocht, E.
ind T "-, 309''.
lûd, s n. geluid in 't algemeen,
stem. — In lûd as in bolle, zware,
sterke stem, — as in pikelhearring,
p i p e r ui û s, piepend, — as in fêrzene
e a r k e, heesch door verkoudheid. Ook : I n
lûd as in forkâldene kikkert, dy
k û k e 1 û s i z z e wol. — In dof, g r o u ,
k 1 ear, piperich lûd.
i — Ik ha der gjin lûd fen heard,
niet van hooren spreken.
voor: antwoord. — Ja wol, Dominy,
wier 't lûd, Forj. 1874, 143.
Vgl. frouliús-, mânliûs-lûd.
lûd'jaen, v. geluid geven, (ook) spreken,
,' iets zeggen. — Ik bin sa heas, ik kin
hast gjin 1 ûd j aen. — As heit ris ef-
: fen lûdjowt binne de bern gau stil.
j lûdgeijer, s. eg. druktemaker, pocher,
| zwetser. — Lùdgeijers krije op lij ar
baeitsje, hebben kans een pak slaag te
krijgen. Lex. 144. Vgl. lûdropper.
lûdroft(ich), adj. luid, luidruchtig. —
wumkes.nl

LÜD. 136 LUN.
Hé, bern, net sa lûdroftich, maak — 11 s p e k —, de rogge--, de weet
niet zoo'r. leven. — Gods lûdrofte stim- I ... lukt, wordt duurder. B. 211. Vgl. for-,
m e brekt || as H y 't b 1 i k s m e f j û r rí t- iepen-, yn-, mei-, oan-, ûf-, útlûlce.
rekt, Salv., 2.
lûke, v. luiken. Vgl. ld-, oplûke
lûd'ropper, s. eg. schreeuwer, pochhans. I lûk'-eagje, v. zenuwtrekken met de oogen.
-- Lûdroppers for 't lân en de prins • lûk-earje, v. met de ooren trekken als
talie gaust troch de koer.
j grillige, nijdige of spookziende paarden. B.
lufticb, adj. luchtig, luchthartig, opge­ ! 34, 43
ruimd. — Hja kamen mei inluftich i lûker, s. eg. trekker, die trekt, — uit­
sin fen Drachten.
trekt. Vgl. flaechs-, tosklâker.
lui, adj. en afleidingen, zie loai, enz. lûkfeart, s. trekvaart. W. D., Heam.
lûk, adj. leuk, slnw, slim. — De abbe- i Sprkt. trek f e art, z. d.
kaet wier slim, mar de boer wier : lûking, s. trek, zuiging. — Dêr kaem
ek lûk. B. 370.
in lûking yn 't wetter, Hsfr. V, 148.
lûk, s.trek, ruk. — Dat is in lûk, om I lûkje, dim. n. trekje, haaltje. — In 1 ûkin
dronken kearel út 'e wein en ;je oan 'epiipdwaen. — Hy het dêr
nei in opkeanier to sjouwen. j in lûkje dien, een mooi sommetje ge­
— Halbe het fen 't hjerst in lûk wonnen. B. 36, e. a.
dien, een bijzonder voordeel behaald, mei 1 lûklam, adj. moeilijk voortgaande, — tende
fette bisten.
! gevolge van stijfheid in de beenen (van een
teug. — Jan nímt de romer leech paard), — pijnlijk aan een been trekkende
yn ien lûk, W. D., Sokke mear. ! (van een mensch).
lûk, s. n. luik, valdeur, deksel op de lükskip, 8. n., -s kip per, s. in., -s kip­
openingen van een schip. Zie †al.
pers hoarn, s., -line, s., lûkwei, s.
luk, s. insteekhout. Zie look.
Zie de Enkelwoorden. Zie onder trek-.
lu'kas-aeyen, s. pi. in uitdrukkingen als : lúm, s. luim; gril. — Gjin goede lúm
—• Kom oerein en gean oan't wirk, ha, slecht geluimd zijn. — It op 'e lumen
't i s krekt of-ste op 1 û k a s-a e ij e n sit- lizze, naar luim 'handelen, zich naar ieste.
— Dêr komt neat fen; it binne • mands luimen schikken. — pi. lumen, ook
lukas-aeij en.
' 1 u n e n , z- d.
uitvluchten, verzinsels, voorwendsels. — ! lúme, lúmje, v. luimen. Ook lúnje,z.d.
Hy spiletmeilûkas-aeijen, zoekt voor­ ! lumicll, adj. luimig, grillig. —In lumiwendsels,
uitvluchten. — Dou hest in i ge kearel.
boadskip yn 'e bûrren, seiste, mar l lúmje, v. luimen, grillig en veranderlijk
dat binne lukas-aeijen, dou wost zijn. — overdr. As de buijen oer binne
wer nei dy gekke faem.— Telt., MS.: | 1 u m e t i t (w a e r), wordt het vaak stil.
luwklis-aijen. A. 598.
Vgl. omhímje.
lùke, v. trekken. Ik lûk, ik loek (lits), lúmsk, adj. slinksch, listig. Vr. Fr. I, 177.
ha litsen, lûkende, to lûken, — Prov. Dat Vgl. It'tnsk.
kin de brune net lûke (dêr uioat lune, s. — pi. 1 u n e n, s. pi. luimen.
de swarte by), die weelde kunnen we lúnje, v. luimen, in: Dat lunet (of lu-
ons niet veroorloven. — Hja lûke mei met) him net, hij is onwillig. — Sci 1
in-oar ien line, houden 't met elkaar. Bokke efkes de skiepmelke? Né,
D. H., Baes Teake, 13. — Oan 'e piip dat lunet him net. — Nei tsjerke,
lûke. — Oan 'e noas lûke, den neus dat lunet him net, hij heeft er geen
optrekken, Fr. Sang, 7. — Oan 'e skou- zin in. Vgl. lume.
ders lûke, de schouders ophalen, Hsfr. i lúnje, v. veranderlijk zijn. — De foar-
VII, 168. — In sucht lûke of oplûke, ïu idd eis lune it w aer . . . sa h we t
een zucht loozen. Zie ophelje. — It lukt om, lí. ind T., 48''.
as 't fin ster opstiet, het tocht. — It opdrogen, slenken, bezakken, vooral van
bigjint jouns al kâld to lûken, 't wegen en voetpaden, na voorafgeganon hoo-
wordt trckkerig. Zie tochtsje.
gen waterstand. Vgl. büáiije.
wumkes.nl

LUN. 137 LUZ.
lúnjes, s. pi. praatjes voor de vaak. B. 19.
lúnsk, adv. op een geheime wijze. Vr.
Fr. I. 178. Vgl. hints!.:
lûntsje, s. n, nuchtereii-kalfsnier (IJkt).
Zie prùlle.
lûp-'eagje, v. luipend loeren. Ainel. 1 u keagje.
lûrkje (Zh.), v. loeren. Zie loerkje.
lurven, s. pi. in: lm men by de turven
(ook by de lappen) krije, (ruw) aanvatten.
— In faem by de lurven pakke,
om met haar te stoeien.
1ÚS, 1ÛS, s. luis. — Men kin in lús
net me ar binimme as 't libben.
waar niets is verliest de keizer zijn recht.
— Hy is sa fa ei as in lús op 'e
tscin. — Ik hab in lús 3-11 't ear, iets
gemerkt van 't geheim. A. passim. — Hy
het in lús yn 't ear rinnen, iets in
den zin , — hij maakt veel getier en geraas.
B. 11. — Dat wiifdoocht sels net en
wit elk de luzen op 'e klean oan to
w i z e n, ieders gebreken wijst zij aan. —
Alle luzen bite my, mijn minderen plagen
mij. — It spil het In zen, de zaak
is niet gezond. — Hy is nt 'c luzen (niten),
uit geldelijke moeilijkheden gered.
— collect. Dy 't in o ar kjimme wol
moat sels 11 in lûs ha. — Hy komt
yn lús en plus (lûs en mùs) om, hij zit
vol ongedierte. — De lús, bladluis, is
yn 'e be ane. Vgl. beam-, beanhìs.
lús-(lús-)'angel, s. eg. verachtelijk : arme
drommel. Ook sarcastisch, van zich-zelf sprekende
: — Wy binno mar e ar me lúsangels,
worden verachtelijk door anderen
zoo genoemd.
— In lege pong is in lús-angel, R.
ind T. 2 , 208 ( .
lús-fie'rich, -foerich, adj. moeilijk zuiver
te houden van ongedierte. — Us b ern
binne net slim lús-fierich, hebben
weinig last van ongedierte (op het hoofd).
lûs-leech, Mkm. adj. lui en ledig. B. 255.
Zie loailiãäkh.
lust, s. lust. — It is in lust om oan
to sjen. — Hja (de jonge vrouw) is mei
lusten, heeft bijzonderen trek naar 't een of
ander, — wat zwangerschap doet vermoeden.
luster, s. Fra. lustre, glanszijde. — S id
e n luster ta in o e r h i in d t s j e , — t a
in mutse.
luster, s. (het) luisteren. — O)) 'e luster
s t e a 11. Zie h a rk.
lús'terfink, s. eg. f luisteraar. — Lústerfinken
doge net, gezegd als in een
gezelschap twee onderling fluisteren.
lústerje, v. luisteren, fluisteren. —luimen
hwet yn 't ear lústerje. —Dat
lústert nau, dat eíseht nauwkeurige oplettendheid,
steekt nauw. In de beteekenis
van luisteren: vgl. harl-je.
lustich, adj. Hd. lustig, vroolijk. welgemoed.
— Lustich as in fûgel, dy 't
kou hjit, Burm. — Dat bern is net
rjuclit lustich, ietwat lusteloos. — Ik
h a w in 1 us t i g e n t o a r 31, braaf dorst,
Reis f. M.J., 25.
lút, lute(r)s, adj. bluts, geldeloos. Zie
blus.
iron. tegen een vrouw, wie de eene rok
onder de andere weghangt: — Beits, bist
1 uters, ju? De iene rôk hangt dy
leger as de andere. Leeuw.
luts, s. lis, lus, (ook) tres. — In hoed
mei sulveren 1 u t s e n, L. in W., 206.
lu'zebosk, s. eg. luisbosch, die vol luizen
zit.
gemeene, verachtelijke kerel. — B i s i e t
er gjin twa tontsjes, de lid scoene
sizze: hy is in luzebosk.
luzefeyers, -knippers, s. pi. scheldnaam
voor die van Eernewoude. R. ind T. 3 ,
326".
luze(lús)kaem, s., -luzeknippe, v.,
-salve, s. Zie de Enkel woorden.
luzesouder, s. triv. de bovenvoering in
een manshoed.
luzetreppen, s. pi. iron. trapvormige oneffenheden
in hakkelend afgeknipt hoofdhaar.
— Baes het dyn hier knipt mei luz
et-r e pp en.
luzich, adj. luizig: nietig, gering. —
Hwet scoes a'n 1 u z i g e t û z e n g o u n e'?
(grootspraak).
lúzje, v. luizen vangen, afvangen, fig.
stilletjes weg-, afnemen. — IIwa het dy
sinten út dat doaske luze? — Dy
1 y t s e b o i kin a e r d i c h d e b e ij e 11 f e n
'e beainkes lúzje. — Us mem hie . .
de pong luze, geledigd, R. ind T. 3 , 287'.
Vgl. óf-, onth'tzje; ponglúye.
wumkes.nl

MACHT. 138 MAEI.
M.
M (spr. cmuie), s. de letter M.
macht, a.potestas, macht, gezag: kracht.
— De macht f e n 't 1 â n s b i s t j û r. — H y
het my yn 'e macht, ik hang geheel van
hem af, bv. door geldelijke verplicliüng. —
Dat leidige frommis het dy fint alhiel
yn 'e macht, zij biologiseert hem. —
— Hy het net folie macht, weinig te
bevelen , ook : niet veel spierkracht. — S a' n
g rouw e s wier e jonge f en 'e groun
ôf to tillen, dat ha'k hast net yn 'e
m acht, clat gaat schier boven mijn krachten.
Vgl. mannemacht.
macht, s. -- pi. m achten het gemacht,
de teelballen. — dim.p]. machtsjes (van
kleine kinderen).
macht'breuk, s. zakbreuk.
machteloas, -leas, adj. machteloos,
zonder macht of kracht. — I k h a m y n
e arm to-fâllen, nou is er my machteloas.
machteloazens, -leazens, s. machteloosheid,
krachtelöosheid. Sw. 1856, 63.
machtich, adj. & adv. machtig, veel macht
of kracht hebbende. Vgl. almachtich.
zeer, buitengewoon, veel. — In machtich
g r e a t m y n h e a r. — H y h i e d ê r
in machtigen sin o an. — 11 foei h i m
machtich tsjin, Sw. 1856, 79.
talrijk. — Machtich fret f û 1. Zie frette.
— Jimme wenje dêr machtich, iron.
tegen een boer, die veel muizen en ratten
heeft. A. 881.
— Machtich yn tal, sterk in getal.
Alth., 274.
— Ho machtich, hoeveel in getal, b inn
e j i m m e'? Mei ú s s a u n e n. — T s i e n
man m a c h t i c h g y n g e n w y d e r o p 1 o s.
machtsjes, dim. pi. Zie machten.
machtsjes, adv. machtig, zeer bijzonder.
— In machtsjes great kaptael, —
machtsjes f o 11 e , — machtsjes m o a i
waer. Vgl. almachtsjes. Zie machtich.
mâd, s. n. Zie mêd.
maechje, dim. (n.) van mage, z. d.
plat, langwerpig rond tarwebroodje met
krenten. Ook s wine m aec lij e. Vgl. swinemage.
maei, Wkm. praep.& adv. met, mede. Zie
mei.
wumkes.nl
maei'bloeisel, s. n. meibloesem. — It
niaeibloeisel is d er a 1, de granen staan
in bloei. A. 104.
maeiblomke (Grouw en omstr.), s. n, madeüsfje.—
Den lake hja wyt en blier
il As it m.aeiblomke op 'e wier, R.
ind T. 3 , 21'. Zie finnehìom.
maeibode, s, eg. knecht of meid, die
met 12 Mei den dienst verlaat om i:i een
] anderen over te gaan. Vgl. mueilamke.
maeibûter, s. meiboter, de eerste grasboter.
maeifjild, s. n. maaiveld : grondslag waarnaar
gemeenlijk de gemiddelde hoogte van
het waterpeil wordt aangewezen. — It wette
i' stiet ma r f j o u w e r tomme (oude
duimen) onder 't maeifjild. A. 317; B.
11maeifjurren,
s. pi. meivuren, vreugde-
1 vuren bij den terugkeer der lente. Vgl. strie-
! barne.
maeigêrzen, s. pi. meigras, voorjaarsgras.
Wiers. f. M. J, 26.
maeije, v. de voeten (pooten) onder het
loopen buitenwaarts zwaaien. — It hynsd
e r maei t.
Ook: met de armen of beenen een maaiende
beweging maken. — Sjuch dy Joad
ris maeijen |] Mei syn platte lobben,
oud liedje. — Hy maeide om him
hinne as in skermman yn 'e wyn.
voor: kakkest oell e-m aeij e , (z. d.) —
S c i 11 e w y 1 y t s e IC i k e ris m a e ij e ? —
Vgl. romitemaeije.
maeije, s. made. Zie maeits.
Maeije, s. Mei, vooral: de 12° Mei, de
algemeene verhuisdag, omdat met dien datum
de jaarlijksche huur eindigt of ingaat. —
Ook Al de maeije, — Nije maeije, 1
Mei. — M a e ij e m e i ts j e, binnentijds uit den
dienst ontslaan of dien binnentijds verlaten.
Doet men dit reeds een paar weken na Mei
(dag van 't in dienst treden), dan is 't: L y t s e
M a e ij e. — T w i s k e n M a e ij e en de o ng
e t i i d , weinig drukke tijd waarin de greidboeren
het meest uitgaan of gasten ontvangen,
Sch., MS., 45. — Twisk en de beide
M a e ij e n, tusschen oude en nieuwe Mei.
Ook Twisk en âld en nij. — For rude
giet men t w i s k e n de M a e ij e n mei
folie moanne to wetter (bijgeloof), v.
d. V., bitsj Wrãld, 52. - 11 y hâldt de

MAEI. 139 MAF.RT.
icne Ma eij e út 'e o ar e, doet elk jaar
zijn rekeningen af, Sch., MS., 13. — Hy
is fen ien Ma eij e sa áld net, is
een man van ervaring, een geslepen gast.
A. 428. — Tsjipke Hemsterhús is fen
ien Ma eij e sa wiis net w ir cl en. B.
487.
maeyedei', s. dag van 12 Mei (zijnde de
1" dag van Mei, volgens de oude tijdrekening.)
Zie Maeije.
maeijefreed', s. de eerste vrijdag volgende
op 12 Mei, als wanneer dienstboden
en bruidsparen bij voorkeur de weekmarkt
te Leeuwarden bezoeken, om in de stad inkoopen
te doen, en er in de herberg door
't landvolk gedanst wordt. Zoo ook maeijem
o a n d e i (Franeker), m a e ij e w o a n s d e i
(Dokkuni), enz.
maeijejoun', s. de dag vóór 12 Mei. —
Wy gean nei maeijejoun, naar de jaarlijkselie
veemarkt te Franeker, op 11 Mei.
— Prov. It is altyd gjin maeijejoun,
geen kennis. Tolt., MS., 20. — ld. 1, 69.
maeijen, s. pi. dial. voor mi eden, z.d.
— De mienskarren —, bûrfinnen,
maeijen of h o 't lij a o ars hjitte
me ij e, H. 1'., Jouwerk. 70. — De lege
m a o ij o n , lage graslanden te Hol werd.
maeik, s. made. Zie maeits.
maeikje, maekje, Hl. v. maken. Zie
meitsje.
maeìk'moi, s. schertsnaam voor: nachtpot.
Ook n aelitro m er, waermbierp
o t.
— Maeikmoi wirdt helle, (ook) er
wordt een oude duivelbanner gehaald bij een
betooverd kind, Sch., MS., 41.
maei'laem, s. n. lam, in Mei geboren.
— dim.:
m a e i 1 a m k e. — Sa b o a r 11 i k en s a
w i f a s in m a e i 1 a ni k e , Wiers. f. M.J., 12.
ook: eene dienstbode, die met 12 Mei in
een anderen dienst overgaat. Zie maeiboatle.
maeiloft, s. meilucht, voorjaarslueht. R.
incl T. 2 , 174'.
maeimoanne, s.Mci, meimaand. -Yii'
'e maeimoane, in de maand Mei.
maeimoarne, s. meimorgen, K. ind T. ! .
374*.
niaeine, Mkm. v. maaien. Zie uwaiie.
ma(e)i'tiid, s. voorjaar. — De ie re of
: e r 'g e ni a e i t i i d , het vroege voorjaar , —
de o ar e maeitiids ier, vroeg in het volgende
voorjaar, R. ind T. 3 , 17*. — Droech
on helder om diss' tiid fen 't j ier, SI
den komt nei de winter de m aeitiid
ier, Skoeralm. 17,'IX, 1888.
ma(e)itiid'achtich, adj. voorjaarsachtig.
— It wirdt al m a eit iidach t ich , 't
weer begint al te luwen (in den nawinter).
ma(e)itiidsgrien, s. n. lentegroen. Hsfr.
XIV, 95.
ma(e)its, s. made.- Prov. De maeits
e n wr o 11 e h j a r s e 1 s út i t spek, de
weelde kent haar eigen geluk niet. A. 452.
— De beste t s i z e n h a b b e f a e k de
measte maeitsen, Telt., MS., 9. —
"VYjirm en maeits bifrett' de lea, |j
dy fol fen oermoed nijs noch prealen,
v. Blom, Bik., 100.
Ook maeije. 't Bildt ma ik.
mael, s. maal, behaarde moedervlek. —
. . . dy in acl oan 't kin, R. ind Tl, li r '.
maelderich, adj. malend. — Dat minsk
e is h w e t maelderich, verward in
het hoofd.
door drooinen verontrust. — Hy si et yn
in maelderige dodde, Hsfr. XI, 23.
maerje, v. Zie mem-je.
maers, s. aars, achterste.
Maert, s. de maand Maart. Ook Meart.
maer'tebier, s. n. zomerbier, in Maart
gebrouwen (vroeger te Dokkuni). — In glês
mei maert eb ier, || Haboes! seit
hospes Minne, :| 11 w aer is hj i t en
skrok, Ü lit jy de boel mar rinne,
oude kinderprent. Ook spr. matebier.
maerteDlomke, s. n. galanthus nicalis,
een der namen van het sneeuwklokje. R.
ind T. 2 , 65. Meestal in pi. maerteblomkes,
Zie boittsjes (. . . nacuìis is daar drukfout,).
maertegêrs, s.n. gras dat in Maart groeit.
— M a e r t eg êr s komt net y n 'e skù rre,
van dat vroege gras komt niets terecht,
A. 152.
maertewetter , s. n. Zie 't volgend art.
maertsk, adj. maartsch.— Maertske
!) u ij e n , — maertsk s n i e w e 11 o r,
sneeuwwater in Maart verkregen, volksmiddel
tegen huidziekte en oogongemakken, en
als wijwater door de R. K. gebruikt, volgens
pi'otestantsche volksmeening. Ook maertew
e 11 e r.
wumkes.nl

MAERT. 140 MAK.
krolsch, jachtig (van katten). — Maertske
katten, — in maertske boarre.
maert'snie, s. sneeuw, die in Maart valt.
maet, s. m. Eng. mate, maat, metgezel.
Hl. wak. — Myn m a e t, deelhebber in handel
voor gemeene rekening; ook in het kaartspel
tegenover de wederpartij.
— Us maet, in ongunstigen zin: — Us
maet is fj i 1 d en r o in t e s ê d || H y 1 ûk
e t n e i d e n e a r e s t ê d , G. J. 1, 70. —
Ook voor: de duivel.
— Jonge maets, jongelui van beiderlei
kunne. H. S., Telt., 82. — Fr. Volksalm.
1884, 147.
— Hy is mar in skriele maet, een
magere vent.
— S û i' k o a 1 d ê r b i n 'k g j i n m a e t
f en, houd ik niet van. Vgl. man.
wedergade (van zaken). E. P. Keapm., 7.
— Vgl. keutelmaels.
maetlik, adj. & adv. matig, tamelijk,
niet geheel zooals 't behoort of wenschelijk
is. — Mei Blijko is 't mar sa maetlik,
Bijek. 1847, 31. Zie matich.
maetsje, dim. n. maatje, ventje. — In
lyts maetsje, klein ventje, — in jong
maetsje, aankomend jongeling. — In jong
maetsje f en tweintich jier, H. Z.,
Ts. tuwsen, 156.
maetsje , s. n. holl.isme: vochtmaat: d.L. —
In tinnen maetsje. — In m a e t s j e j en
e v e r. — Onderscheiden van m i e t s j e, .»_. d.
maetsk, adv. als makkers. — Maetsk
spylje, zóo dat twee of meer een partij
vormen (bij kaart- of'kaatsspel). Ook:
inaetspylje, v.
maf, adj. maf, mat (van het weer). —
It is maf wier. — Sa'n maffe, lij e
loft, Halb., Oan E., 5G.
suf, vadsig, lusteloos.— De keine Jetske
blea en maf, A. B., Doarpke, 32.
Ook maffich.
mage, s. maag. — De mage is my oerstjûr,
— pin e yn 'e mage, — kjeld
op 'e mage. — It leit my dwérs yn
'e mage, die spijs bekomt mij slecht, fig.
ik ben ongerust over die zaak. — Prov. D e
mage s c i 1 wol m iene, d at de bek
him ophinge het, wanneer het middagmaal
veel later komt dan men gewoon is.
— De mage hinget my op 'e side, 'k
heb oen leegc maag, — honger.
wumkes.nl
I ma'gepillen, s. pi. maagpillen, overdr.
'i schertsend voor: bakkerswaren. — Ik ha
hwet mage pillen f en 'e bakker
; helle.
i magestreek, s. maagstreek. Hsfr. XII,
| 268.
niajoar', s. m. bastaardw.: majoor, vroe­
ger : politiebeambte in een stad. Ook s t ê d sm
aj o ar.
mak, adj. mak.— Sa mak as in kin,
— as in skiep — In mak hynsder, —
mak en trou op 'e wei, handelbaar en
vertrouwbaar op den weg. Sch., MS., 23. —
Yn allesilen mak, in alle tuig bereden
, fig. voor alles bruikbaar.
makkelijk, verdraagzaam. — Hy is net
mak. — As se myn bern to nei komin
e b i n 'knot m a k.
zacht (van het weer). — Mak waer, —•
in makke winter. — Men seit, as 't
I reint om diss' tiid hinne |[ we in
makke winter forwachtsje kinne.
Skoeralm., 1887 IX/29.
; — Ily 't makke om óf, niet al te zui-
| ver. — Douw o giet for in e ar lik man,
i mar hy het soms streken, dy binne
'• by't makke om ôf. — Is dy môlkeyet
; swiet, Lys? Nou, frou, it is by 't
? m a k k e o m ô f.
I makbrief, s. (huwelijks)contract. Analecta
(1750), 131.
mak'hok, s. n. hok voor de tamme eenden
ín een eendenkooi. — De einen yn
't makhok sett e.
makkeklean', s. pi. gemaakte kleeding.
i — De makkeklean, dy't men sakea-
! pet, sitte trochstrings min yn e 1-
| koar en 't is meast túeh fen gûd. —
i — Sjuch, dy mynhear, dy het wol
i ris to Ljouwert mei makke klean
' op 'e merk stien, woordspeling.
makkeklean'winkel, s. winkel van gei
maakte Meeding. Sw. 1892, 82.
I makkelei', s. n. maaksel, samenstel, gedaante.
— Twa derf en (van die pistolen)
I wierne fen in nu ver makkelei en
wondere kinsticli makke, li. ind T. 3 ,
118'.— Dy 't sok gûd mei, is fêst fen
nu ver makkelei, W.D., Wintergr., 145.
— Ho komt hy oan it makkelei (het
uitprlijk) fen in Joad? R. P., Keapm.,
Õo. Ook in a k e 1 e i.

MAK. 141 MAL.
makkelik, makük, adj. & adv. gemakkelijk,
licht. — Maklik wirk. — Don
k r i g e s t in y net maklik w e r o a n 't
briefskriuw en. — Dat kin maklik,
zeer wel, licht (gebeuren).
gemakzuchtig. — Hy is hwet maklik
útfallen.
makker, s. m. maker, vervaardiger. Hl.
mekker. — De makker fen dat kinstwirk
(het planetarium) to Frentsjer
wier mar in ie nf â 1 d ig e w o 1 kam m er.
Vgl. blok-, hoedde-, klok-, klomp-, pomp-, prûk-,
seil-, skoen-, skât-, weinmakker.
makker, s. eg. holl. isme: speelnoot, kameraadje,
(ook) vriendinnetje. Wicrs. f. M.
J., 7. - Svv. 18C2, 26. Zie spijlfeint, spyl-
†aem.
mak'ker-om, s. m. kameraad (meest in
min-gunstigen zin). — Hou, makker-om!
dat giet sa net goed. — Wy moatte
dy (verdachte) makker-om to pakken
niiiime, "VV. D., Neisw., 14.
mak'lean, s. n. maakloon , loon voor het
maken van iets (vooral van Meeren).
maklik, adj. Zie makkelik.
maklikens, s. gemakkelijkheid; gemakzucht.
mâl, adj. & adv. mal, dwaas, leelijk. —
Biste mâl, lit mywiiswêze. — Twísken
mâl en froed, wint men'tmeaste
goed, lui van een middelmatig verstand
komen 't eerst tot welstand. — Mâl moer,
mâl bern, Telt., MS., 5, 22.— Mâl út,
mâl thús, even onwijs terug als vertrokken.
B. 34. — Noait mâldor as âld
mâl, oud mal bovenal. — Stadich by
de liû en mâl om 't hoekje, Holl. wijs
bij de lui en gek om een hoekje. — In mâl
ding, een leelijk voorwerp, —leelijke zaak.
— In mâl kearel, onbehaaglijk van karakter.
uitgelaten, buitensporig, dol. — Dy gekke
frouliû binne alheel mâl. — Ik
mei wol graech sjen, dat it mâl
giet, as 'k er sels mar gjin skeafen
h a, gezegde van een egoist. B. 334. — 11
r i n t alheel y n 't malle, ' t is al te
dol. — Ik ha 't noait sa mâl sjoen.
— It mâl yn 't hoarn krije. Zie hoarn.
— 't Is syn malle kop, — hjar mâl
gat, 't zijn kunsten, zij wenden ziekte of
onnoozelheid voor.
boos, vertoornd. — Sa mâl as in toer
(toerre). — Hy wier alheel troch 't
in álle hinne, door en door kwaad.
onwel, onpasselijk. — Ik binsamâl
yn 't liif, fig. ontstemd, in zorg. — Wy
ha de rekken fen dokter krige,dêr
bín 'k mâl fen yn 't liif, ho seil 'k
dy bitelje?
— Sa kâld —, ondogens —, dronken
—, djûr . . . alheel mâl, erg, in
hooge mate.
— In mâlhoun, een dolle hond. Zie dãm.
— Mâl mei ímmen —, mei elkoarren
wêze, veel van iemand —, van elkander
houden. — Us faem is tige mâl
mei de bern.
mal, s. n. Fra. moule, mal, vorm, model,
waarnaar iets gemaakt wordt.— As wierne
se nei ien mal getten (zoo geleken
ze mekaar.), Hsfr. X, 54.
mâl-aech'je, s. f. malle meid: vroolijke
grappenmaakster. — Dat is my sa'n mâlaechje.
— Mâl-aechje! hwetskeelt
dy, bist n't wiis? gemeenzaam, zacht
berispend.
malap'pe, s, eg. letterl. malle aap: meisje
dat zich in zake vrijerij niet naar 's lands
zeden en gebruiken schikt. Hsfr. XIV , 8.
— W. D., Oebl. Glûp., 5.
dwaas, onverstandig persoon in 't alg. —
Dy gekke malappe, dat gekke wijf,
R. ind T. 2 , 283.— As er sa'n f o ech stikjen
yn hie, den makke er in malappe
fen him sels, H. S., Telt., 41. — Malappe
as te biste! Ibid. 53. — Zie appe.
mâl'biis (spr. ook: mal bis), s. eg. guit,
grappenmaker. Ook malbroek.
malde, s. mol, stof. Zie moude.
mâldogger, s. m. uitgelaten en loszinnige
vermaakzoeker en verkwister.— Sibe
hâldt fen plezier, mar hy is gjin
super en mâl dogger.
Ook: die zich bespottelijk aanstelt.
mâldwaen, s. verb. buitensporigheid, verkwisting.
— Mei sûpen en mâldwaen
het er de boel der troch jage.
male, v. malen. — De plassemaelt
him, hij is niet wel bij 't hoofd.
— Dat minne gefal dêr maelde
er altyd oer. — Ik kin dêr nachts
saoerlizze to malen. Ook me alle,
z. d.
wumkes.nl

MAL. 142 MAM.
— Ei, h â 1 d op f e n malen, h w e t
bi-ma eiste?
— 't Maelt ús neat, 't kan ons niets
schelen, W. D., Fr. Sang, 46. Vgl. ommale.
mâl-el'taerich, adj. in liooge mate dartel,
uitgelaten. Vgl. .Hl. elherich.
mâl'farje, v. mallen, gekscheren.
Fra.†olátrer , dartelen , stoeien, onder luidruchtig
gelach en gepraat, van jongelieden.
— F en folie útgean, o ms wieren en
mâlfarjen hálde hy net, ld. XIII, 86.
Vgl. mâltiergje.
màlgûd, s. n. algemeene benaming van
voor het vee schadelijke planten in de graslanden,
inz. voor: hermoes, kwadernaat. Vgl.
Icouwedea.
malgûdhea, s. n. hooi, waarin veel hermoes.
B. 528.
maling, s. maling, verwarring, ongelegenheid,
last. — Yn 'e maling reitsje,
door een troep volk worden omsingeld. —
Dronkene Si] e rekke yn 'e maling
f en 'e feinten. — lm men y n 'e maling
nimme, omsingelen, (ook) een loopje
met hem nemen,
— Yn 'e maling bringe, — reitsje,
in de war.
— Hy is yn 'e maling, hy jowt
jild út, dat er net yn'e bûse het.
— My» paraplu is yn 'e maling,
verloren, — zoek geraakt.
— Immen in maling sk o pp e , op
grove manier berispen.
slag, oorveeg, muilpeer. — I m m e n in
maling j a en.
malje, maljeije, v. grappenmaken, gekscheren.
Zie gehjeije.
stoeien. Vgl. malfarje.
inâlke, s. melk. Zie mùlke en samenstellingen.
malkerich, adj. groezelig (van een teekening).
— Ook: De loft is malkerich.
ongesíaag, onvast. — De wyn —, it
w a e r is malkerich.
malkje, v. groezelig teekenen, schilderen,
krabbelen met de pen.
onvast zijn. — De winter malket,
het kwakkelt. — De wjn malket, Holl.
de wind doezelt.
malkje, v. Fra. mouler, vormen in of volgens
een mal. Zie mal.
mâl'kopje, v. luidruchtig uitvaren, om
wumkes.nl
] zijn toorn lucht te geven. — Hy is oan 't
! mâlkopjen.
mâlleg'ûd, s. n. Zie mûlgûd.
mallejan', s. mallejan, voertuig voor timmerhout.
naam van een harddraver in 't begin der
19 e eeuw. — Hy kin sa hird as mallejan.
— Hy slacht er yn om as mallejan
yn 'e hinnen, doet zijn werk met
veel beweging, maar te weinig overleg, (ook)
hij slaat er ondoordacht en onbesuisd in om.
mal'lejeije, v. Zie maljeije.
mallemok', a. eg. procellaria glacialis,
Noordsche stormvogel, aan de meeuwen verwant,
B. 319. Zie mol:.
mâllens , s. dwaasheid, buitensporigheid.
— D ê r wier alle mallen s'moai, daar
was 't hoe gekker hoe mooier, Sw. 1869, 10.
boosheid, toorn. — Hy sprong op en
j del f en mâllens, als razend.
• — Om mâllens, erg, buitensporig. —
Dy k e ar el ropt enraestalheelom
mâllens. — As 't ris alheel om mâllens
gyng, als de twist zeer hoog liep,
R. P., Jouwerk.
mallichheit, s. malligheid, dwaasheid;
grappen. — Dokter, fol fen mallichheit,
dokter, die een grappenmaker was,
J. S., Ierdappelk., 7.
j malmounle, s. mallemolen, draaimolen.
i —overdr. Yn 'e malmounle reitsje, in
I de maling, onder slecht volk,— tot losban-
| digheid vervallen. — Ook : S y n j i 1 d r e kk
e t y n 'e malmounle, gaat verloren
omdat hij het toevertrouwt aan verdachte
lieden. Vgl. maling.
*mâlt, s. n. Hd. Malz, mout. R. ind T. 3 , XV.
mâl'tier(g)je, v. zich aan uitgelatene,
luidruchtige vroolijkheid overgeven. — Bern!
hâld op fen mâltiergjen. — Oangean
en mâltiergjen, dêr het Tryn
nocht oan.
mâltie'rich, adj. zich luidruchtig en dwaas
aanstellende.
maltin'tich, adj. maltentig, kleinzeerig,
bij 't minste ongemak klagend en stenend.
A. passim.
X mam, mamme, s. f. voc. moeder. — As
de berninyto care k r i t e : [| Mam,
mam! ite, ite, ite! G. .T. I, 10.
mammof'tich, adj. opgeblazen en lusteloos.

MAN. 143 HANG.
man, s. m. man. lil. ma en (A. passim.
Hulde II, 222). — pi. mânliû (Hl. maniur),
mannen, z. cl. — Dy 't him oanjoivE
het as soldaet stiet as man
to boek. — Dy jonge kin in man út
it plak keare, vervult een plaats, waar
anders een man zou moeten staan. — In
man op 'e kost, een baas eter.
— In man in man in wird in wird.
— De man wird e, er boven opkomen.
— Syn beste frjeonen ba him ta
man holpen, tot welstand of aanzien gebracht.
— Hy is syn eigen man, — frij
man, onafhankelijk. Zie eigen. — Syn man
to roer stean, als man aan het roer
staan, zijn plicht als flink zeeman vervullen.
— Dêr scitte dyn man oan fine, 't
zal uw kracht of bekwaamheid eischen en
misschien overtreffen.
dader, bewerker. — Dêr is hy de man
f en, — ik hâlcl dy for de man.
liefhebber. — Ik bin gjin man f'en
sipels, — mester, — kaert spy Ij en ,
— wyldsjitten, enz.
— Sok iten stiet by de man, is
voedzaam.
— Heark e-man, Oebl e-m a n . . ., de
kleine Heerke, — Oeble, enz. — Ook van
dieren: Ljeave lytse fôle-man, —
kjeddeman, en zelfs van planten: poanne-man,
z. d.
man , tegenover: vrouw, echtgenoote. —
In man sonder frou, in himd soutier
mou. — In man útmeitsje, kinderen
verwekken.
Vgl. hiís-, farrer.s-, karre-, keap-, opper-.
timmer-, túnman ; boeke-, merkeman;prinseman;
bítr-, lânsman; sizman, enz.
man'-achtich, -aftich, adj. manachtig,
quasi als een man. — Dy jonge fiert
sa'n man-achtige tael, dat stiet
him 1 il k.
mande, s. gemeenschap, gemeenschappelijk
bezit of gebruik (vooral van landerijen).
— . . lânnen [d3 r ] yn 'e mande en
mienskip brûkt waerden, R, P., Jouwerk.,
68/64. Zie felìingen.
man'degoed, s. n, gemeenschappelijk
eigendom. —Prov. Mandegoed skandegoed,
gemeenschappelijk bezit leidt tot schade
of schande. B. 528.
mandei, s. maandag. Zie moanäei.
mandélich, adj. gemeenschappelijk. —
Mandélich goed. Zie mandegoed.
medeplichtig aan eenig kwaad. Ook h a ndédich.
mandeskar, s. n. gemeenschappelijke weide.
Ind. B. 74. Zie mienskar.
mane , v. in : Sane enmane, lastig vallen
met eischen. Zie sane.
ma'nekarper, s. zekere kleine meervisch.
R. ind T. 2 , 394''.
man-en-mûs, substantivische woordverbinding
: man-en-muis. — Mei m a n-e n-m û s
forgean.
man-en-wiif, substantivische woordverbinding:
man-en-vrouw, een (gehuwd) paar.
— Dy scille man-en-wiif wirde, in
't huwelijk treden. —Man-en-wiif is ien,
mar hja bit el je o er al for twa. —
Dêr giet in m an-e n-w i i f h i n n e.
man'fêst, adj. 'manvast'. — Ik most
ris witte ofstou manfêst biste, of
je 't kunt verdragen, dat een man je aanraakt
(een vrijer tegen een meisje, terwijl
hij haar eens door de handen laat gaan).
manfolk, s. n. (de) mannen in 't alg. of
al de mannen in een plaats of in een huis.
— Der is wol —, gjin —, mar in bytsj
e m anf ol k y n 'e hûs. — Us manfollc
is hjûd allegearre foart. Zie
folk.
mangel, s. mangel, om het linnengoed
effen en glad te maken.
mangel, s. amandel, inz. zoete amandel,
— meest: dr o eg e-m ang el.
man'gelbeam, s. arnandelboom. B. ind
T. 3 , 185".
mangelboerd, s. n. mangelbord, -plank.
mangeldop, -hûl, s. amandeldop.
mangeldúm, s. zoet gebakje met amandelen.
Zie dúmke.
mangelhok, s, n. plaats waar de mangel
staat.
mangelhûl, s. Zie mangeldop.
mangelje, v. mangelen, gladmaken van
linnen, enz.
mangelpit, s. amandelpit.
mangelrol, s. mangelrol.
mangeltafel, Hl. s. ronde, beschilderde
klaptafel (zie flaptafcl), waarop het linnengoed
voor het mangelen om de rol werd gewonden.
A. 239. — Roosj., 10.
man'gelwoartel, s. mangelwortel, in 't
wumkes.nl

MANH. 144 MANN.
klein tot veevoeder verbouwd. — It e a d e
en wite (gele) mangel w o art els.
manhaftich, adj. manhaftig. — In m a nhaftich
stik, mannelijke daad. — In
man haf tich frommis, dappere, onbevreesde
vrouw.
*manje, v. een man trouwen.
manjur, Hl. s.pl. voor manliû, z.d.
mank, adv. Hd. rnang, Vra,. lìarmi, Eng.
among, door, doorheen gemengd , tusschen ,
onder. — Forskûle mank de.esken,
esschenboomen, dêr stiet in lyts hûs,
Dr. E., Quickborn, 41. — M a n k i n-o a r, door
elkander — Der is krôdde mank it
grót. — Mank de oaren hiene jy dêr
in Joad. — It bar de net seldedat
er o ar e mei m a n k ko m me mo as t en.
— Toan poep syn fa er wier in koaterboerke
. . . en hy weefde er sa'n
byts.je mank, R. ind T. ä I mannen.— Dyfaem bet wol mânliûs-
! flêsk oan hjar, mag gaarne mannen lij-
! den, is manziek.
mânliûs-gek, s. f. manzieke deern.
\ mânliûs-gûd, s. n. kleedingstoffen, ge-
I reedschappen, enz. uitsluitend voor mannen.
| — Fanke hwet dochstou mei dy
| piip? Dat is mânliûs-gûd. Zie gûd.
mânliûs-hân, mânnehan, s. schrijf-,
| hand van een man. — Hwet gek frommis
scoe dat smoarge briefke (sonder
| namme) skreaun ha? 11 is gjin m ân-
1 iûs-hân.
mânliûs-klean, s. pi., -1 û d, s. n., -m i e 1,
s. n. Zie de Enkelwoorden.
mânliûs-, mansskroar, s. m. kleermaker.
Zie skroar.
mânliûs-wirk, s. n. mannenwerk, werk,
1
dat gewoonlijk door mannen verricht wordt,
, 72*.
man'minske (spr. mammiske), s.n. man-
mank, adj. & adv. mancust, mank, kreunemensch, manspersoon, tegenover froupel.
— Hy giet mank, — in manke minske, z.d. —Dêr giet hwa hinne.
skroar.
In manminske, of in frouminske?
mankelyk', adj. bastaardw.: melancho­ manmoe'dich, adj. met mannenmoed,
liek , zwaarmoedig, triest, — Ik bin sa onversaagd, standvastig. Hsfr. VII. 237.
mankelyk. — Mankelyk waer, triest | manne, s. soort sierplant, met roode bla­
weer.
den. Ook r e a m e 11.
mankeli'kens, s. melancholie, zwaarmoe­ manneboet', in: Op eigen mannedigheid,
moedeloosheid. — Is Jetske út boet, op zijn eigen houtje. — Fen âlds
oarder? hwet skeelt hjar? Nou, makken de keningen oarloch op
klearebare ni ankel ikens, nei myn hjar eigen manneboet, op eigen ge­
tin ken.
zag, verantwoording, B. ind T.
niankemint', s. n. gebrek, euvel. — Dy
stoellen binne net u ij, mar der is
neat gjin mank e mint oan.
mankindich-, kennich, adj. eenkennig
(van een paard). A. 345.
mankoar', -koarren, pron. malkander.
Zie elìcoar.
manlik, adj. & adv. mannelijk, manhaftig.
— Dat ik my sa manlik ward hie,
W. Gr., 10.
manlikheit, s. mannelijkheid, inz. (de)
mannelijke teeldeelen.
mânliû(e), s. pi. mannen (in 't algemeen).
Zie man.
mânliùs'-bisite, s. bijeenkomst van genoodigde
mannen. Zie bisite.
mânliûs-en-frouliûsbisite, s. bijeenkomst
van genoodigde mannen-en-vrouwen.
Zie bisite.
mânliûs-flêsk, s. n. fig. voor: trek naar
2 , 292'. Vgl.
banneboct.
man'nehân, s. zie mânliûs-hân.
mannehert, s. n. mannenhart. — S o k k e
eagen en sa'n wezen (fen in moai
jongfaem) dêr is nin mannehert
tsjin opwoechsen.
mannemacht, s. vereende inannenkracht,
in: Mei (alle) mannemacht.
Ook: menigte (van mannen). — Hja kamen
mei de hele mannemacht hjir
op t a , gezamenlijk, in grooten getale.
mannemoed, s. mannenmoed. Sw. 1882,
65.
mannen, s. pi. mannen van een bepaalde
categorie, als: bestuurders, armvoogden,
buurmannen (bij een ' , .rafenis). — Mannen
fen 't bistjûr —, fen 'e tsjerke,
— fen 't doarp. — Ik ha nei de mannen
west om onderhâld. Vgl. bar'
mannen.
wumkes.nl

ÏIANN. Ì45 TylAÌIS.
in ongunstigen zin: — Rare mannen,
snaken, — forkearde, — ondoge nse
mannen.
— Mannen en wiven, poppen van St.
Nicolaas-taai-taai. Schertsend ook: het stijf
bevroren waschgoed op de bleek ofdrooglijn.
Á. 444.
mannewaer', s. n. bastaardw. voor manuaal,
in: Immen it mannewaer opsizze,
-léze, eig. het manuaal leeen: de
les lezen. — Ik scil dy kearel it mannewaer
ris oplêze, W. D., Twa St., 7.
maimich, mennich, num. menig. Schierm.
monnich. — Mannich minske.
— In mannich, eenige , weinige. — In
mannich is trettjin, schertsende volksdefinitie.
• — In mannich nuten. — Ik
ha mar in mannich sinten. — In
mannich en tritich, — fjirtich, enz.
eenige boven de dertig, — veertig, enz. —
In dei-m annich, — tr ê cl-mannich,—
sint-mannich . . . eenige dagen, schreden,
centen, enz. — In reis mannich,
— m a n n i c h-r i s , eenige keeren. — I n s t i km
annich, eenige stuks (voorwerpen van
dezelfde soort). — In sti k-m annich nuten,.
— b e a m m e n, enz.
— Mei ús mannigen , — stik-mannigen,
ik met eenige andere personen.
mannich, adj. manachtig, manziek. —
Nou, dy faem is ek mannich.
— In mannich wiif, manachtige
vrouw. Vgl. tvyfkeman.
*man'nicMâld, s. n. meervoud (in de taalkunde).
Vgl. mear†áld.
mannichfâld, -fàl'dieh, adj. & adv. menigvoud,
menigvuldig. — It bart niannichfâld,
— mannichfãldige kearen.
mannicllfàldichheìt, s. menigvuldigheid.
mannichste, s. (de) hoeveelste, ook van
de maand: datum. — Hwet (of ho) mannichste
kear, — poun, — koerfol
. . . is dit?
— Ast hwet opskriuwste mast de
mannichste, den zooveelsten,den datum,
der altyd by sette. — Hwet mannichste
ha (of binn e) wy hj oed ? den
hoeveelsten (der maand) hebben we?
mannichte, s. menigte, veelheid. — De
mannichte fen fijannen, Sw. 1863, 12.
•— Om de mannichte fen de wirden,
Halb., Matth. VI, 7. — It moat t'roc'h
de mannichte komme-, door de veelheid
van kleine winsten moet een neringdoende
bestaan.
mansael', adj. bastaardw. massalis, voor
gemeenschappelijk gebruik. —In mansael
hûs, — in mansale steeeh, — reinwettersbak,
enz.
mansa'lichheit, s. (het) in gemeenschappelijk
gebruik zijn. Fr. W.jn. 1866, 115. Zie
't vorig art.
mansel, s. manshoogte. — It hea is
in mansel onder 'e balken, beneden
de schuurbalken. A. 515. — Der stiet sahwet
in mansel wetter yn dy feart.
— Greate heappen sti en fen in heal
mansel hichte, Fr. Volksbl. 18/VI, 1880.
Ook: In
mansel-hichte, s. manshoogte. Ook:
manshichte. Vgl. mansstul.
inans'hân, s. manshand, mansbewind. —
Manshân boppe, aan den man 't bestuur
over de zaken. Zie bij bûterfet.
manshelt, s. f. manachtige vrouw of
meisje. — Dy Tryn is sa'n manshelt:
hja is fen gjin bytsje forfeard en
stiet in kearel yn 't wirk.
mansiik, adj. manziek, trouwlustig (van
een meisje of weduw). Sch., MS., 34.
mansjuchte, s. manziekte, hysterie.
mâns(k), adj. mans, sterk, groot, bekwaam,
knap. — Dy jonge is yet to
min mânsk om by de boer. — Ik bin
him allinne net mânsk, niet in kracht
tegen hem opgewassen, ld. IV, 164. — Dy
j onges binne allike mânsk, even
groot, as hjar.âlden, Bijek. 1894, 9.
— Disse f'isk is mânsker, — mear
mânsk as dy.
— Elts nei 't er mânsk wier, ieder
naar zijn vermogen, Matth. XXV, 15.
— Dat wirk is him to mânsk, gaat
boven zijn kracht. — Dat stik spek is
my to-fo 11e mânsk, Holl. te machtig. —
Dy eintsjes (tou) oan 'e koer wierne
hwet to min mânsk, niet sterk
genoeg. Alm. 12°.
— Hy is hwet mânsk, zeer bekwaam
in 't een of ander.
— Mânsk mei de pinne, bekwaam
ab schrijver of in de schrijfkunst.
— Mânsk boppe de skouders, iron_
10
wumkes.nl

MANS. 1415 MATîK.
-vol grootspraak, om gebrek aan kracht of weerszijden van den voorsteven ín de ver­
bekwaamheid te bedekken.
schansing.
— H y is mânslf, trotsch, op s y n — Neakene mantsjes, geschilde ei-
j L1 cl. B. 282.
kentakken tot brandhout gekapt. — Ook:
mans'kearel, s. in. manskorel, mansper­ een der namen van het sneeuwklokje.
soon, volwassene man. — Dat wiif fiert mar, s. lacus, meer. — Hirdsile op
in tael as in manskearel, spreekt met 'e mar. — It iis yn marren is faek
kracht, als machthebbendo, ook wel: ruw en fol wjekken. Zie J. W,, Fr. Naaml.,
grof. — Jonges mei in piip yn'emûle, ' 250'.
krekt as binne 't manskearel s, mar, conj. maar, doch.
Blaum. Kr. II, 5.
adv. maar, slechts.
Ook: 'manhafte' vrouw. Vgl. manshelt. s. — N i n marren, geen maren, Tj. V.,
mânskens, s. róbur, forsehheid van li­ Sjouke,91.— Marren binne wide wetchaam,
kracht, bekwaamheid. Zie mûnsk. te r s, woordsp.
Ook: bluf, aanmatiging, uit ingebeelde marcll, marge, s. n. merg. Zie moarch.
bekwaamheid. — Mânskens stiet yen march'-, margehoarntsje, s. n. worst­
n e t m o a i. A. 595.
hoorntje, hoorntje om worst te stoppen. —
man'slach, s. manslag, doodslag. — overdr. lm men troch 't m ar chho arnt sj e
In m ans 1 ach docht cl e m i n s k e dy foerje, weinig te eten geven.
syn evenminske hatet. A. 768. \ mar'dyk, s. dijk (waterkeeving) om een
manslach'tich, adj. moordzuchtig. Vgl.: meer. Lex. 65G.
manslachtigens, s. moordzucht, een soort j marf isk, s. collect. meervisch , zoetwa-
ziekte, die (volgens 't volksgeloof) iemand tervisch.
krijgt als hij op weg of straat toevallig in í marge, s. varkensbeuling, bloedworst.
de voetstappen treedt van iemand die pas Zie bargemarge.
een moord heeft gepleegd. ld. XIII, 151. — ; Ook: gort met rozijnen, enz. Ziepotmarge.
W. D., Fr. Volksl. II, 232.
dikke rijsten- of gruttenbrij (HL).
mans'-moer, s.f. schoonmoeder der vrouw. i mar'gebonke, s. mergpijp.—Dat wiif
— Prov. Ik ha 't sa drok as in mans- j is mei in m arg e b on k e t o fangen,
moer, trije snoaren yn 'e kream en I met een kleine versnapering tot iets over
sels gjin man, W. D., In Doaze, 129. j te halen. Zie moarchbonke.
mansstal, s. mansgestalte.— In mans- marge-iters, s. pi. scheldnaam voor die
stal heech. Zie manseì.
van Hantum. E. ind. T.
mantel, s. mantel (kleedingstuk).
omplanting. — In elzen mantel, omplanting
van elzenhout, ï'orj. 1882, 127,—
in gi-i e n e mantel, Ibid, 1 43.
schoorsteenmantel.
mantels, s. pi. (keel)amandels.
man'telstok, s. kapstok, om kleeren aan
te hangen.
mantsje, s. n. mannetje. In sommige
sprkw.: — It is: mantsje, pas op!
wees nauwlettend en behoedzaam, Sch., M.
S., 23. — It mantsje (ook de man) in
stûr, een stuiver per persoon (te betalen),
Alth. 138.
— Mantsjes meitsje, veel praats hebben.—
Do makken se net folie mantsjes,
hadden ze niet veel meer te koop. —
Hsfr. passim e. a. — Vgl. bûkemantxje.
mantsjes, pi. (ook) een paar stijltjes aan
2 , 329".
margemiei, s. n. maal na afloop van
den hooioogst, en bestaande uit gort met
rozijnen, of pannekoeken , enz. Zie marge.
Vgl. hcamiel.
margje, v. bloedworst maken. — Prov.
Margjen is bargjen (z. d.).
mary'e-jern, s. n. herfstdraden, waaruit
Maria, volgens de legende, de draden spon
j voor de hemden en luiers van het kindeken
Jezus. Ook hj ers ttriedden , St. Jan 8i
tried.
marje, mêrje, v. meren, vastleggen
(een schip.) Zie mearje.
— overdr. Mêrre o an 'e man, verbonden
aan den man. Mkm. B, 44.
mark, s. n. merk, merkteeken.
— Mark of mint riede, het lot werpen
door hot opgooien van een zakmes (p o epeknyft),
waarop als fabriekmerk een
wumkes.nl

^TAKK. lil MAS.
G. stond. Dit was m a r k , de keerzijde m i n t.
Ook merk-, mark-, m er kt eik en. A.
Ysbr. (1808), 23.
mark, s. grens-strook , -akker.
marke, merke, s. jaarmarkt, tevens kermis,
't Bildt met. Zie merke, enz.
marke, dim. n. meertje. R. ind T. s , 21".
mar'ket-ride, v. ter markt —, ter kermis
rijden. A. Ysbr. (1808), 40.
markets, adv. gedurende de kermis. —
Markets komt h j i r in b u 11 e folk.
markje, v. Zie merkje.
mar'kol, s. eg. fulica atra, meerkoet (watervogel,
soort duiker). Alb. no. 181. Ook koet.
mark'stien, s. grenssteen, R. P., Jouwerk.,
65.
mars, marse , s. Fra. marche, marsch. —
Fen Ljouwert nei Grins is in hele
marse. — Ik bin alle dagen opmars,
te voet op reis. — De marse slaen, (ook)
een manier van dorschen, waarbij al de vlegels
tegelijk op den grond geslagen worden,
— vooral bij boekweitdorsclien op het veld ,
als het laatste laag aan de beurt is. — Elk
mutsyii best mar dwaen || omgood
de mars to slaen. Hl. Roosj. 14. — In
rare marse slaen, vreemde, opzienbarende
dingen uitvoeren.
marse, s. mars, waarin een kramer zijn
koopwaren op den rug draagt. — H wet ha
jy yn 'e marse? overdr. wat brengt ge
voor nieuws? Ook merse, als bij G. J.
marsear'je, v. Fra. mareher, marcheeren.
Vgl. opmarsearje.
mar'sekreammer, s. m. marskramer.
Meest :
marseman, -rinder, s. m. venter niet
koopwaren in een mars.
mars'-hoarne, s. hoek van een meer. R.
ind T. 2 , 393'.
mar'siik, adj. meerziek: onpasselijk door
het varen op een meer. — Dy noait sés
i i k west het, w i r d t d ê r o m noch
*w o 1 ris m a r s i i k.
marsiikte, s. meerziekte, onpasselijkheid
tengevolge en gedurende de overvaart van
een meer.
mars-jolling, -jolm, s. kreek, aanspoelsel
op den meeroever. Zie jolling.
marsk, s. marsehland, laag, waterachtig
land.— pi. ook mersken. Zie Joh. W.,
NaamL, 252 4 .
marskoppen, s. pi. in een meer uitstekende
gedeelten van daaraan grenzende lage
weilanden. Zie kop.
mars-lampe, s. Zie baklampe.
martel(d)er, s. m. iemand, die menschen
of dieren martelt, Vgl. biste-, hi/nste-, hounemarteler.
martelje, v. martelen: menschen of dieren
kwellen , — pijnigen. — B i r o e r d e jonge!
mastou dy lytse katsjessa martelje?
Mar'ten-om, s. m. eig. oom Marten (spr.
matten), woordspeling met matten, moeten,
noodzaak. — Mar ten-om siet er mei
efter, — of siet him efter, de nood
dwong hem. Zie moatte.
marwaer, s. i. geschikt weer om op
het meer te varen. — It is hjoed gjin
marwaer, i t w a e i t t o h i r cl.
marwetter, s. n. meerwater, water uit
een meer.
mas, mos, Hl. s. n. mes. Zie més.
masji'ne , s. bastaardw.: machine. Vgl.
nasi-, terskmasjine.
maskelyn', s. n. erwten en boonen dooreen
gemengd. B. 333.
maskera'de-ride, v. scliaatsrijdeninmaskerade-costuum.
maskeraderiderij', s. rijderij op schaatsen
in maskerade-costuum.
master, s. m. meester (in een of andere
kunstof wetenschap). — It kin in master
misse, de knapste maakt wel • eens een
fout. Vgl. bij broddeläer.
heer, meerdere. — He ar en master.
— Master moat it witte, die baas is
beveelt.
— Dy grea tspre kker scil oan
Klaes syn master fine. — Yens master
thúsfine, fig. vergelding (zijn straf)
vinden. — Prov. Elk fynt syn master
thús, het kwaad loont zijn meester. — For
master o p s 1 a e n , bij het kaatsspel, fig.
den baas spelen. — Eat of immen master
w i r d e, iets of iemand de baas worden,
dorpsonderwijzer, geneesheer: vroeger plattelandsheelmeester.
— Hl. mester.
Vgl. boppe-, brâit-, kar-, onder-, rekken-,
strûnmaster.
master-achtich, adj. meesterachtig,
heersehzuchtig ,• aanmatigend. — Dy f e int
is mar frijhwet masterachtich; hy
wumkes.nl

MAS. 148 MEA.
sprekt ek altyd op sa 'n mast Drachtige
toan. Ook m ast erhaft i ch, z. d.
masteres'se, s. f. meesteres, vrouw die
in 't een of ander uitmunt of bekwaam is.
Ook: aanmatigende vrouw, die steeds een
hoogen toon voert. — Dat is in hele ïiiast
e r e s s e.
dokteres, vrouwelijke dokter.
mas'terhaftich, adj. meesterlijk, uitstekend
goed. ld. I, 53. — Hsfr. III, 132. Ook
in den zin van m a s t e r a e h t i e h , z.d.
masterje, v. dokteren: geneesmiddelen
toedienen, of gebruiken op raad van een dokter.
— Masterje en plasterje. allerlei
genees- of heelende middelen aanwenden. —
Vgl. dolder je.
mas'terlean, s.n. kosten van geneeskundige
behandeling. A. Ysbr. (1808), 40. Thans
meest dokters-lean.
masterlik, adj. meesterlijk, den meesier
waardig.
mastersdrankje, s. n. drankje van den
dokter.
mastersfeint', s. m. meesterknecht.
masterske , s. f. schoolmeestersvrouw.
masterskip , s. n. meesterschap , in den
wedstrijd of het spel, waarom gekampt wordt.
heerschappij. — 11 m a s t er s k i p fiere,
de meester zijn of zich als zoodanig aanstellen.
mas'terstik, s. n. meesterstuk, kunstwerk.
masters-went, s. onderwijzerswoning in
een dorp. Vgl. skoallehûs.
mat, s. n. in uitdrukkingen als : I m m e n
oer 't mat kom in e, op het mat komen,
overvallen, overrompelen. --Ik s c o e m o a ik
e de fette go e s on 11 a k e , m ar d e
fa e m kaem HIJ oer 't mat. Bi 2 .
— Ik ha dat — of i k ha him yn 'e
mat, ik begrijp die zaak, — doorzie hem.
Hiervoor ook veel: y n 'e mot.
matear'je, s. materie: etter uit een gezwel.
Zie otter.
mater, s. f. moeder (Maria), in uitroepen :
— Mater! Invet is dat in stik b n t e r,
s e i i t TV â 1 d w i i f.
matich, matichjes, adv. tamelijk, niet
al te best. — 11 s t i e him mar matich
oan. — In goede reis hawii'î Sa matichjes,
R. ind T. 2 , 279''.
matigens, s. matigheid. Sw. 1857, 53.
matsk, adj. warm en vochtig. — Matsk
waer. Ook: mat, flauw.
wumkes.nl
matskje, v. eig. slaan, troef geven. — fig.
To, matskje op mar, lees hem maar
eens goed de les, R. ind T. 2 , 267".
matte, v. moeten. — Ik mat, ik mast
(Schierm.), ïuoast of moest. Zie moutte.
matte, s. vloermat, biezen zitting in een
stoel. Vgl. bfce-, blol.jes-matte; †lgematte.
duivenhok, nachthok voor kippen. — Partner
y n 'e matte, gelijk, de een niet
beter dan de ander, Sch., MS., 47. — Vgl.
douìve-, hhmematte.
mat'(te)f lechtsje, -frisselje , v. een
mat of matten vlechten.
mattejern, s. n. bindgaren voor het samennaaien
der vlechten tot matten; — ook om
de biezen te scheren bij het maken van geweven
matten.
mattekeapman, s. m. opkooper van matten
, om ze in 't groot te verkoopen.
mat(te)ramt, s. n. toestel voor het weven
van russchen- of biezen matten.
matterinder, -sutelder, s. eg. iemand
die met matten langs de huizen vent.
mat(te)sek, s. van lisschen gevlochten
of geweven zak voor verpakking.
matteskipper, s. m. iemand, die in 't
voorjaar met biezen vloermatten vaart, om
ze aan winkeliers te verkoopen of langs de
huizen te venten.
matteweve, v. matten weven.
me, pron. voor m e n, z. d.
meager (spr. dikw. mêger), meger, adj.
mager. — Sa meager as in prikke,—
as in latte, — as bariikout, — as
in range, erg mager. — In meager
bistje, fig. een zaak, die weinig voordeel
afwerpt. — Meager en kwea, mager en
kwaad, van een boosaardig, mager vrouwspersoon
gezegd. — Meager (e arm) of
f et, ver van- of dicht bij het te zoeken
voorwerp. Zie fet.
meagerens, s. magerheid. — Swart
fen meagerens. — Meagerens is gjin
1 a in mens, hindert niet veel en kan zich
herstellen.' B. 528.
meale, mealle, v. molere,malen.— Koarn
—, rogge — , w eet... mealle. — Prov.
Dy 't earst komt d y 't e a r s t m e a 11.
Ook voor male (z. d.) — It mealde
h i m ju 'e holle, zijn hoofd was in de
war, Sw. 1865, 42. — De plasse mealt
him, hij is (schijnt wel) gek.

MEAN. 14!) MEID.
meander, s. m. maaier — Prov. Ongel
e ar d e meanders fine in hopen
stiennen en s trontb uit en, Nel. slechte
schrijvers hebben altijd ruzie met hun pen.
meane, v. maaien, grasmaaien. Vgl. ôfmeane.
mear, s. naam van onderscheidene vaarwaters,
natuurlijke stroomen; meestal een
oude "grensscheiding. Zie Joh. W., Naam].,
253', — De greate mear komt noait
fol, de rijkste wensclit altijd nog meer,
woordspeling met het volgende:
mear, adv. plus, meer. — H y het
mear praetsjes as jild. — Wier deinet
mear? ik had meer verwacht, — Dj'
turf, dat is: set oan en helje mear.
het is turf, die spoedig wegbrandt.
mear'fâld, s, n. meervoud.
adj. meervoudig.
mearich, adv. naar meer (smakend). —
— S o k k e k o fj e ... smiikket me arich,
v. d. Hf., Tr. Romm., 25.
mearje, v. meren, vastleggen (een schip).
Vgl. marje, mier je.
mearje, v. paren van visschen. — Dêr
hy de reid polen m e a r j e debearzen.
— De mûdhounen mearje mei de
w e 11 e r r o 11 e n y n 'e û n d e r w â 1.
mearje, s. f. merrie. Zie merje.
*meark.e, s. n. Hd. Mürchen, sprookje,
volksvertelling. ld. e. a.
mear'min, s. f. meermin. Zie sémearmin.
Meart, Dantdl. e. e. s. Maart. Zie Maert.
meast, adv. meest (in alle beteekenissen).
Scbierni. maist (Hulde II, 172).
meast(en)tiids, adv. meest-, meestentijds
meas'tepart, de, adv. Era, la plupart,
de meesten.— It me astepart, het grootste
deel.
meau, mieu, s. eg. meeuw, soort van het
geslacht lams. R, iud T. 3 , 50'.— ld. VI, lüfc*.
Vgl. fisímifit. R, P., Jouwerk.
mecht, Mkm. s. macht. Zie macht.
mêd, s. n. mad, maaiveld. — Twa-cnfjirtich
sturen (maailoon) í'en 't mêd,
Hsfr. V, 197. Verg. mad.
mêd, s. n. in uitdrukkingen , als: •— O e r 't
mêd rinne, te veel afmatten, boven de |
kracht gaan. - Myn stof f e ta lt Ie ij en
rint my oer 't mêd. ld. IX, VA. — Ik
ha 't mêd der oan, ik ben dat moede. I
mêd, s. n. in: I m m e n o e r 't m ê d k o mme,
op iets betrappen, W.D., Biddel-Marijke
, 51. Zie mat.
i medesi'nen, s. pi. bastaardw.: medicij-
1 nen , geneesmiddelen.
j medesyn'master, s. m. medicijnmeester,
geneesheer. Hsfr. III, 220. Zie masíer.
\ mèdsje, v. zich afmatten, afmattende
| bezigheid verrichten. — Bodsje wy trou
sa lang as wy fortsjugge, den ninit
ús mêdsjen ek in rêstich ein, R. P.,
Leedsang, 9. Vgl. vfmhlsje.
meed, mé, s. meede, honigdrank. Ook
in i e d.
meeps, s. tesjia, goudwesp.
meep'senêst, s. n. wespennest.
meepsk, adj. meepseh, zwak, ziekelijk.
— Hy sjucht er meepak út. Ook:
| m i e p s k of m i p s k.
I zaeht, weekachtig. Wl. ld. XIII.
mei, praep. met. Schierm. mooi. —Hy
is mei de faem, met haar uit. — Hy
is gek mei de holle, ijlhoofdig. — Brijite
mei de leppel.
mei, adv. mee, mede. Stadfr. met.— Ik
ha sa lang al m e i west, heb al zooveel
levenservaring, dat gj in i en hoeft
my hwet wys to meitsjen. — Dat
ding —, dat g û cl kin lang mei, is
duurzaam. — Hja moat ek w/er mei,
zij is zwanger. — Eoarby is net mei.
Zie †oarby. — Lokke is yn 'e kream
mei in fa nik e.
terwijl, op 't zelfde oogenblik. — Mei
dat ik dêr kaem. — Mei 't barnen
fen it slaveskip in mest yn 't w r etter
ploft, ld. XIV, 100.
mei'-arbeidsje,' v., -arbeider, s. m..
-b o arts je, v. Zie de Enkclwoorden.
meibringe, v. meebrengen, alleen in
uitdrukkingen, als: — Men moat yen
skik ke y n alles hwet de tiid m eib
ring t. — M o a 11 e w y nou y n dit
har n t sj' e h ú s li à 1 d e ? J a, dat b r i n g t
de tiid sa mei: 't is hú shi mm eljon.
meide, meidsje, v. vrijen. — Ut to
in e i d e n g e. a n, — b y e 1 k o a r s i 11 e t o
in ei d en.
meidiele, v. een deel van het zijne aan
anderen geven. — D ê t' li est in stik koelie,
dér in ast d y n 1 y t s e broer e k
wumkes.nl

MEID. 150 MEIL.
fen meidiele. — Hy kin skoan hwet
m e i d i e 1 e.
meidije, v. meeloopen, meevallen. — It
kin wol ris in bytsje meidije, ld. V,
71. — It waer is ús meidijd, boven
verwachting gunstig geweest, H. Z. , Ts.
tuwzen, 157. Vgl. äije.
meidrage, -drinke, -driuwe, v. Zie
de Enkelwoorden.
meid'slach, s. aanzoek bij een meisje. —
In meidslach dwaen, op goed geluk
een meisje bezoeken met het doel om verkeering
met haar aan te knoopen. H. Z.,
Ts. tuwzen, 12. — ld. VI, 3.
meidwaen, v. meedoen, mede helpen verrichten.
— Us greate jonge kin al
skoan hwet meidwaen.
't algemeen gebruik volgen, zich mede aansluiten.
— Dy net rydt en rost kin net
meidwaen. — De bern moatte ek
hwet meidwaen (aan de vermaken der
jeugd), o ars binne se gjin tel.
meifalle, v. 't met iemand eens zijn en
't daarom voor hem opnemen. — Klaes
en Jan wierne oan 't tsieren, mar
ik foei Jan mei, koos partij voor den
laatste. Vgl. byfalle.
meevallen. — De heawinning fâlt
m e i. Vgl. meidije. Zie taf alle.
meifarre, v. meevaren. — Prov. Wy
sitte yn 't skipke en moatte meifarre,
ons schikken in den toestand.
niet den stroom meegaan. — Hy fart
mei as de greate mest, fig. hij volgt
werktuigelijk. Dex 990. — Ongelukken
farre mei, ieder heeft tegenspoeden.
meifieling, s. medegevoel. Wl. ld.
XV.
meifiere, v. meevoeren. Zie fiere.
meifine, v. toestemmen, mee eens zijn.
— Ik wit net as ik jou dat wol mei
fyn, of ik daarin wel met u meega, A.
Ysbr. (1808), 11.
meifleane, v. meevliegen.
meigean, v. meegaan, ergens mee naar
toe gaan.
meigean'de, adj. meegaande. — Hy
waerd sa sèft on meigean.de bihânle
dat, R. ind T. 3 , 184 J .
volgzaam. — Japik is tofolle meige
and c, hy mo ast botter op syn
stik s t e a n.
wumkes.nl
I mei'helpe, v., -h e 1 p e r. s. eg. Zie de
Enkelwoorden.
mei-inoar, adv; met elkander, te amen.
— Mei-inoar útgean. — Mei-inoar
tritieh gou n e.
mei-ite, v. mee-eten.
meijaen, v. meegeven, iets aan iemand
meegeven om liet te bezorgen. — In boadskip
— , in brief meijaen.
meijaen, v. meegeven, veerkrachtig zijn.
— In spüns kin tige meijaen. —
Fâllen ôp 't iis kin bot oan kom me,
itiis jowt net mei.
meije, v. mogen. Ik mei, dou meiste
(Tietj. dû môg'st); ik mocht, ik ha mocht,
meijende, to meijen. — Wy meije hjoed
thúsbliuwe, — h y mei dwaen hwet
jir wol.— D ou m eis t dy li wet skamj e ,
behoorde! u te schamen. — Hwer mei,
waar kan, dy jonge sa lang bliuwo?
— S a r ê d as ik mei, kan. — Ho meist
it ha? hoe kunt ge zoo hardvochtig zijn?
— Ik mei 't net ha, kan het niet dulden,
aanzien, dat dy kearel syn hounen sa
b r u i t.
— Ik mei wol ris eft er dy j on ges,
dien die jongens wel eens te verjagen. —
Dou meist wol ris nei stêd om innij
hoed. — Wy meije wol ris sjen ho 't
mei pak e giet. — Dêr mei 'k wol
(graech) oer, dat bevalt mij, ik vind dat
aangenaam — .Til d-y n b a rr e n mei 'k
graech oer. — Syn wezen mei 'k wol
oer, Sw. 1860, 73.
meije, v. lusten. — Ik mei wol koe-
\ k e. — Mei er al iten? Vgl. léste.
Xmeije, s., meike, s. n. voor : tafelstoel.
— Ut 'e widze giet er yn 'ê meije,
Hsfr. IV, 22. — Scil ús Pibe-m an tsj e
nou yn 't meike? Vgl. halckestoellemeije.
meikomme, v. meekomen, —meegaan.
— Kom nou mei, ju! spoed u om met
mij mee te gaan.
meikrije, v. overhalen om mee te gaan.
— Ik koe him has t net m eikrij e.
meikuijerje, v. meewandelen. — In
e in tsj e m e i-k uij erj e , met iemand opwandelen,
meilyd'sum, adj. medelijdend. — Mei-
1 y d s u m f e n b i s t e a n.
mei'lijen, s. n. medelijden. Alg. lokkich,
38.

MEIL. 151 MEIT.
meiiy'endheit, s. medelijdendheid.
meilij'ich, adj. medelijdend. R. ind T. 3 ,
60'. — Sw. 1889, 48.
mei'lokje, v. meetroonen.
meilûke, v. meetrekken , helpen trekken,
-voorttrekken , mee voorttrekken.
meiminske, s. eg. medemensch, evenmensch.
mein'eed, s. meineed. Meer alg. falske
e e d. Zie eed.
meinimme, v. meenemen, met zich nemen.
— Jild meinimme for de reis.
— Dat kin 'k forgees meinimme,
zonder hinder bij mij steken , (ook) dat voordeeltje
kan ik, zonder schade voor mijn dagelijksche
zaken, er bij hebben. — Baes
Skroar forkeapet in slokje; hwet
dêrfen komt kin er forgees meinimme,
o in 't er dôeh thús is.
— De dei meinimme, zich den geheelen
dag benuttigen.
grof laten betalen.— Hy het ris hwet
for my dien, do het er my tige meinomd.
— In dûbeltsjefor in glês
w etter mei sûker, is dat gj in m einimmen'?
— Ook der for oannimme.
medebrengen. — De b ern (hwet ta) wolkom
thús meinimme. — In frjeon
nirat in frjeon mei, een gast mag een
gast meebrengen.
meinoadsje, v. mede uitnoodigen , — verzoeken
(op een partij).
meiprate, v. meespreken. — D ê r k i n
'k fen meiprate, daar heb ik mede ondervinding
van.
meipriuwe, -r e i s g j e , -r e k k e nj e, -ri- i
d e , v. Zie de Enkelwoorden.
meirin, s. voorspoed. —De me ir in y n
't bidriuw dy kinsagaufordwine,
Libben f. K. D. Boersma, 8.
meirinder, s. m. medelooper, in 'tbijz.:
iemand, díe met een veehandelaar meegaat
om bij de boeren vee op te koopen, ten einde
de dieren te helpen schatten, of bij ontstane
geschillen als getuige te dienen.
meevaller, buitenkansje. — Dat de âlde
ierdappels sa prizioh binne, dat is
yet in meirinder for de bouwer.
nieirinne , v. meeloopen, met iemand meegaan
, fig. voorspoedig gaan. — Alles r i n t
h i m m e i.
s. verb. -— M eirinnen en tsjinrin-
n e n kin in ding goed en f o r k e a r d
meitsje.
meiskien, adv. bij sommige schrijvers
i voor miss kien, z.d.
meiskoerre, v. mederukken, -sleuren.
meiskouwe, v. helpen voortduwen.
meislagje, v. welslagen, meeloopen, ge-
; lukkig gaan. — It is him meislagge
en nou is er in great man. B. 73, 289.
meislepe, v. meesleepen, meetrekken.
— Oer iis in faem meislepe, eenmeisje
dat niet al te best rijdt achter zich aantrekken.
f ig. verleiden. — Hy lit him m e i s 1 e j> e,
licht door anderen overhalen of bepraten.
meistimme, v. toestemmen , instemmen.
! — I m m e n meistimme, met hem in-
! stemmen, iemand gelijk geven.
j meitelle, v. meetellen, meerekenen. —
Bern wirde ek (of net) meiteld.
meitôgje, v. meetorsen, iets zwaars meedragen.
meitokje, v. overhalen of verleiden om
ergens mee naar toe te gaan. R. ind T. a ,
303 J . Vgl. meilokje.
meitraepje, v. mee oploopen. — Ineintsje
mei immen meitraepje.
meitsje, v. maken. Ik meitsje, ik makke,
ik ha makke, meitsjende, to meitsjen.
Hl. mêkje, mekke. Schierm. metje,
m eitje (Hulde II, 168, 174). Mkm. mekje,
mekke. — Meitsje en brekke. —
Us Beint kin dy wol meitsje en
brekke, is veel sterker dan gij.
— Dy stik ken e skoech moat makke,
hersteld worden.
— Ik moat jild meitsje, een of ander
verkoopen om geld te krijgen. — Oan
jild meitsje, te gelde maken. — De boeren
kinne de hier net meitsje, niet
winnen.
— It bêd meitsje, opmaken,
vermaken (bij versterf). — Ik tink wol,
dat er dy hwet meitsje scil, ear 't
er komt wei t o r eis gj en.
— Ik scil 't net lang mear meitsje.
mijn bezoek niet lang meer rekken,
| — 't niet lang meer volhouden,—niet lang
| meer leven.
— Ik sjuch it net best mei him
s m a k k e , 'k zie de toekomst donker voor
i hem in. A. 458.
wumkes.nl

MEIT. 1.52 MEL.
Vg]. bi-, for-, †oart-, yn-, nei-, oan-, óf-,
op-, ré-, ta-, út-, weimcitsje; bêdmeitsje; goedmeitsje;
skoen-, tceinmeitsje.
mel-tsjen, v. meetrekken, iemand vergezellen.
meiwaerje, -wjírje, v. 't weer mee
hebben , fig. geluk hebben. — It war et —,
wjirret ús mei, het weer is (fig. de omstandigheden
zijn) ons gunstig.
meiwirker, s.m. meewerker, meehelper.
meiwirkínge, s. meewerking. ld. IV, 2.
meiwirkje, v. meewerken, meehelpen.
Hsfr. XI, 167.
*meiwit, -'witten, s. medeweten, voor:
geweten. — In from ineiwitten, Q. 3.
I, 102, 180. — Oprjucht meiwitten,
Ibid. I, 142. — Dat wy Him tsjinje
scoene . . . yn oprjuchtheits hertsfrom
meiwitten. Ibid. I, 192. Zie verder
Ibid. II, 77, 88, 100.
mekkerje, v. blaten (van geiten en lammeren).
mekoar'(ren), pron. elkander. Vgl. mankoarren.
melap'pe, s. eg. Zie malappe.
mel'doar, Hl. s. middeldeur. Roosj. 10.
melk, melts, adj. melkgevend, in staat
om gemolken te kunnen worden. — In
melke kou, — in melk rier, — skiep.
—• Nou is jimme kou melk, fig. uw
kostwinning ín vollen gang. B. 373. — Hy
hâldt de kou melk, rekt de zaak waarvan
hij voordeel heeft. B. 475.
— De noas is him melk, iron. er
loopt vocht uit.
— In melke hin, eierleggende kip. —
fig. De apteker hie in goede melke
hin, Ned. een goede melkkoe, oan d y
boer, Hsfr. X, 116.
melk'-amer, s. emmer, waarin men de
koeien melkt. Vgl. môlk-amer.
melkblok, s. n. Zie melkskammel.
melke, meltse, v. melken, melkerij uitoefenen.
Ik melk (melts), ik molk, ik ha
molken, melkende (meltsende), to melken
(meltsen). — De kou —, it skiep melke.
— Yn Fryslân meltse hj a alle
uren it hele jier troch, woordspeling,
doordien uren zoowel uiers (tepels), als uren ,
en jier zoowel jadder als jaar beteekent.
— De jonge kij melke ús ta, de âlde
fen ús ôf, jonge koeien krijgen steeds meer,
wumkes.nl
— oude minder melk. — Men melkt de
kij troch de bek, door een koe goed te
voederen blijft zij flink melkgevend. — Wy
melke tritieh kij, wij houden dertig
melkbeesten. — Vgl. kou-, skiepmelke.
— fig. lm men itjild út 'e hannen
melke, herhaaldelijk, doch met moeite op
verzoek eenig geld van iemand ontvangen.
— Dat minske moat hjav gjirge
man it jild út 'e hannen melke.
vogels houden om de eiers, (ook) telkens
op éen na de eiers uit het nest nemen, opdat
de vogels er even dikwijls weer bij leggen.
Vgl. douwe- , eine-, goezze-, hinne- ,
swannemelke.
melke de, Hl. s. kinderprent. Zie heiling.
melker, meltser, s. eg. iemand die
melkt, (ook) melkboer. Vgl. kou(wc)melker.
mel'kers-, meltsers-joun, s. melkavond,
aangewezen avond, om op Zon- of feestdagen
bij beurt voor anderen het melken waar
te nemen. — Ik kin net útgean, om't
ik ha melkers-joun.
melkjoun, s. (de) tijd in den avond om
te melken.
melkjounsbrea, s. n. namiddag-boterham
, even voor melktijd gegeten. Ook:
oarmetbrogge.
melk-, melkers-reau, s. n. melkgerei:
een juk en twee emmers, waarmee men naar
't weiland gaat om de koeien te melken.
Hsfr. I, 193. — W. D., Fr. Sang, 45.
melkskammel, s. soort zitbankje voor
den melker, bestaande uit een rolvormig
stuk hout, waarop een bordje met handvat,
als zitting, is gespijkerd. Ook melkblok
en l o e 11 e.
melk-, melkerstiid, s. (het) melkunr,
tijd om met het melken der koeien te beginnen.
mellegat, s. n. 'molmgat', voor: turfkoker.
A. 438.
mellich, adj. murw , zacht (van aarde).—
De knip (harde, dorre grondsoort) wirdt
mellich as 't reint. A. 438; B. 101.
melt, s. chenopodium, vooral ch. alba, de
gewone melde. Vgl. blau-, reamelt.
melt, milt, s. splen , Hen , (de) milt. —
Fen hird rinnen krìget men stekken
y n 'e m e 11.
melts, adj. Zie melk.
meltse, v. Zie melke.

MEM. 153 MEP.
mem, s. f. moeder. Tersch., Ameland en
't Bildt rnim. — In earme mem dekt
waermer as in rike fa er. — • Hy is
op memme skette net greatbrocht,
heeft niet altijd bij moeders pappot gezeten.
— Hj a scil hjar mem wol thús kómme,
gezegd van een dienstmeid, die aanhoudend
eenigszins ongesteld is en bij wie
men zwangerschap vermoedt. — U s mem
(onze- of mijn) moeder. — Us mem sei, ik
moast hjoed thúsbliuwe, — Als vleivorm
in kindermond memme.
memke, s. n. dim. van mem, vooral:
liefdevol of medelijdend. — Hwatoftiís
memke skéle scoe, R. ind T. 2 , 198".
memke, s. n. overdr. flauwe vent, zonder
mannenaard. — Dy sleauwe Roel is
s a'n memke.
memkes, s. pi. eig. mammac, Holl. mammen
, moederborsten, ook voor: tepels. —
Hja het in lyts bern oan 'e memkes,
een kind aan de borst. Vgl. titsjes,
ûrkes.
mem'me-erf, -goed, s. n. erfdeel van
moederszijde. — Japik het sinos der
troch, mar syn berne memmegoed
dêr kin er net oankomme. Ook:
moers-goed.
memmegek, s. eg. kind dat veel van
de moeder houdt en liefst altijd bij haar is.
memmegoed, s. n. Zie memme-erf.
xmemmehantsje, s. n. de linkerhand.
memmeherte, s. n. moederhart, moederliefde.
memmeljeafde, s. moederliefde.
memmetael, s. moedertaal, — platweg:
nioerstael,z. d.
memmetate,s. moedermelk, in: Dat
het er mei dememmetateynsûge,
met de moedermelk ingezogen. Zie tate.
memmetutte , s. sukkel, vooral: jong
meisje zonder veel moed, die liefst altijd in
moeders gezelschap is. Ov. Alm. 1836. Vgl.
tutte.
memmich, adj. zeer aan de moeder gehecht
, — liefst alleen door haar bediend en
verzorgd willende worden. Ook wel tn e macht
ich.
men (spr. ook: min), pron. men. Oorspr.
een meervoudsvorm, wordt het in sommige
uitdrukkingen, in de beteekenis van: de
menschen , zij, wij .. . als zoodanig nog gebe-
| zigd: — Men moasten wizer wéze, —
I men scoene sizze, — men (de mannen)
binne sa gek in frommis nei to rinn
e n. B. 149. Zoo ook soms in Stadfr. en
Schierm. Overigens als in 't Holl. met het
verbum in het enkelvoud.
†men, conj. maar, doch. Wl. ld. XV.
menaez'je, s. bastaardw. menage, voor: gezamenlijke
huishoudelijke uitgaven van werklieden,
die tijdelijk in een keet verblijf houden.
men'dei, s. maandag. Zie moandei,
mendoarren (Schot.), s. pi. groote sclmurdeuren.
Zie skûrdoarren.
menear', s. manier, wijze (van doen),
handelwijze. — Op sa'n menear, op die
wijze. — Dat is gjin menear f en
dwaen. — By menear fen praten
(sprekken), bij wijze van spreken, om
zoo te zeggen. — Dy dokter koe, by
menear fen sprekken, in minske
iepen en ticht meitsje, Forj. 1892,49.
menearje, v. leiden, besturen. — Ik
kin dat hynsder hast netmenearje.
— Kinst dy jonge net better mene
arj e'?
menearsum, adj. zich goed latende leiden,
— besturen. — Dat hynsder is net
heel menearsum.
gewillig, leerzaam (van menschen). ld.
IX, 177.
meneu'vers, s. pi. bastaardw. Fra. manoeuvres,
voor: zotte bewegingen. — Hy
makket gekke —, malie —, nuvere
—, rare meneuvers. Ook meneuvels.
menne, v. mennen, leiden. — 11 hynsder
m e n n e. Vgl. hynstemenne.
sturen. — De wein rjucht ra enne.
met paard en wagen binnenhalen. Vgl.
hea-, hjouwer-, Tcoam-, rogge-, weetmenne.
vervoeren. Vgl. dongmenne. Zie ride.
— It hynsder oer 'e kop menne,
boven zijn kracht aandrijven, --fig. It folk
oer de kop menne, bet volk (tot zijn ongeluk)
bewerken, met zelfzuchtige bedoelingen.
mennich, num. Zie mannich.
men'paed, s. n. wagenpad door het land.
Zie reed.
mep, s. mep, slag, stoot, oorveeg. — De
kastlein de jonges e ft e mei. Ien
het it ongelok stean to bliuwen en
dy kriget in fûlbandige mepmeide
biezemstok, ld. V, 155, e. a.
wumkes.nl

MEP. 154 MERK.
meppe, v. meppen , (iemand) een mep ge- j merke dat er Trjrn h w e t s k e e 11. A.
ven. I Ysbr.: mark e. Vgl. bi-, ontmerke.
mera'kel, s. n, Zie mirakel, enz.
merke, s. markt, inz. kermis. Hl. mot-
merje, s f. merrie, men-iepaard. — Hy (de ke. Schierm. mark e. — In stik koek e
schuldeischer) rin t him n ei as de hoon to merke, als kermisgesehenk. — Jong
de sik e merje. A. 436. Ook mearje. nei de merke, âlcl nei de tsjerke,
mer'jefôle, s. f. merrieveulen.
jong (zijnde) lichtzinnig, oud (zijnde) vroom.
merjehok, s.n. Zie merjestâl.
— De beste F reed yn Ljouwerter
merje-mige, -pisse, s. verachtelijk voor : m e r k e , de voornaamste, drukste Vrijdag
zure wijn of slecht bier. Ook voor: onsma­ in de Leeuwarder kermis.
kelijke, slappe koffie. Ook run e mi ge. mer'kedei, s. marktdag.
merjestâl, s. afzonderlijke, afgesloten merkefolk, s. n. kermisvolk.
dubbele-paardenstal voor de drachtige —, of merkegast, s. eg. kermisbezoeker. Sw.
zoogende merrie (met haar veulen). Ook 1861, 8.
m e r j e h o k.
merkegek, s. m. kunstenmaker —, hans­
merk, s. markt. — Mei in kou n ei worst op de kermis.
de merk gean. -- Prov. Elk in o at mei merk(e)gong, s. loopende marktprijs van
syn eigen pak to merk kom me, Holl. landbouwproducten op de marktdagen ver­
zijn huid zelf ter markt brengen. — Hy handeld. — Tsien goune, tsiendeheal,
komt f en alle merken wer thús, alfteheal, dat is sahwet merkgong.
kan 't nergens lang volhouden, (of) nergens — Prov. Merkgong.jild yn'e pong, te­
meer plaats vinden. Vgl. biste-, hijnstemerk; gen loopenden marktprijs verkoopen ig (voor
grienmerk; wykmerk. Ook merke, z. cl, den boer) raadzamer dan op hooger markt­
marktprijs. -Ho stiet itmeide merk prijs te wachten.
f en 'e bûter? — fig. Dy faem is op 'e merkehâlde, v. kermishouden. Vgl. merkje.
heechste merk, houdt haar eer hoog,— merkeldagen, merken, s. pi. dagen,
is niet voor ieder genaakbaar. — Vgl. aei-, in den almanak aangeteekend, waarvan de
bûtermerk.
toestand van het weder over dat der vol­
marktplaats (in een stad , ook op sommige gende weken heet te beslissen. Als 't niet
dorpen). Vgl. bar ge-, kouwe-, skieppemerk. uitkwam, zei men: —Alle merken bin-
Ook voor: kermis. Dan meer merke, z,d. ne út, 't weer is in de war. B. 197. —
merk, s.n. merk(-teeken). Zie mark. — Hulde II, 252.
Merk sette, zijn zegel ergens op drukken . merkelietsjes, -sangkjes, s. pi. liedjes
er zijne goedkeuring aan hechten.
door straatmuzikanten op kermissen gezongen
merk'bite, v. merken, achtslaan (op merkeliû, s. pi. Zie merkefolk.
iemand of iets), waarnemen. — Ik ha dy merkereisger, s.cg. kermisreiziger, (ook)
ke ar e 1 sa goed me rkbi t en, da t ik kermisbezoeker.
ken hint wol wer. — Datjinge hw er­ merkereisgje, v. op de kermissen reiom
de minsken mankoarren merkzen voor zijn brood of voor zijn pleizier.
bite, ld. VIII, 31. — Ik bin in frjemd merkeskip, s. n. schip van kermisrei-
paed lans komd, m ar ik ha 't go e d zigers, kramers, enz. Hsfr. X, 198. Vgl.
merkbiten; ik s c i 1 't w e r o m wol kreamskip.
werfin e.
mer'ketkast, s. woonwagen van kennis-
merke, v. merken , teekenen. Ik merk, reizigers. Zie merketcein.
ik mirk, ik ha mirken, merkende, to mer­ merketodde, s.f. kermiswijf. ld. X, 89.
ken. — De skiep merke mei re ad Zie todde.
kryt,
merkewein, s. kermiswagen, woonwa­
opnemen, gadeslaan. — Ik ha hini al gen. Vgl. merketkast.
sa goed mirken, dat ik ken hini wo 1 merkewiif, s. n. kermiswijf.
w e r.
merk'feart, s. vaart waarlangs de boer
merken, bespeuren. — Ik kin merke, vroeger zijn waren en vee ter markt bracht.
dat ik á 1 der wird. — Ik kin net Sententie van 1633.
wumkes.nl

MKRK.
merkgong, s. Zie merkeijvni/.
merkje, mertsje, v. kermisboiiden van
jongelieden. — Jap ik het mei S ij k e
nierke. Ook merk ehâlde.
vee of koopwaren ter markt brengen. —
Ik kin dy kou thús net nei 't sin
forkeapje, nou moat ik er mar ris
mei merkje. — 't Merkj en f en 'e keal-
1 ehûd en , G. J. 1, 54.
merk'peal, s. grenspan]. ld. IV. 110.
merksette, v. den marktprijs bepalen.
merk-, markslaen, v. opmerken, gadeslaan.
— Alles sjueht en s 1 a e li t er
merk, kl.I, 189.— Hy wirdt dòclis...
in arkslein y n al li w e t h y m i s d o e li t,
E. P.
— Dat- slacht gjin merk, is geen
vaste regel. -— Men kin wol ris yn
F e b r u w a e r j e de p r o 11 e r s sjonge n
hearre, mar dat slacht gjin merk,
één vogel maakt nog geen lente.
merkteiken, s. n. kenteeken, kenmerk.
— It ienfâldieh natuerlike is 't
merkteiken f en 't wiere. -- Hsfr. V,
64. — Oebl. Gl.=, 80.
mersken, s. pi. marschen, lage. drassige
hooilanden. Zie marsk.
mertsje, v. Zie merkje.
mês, s.n. mes. — IIy het it mês oan
'e bfilke hinge, voorheen een uitdaging
om te vechten. -- Hy rint mei 't mês
yn 'e rêch, 't beest is vet genoeg om geslacht
te worden, f ig. hij zit zoo erg in
schulden, dat hij gevaar loopt te worden
uitgeschud. — ìt iene mês hítldt it
o ar e yn 'e skie, de twee partijen durven
't niet tegen mekaar op te nemen. — Syn
mês s n ij t oan t w a kanten, hij trekt
van twee zijden voordeel.— It mês by de
boer op 'e tafel lizze, het middagmaal
bij hem gebruiken. — Hy s i t oude r 't
mês, wordt geschoren, fig. ouder handen
genomen , geëxamineerd. — P a s op, d a t
de ah hekaten d y net o n der 't mes
krije. — Ik sit mei 't mês yn 't liif,
ik 'oen in grooto verlegenheid, — zorg. —
angst. — Mei 't mês dwêrs yn 'e bek
stean, zich geducht laten gelden om zich te
handhaven. — Tn goed Fries lukt it '
ui ês t w il. ri s. A. 2.
Vgl. hak-, brtat-, hou-, knip-, koek-, kirtjl;-, ìittur.s-,
pin-, pof-, doi-ìtt-, snoei-, loitni-, tsiismés.
MET.
mêsheft', s.n. meshecht.
mêsk, s. maas (als van een net), ook:
steek bij het breien. — De lytse fisken
s j i 11 e t r o e h de in ê s k e n f e n 't net
hinne. — It kin net troch de mesken,
fig. niet door den beugel. — Der
giet in hele boel twisken de mesken
troch, verloren aan allerlei kleine,
onvoorziene uitgaven. — Dat giet onder
de mesken troch, wordt er nutteloos of
ten overvloede bij opgenomen of verbruikt.
mesk, s.n. messing, (geel) koper, R. P.,
Pr., 62.
mêskantich, adj. niet feherpe kanten.
— 3teskantige delen (planken). Ii. 76.
mes'kebiter, s. larve van deplinjganiäe,
water- of schietmot, stekaas. Ook nettebit
er. S. K. F., Lijst.
mesken, adj. van messing, koper. —
Tsjerne mei mesken hoepen, Sch.,
MS., 54. — . . . mesken mûrwirk, R.
I'., Keapm., 138.
mes'kenwirk, s. n. messing-, koperwerk,
allerlei voorwerpen van geel koper. A. 227.
mês'slypje, v. messenslijpen.
mest, s. mast.—De mest fen in skip.
— I'rov. As de mest fen b o pp en komt
s e t men in s t ing y n 't p 1 ak , de nieuwen
verbeteren 't zelden de ouden. B. 543.
— H j a 1 û k e 't s e i l h e g e r a s d e m ê s t,
voeren een staat boven hun stand.
meste, v. vetmesten. Vgl. banje-, keal-
; hmi'Kte.
\ mes'telbank (spr. -messel-), s. (de) bank
j in een bootje of jacht, waarin de mast wordt
gezet.
mest'hok, s.n. hok voor een mestdier.—
; Hy het in b aer ch op 't m esth ok. —
i overdr. Hy leit op 't mesthok, heeft
een lui en lekker leven. Meest alleen h o k, z.d.
mestkeal, s.n. mestkalf, kalf dat gemest
wordt.
schimpend voor: iemand die goed eet en
drinkt en weinig of niet uitvoert. Vgl. nicstlinij.
mèstkliûwe, v. mastklimmcn (volksvermaak).
— Mêstkliûwen en sek-rinnen
dêr wiierd yn 155!) ek al mei pield
yn 'e merken, Bijek. 1895, h?>.
mestling, s. eg. mestdier, overdr. iemand
die lui en lekker leeft.
"met'-omme, s. m. peetoom. -- 'k W o 1 j o
wumkes.nl

MET 156 MID.
takommende jier t o m e t-o m m e b i dde
oer myn b e r.n, W. Gr., 35.
"met-pinning, s. bruiloftsgift. W. Gr., 25,
94.
†metse, v. maken. R. P., Pr., XVÍ1I, 78.
Zie meitsje.
mette, v. ontmoeten. — Immen of e 1 koar
mette. — Hja is goed salang
hjar gjin kw.ea met, goed zoo lang als
men haar niets in den weg legt (iron.). —
It wier by gefal, dat mj dy smjunt
dêr mette. Slj. en Rj. 1901, 116''. — Ik
ha him forline wike met. — Wy
metten elkoar to Snits. Ook moete.
metten, s. pi. metten , vroegdienst bij de
E. K. .— Koarte metten meitsje, fig.
een zaak kort afhandelen.
meu'belsits, s. ii. soort bontgekleurd sits
met bloemen en figuren bedrukt, voor gordijnen
, kussensloopen, enz.
meuch, s. genoegen, bekomst. — Dêr
ha 'k myn meuch fen, genoeg of: meer
dan genoeg. — Jan hie syn meuch fen
't f rij en, Bijek. 1891, 16.
— Tsjin heuch en meuch, Fra. à
contre-cocur, met tegenzin.
smaak. — Elk syn meuch, sei de
poep, en hy iet figen mei moster.
vermogen, kracht. — Oer yens meuch
arbeidsje, — rinne, boven zijn krachten,
meer dan men vermag. — Net oer
dyn meuch ite, eet niet meer dan je
kunt verdragen.
meute, v. meuken, zacht —, week worden.
— Apels pas fen 'e beam nioatte
hwet lizze te meuken.
langzaam gaar stoven. — Yn 'e hirdsherne
stie in hôlpanne mei beu to
meuken, R. ind T, 81". — It flêsk
—, de fisk stiet to meuken. —Griene
earte moatte sw ietsjes gear
m euke.
meuke (W.Steìliugw.), s. (geheime) bewaarplaats
voor appels en peren. Vgl. ijielgoerde.
meun, mûne, s. eigenl. de matella quinquecirrhata,
meun. Onze vissehers noemen
echter ook:
meun, de leuciscus dobiila, hesseling, die
o. a. in het Bergumermeer, en daarmee in
verbinding staande wateren gevonden wordt.
Vgl. Vr. Fr. 1866, 3, 11.
wumkes.nl
meure, v. smullen, lekker peuzelen. —
Hwet si11e se der to meuren.
meurn, Schierm, s. & adv. morgen. Zie
moarn.
my (spr. mi, ook : mij), pr. pers. in den
dat. en accus. van ik. — Als ethische dat.:
— Hwet hest my dêr útrjuchte? —
Sjuchmydatris oan.
miau, interj. iniaauw (kattegeluid). —
Prov. Stjûrt men de kat nei Ingelân
hja seit miau as se werom komt.
H. S., Telt., 55.
mich, s. vlieg, kamervlieg. — Ook mug.
— Langskonke mich. Zie langskonk.
— Prov. Hwet is in mich dy net gonzet?
— Twa miggen yn ien flap. —
De meagerste miggen bite fûlst,
karig bezoldigde ambtenaren azen 't meest
op buitenkansjes, vooral gezegd van kommie.zen
bij de belastingen.
miâ'dei, s. middag. — De klok slacht
middei, 12 uur op den dag.
Ook voor: namiddag.— T o- of fen middei,
heden (na)middag. — Hy het hjir
to- of fen ('e) middei effen west. —•
Wy seille to middei koal ite, kool
voor middagmaal hebben. Vgl. efter- (of
nei-)»tiddei; foarmiddei; h//nsteiniddei; oerdei.
miâ'deimiel, s. n., -sliepke, s. n. Zie
de Enkelwoorden.
middel, s. n. middel. — Middels yn
't wirk stelle, het mogelijke doen om
tot iets te geraken of iets tot stand te brengen.
— Dêr is wol middel op, wel
raad voor. — In middel for de koarts,
koortswerend geneesmiddel.
— Dy liû ha wol middels, geldmiddelen
, zijn wel bemiddeld.
middel, s. middel, middellijf. Zie mil.
mid'deldoar, s. middeldeur. Zie mildoar.
middelruft, s. n. middelrif, vlies tusschen
borst- en buikholte. Ook veel milruft.
middelsket, s. n. middelschot, schutting
als afscheiding, bijv. tusschen twee bedsteden
. Ook m i d d e n s k o t, z. d.
middelsoarte, s. middelsoort, tusschen
groot en klein, — lang en kort ... in.
middelsoarticïi, adj. tot de middelsoort
behoorende.
middelste, adj. middelste, vooral voor:
middel- (als l c lid der samenstelling). — De

'iiib. 157 MIED.
middelste finger, de middelvinger, derde
vinger van de hand.
middelstring, s. middelstreng, inz. een
lijn, in den hooioogst, bij het op een hoop
drijven (tymjen) van het hooi in gebruik.
midden, s. (n.). (het) midden. — H y wol
Ijeafst de (it) midden en de beide
einen ha, iron. alles (voor zich alleen).
Vod. ein. — It midden het de beide
einen yn 'e macht, haar hartstocht voor
mannen beheerseht haar.
adv. midden, tusschen. — Der midden
spylje, de hand mede in het spel hebben.
mid'denboerd, s. n. middenbord op een
molenwiek. Ook twiskenboerd. Zie tvynboerd.
middenhout, s. n. colleet. middelsoort
brandhout, — grooter dan telhout, kleiner
dan blokjes. Vgl. molcselhout.
middenmerk, s.n. merk op het midden van
een roggebrood, — tegenover e i n m e r k. z.d.
middennacht, s. middernacht. Ook midnacht.
middenskot, s.n. middelschot. — It
middenskot yn 'e noas. Vgl. mùïdelsket.
midlik, adj. middellijk, voor: middel-.
Demidlikewei, de middel weg. — Wy
moatte de midlike wei lans, de billijkheid
betrachten, elk het zijne laten.
— Dy man is yn 'e tarring, yn 'e
midlike wei, volgens den gewonen loop
der natuur, seil er wol net werbetter
wirde kinne.
midliker-wize, expr. adv. middellijk.—
Midlikerwize is hy de oarsaek fen
lij ar de ad.
mid'naeht, s. middernacht. Zie middennacht.
mids, s. (het) midden. — Yn 'e mi ds,
in het midden. — Yn 'e mìds troeh,
middendoor.
s.n. middelpunt. — Eagum leit yn 't
mids fen 'e wrâld; dy 't it net leaut
moat it mar neimiette, sechje.
mid'simmer, s. midzomer, de langste dag
of omtrent dien tijd. — 't Wier midsiinmer,
— wy ha gau midsimmer.
adv. midden in den zomer.
midsim'mernacht, s. de kortste nacht.
mids-jier', s. n. het midden desjaars. —
Poarste mids-jier, — léste mids-jier,
voor- en nazomer.
mids maei'je, s. 't midden van Mei.
mids-troch', adv. middendoor; door midden.
mids-twa', adv. doormidden, in tweeën.
— Hy sprekt balken (ook balstiennen)
midstwa, is een pocher.
mids-wi'ke, s. Hd. Mittwoch, Woensdag.
Schierm. m i d w i i k.
mids-win'ter, s. de kortste dag. Ook
midwinter en middewinter. — Om
midswinter en krysttiid hinne
moat er iiswêze.
aclv. midden in den winter. — 't Is yet
bare mids-winter, wij zitten nog in 't
hartje van den winter.
mie, mied (Amel.), s. mare, tijding,bericht.
— De mie dy ik oan 'e gemeinte
j a en (j o w) is rj u e h t en h e arr en wirdich,
Alth., 240. — Heel Smelle-Ie
tsjucht gau fen lán || Om fen Ald'gea
mie to heljen 1| ento helpen by
de brãn. v. Blom, Bik., 31, 32. — Hê je
mied had fan je man? Amel.
mie'bringer, s. m. boodschapper. — A s e r
immen de treppen opkaem, mienden
wy, dat it de miebringer wier,
dat de Fransken ... yn oantoeht
wieren, R. ind T. ä , 299'. Ook: een schip
dat tijdingen brengt. — De makkers tommeien
sjongende en sûpende yn de
miebringer (het op strand liggend schip),
Ibid. 335".
miebringster, s. f. boodsehapster.
mied'dyk, s. rijweg naar en langs de
maden. Vgl. miedwrí.
miede, s. meekrap. Teg. St. IV, 590/91.
miede, s. laaggelegen hooiland, alleen
voor hooiwinning geschikt.— pi. m i e d e n, z.d.
mied(e), s. meede , honigdrank. Ook wel
mie. Zie meed.
mie'deblom, s. lychnis flos cucidi, (roode)
koekoeksbloem.
mieden, s. pi. graslanden. In 't Waterland
, alleen geschikt om er hooi van te winnen.
Op de kleistreken bij afwisseling voor
hooi- of weiland gebruikt. Ook :
m i e d 1 â n , s.n. Vgl. haeilân.
mied'leane, s. miedpaed, s.n.voetpad
naar en door de hooilanden. — 11 Miedpaed
to Hijum. Vgl. J. W., Naaml., 259*.
miedpingjen, s.pl. maaipenningen, maailoon.
A. 488.
wumkes.nl

'M1EÜ. 15S MIEN.
Tniedpomp, s. houten buis in den vorm !
eenor liggende pomp als waterleiding onder
een polderdijk.
miedsje, v. voor hooiland gebruiken. —
Dat stik 1 â n s c i 1 i k f en 't j i e r miedsje,
— tegenover finje, z. cl.
Ook: in 't hooilan'd gaan werken. A. 414.
miedsk, mjitsk, adj. overzoet, onaangenaam
zoet. — Dat g ùd is m y t o
miedsk, ik mei 't net.
miedstik, s. n. stuk hooiland. Et. ind T. a f o 1 m ô 1 k e. — F r y s k e ì> y w i r d e n, spreekwoorden
, sa as me se deis en miels
onder de liû yn 'e Fryske tael brûke,
Titel van een MS. in de Prov. Bibl.
miender, s. in. (een vrijer) die 't ernstig
meent. — As in faem hjar optakelt
as de p o in p i e r b 1 a z e r s ú t P a r y s, w i rd
e de micunlcrs e a n g f e n h.j a r, Wiers.
f. M.,!., 3.
miene, ?. meenen. — Ik miende . . .
, Ja, d o u k i n s t wol miene, dat dyn
202".
noas fen koeke is en alle dagen in
miedwei, s. rijweg naar en langs de j e 11 en wa e chs t. — Sa ha 'k it ne t
hooilanden. Vgl. mieddijk.
mi end, niet bedoeld. — It goed mei
miei, s. n. maal, maaltijd. — In miei immen miene. — Hy hie bistek op
iten, zooveel als voor eon maaltijd genoeg in faem dy 't hini ek goed miende,
is. — Y t n o u g o e d; 't w i r d t j o f o r i n die zijn liefde beantwoordde , Bijek. 1893, 32.
miei ta- (o an)rekken e, maak van de ge­ in i e n e n , s. verb. ernst. — D o u w e b e a rlegenheid
om uw genoegen te eten gebruik. d e dat er M e 11 e hûs keapje woe,
Vgl. manliûs-miel.
mar 't wier gjin mi en en. Vgl. tinken.
— Hy y t net op i t mi e 1, is niet graag, — Hy het dat wittens en mienens
bij 't middagmaal. — De poepen (gras- dien, opzettelijk gedaan.
maaiers) h a w w e 't miei, 't maaimaal: mien'goed, s. n. gemeen goed. R. P.,
onthaal na afloop van 't maaien. — Vgl. Keapm. X.
galgem iel.
miening(e), s. meening, (het) meenen.
— I n m i e 1 m ô 1 k e , zooveel als een m eik­ — Prov. De m i e n i n g hidroech de
dier teìkenreis geeft. Vgl. moanis-, joiins- f a e m , hja miende dat se de boe r h a
mitl.
s co e en hja krige de jonge, de on-
zooveel als iemand op eenmaal watert. derkneeht.
— Hja krijt it miei, 't kleintje pist haar mien'skar, -sker, s. n. algemeene weide.
in den schoot.
Zie skar. — fig. It greate mi en si ar,
miei-, mideldaer, Schierm. s. middel­ kerkhof.
deur. Vgl. mildoar.
mienskarje, v. in: Hy is oan 't mien-
mielge, melkede, Hl. s. kinderprent. — s k a r j e n , hij handelt of hij met den rijkere
Yk hè in mielge t o nutte, een prent het goed gemeen heeft.
voor omslag om mijn boek. B. 279. Vgl. ! mienskip, s. gemeenschap. Lex. 749. —
omldaeisel.
ld. I, 241. — Sw. 1869, 17. Zie getnienskip.
mielje, v. malen , afbeelden , schilderen. — mienskip'lik, adj. gemeenschappelijk. ld.
Dat wy de pinne mielje lieten oer I, 177. — Sw. 1863, 6.
't k 1 â d p o m p i e r (nl. om de Fr. taal in miensum, adj. gemeenzaam. ld. IV, 14.
letters af te beelden), G. J. I, XXXI. Zie gcmiensum.
mielje, v. een koe geregeld en telkens mient, s. merk, streep aan 't begin der
een of meer malen minder melken, eenigen (rij- of ren-)baan of van een speelperk. —
tijd voor het kalven, om ze 'droog' te krij­ — Hy slacht se (de knikkers) fen 'e
gen ; ook soms met hot doel om ze (vet) te mient of 't n e at is, v. Blom, Bik., 130.
mesten. — De kou mielje.
— Fen 'e mient ô f b i g j i n n e , van de
mielkede heiige, Molkw. s. letterl. ge­ streep af, fig. van meet af aan. Zie verder
schilderde heilige : prent. Zie heiling. miet.
miels, adv. per maal(tijd). — Wy ite miente, s. gemeente. R. ind ï.
miei s sàf olie i er app els.
telkenmale, ieder keer. — Dy kou jowt
miels, iederen melktijd, in heal ammer-
a , 39'. e.a.
Zie gemeinte.
mients, s. eg. tringa canutas, kanoet-
(vogel), strandlooper. Vr. Fr. 1866, 3, 8.
wumkes.nl

IWIEP. 159 MIG.
miepsk, adj. meepsch: zwak, ziekelijk. miet'stok (spv. nijif.-), s. maat-, meetstok,
Zie meepsk.
maatstaf. — De mietstôk — dy ds ôf-
mier, s.m. Hd. Mäher, maaier, bepaaldemietten leart itjinge yndied n elijk:
iemand die bij den boer komt maaien. dich is -- is de natuur, Hsfr. XIV, 286.
Vgl. hantsjemicr.
miette, s. maat. — Miet ten en wichmier,
s.n, afkeer, tegenzin.— In (of it) • ten. — De miette nimme, de maat
mier oan immenofoan'tieneof't : nemen, iets meten, metende de grootte be­
o ar ha, — krije.— It mier ha, 't land palen , ook van iets dat gemaakt moet wor­
hebben, ontevreden zijn met zijn toestand. den, bv. voor het maken van kleeding of
Ook in t a e ij e mier.
schoeisel. — De miette ha, een bepaalde
mier, mier'tou, s. n. meertouw, touw om lengte (of grootte) hebben. — Lotlingen
een schip aan den wal vast te leggen. j onder of boppe de miette, — fin-
mie'rewein (Z. Opsterl.), s. hooiwagen. sters onder of boppe de miette,
Zie haeiicein.
met het oog op de personeele belasting. —
mieri, interj. van verbazing, bij G. J. It hynsder het de miette, is 4 voeten
passim. — O mieri! o, tooverkol! Halb. 5 duim hoog, Sch., MS., 2.3. — Hy het de
N.O., 155.
miette, (ook) hij is zat, dronken. Vgl.
mierje,- v. meren, vastleggen (een schip). boazemer-, bãlcsmiette.
Zie mearje.
— By de mjitte bliuwe, matig zijn.
mierkbite, v. opmerken, er acht op slaan. — Prov. Alles mei mjitte, sei de
Matth. XIII, 14. Zie merkbite.
man en hy sloech syn wiifmei de
mierkje, v. merken, bij G. J. passim. j e 11 e n s t o k.
Vgl. oanmierkje (Matth. XXIV, 43).
— Der mei yn 'e miette wêze, in
Fra. mirer, mikken, doelen. R. W, Bik., zijn schik. B 482.
19, 29.
miette, v. meten. Ik miet, ik meat,
mier'poep, s. in. Duitsche grasmaaier. Zie ik ha metten, miettende, to mietten. Ierd-
de Enkelwoorden.
appels —, m ô 1 k e —, lekken miette.
mierprikke, s. stok in den wal gestoken Wy miette de wei mei tredden. —•
om er een schip aan vast te leggen. I m m e n in pak klean miette, aan me­
mierre, s. Zuidel. e. e. voor: wilde spurten. — lm men de rêch miette, iron.
rie , watergeil.
stokslagen op den rug geven—Vgl. bi-, yn-,
miersou, s. n. zeef om het 'mierzaad' uit nei-, oan-, óf-, ta-, âtmiette.
gedorscht graan, enz. te verwijderen.
miezel, mizel, s. ongesteldheid , zieke­
miertou, s. n. meertouw. Zie mier. lijke toestand. — Hy is yn 'e miezel.
miet, s. meet. — It is knikken ef- miezelerjj'e, s. gesukkel. — U s o a r r e . .
ter 'e miet, te laat, vergeefsche moeite. dy wit for alle miezelerije rie, R.
— F o e t b y de miet h â 1 d e, f ig. zich aan ind T.
orde en regel houden. Vgl. mient.
miet, s. maat.— By de miet keapje
of forkeapje. — Hy forkeapet earte
en beane by de lytse miet, meet die
in 't klein uit. Zie miette.
miet'kinde, s. meetkunde. Hsfr. XII, 207;
XIII, 60.
*mietlikens, s. matigheid.
mietpinning, s. gewest. Ned.: mee-(eig.
miede)penning , godspenning. Meestal hânpinnin
g.
mietsje (spr. mjitsje), s. in. maatje, kleine
inhoudsmaat (niet bepaald 1 d.L.); ook: de
inhoud daarvan. — I n 1 y t s mietsje g r o a t,
— kofje. Vgl. kofjemietxje.
s , 90\
miezelich, adj. ziekelijk, ongezond. —
Hy sjucht er miezelich út, heeft een
ziekelijk gele gelaatskleur.
mige, v. pissen (van dieren), triv. ook
van menschen. — It hynsder moat mige,
— dy jonge hetyn'ebroekmiigd.
j Vgl. bêämige.
\ mige, s. urine, pis (vooral van een dier).
Vgl. merje-, runemige. — triv. van een
•• mensch.
mig'gedoar, s. tijdelijke zomerdeur of
; deur van een spijskast, met linnen- of ijzergaas,
tot afwering van vliegen.
miggefalle, s. vliegenval.
miggeflap,s. vliegenklap.
wumkes.nl

MIG. 160 MIK.
Tniggejeije, v. vliegen verdrijven. j
miggelje, v. droppelen, zacht regenen, j
— It bígjínt sahwet to míggeljen.
Vgl. oanmiggplje.
*miggeltsje-moi, s. voor: het kwaad geweten.
— Miggeltsjemoi is mei kim
dwaende, 't geweten plaagt hem, G.G.L., 87.
miggemoanne, s. vliegenmaand. — Augustus
is de miggemoanne.
miggenet, s.n. vliegennet. - — dim. miggenetsje,
(ook) iron. voor: voile. — Dy
grouwe Tryn het ek al in migge-
netsje oer de noas.
miggepompier, s. n. vliegenpapier.
miggeskyt, s. vliegendrek. — De spegel
sit fol miggeskyt.
miggeskoft, s. n. muggeschenkel, iron.
voor: magere schenkel van een grito (vogel): —
Dou steltman mei dyn miggeskoft,
R. ind T. 2 , 244'. Zie skoft.
miggesnapper, s. eg, muscicapa collaris
& m. collaris grisola, vliegenvanger (vogelsoort).
— De bonte — en de feale
miggesnapper.
mlggetiid, s. tijd van 't jaar, dat er veel
muggen of vliegen zijn.
miggetysker, s. vliegenwaaier, overdr.
dun wandelstokje in de hand van een fat,
die er gedurig mee heen en weer slaat alsof
hij muggen oí' vliegen verjaagt. W. D., Winterj.,
42. — Fr. Volksbl. 1883.
— pi. miggetysker s, (ook) voor: paardestaartharen.
Hsfr. VII, 2G1.
miich, s. pis. Zie mige.
miich, s. m. maag, verwant, neef. — Jollemiich,
—Miich! o, broerssoan, G. J.
I, 50, 54. — Folie mi gen, volle neven
of nichten, -- âldemigen, achterzusterlingen.
J. H. H. passim. — Te Mkm. vee!
in den zin van: vriend , maat. — G i e s t e
mei, miich? — Vandaar Makkumer
migen, schimpnaam voor die van Mkm.
miich-', mych-eameler, s. mier. Zie
eamel(d)er.
miichsel (triv.), s. n. zooveel als oj> eenmaal
gewaterd wordt. —Der leit in heel
miichsel fen dat smoarge fanke yn
't foarhûs. — In pôt fen twa of fjouwer
niiichsels. Zie miei.
miiehskip, s. maagschap, verwantschap.
Sw. passim.
miin, Hl. (amof) wiens, liefste mijn.Maarl.255.
wumkes.nl
mije, v. mijden, vermijden.—Dy'thim
i en ris barnd het mijt it ,_fjûr, Salv,
MS., 70. — Hja wit hjar for fjûr en
w e 11 e r t o m ij e n, zij is wel betrouwd om
alleen te loopen.
— Dou mast dy sels hwet mije, je
niet te veel inspannen.
mijen(cl), adj. timiäiis, bedeesd, schroomvallig,
behoedzaam. Hja wier hwctskruten
en mij en || en cang fen flaeijerijen
(uit een volksl). — Wês mar net
m ij e n, vooral: tast maar toe (tegen een gast).
— Dy 't mijen is het him sels it
( meast, benadeelt zich zelf.
*mijenheit, s. bedeesdheid, schroomval-
| lígheíd. W. Gr., 64
j mik, s. broodje van gemengd rogge- en
-tarwemeel. Vgl. mikl-ebrea.
I mik, s. bederf in het roggebrood door onzuiverheid
in de rogge. Ook rek.
mik, mJkke, s. gaffel-vormig voorwerp,
| dat tot steunsel dient. Van daar: — Dat
is yn 'e mik, fig. in orde. — Ik skrip
; my ut e m ik.
in 't bijzonder:
I steunsel voor den neergelaten mast op kleine
schepen.
] kinderspeeltuig: een aan het einde gespleten
stokje, waartusschen men een pennetje
j steekt om dit voort te schieten.
j galg aan een pomp. Vgl. haed.
\ Oorspr. de kruk of gaffel, waarop men
het schietroer lei om te mikken. Vandaar:
: — Ik ha him wol yn 'e mik, in 't vizier,
begrijp zijn bedoelingen, — of: Ik
; ha dat wol yn'e mik, wel voor mijn doel,
! — begrepen.
Ook myk, in: Ut'emyk (W.D., Heam.,
59) of Ut 'e mik en (v. d. V., Oerw., 75).
s. eg. scheelziende. — Skilige mik (scheldend).
i mik, s. in : K i k noch m i k j a e n (s 1 a e n),
geluid noch teeken geven, zich doodstil houden.
Zie kik.
mik, s. (het) mikken. — In frije mik,
; ld. XV, 187.
mikerje, v. turen. Vgl. bimikerje.
mikke, v. mikken, doelen. — Ik mik-
I te dêr net op, fig. sloeg daar geen acht
! op, A. Ysbr. (1808), 37.
eenigzins scheelzien. — Ook mikje,
i mykje.

'Mïlï. 161 MINES.
mikke, mikje, v. met een oogwenk te
kennen geven. — Kikke of mikke. —
Sonder in wird to kikjen of tomikjen,
L. in W„ 428. Vgl. kikhe.
mik'kebrea, s. n. brood van de grofste
soort gebuild rogge- en tarwemeel ondereen
gemengd. Ook brabânsk brea.
mik-, mykmak, s. n. Hd. Mischmasch,
mengelmoes,
feil, gebrek.— D êr is in my kiuak(j e) oan.
oneenigheid, twist tussclien huisgenooten. —
D ê r by dy boer is altyd mikmak yn
'e hûs.
miksen, s. pi. streken, dwaasheden. —
Solke moast m aster onthjitte, dat
er syn libben net wer sokke malle
miksen bigjinne scoe, ld. IV, 43.
mil (spr. dikw.: mul), s. (de) middel. —
Dy faem is klien yn 'e mil, heeft een
dun middeltje.
mil'-, mulbân, s. ceintuur, middelband.
myld, adj. Hd. mild, mild: vrijgevig. —
0 mke het de m y1de h â n ris iepen
dien, Kekke liet in goune fenhim
krige. — Gjirge lìeits hie in mylde
rite, hja joech bline Baeije in heal
sint. Zie rynsk.
aangenaam warm. — Myld wner. — In
myld, verkwikkend, r e in t sj e.
myldens, s. warmte, warm weer. — Me
kin mei dy myldens gjin helm yn'e
b û t e ï- k r ij e, as is 't n ò c h s a, R. ind
T. s mil'rieme, s. gordel.— S il ver en milriemen,
R. en T. 111''.
milrift, -ruft, s. n. Zie middel ruft.
mil-skol, Wierum, Modderg, s. eollect.
middolschol, schol van middelmatige grootte.
milskot, s.n. Zie miädelsket.
mimery', s. gemijmer, mijmering. ld. I, 22.
mimerje, v. mijmeren. —Oer 't ien of
't o ar mimerje, ernstig nadenken, (ook)
zwaarmoedig peinzen.
min, adj. & adv. min, slecht, moeilijk.
— In minne kearel, — min brea, —
minne turf. — Jy sjugge er min út,
— hy leit tige min, is gevaarlijk ziek.
— luimen min meitsje, laken, in een
kwaad daglicht stellen.—Meitsje dy sels
nou net min, spreek geen kwaad van je
zelf. — Earst de f aem alles wysmeitsje
en nou hjar rinne litte, dat is
min (dwaen). — Dat is my to min,
zooiets zou ik niet willen doen.
weinig. — Tc min. — Tsien goune
for sa'n best skiep, dat is to min.
min, pron. Zie men.
myn, pron. poss. mijn.
min-achtich, adj. minnetjes, niet te best,
niet van de beste. — Ho stiet it mei jou
wiif, ba es? Nou, al hwet min-achtich.
— In min-achtige kou.
min'-achting(e), s. minachting.
min-achtsje, v. minachten.
mynder, s. eg. mijner. Zie miner.
, 81''. Vgl. myldte.
minderinge, s. mindering, vermindering
mylderje, v. Hd. mildern, verzachten, minderje, v. minderen, minder worden,
temperen.— . . . it mylde r jen 1'en syn — maken. — U s w in t er-i er ap p e 1 s mi n-
stimme, R. ind T.\ 118''.
derje, — ús turf mindert, de hoeveel­
mildoar (.spr. ook: milder), s. middeldeur, heid neemt af. Vgl. formlnderje.
in een boerenhuis : de deur, die uit het woon­ bij het breien: een of meer steken per
huis tot liet karnvertrek leidt. 111. molder. toer (omgang) minder maken. — Nou mas-
myldte, myldtme, s. warmte, warm t e minderje, f a n k e. Zie nearje.
weer. — As wy net gau hwet myldte minderjier'rich, adj. minderjarig, on­
krije, komt er gjin gêrs. "Vgl. myldens. mondig. Vgl. onmounich.
milfeint, s. m. tweede knecht bij een boer, mine, s. voc. roepnaam voor: duif.
als hij er drie heeft. Vgl. great- en lytsfeint. minen, pron. mijn , liet mijne. Vgl. mines.
milgong, s. Zie mjilgong.
minen, s. pi. gelaatsgebaren. — Rare
milhús, -hûs, s. n. middelvertrek van een minen meitsje, Fra. faire des mines, lee-
boerenwoning, vroeger slechts door een midlijke gezichten trekken.
delschot van den koestal gescheiden (Sch. miner, mynder, s. eg. mijner, die iets
MS., 9), thans: het dageljjksch woonvertrek, mijnt, bij verkoop. Zie mynje.
tevens de keuken. Vgl. bij hinhús.
mines, minen, pron. mijn, het — of de
milmiet'tich, adj. middelmatig. R. P., mijne. — Hwaens mês is dat? Mines.
Keapm., 9.
— Datjild is f e n mines, af komtig van-
11
wumkes.nl

MING. 162 MINN.
of behoorende aan mij. — D o u mast net
altyd fen ik en mines prate, gezegd
tegen een verwaanden bezitter. — Ik tocht
mines der fen. — Dou bist mines,
mijn beminde, ik bin dines.
— To mines, ten mijnent. — Pier wier
jister to mines, 'dy sei: hja wieren
t o sines allegearre s o un; der wier
o ars to hjarres, in zijn woonplaats, w ol
siik folk. — Den het mynhear, nei
'k hear, wol me ar t o min es west, H.
Z., It Boask, 38. — Ook veel by uzes.
ming'bak, s. baggerbak. Zie baggelbak.
mingbult, s. te hoop gebrachte mest en
vruchtbare aarde om te vermengen.
minge, v. mengen, ondereen mengen.
Ik ming, ik mong, ik ha mongen, mingende,
to mingen.
— Klyn minge, turfspecie bereiden,
gebonden worden. — Dy e art e wolle
net rjucht minge. Vgl. bi- forminge.
mingel(en), s. n. mengel, vroegere vochtmaat:
1 L. — In mingel môlke, — in
mingelen oalje. — Hwerha'knou
i t mingel? Vgl. healmingel.
mingels-glês', s. n. drinkglas van een
mengel inhoudsgrootte , — vroeger voor bier,
enz,
mingels-pôt(sje), a. (n.). steenen pot ter
inhoudsgrootte van een mengel.
minger, s. m. menger; bij den veenarbeid:
man, die de turfspecie in den bak bewerkt.
klant, afnemer. E. ind T 3 , 281".
vaste bezoeker eener herberg. BI. Kr. II, 14.
ming'gûd, s. n. compost, mengsehnest.
mingtróch, s.-trôchje, s. n. trog, waarin
de bakker het deeg voor wittebrood en
klein gebak kneedt.
mingturf, s. bagger- en sponturf, ter
onderscheiding van: steek- of lange turf.
mynhear', s.m. heer, meester, —in betrekking
tot zijn dienstbaren of ondergeschikten.
R. ind T. ! , 191".
titel van lieden van stand of aanzien. Ibid.
393".
mynhear'aehtich, adj. eenigszins als een
heer, of als zoodanig uitziend. — Mynhear
a c h t i c h y n 'e k 1 e a n, — in m y nhearachtich
persoan. Vgl. hearachtich.
mynhearich, adj. even als een heer. —
Hy is frijhwet mynhearich, neemtde
wumkes.nl
allures aan van een heer of tracht als zoodanig
te bevelen.
trotseli tegenover minderen, (veeltijds met
negatie). — Us b o ar ge m as t e r is in
heel a'erdich man, neat net mynhear
i c h.
mynhear je, v. mijnheer spelen. — Ik
hâld net fen raynhearjen, 'k wensch
niet iedereen 'mijnheer' te noemen, of mij
zelf dien titel te laten aanleunen. — It mynhear
et sahwet, sei de hoer, do 't er
in earnie klirk mynhear neamen
he ar d e.
mining, s. mijning, (het) mijnen; zooveel
(viseh) als in eens gemijnd wordt. — Dy
kou k a em by de e ar s t e mining op
160 goune. — In mining skol = 6
schollen.
minje, v. Zie minne.
mynje, v. mijnen, bij openbaren verkoop.
minjier'rich, adj. te jong om veel te
werken. — B y 1 â n w i r k, veldarbeid, w ir d e
tof olie minjierrige bern brûkt.
minlik, adj. aanminnig, beminnelijk.
. minlik, adj. minnelijk. — 11 o p m ì nlike
wize sjen to skikken.
minlik, adv. vriendelijk. — Ik woejo
minlik forsiikje, dat for my to
d w a e n.
van harte, zeer. — Dat woe 'k minlike
graech, dat wenschte ik zeer. —R. ind
T. 2 , 326', e.a.
minmach'tich, adj. weinig in getal. —
Wy binne hjir yn tís doarpke to
minmachtich om hwet fen bilang
út to fieren. Ook lyt sm achtich.
minne , v. minnen, beminnen. Vgl. Ijeavje.
minne, s. f. min, zoogster. — Den tilt
in freamde minne || Dyn tsjuster
gerdynke op || Dy hat de wille allinne
j[ En gizet mei myn pop, B.
ind T. 2 , 18".
— In droe-ge minne, vrouw die geen
zog heeft.
min'nebrief ke, s. n. Fra. billet d' amour,
minnebriefje.
minnefjûr, s. n. minnevuur. — Minnefjûre
kreft, Bijek. 1849, 78.
minnens, s. slechtheid. — Dy kearel
wirdt oer al skoudere om syn minnens
(of m i n n i c h h e i t). Vgl. minnichheit.

ÏTÏNN. ÌB3 MINS.
minnesjuchte, g. minzucht, (het) minlek
4Jn- Sw. 1872 , 62.
min(nich)heit, s. slechtheid, (het) geringe.
— De mi n heit f en 'e waer. Lex.
682. — Dat is lang g j i n minnichheit.
lang niet gering, gansch geen kleinigheid
(vaak iron.). Zie miimens.
minnist, s. eg. menist, mennoniet, doopsgezinde.
— Dy liû binne minnist, —
dat binne minnist en.
adj. In minniste d o m i n y , — preker.
— It minniste ewangeelje, de
zendbrief van Jacobus. — In minniste
eed, eenvoudige verklaring of belofte.
— Tn minniste set, meiiistenstreck.—
In minniste brilloft (z.d.). — Toolf
minniste b 1 ê d d e n s ni o It e. Zie bied. —
Ut minnist laeeh, schertsend: veel van
zoetigheden houdend.
mimlistich, adj. de menisten-leer toegedaan.
schertsend of in min gunstige beteekenis:
veel van zoet houdend of zoogenaamde menistenstreken
hebbende.
minnistlik, adj. als de menisten: oprecht.
— Kristlik en minnistlik. Zie kristltk.
minskdom, s. n. menschdom, de inensc-hen.
minske, s. eg. (een)mensch, (de) mensch
in 't alg. — De goede minske hellet
út cl e goede skat fen it hert goede
dingen f o ar detried, Halb , Matth. XII,
35. — De minske is it edelste skeps
e I o p i e i' d e. — In minske s i n i s i n
minske liljben. — Men moat deminsk
e n n i m m e sa 't se binne en net
sa 't se w ê z e m o a tt e. — G j i n m â 1 d e r
g û d as m i n s k e n en dêroandeWâldtsjers.
— Ik jow it op minsken, roep
ieder tot getuige, o f i k hjirynforkeard
dien ha.
s. n. voor: vrouw. — In âld—, best —,
e ar in —, f o arna e m —, f rom —, go ed —,
nu ver —, ongelokkich —, ryk —, tipelsinnich
minske.
Vgl. frou-, manminske; even-, meimìnslce;
onminsJí-e.
mins'kebern, s. n. menschenkind.
minskebihelp', s. n. schertsend voor:
vrouw (met zinspeling op Gen. II, 18). —
Frouliû binne gjin minsken, it
binne m inske-bihelp en.
minske-each, s. n. mensehen-oog. —•
Net allinne it moaiste, mar ekit
f'ru ch tb ers t e eilân, dat minske-eagen
sjen kinne, R. ind T. 2 , 316''.
— Nei (in) minske-each, naar menschen-oogenschijn.
— E ar moed en el linde
stie hjar, nei minske-each, foar
de do ar, Hsfr. X, 162. — Hy is der út,
nei minske-each (ook soms iron.), hij is
oogenschijnlijk onder dak, — geborgen.
minskef ieling, s. menschelijk gevoel.
minskefrees, s. menschenvrees.
minskefretter, s. m. menschoneter. A.
15., Doarpke.
minskefrjeon, s. m. monsclienvricnd.
minskegedaente, s. holl.isme: menschengedaante.
— F o k s e n y n m i n s k e g e d a e nte,
Sw. 1868, 65.
minskegehúch, s. n. mensehengeheugen,
-heugenis.
minskegriis', a. iets deernis- of afschuwwekkends.
— It wier in minskegriis
om oan to sjen, ho earmhertich dy
earine faem kriet, B. ind T. 3 , 117". —
It is in minskegriis aa 't dy kearel
syn houn bruit. Zie griin.
*minskeh.esplery', s. gehaspel, gekibbel
tusschen mensehen onderling. Sw. 1882, 16.
minskekennis, s. menschenkennis, menschkunde.
minskekjitte, s. menschendrek. W. Gr.,
47.
minskelib'ben, s. n. menschenleven, levensduur
van een mensch, (het) menschelijk leven.—
Dat gûd kin in minskelìbben
mei. — It kin al frjemd yn in minskelibb
en.
minskelik, adj. humanus, menschelijk.
— Dat is gjin minskelik diaen.-
Dy man bihânlet syn bisten minskelik.
Vgl. onminslcelik.
naar den aard — , de natuur des menschen.
— Der scille fen 't maeitiid wer in
hele boel trouwe. Ja, dat is minskelik.
aan den mensch gehecht (van dieren). —
Hwet is dy houn minskelik. — Dat
laem is wakkere minskelik.
minskelûd, s. n. nienschensteiii: stem
van een mensch, (de) menschelijke stem.
mins'kemak, adj. zich door ieder latende
leiden of besturen (van een paard), B. 123.
wumkes.nl

TffTTtS. W- [ MIST!,
minskepliclit, s. menseheiiplielit. Tj V.,
Sjouke, 93.
minskeskou, adj. niensehenschuw, afkeerig
van den omgang niet nien.scl.pn.
minskewirk, s.n. menschenwerk , weik
van menschen.— Minskewirk is onfolm
akke.
werk, dat een uiensch kan verrichten. - —
Dat is gjin minskewirk, te zwaar,
(ook) dat is niet door een mensch of door
menschen gedaan, R. ind T. 2 , 323''.
minskje, dim. n. klein mensch (altijd
in verbinding met 1 y t s). — ín 1 j t s minskje,
meest: een klein vrouwtje, of van gerin- |
gen stand en nederig van aard.
mins(k)liea'vend, adj. menschlievend.
mins(k)ljeavendheit, s. menselilievendheid.
Hsfr. XIII, 119.
mint, s. 'munt': (het) hekel.— De mint
op 't ien of't o ar hawwe, — krije,
het er op gemunt (er een afkeer van) hebben,
— krijgen.— Sak â ld, 1 o a i, s m o a r e h
. . . as de min t, onaangenaam koud, weerzinwekkend
lui vuil, enz. Vgl. mintuji'.
mint (spr. ook: munt), s. munt, gemunt
geld. — Mint fen Dokkum. — lij a
habbe yn 't sjot fen Adelbrik sa'n
goudstik letter foun . . . dêr stie
(op) dat it mint fen Dokkum wie,
W. D., Forsl. Bern, 42.
— M a r k of m int'? vraag bij raad- of
kansspel, terwijl men een gesloten mes opwerpt.
De ongemerkte zijde geldt als mint. '
Vgl. mark.
minter, s. m. (geldjmtmter. — Falske
minter. Lex. 979.
mintsje, muntsje, v. munten, op iets
doelen (met kwaad oogmerk). — It is op
him min te. — Pas opl hy het it op
dyn libben min te, W. D., Heain., 81 e.a.
mira'kel, merakel, s. n. Fra. mi rade,
voor: wonder, lust. — U t â 1 d e t i d e n
wil'de folie mirakels fort e ld. — ft
is in mirakel ho moai 't dy kearel
s k r i u w t, — h o'n best stik flaechs
dat is, — sok s i e r I i k w a e r w y li a ,
— ho 't d a t fanke o a n h e 11 e t.
voor: zotte of kluchtige vertooning.— Yn
'e merke sjuelit m en a 1 lerhan n e mi- !
rakels. Halb. in Epk., 297. — Allegear- j
re mirakels, allemaal gekheid, — leugens.
Vgl. sleytmiralcels.
wumkes.nl
11 ís in UIT mirakel, «.-en onbehaaglijk
persoon. —- Hy leit for mirakel,
voor spot, dronken.
mírakelik, meraeklik, adv. miraculeus,
voor: (een) wonder, bijzonder, buitengewoon.
•— Is 't net meraeklik, ho 't
dat gêrs waechstV -- Dy jonge kin
1 e a r e , a 1 li e e 1 m e r a e k I i k.
mírakelje, merakelje, v. gekheid maken,
— grappen vertellen, —kluchten vevtoonen.
— Rein is wer oan 't mi rak eljen.
mírd (spr. mud), s. eg. miinteìa putorina,
bunzing. Men kriget soms ok wol
m i r d e n y n in rottefâlle, een leepert
wordt ook wel eens gefopt.
m ir de n, pi. scheldnaam voor die van
Huins. W. D., Doase, 16.
mir'defalle, s. bunzingval, val om bunzings
te vangen.
mirdefanger, -jager (-j e ij e r), s. m. bunzingjager,
(ook) hond die op de bunziiigjacht
is afgericht. Ook mirdehoun.
mirdefel, s. n. bunzingvel.
mird(e)houn, ». eg. Zie miräefanjer.
mirdejeije, v. (bij nacht) op de bunzingjacht
gaan.
mirdejeyer, s.n. Zie mirdefantjer.
mirdeprint, s. n. bunzingspoor. ZiejBrfHí.
mis, adj. mis, verkeerd. — Prov. Mis
is wer. — B e 11 e r t w a r i s wis a s i e nris
mis. — Neat misser as dat! niets
zoo onwaarschijnlijk als dat, iron. tegen
iemand die verwacht dat men 't hem zal
toestemmen wat hij zegt.
— In misse set, misslag.— It misse
paed, 't verkeerde pad. — Hy seit nea
n i n mis w i r d o e r j i m m e , Alg. ìokk, 11.
— 1 n missen, — misse n-i e n , abortio,
miskraam.
misbaer', s. n. misbaar. — De do ar
w aer d mei in gry s 1 ik misbaer tas
mi ten, R, ind T.' 2 , 340''.
misbaerlik, adj. & adv. ijselijk, verschrikkelijk,
verbazend. — Sa'n misbaerlik
geg-ûl, Alm. 12' 1854. — De noardsé
stie misbaerlik, R.indT. 2 , 140'. — Ho
misbaerlike frjemd dy man op-
seach, ld. IV, 43.
mis'baksel, s. n. mislukt baksel, inisbak.
misbigryp, s. verkeerd begrip. — Jy
m i e n e d a t j y 't w i e r e f o u n h a e n

M1S15.
ik op in dwiiclwei b i n , m a r d at is
in in isbigryp f en j o.
misverstand , en daaruit gevolgde oneenigheid.
— In misbigryp makket frjeonen
soms ta fijannen.
pi. m is s e-b ig ri p e n.
misbistek, s. n. wanstaltige figuur, wanschepsel.
Hsfr. VU. 211. Vgl. wansl-eep.
mísbreu'ke, yen, v. een wet of verordening
overtreden , — de grenzen van zijn recht
overschrijden (eig. misboeten , zich boetstraffel
ijk maken). — Pier hie lést fen syn
b û r m a n s binnen; h y het i e n d e aslein
en oer 'e hage smiten; mar
dêr het er hiin mei misbreukt. —
Ik mis'in pear hoazzen en 'k hãld
it op 'e faem; seoe 'k hjar kiste ek
iepen k r ij e k i n n e ? Doch dat net!
den scoest dy liìk misbreuke.
mis'brûk , s. n. misbruik.
misdediger, s. eg. misdadiger. — Ik
kom net g a u w er b y d y greatske
k e a r e 1, h y liet m y dêr f o a r h i m
stean as in misdediger. — Ook misd
i e d i g e r.
misdei, s. dag waarop het werk (bijv.de
hooioogst), wegens .slecht weder, geen voortgang
kan hebben. — It is lij o e d misdei,
— in misse dei.
misdied, s. misdaad. R. ind T. a , 118'.
misdraeye, v. voorbij draaijen. — Der |
sit in bui yn 't suden, mar 'k Ie au, \
d y s c i ] ú s m i s d r a e ij e. \ m i s g r y p t.
misdraaien, verkeerd --•- of tegen venvaeh- ; mishaeg'je, v. mishagen. Lex. 269.
t ing uitvallen. - - Il y m i e n d e s i k t a ris mishal'de, v. (zich) verkeerd gedragen.
t o w í rd e n , m a r d at is hi m m is- — IIy mishâldt him net, gedraagt zich
dra eid.
goed. Vgl. hulde (en dragé).
misdra'ge, yen, v. zich misdragen, — mishan'delje, v. verkeerd —, onbillijk
verkeerd of slecht gedragen.
behandelen.
mis'druk, s. n. misdruk, mislukt druk­ mis'hearre, v. mishooren, verkeerd hoowerk
, (ook) ongecorrigeerde drukproef'. ren, — verstaan. ld. XV, 97.
misdwaen', v. misdoen. — I m men h w e t mishierrich, adj. van ongewone haar­
misdwaen, iemand leed of hinder doen.— • kleur , nl. vaal of geel (van paarden en hazen).
A s j y d y e a r m e w i d d o u h w e t s t i p e n, — ' Mish i erri eh, mis s innic h (z. d.), Sch.,
dêr scoen' jy neat oan misdwaen.
mis'falle, v. misvallen. — Dat is my
misf all en, tegen mijn verwachtig ongiin- ;'
stig afgeloopen. •
misfal'le, v. misvallen, niet aanstaan.
- 1 1 m is fa. 11 my.
mis'farre, v. misvaren, in eenverkeerde
richting varen.
165 MlíSJ.
misf oerje, v. een koe, die verkocht is
om na eenigen tijd te worden geleverd, onvoldoende
voederen. Halb. in Kpk., 123.
misfout, s. (eig. misval), feil, verkeerde
handeling, dim.:
misf ou t s.j e, Sw. 1853, 13. Ook misfâltsje.
Sw. 1856, 3.
misgean, v. voorbijgaan , mislukken, verkeerd
afloopen. — As te sa oanhâldste,
den giet it mis mei dy; den scilst
it tiehthiís net misgean.
misgean, s. verb. gemis. — As myn
dochter trout dêr krij 'k misgean
i fen yn 'e hûshâlding. — As Jan gek
I " . .
waerd . dêr krige 'k in danigen misgean
fen, W, D., Sokke mear, 19. — Hsfr.
I Víll, 152; X, 43. — Sw. 1858, 61.
misgean', v. voorbijgaan, ontgaan. — Dy
't goed oppast kriget ek in plak,
dat kin h i is net m i s g e a n. A. 422.
mis'gewaechs, s. n. misgewas.
misgewier, s. n. aanhoudend ongunstig
weer voor den landbouw. — Troeh 't misgewier
wier 't min bislein mei de
bou, Fr. Vbl.
misginder, s. eg. wangunstige, benijder.
Wiers. f. M. J., 7.
misgin'ne, v. misgunnen, holl.isme voor:
f oi'ginn e , z. d.
mis'gryp , s. misgreep ; vergrijp.
misgri'pe, v. (zich) vergrijpen, — bezo n-
digen. — Hy het him oan dy faem
MS., 32.
mishipt', adj. mistallig, gebrekkelijk. --
...as in b e r n t o w r â 1 d k a e m, (lat...
mishipt wier, K. ind T. 3 , 271". — Of
w iel' se n ò e h sa mis h i) 11, of wie r
se er l'o r w o e v. h s e n by, it wier yet
in in gel, Ibd 289'.
misje, v. missen. 11. ind T.~, 118 4 . Zie minne.
wumkes.nl

MISK. 166 MISS.
mis'keap, s. miskoop , verkeerde koop.
miskear'je, v. haperen, schelen. —Der
miskearret hwet oan, er hapert iets
aan. — Hwet miskearret dy'? My
miskearret neat, mij scheelt niets, —
ik ben gezond, — goed in 't humeur.
miskien', adv. misschien.
miskienlik, adv. mogelijk, waarschijnlijk
miskleur, s. afwijkende, gemengde kleur
van stoffen of van haar. H. Z., Ts. tuwsen,
30. Vgl. mishierrich.
misklokje, s. n. klokje voor de mis geluid.
— Hja ... h e ar de . . . it misklokje
lieden, E. ind T. s een maaltijd heb verzuimd wegens ongesteldheid.
— R. ind T.=, 433
, 340'.
miskom'me, v. slecht bekomen (van spijs
of drank). — Dermisko m t him n e a t,
alles bekomt hem even goed, hij orbert alles
met smaak.
te onpas komen. — De romte miskomt
net, — in r e i n t s j e miskomt net.
(Meest met negatie).
miskwa'michheit, s. ongesteldheid door
het slecht bekomen van spijs of drank. —
Dy soun f en her te binne, scille er
gjin mis-k wamichheit f en ha bh e,
Domenys hifke III. — Om f en 't môlkee
n-w etter gjin m i s k w a m i c h h e i d t o
habben, Hfr. TI, 257. — Wy scoene ús
s e 1 s m o e d w i 11 i c h in miskwamic hheit
op 'e hals helje (nl. door jeneverdrinken),
Hfr. XII, 147.
mislear'je, v. mislukken . niet slagen. —
11 is (him) m is 1 e arr e.
mislie'de, v. misleiden.
mìslik, adj. misselijk. — Ik bin sa mislik
as in houn. — Oaljekoeken, dêr
ha'kmy ienkear oan f o riten, nou
kin 'k fen 'e rook wol mislik wirde.
— In mislik e fint,—in mislik wiif,
— in mislik e boel. — Don komst e
my sa mislik net f o ar, je lijkt me niet
zoo verkeerd, It jong. boosk, 43.
mismak'ke, adj. mismaakt. — De frouliû
klaeije hjar soms sa ra er, dat
hja binne er mismakke fen.
mismeit'sje, yen, v. zich mismaken.—
Don takelst dy sa raer op, don uiism
a k k e s t d y s e l s.
mis'miel, s. n. maal, dat men zonder eetlust
of' met tegenzin verorbert. — llc.bin
nou s a ii n t i c h j i e r, en 'k wit net
d a t 'k ca in ui i s m i e 1 h a w n h a , ooit
5 .
mismoo'dich, adj. m. moedeloos.
iTSispel('oeam), s. mesjìiln» germanìca,
niispe:(boo , .:i). -— fe : a rotticli as ín mispel.
mispriiz'(g)je, v. misprijzen, afkeuren.
— Dat kin 'k n e t mispriizje, slechts
goedvinden.
mis'reitsje, v. verkeerd—, niet liet doel
raken.
; misrekkenje, v. misrekenen.
misrie(d), s. verkeerde raad.
misriede, v. verkeerd raden.— Ik ried
d a t s t o u s û k e i' jn d a t k o p k e h e ste.
Né, dat is misret, it is sâlt.
verkeerden raad geven. — Ik wol dy
.net graeeh misriede, mar dat fearskip
lik et my goed for dy ta.
misrinne, v. misloopen. — E1 k o a r m i srinne,
loopende elkaar niet ontmoeten zooals
men had gewenscht.
ontwijken, een ontmoeting vermijden. —
Prov. D e w r á 1 d i s r o m m e r-n ô c h o in
e 1 k o a r mis t o r i n n e n.
tegenloopen. — Mei de hannel is 't
my inisi'0un.
j mislukken. — Hja woene hjir fen 't
simm er hir d dra v e, mar't is m iäroan.
j misroaije, v. misrooien.— De pi ank e
! misroaije, Hsfr. VI, 165.
mis(se), s. de mis in de R. K. kerk. R.
I ind T. 2 , 340'.
; misse, miste, v. missen. —- Dat mist
dy, dat hebt ge mis. — Der binne wol
me ar dy 't it mist het, A. Ysbr. (1808),
| 68. — 11 kin in m a s t e r misse, de
. knapste maakt wel eens een fout.
vermissen. — Ik mis myn k aio a zje.
— I k hie dy net mist, uw afwezigheid
niet bemerkt.
ontbreken. — Hy mist noait yn 'e
tsjerke.
— Hwet mist m en g a u i n goun e ,
i wat heeft men dien spoedig aan kleinighej
den uitgegeven.
— lmmen misse, iemands gemis ge-
[ voelen. - K I a e s telde s y n wiif net
folie, mar h y scil lij ar nou (na haar
dood) wol misse.
afstaan, van zijn overvloed of bezit. —
; Dy rike gjirgert kin (wil) ncat mis-
wumkes.nl

MISS. 167 MYT.
se. — Hja is in goed minske, hja
kin skoan hwet misse, zij is milddadig.
mis'set, s. misstap, verkeerde handeling,
ook op zedelijk gebied. — Hark ris, f anke!
dy Teade is goed sa fier as er
rikt, mar hy het tofolle missetten.
mis-set', pp. Eng. dis-appointcd, teleurgesteld,
en daardoor in slechte conditie gebracht.
— Mei de iere froast binik
misset. B. 34.
missin'nich, adj. dwarskoppig, weerstrevend
(vooral van een paard). Vgl. bij mishierrich.
missiz'ze, v. miszeggen. — N i m m e n
misdocht ofmisseitdy hwet, Tj. V.,
Sjouke, 60. — Hwet ha 'k dêr nou oan
missein'?
mis'sjen, v. miszien.
missjongers, s. pi. miszangers. R. ind T. 2 mis'trêd, s. mistred. R. P., Leeds, 6.
mistribeling, s. mislukking. ld. XIV, 76.
— In 1 y t s e mistribeling, tegenloop,
yn 'e frijerij, L. in W., 2G.
mistribelje, v. falen, tegenloopen, mislukken.
— Myn blomkerij is mistribele.
— Sw. 1859. — Wl. ld. XV.
mistrou'wich, adj. wantrouwend. Svv.
1869, 25.
mis''waer, -wier, s. n. ongunstig weder
vooral in den winter, wanneer de scheepvaart
gestremd, maar 't ijs niet sterk genoeg
is, en de wegen slecht of onbruikbaar
zijn. — As 't er net oer kin en der
net t r o ch, den is 't m i s w a e r.
miswierje, s. aanhoudend ongunstig weer
zijn. — 11 hie de hele simmer misw
i e r r e.
, miswird, s. n. verkeerd, onwellevend of
340".
beleedigend woord. — Dër kaem nin in-
missjuch, s. n. verkeerd inzicht. —Dat keld miswird út hjar mille, Hsfr. XII,
i t i n droom, missjuch o f' m i s f o r s t â n 66. dim.:
is, R. P.
miswirdtsje. — Nin miswirdtsje
misskie'de, v. leed geschieden. — Dêr mei elkoar wikselje, nooit twisten of
misskiedt dy neat.
krakeelen, Sw. 1854, 62.
mis'slach, s. misslag, mislukking, ver­ miswoech'sen, adj. miswassen, vergroeid
keerde handeling. — Misslach op 'e h i s- (van personen). Vgl. forwoechsen.
p e ], fig. mispas, dwaling.
myt, s. mijt, mijten. — De myt yn'e
misslagje, v. niet slagen, mislukken. tsiis, — yn 't hea. — lt leiús gjin
ld. XV, 151.
d e a d e m i t e n , geen "windeieren, Hsfr. IX ,
missmite, v. missmijten.
152. — Vgl. hea-, tsjiismyt.
misstap, s. mistred, verkeerde stap. — Mem is yn 'e myt, sukkelend. — Ik
misstean', v. Fra. mal-scoir, misstaan, sit yn 'e myt, in zorg.
kwalijk staan (bijv. van kleeren.) — Dou myt, in: luimen of e at yn 'e myt
h e s t nou s a 'n g n a p pak k 1 e a n , nou h a, iemand of iets doorzien.
misstiet dy â 1 d hoed dy.
— Ik ha h i m yn'e myt, geen goed
niet betamen (van handelingen). — Min- oog op hem.
sken-eagen ... loaitse al 't jing in myt, s. penningske, fig. voor: iets ge-
o a r b i g i e t; (mar) n i n 1 i 1 k d a t ú s s e 1 m rings. — Hy rekk'net net in myt, G. J.
misstiet, G. J. 1, 51.
1, 46. — Ik tel it gjin myt, ik acht het
mist, s. nebuia, mist.—Pror. Mist het niets. — Ook wel mi ter, x. à.
froast yn'e kist, mist voorspelt vorst. miter (triv.), in: Rin nei de miter!
miste, v. missen. Zie misse.
— Dou bist in beroerde miter, e.d.
*mistewrine, s. dichterlijk voor : mìst- Ook in de bet. van myt: — Dat is gjin
laag. Sehelde-Weichsel III, 153. Zie wrìne. m i t e r.
mistich, adj. mistig. —Mistich waer. miterich, adj. mijterig. Zie mitich.
— fig. lt is mistich yn 't lamme- miterje (triv.), v. mijteren : (kunnen) schenet,
geen geld in te zien.
len. — Dat kin mr neat miterje. —
mistinke, v. ten onrechte meenen. R. P., Dat mitert nin byt, ld. VIII, 146. Vgl.
Jouwerk., 40.
Epk. op G. J., alsmede v. Dale, op mijt.
mistreas'tich, adj. mistroostig. H. Z., Ts. vallen, werpen. -- Hy mitert er hin-
tuwscn, 227. — Hsfr. XII, 258.
ne. — Dou mast net y n 'e sleat mi
wumkes.nl

MIT. 168 MOAI.
ter je. — Hy mitere in stientroch i — Hy het synjongste broer op in
de. glêzen, — waerd de herberge út g e m i e n e m e n e a r der út mjukse, uit
mitere.
het bezit gewerkt.
1
mitich, adj. mijterig. — Mitige tsiis. mjuks'karre, s. mestkar. Sch. MS., 11.
— overdr. Hy is mitich yn 'e k 1 oan, mjukskret, s. n. groote mestkruiwagen
— sjucht er mitich út. Ook mite- bij den greidboer. Zie Icret.
r i e h.
mjukskroade, s. mestkruiwagen, in ge­
mits, conj. mits, vermits, overmits. (ì. bruik bij koemelkers in het klein, ook bij
J. I, passim.
; bouwboeren. Zie kroade.
mitsel(d)er, s. m. metselaar.
mjuksplanke, s. plank, waar langs men
mitselje, v. metselen. "V'gl. bi-, for-, yn- den mest op den hoop kruit.
mitselje.
moade, s. mode. — Prov. De moade
mitselkalk, s., -stien, s., -wirk, s. n. moat men nei, al scil 't himdboppe
Zie de Enkelwoorden.
de broek (rôk). — Alde moade wirdt
mytsje, v. vol mijt worden, — zijn. wer nij.
De tsiis mitet. — De tsiis moat út gewoonte, gebruik.— Tryn het for de
en troch ris omkeard wirde, oars moade om hjir altyd ta de glêzen
bigjint se to mytsjen.
yn to gapjen. — Dou mast de moa-
mizel, s. sukkeling, kwijnende ongesteldden (ook de wetten) hjir fine, mar
heid. Ook miezel, z, d. Vgl. hounemizel. net meitsje.
mizelje, v. sukkelen, kwijnen. Ook mie- moadricll (spr. -oá-), adj. & adv. naar de
z elj e.
(nieuwste) mode. — Moadrich húsrie,
mjaukje, v. aanhoudend miauwen. Hsfr. VI, 220. — Feikje, dy 't bûten-
mjauwe, v. mauwen , miauwen.
wenstige moadrich is, die het alles naar
mjilgong, s. (het) looppad langs de stal­ de mode wil hebben, Tj. V., Sjouke, 18. —
grep , achter de veestallen.
Dat âldwiif is altyd mar tige moa­
mjille, mjilling, s. verkort voor gropdrich klaeíd. — Vgl. âlã- nymoadrieh.
pemjille., -mjilling, opstaande gemet­ moai, adj. mooi. Verbogen moaije (spr.
selde steenen wand van de stalgrep. Ook ook: moáije), — comp. m o a ij e r (spr. nioái-
voor m j i 1 g o n g, z. d.
jer), superl. m o a i s t (spr. moáist). Schienn.
iniirkes, adj. bastaardw. voor: emeritus. meui, meuye. — In moai faera, een
— In mjirkes dominy, emeritus predi­ schoon meisje.
kant.
fraai gekleed. — Sa moai as poes, —
mjirre, Zoh. s. n. watergeil. Zie rnierre- as in minske. — Altyd moai is net
mjitte, in: Yn 'e (of to) mjitte kom- moai. — Dy 't moai wêze wol moat
me, — gean,te gemoet komen , — gaan, pine útstean, omdat nieuw-modische klee-
fig. kosten mede helpen dragen of vergoeren wel eens knellen.
den.
— Moai w-a er, schoon weder.—It lân
mjuksery, s. mengsel van uiteenloopende 1 e it m o ai, is schoon met gras bezet. B. 399.
bestanddeelen, ook als geneesmiddel. — H o 1- — Moai f o ar de hân, uiterlijk vrienloway
syn mjukserijen, W. D., Sokke delijk en beleefd, maar dikwijls zonder mee-
mear, 10.
nen. — Hy past op dat er de moa ij e
Ook: (het) door een morsen. Vgl. gemjulcs. man b 1 j u w t, hij zorgt (met kruipen en
mjuksje, v. den mest uit de stalgrep of vleien) in de gunst der aanzienlijken te blijven.
uit de hokken der dieren naar de mestvaalt — Ruerd wie lésten lilk op my, nou
brengen.
wol er wol wer moai, goed, wêze.
morsen. — Troch in-o ar mjuksje, — Pabe het de fyk yn 'e finger, dêr
dooreen morsen , — mengen. — K i n s t b û- kin ev lang m o a i mei w ê z e , lang mee
t er, né í h wa wi t h w e t r aor gú d as opgescheept zitten.
se dêr troch mjuksje. — Dominy adv. tamelijk. — Ho giet it meijo'?
mjuksct wol ris hwctlatyntroch Al moai goed, tamelijk wel. — IIy is
syn pre c k.
m o a i o k e r p, tamelijk schrander.
wumkes.nl

MOAI. 169 MOAN.
erg, in hooge mate (m. d. klemt, op m o a i.)
— 11 is m o ai kâ 1 d, — hy is m o ai
dronken, 1 i 1 k, enz.
moaijens (spr. -oái-), s. schoonheid , fraaiheid.
— Dy mei hj a r m o aij e n s n e cl i ch
h â 1 d e , zij is niet heel schoon. ----- In m o a i
hûs"? Ik k i n d er g j i n m o a ij e n s o a n
sjon.— Hwerom ha se dy dingen op 'e
skoarstiens? Fensels om 'e moaijens,
ter verfraaiing.
moaijichheit, (spr. -oái-), s. mooiheid, pi.:
moaijichlie d en, fraaie dingen. —Dat
w i i f k e a p e t aller ha nne m o a ij i c hh
e d e n.
moaike (spr. -oái-), moike, s. moei, tante.
Zie moeike.
moaikert (spr. -oái-), s. een in zijn soort
mooi voorwerp. — Dat is in moaikert,
bijv. een buitengewoon mooie appel. —Dèr
brek ik myn piip, en 't wier sa'n
moaikert. — ld. XV, 156.
moai'prate, v. vleien, pluimstiijken. —
Ik frege omke om tweintich goune
t o 1 i e n , mar mei alle moaipratcn,
vleiendgesmeek, krige'ktsien goune los.
moai'prater, s. eg. vleier, pluimstrijker.
— Ti ede is in moaiprater, mar ik
stean him n et, twijfel aan zijn oprechtheid.
moaisjen', s. verb. in sprkw. als : — Dat
hest net for moaisjen, dat koopt men
niet voor een kleinen prijs. — D a t het m e n
omtrint for moaisjen, Holl. voor een
vriendelijk gezicht, 't kost bijna niets.
moaiwaer'je, v. mooi weer worden, —
zijn, — bleven. — It dan wet, it wol
m o a i w a e r j e. B. 250. — As 't y e t i n
rytsje moaiwaerje wol, scillo wy
't n ô t wol g a u y n k r ij e.
moaiwaer'spylje, v. mooiweerspelen, lustig
leven ten koste van anderen. — Do 't
Rein f oud oer Pier Al es wezen
wier, s p i 1 e er m o a i w a e r feu d y
bern lij ar ji 1 cl.
moal, s. n. meel. Barrad. môl. — De
ierappe 1 s 1 izze mei moal op 'e panne,
de aardappels zijn melig. Vgl. blom-,
äúst-, grou-, nlaehmoal; bargemoal; ììokwitten-,
graat-, koavii-, roggen- . . . moal; ierdappclmoal;
saechmoal.
moalich, adj. melig, veel zetmeel bevat- ]
tend. — Moalige ie ra pp e Is. Vgl. fijn- I
moalich. i
droog door overrijpheid (van fruit). — In
moalige p a r.
lîioalker (spr. -oá-), s. m. grutter, verkooper
van grutterswaren. Vgl. groatmaklcer.
moalkerij', s. grutterij, grutterswinkel.
moal'kers-wein, s. grutterswagen. Zie
moalwcïn.
moal'-kiste , s. meelkist. — Prov. D e m û s
y n 'e m o a 1 k i s t e m ieu t, dat er de
moun 1 er se 1 s is.
inoalkje (spr. -oá-), v. het bedrijf van
grutter uitoefenen.
moalkost, s. meelkost, tot spijs bereide
grutterswaren.
moallenbrjj', s. meelpap, — meel met
melk of karnemelk tot- een brij gekookt. Vgl.
molken-, sãpenmoallenljrij.
moalpot, s. meelpot. — De mûs yn 'e
moalpot (of moalpûd e), iron. een klein
hoofd in een grooten hoed of groote muts. A.444.
moalpûde, s. meelzakje. — Hy het in
s 1 a c h mei de m o a 1 p û d e h a w n, hij is
niet erg snugger, Holl. hij heeft een slag
van den molen weg. — Zie pítäe.
moalsek, s. meelzak. Zie sek.
moalsouder, s. meelzolder bij den bakker.
Vgl. bûhouäer.
moalwein, s. meelwagen, waarmee de
dorps-grutter bij zijn klanten rondrijdt. Ook
inoalke r s-w e i n.
moalwjirm, s. tiuea granella, mcelviorm,
koornmijt.
moan'briefke (spr. -oá-), s. n. schriftelijke
aanmaning tot betaling. — Don h o e f s t m y
gjin moanbriefkes to'stjûren, dou
scitt e dy n jild o ars wol krije.
moan'dei (spr. -oá-), s. maandag. — pi.
m o a n d e i s.- — D e m o a n d e i s, ook: 's maandags.
— Zuidel. mendei, men dag en. —
Oostel. Wouden e. Noordel. man dei, mandag
e ii.
moandeis-tried, s. schertsend: lange
draad in de naald. Zh. m end eis tri e.
moander, s. eg. iemand die maant. —
H y kriget de mo anders om 'e do ar,
de scliuldeischers vallen hem lastig.
moarrje (spr. -oá-) v. manen , aanmanen tot
betaling.
moanjer, s. eg. maner, die maant. ld.
11, 70. Ook m o a n d e r.
moanjes, s. pi. manen (van een paard).
Zie moannen.
wumkes.nl

MOAN. 170 MOARD.
moanjild, s. n. maandgeld, inz. maandelijksch
gedeelte der rijksbelastin;.- die iemand
betaalt.
moanne, ••. mensis, maand. Schienn.
mond. — Ii. moanne tiid. — ïn 'e
moanne fan April.
moanne, s. luna, (de) m.an. Hl. m oen (e).
Sch' .m. nione. — As de iene moanne
oan de oare oerjowt, den is der gjin
•in oan waer, als bij't begin der opvolgende
m' ,'aphase (schijngestalte) het weer
niet ven, xert, blijft dit aanhouden. — Prov.
As de moanne fol is skynt er oer al,
fig. als een zaak opgang maakt, wordt er
met ophef van gesproken. — It eint as
de man yn 'e moanne, 't vordert zeer
langzaam. Vgl. Ij'ocht-, tajusterwoanne.
*moan'net>erchtme, s.n. maangebergte,
bergen op de maan. ld. I, 52, 136.
moanne-eagen, s. pi maan-oogen. —
It hynsder het moanne-eagen, het
paard is maanblind (lunatiek), ongesteldheid,
waardoor het bij afnemende en wassende
maan meer of minder goed kan zien.
moanne-klips, s. maan-éclips, maansverduistering.
Zie klips{is).
moan(ne)kop, s. papaver somni†erum,
maankop, slaapbol.
moannen, moanjes, s. pi. manen, als
van een paard.
moan(ne)roas, s. maandroos, een soort
rozenstruik, die elke maand bloeit, overdr.
een huwbaar meisje (B. 239), eig. een meisje
op den leeftijd, dat zij'de zaken'heeft, omdat
menstruare in 't Frieseh ook bloeije heet.
moanneskyn, s. maneschijn. — Men
moat net yn 'e moanneskyn sliep e,
den krijt men in gesicht lyk as de
moanne, nl. maanoogen (bijgeloof).
Ook adjeetivisch: — 't Is moai moanneskyn
waer, goed weder bij lichte maan.
Vgl. Ijochtmoannewaer.
moanroas, s. Zie tnoanneroas.
moansetel, s. maandcedul, voor: belasting-biljet,
waarop maandelijks een gedeelte
moet worden afbetaald.
moantop, -tûf(e), s. (de) haarlok op
het voorhoofd van een paard.
moar, s. f. moer, voor: moeder. Zie uwer.
moar, s. moer, veenaarde, darry. — It
beste klaeiìân sit onder faek fol
m o a r.
wumkes.nl
I moar, s. voor: moer, moerschroef. Zie
moer.
moar, s. eg. moriaan. — Sa swart as
in m o ar.
' moarch (spr. -oá-), murch, s.n. merg
(in do beenderen van menschen en dieren).
Ook march.
moarch'bonke, s. mergbeen, -pijp.
moard, s. moord. —Prov. Der bliuwt
gjin moard forhoalen (al scille de
I roeken it útbringe). Zie forhoalen. —
Nou kaem de moart út, het geheim
lekte uit, (of) het ware van de zaak kwam
aan den dag. Vgl. ook moart.
moarddédich, -diedich, aclj. & adv.
moorddadig, wreed , afschuwelijk, geweldig.
— Dy kar rider bruit syn hounen
moarddédich. — Moarddédich flokke,
— frette, — sûpe, enz. Dit ook veel
oerdedich.
moard-, moardners-jier (spr. -oá-), s.
: n. moordjaar, het 63 e levensjaar : den stjerredemeaste
minsken (volksbegrip.)
— It lytse moardjier is it tritichste.
Vgl. Bmna, Vr. Fr. IX, 195.
moardner (spr. -oá-), s. m. moordenaar.
— Prov. By âlds hingen de moardners
oan 't krús, nou hinget itkrús
oan 'e moardners (krijgslieden).
moard'ners-ark, s. n. moordtuig. Zie ark
moardnersbinde, s. moordenaarsbende.
moardners-jier, s. n. Zie moardjier.
moardners-reau, s. n. moordgerei, -tuig,
(ook) moordenaarsbende. Zie reau.
moardners-waer, s.n. erg mistig weer,
waarbij men slechts weinige schreden vóór
zich uit kan zien.
moard-ridskip, s. moordtuig. M. Jorrits
, 17. Zie riäskip.
moard-seine, s. moordkuil: verboden
vischnet, — zegen met zeer kleine mazen.
moardsje (spr. -oá-), v. moorden. — T w a
tsjin ien (in den strijd, in 't gevecht) is
m o ar dsj en. — . . . de j en e v er, dy de
divel . . . átfoun het om ús . . . nei
siel en lichem to moar dsj en, R. ind
ï. 3 , 282'.
— Yen dca moardsje, overdr. zich
doodwerken, — doodelijk afmatten.
moar dsj en, s. verb. inspanning, zwoej
geus. — Mei alle moardsjen, met de
1 uiterste inspanning, II. Z., ïs. tuwsen, 32.

MOAltl). 171 MOARN.
— Nei folie ra o a rd sj en (wegens 't onstuimige
weer) k a m e n w y ... y u "e S p a e nske
sé, K. ind T. 2 HO 5 . — Mei in we info
1 ierappels dy snioarge niodderdyk
lans to kommen, dat is ïnoardsj
on.
raoardsjer, i; jlMermO'.'ra.
[Moarn als l c daardoor norsch bij 't opstaan en gedurende
den morgen. — Us lyts f ank e is altyd
d a n i g e re o a r n s k. — A s d e b oer j o u n 3
1 e t m e i i 11 j u i y n t b ú s k o 1111, d e 11 het
er moarns pyn y 11 'e kop, en den is
er sa moarnich as in beest.
moara-ier', adv. morgenvroeg , morgenochtend.
— Mo ar nier bytiid, morgen -
ochtend vroeg.
raoarnjoun', adv. morgenavond. Ook
m o a r n f oj o uu.
nioarnmi'ddei, adv. morgenmiddag. Ook
voor:
mo ar nn e iniidde i. adv. morgen namiddag.
Ook mo iirn t o iniddei. Vgl.:
moarn-oerdei', adv. morgenna middag.
moarns (spr. -oá-), adv. 's morgens, elken
morgen.
moarns'dau('we), s. morgendauw. — De
m o a rn sd au blinkt op 'e b û t erb 1 o mkos,
Hsfr. Xí, 1ÏÕ. Ook moarndauwe.
moamsgebet, s. n. morgengebed.
moarn'sük, moarnsk, adj. Zie moarnich,
moarnskoft, s. n. (de) morgenuren voor
het werk bestemd. Zie sl-oft. — Trije dagen
en in moarnskoft, iron. een blauwen
maandag, korten tijd.— Hy het trije
dagen en in moarnskoft yn 'e stêd
w enne, nou k i n e r s y n eigen moer st
a e 1 11 e t m e a r.
moarns-miel, s. n.moì:geninaal(ti)d). Sw.
187:5. Gl.
— lt moarns mi el molk e feu in
kou. Zie mU'1.
moarns-praet, s. n. moigeuspraak. —
il o a r n 3 p r a e t is g j in j o u u s p r a e 1
(z.d.j. •- Syn moarn spraet en syn
j o n n s p r a et k o m m e net o e r i e n , men
kan er niet op aan wat hij zegt.
lid der samenstelling en moamsslokje, -sûpko, s. n. morgen-
met den klemtoon spr. -oá-].
borreltje. Zie x/ol.ji', si'iplv.
moarn'brogige (spr. -ba-), s. morgenbo- moarnstjerre, s. (de) morgenster.
terham , ontbijt. Zie broyjc.
tnoai'ns-wirk, s. n. morgenwerk. Hsfr. IX,
moarndage, s. morgenschemering. aan­ •-U.Î; XI11. SI.
brekende dageraad. Zie ücvje.
moarntiid, s. morgenstond. -Fiif 1*1 r e
moarndamp, s. morgeudamp, -nevel. - - yn 'e moarntiid, R. in T. s , 2'- , 4A Ook:
lt Ij in 11 e 111 o a r 11 d a m ]i e 11 , dy si-il Ie
wo! oplúke, er komt geca regen MUI.
moarndauwe, s. morgendauw. Zie
ni'iùriisdati.
moarnich, moarnsiik , moarnsk, adj.
verdrietig bij 't ontwaken, niet fi'isch en
(del voormìdílag.
moarntiids-gláns, s. morgenglans. - - De
s i 11 n e . . . f o r s p r a e 11 e oer 't f j i 1 d
de 'm o a rn t i id s-gl fin s . W. D., Heani . 89.
rnoarntiids-rea, s. 11. morgenrood. Sw\
lb-V), ü-1: lüò'J, 68.
wumkes.nl

MOAKT. 172 MOD.
moart, interj., ook van ontsteltenis: moord.
— Moart! my n 1 ij en hetninein, G-.
J. I, 12. — Moart! ik stjer! G. J.
I., 32.
s. — Moart en brãn roppe. Vgl.
moartsje. — It wier in moart, 't was
verschrikkelijk, (ook) 't was een moeilijk,
inspannend werk.
moartdiedich, adj. Zie mourddédkh.
moartsje , v. moord roepen , overdr. hard
schreeuwen, een keel opzetten.
nioas (spr. oá-), s, n. mos. -- Oan 'e fiv
e r k a n t dêr 1 e i n e de s w a n n e n op
it se aft e moas, W. D., Heam., 90.
moassich, adj. & adv. muf, vunzig. —
In b ê d f e n moassich s t r i e , — in
moassige lucht. — Moassich brea,
— it brea smakket moassich, als 't
van muffe rogge gebakken is. Vgl. W. D.,
Utfenh., 42.
voor: morsig. A. Ysbr. (1808), 9.
moassich, mossich, adj. mossig, met
mos begroeid.
moat, s. moot. — In in o at fisk. — In
goede moat skylfisk, dêr is aerdich
beet oan.
moatte, v moeten. Ik moat, ik moast,
ik ha moatten, moattende, to moatten. Seliierm.
mote, hi moot. Zh. & Stadfr. mutte.
Elders ook matte, z. d. — Prov. As 't net
kin sa 't moat den moat it mar sa
't kin. — It het sa wêze moatten,
uiting van berusting of geloof in een onveranderlijk
noodlot.
— Dat bern moat hwet, moet zijn
behoefte doen. — Dy faem moat hwet
zij is zwanger.
— Moatten is twang, wel verzoeken,
niet gebieden.
moazegat, mûzegat, Hl. s. n. zakspleet,
een met geel zijden langet omzoomde opening
aan den voorkant in een vrouwenrok. Zie
bûsgat.
moazich, adj. Hd. moosiij, veenaehtig,
drassig. — Moazich lân, (ook) met mos
begroeid weiland. Hiervoor meer m o a s s i e h ,
raossic h.
modder, s. modder, slijk, aarde. Dy
gjirgert kriget net genóch e ar 't
er de müle t'ol modder het, eer hij in
het graf ligt. — Hy leit yn 'e s war te
modder, is dood en begraven. — Der is
wumkes.nl
modder oan 'e kloet, daar zit veel geld.
Zie Moet.
— Ik kom (u bezoeken) as de bargen
de modder op ha, wanneer alle wegen
en paden opgedroogd zijn. Dit kan ook beteekenen:
nooit.
mod'derbaeije, v. door modder en slijk
waden. — W y b i n n e 't m o d d erbaeijen
wol wend; midden yn 't lân sitte
wy w in t erdei o an alle kanten y n
w etter e n m o d d e r.
modderbaerch, s. eg. fig. voor: (een)
kind dat gaarne in modder en slijk woelt.
modderbarte, s. sleep, die men over't
grasland rijdt om de daarop gespreide kleiof
aardkluiten fijn te maken. Ook slypbarte
en mo ddersl e e p. Zie harte. Vgl.
r/reidbodde.
modderbult, s. aardhoop, — pi. model
er bul ten, inz. de op een grasland gereden
aardhoopjes, die men later uitspreidt.
modderdyk, s. aard- of kleiweg, — ter
onderscheiding van éen kunstweg. Vgl. klaeidi/lc.
modderfet, adj. vet als modder, zeer
vet. — Dy jonge —, dat hynsder is
modderfet (sa fet as modder). Vgl.
smoarfet.
modderheap, s. groote aardhoop.
modderich, adj. modderig, beslijkt. —
Modderige diken, wegen. — Modderige
foetten, schoeisel.
modderje, v. in modder of slijk wroeten
, slijkerigheid veroorzaken , (ook) met beslijkte
voeten in huis komen. — Net y n 'e
hûs op modderje, earst de foetten
ôf f e ij e.
het weiland verbeteren door er vruchtbare
aarde over te brengen. — Ik ha f en 't jier
gans oan 't modderjen west, mar
dat k o s t e t j i 1 d.
het water troebel maken om snoek te vangen.
Ook snoekejeije.
Vgl. hi-, for-, tjnmodderji'.
modderkarkje, v. modder (vruchtbare
aarde) met een kar op het land brengen.
Vgl. ìevdkarlcje.
modderklute, s. aardkluit. ld. VI, 49.
Vgl. ierdUoitte.
modderride, v. vruchtbare aarde over
het weiland brengen. Vgl. ierdride.
modderskipper, s. m. schipper, die kiei

•\ÏOI>. 178 MOET.
narde aanvoert voor houder.-, van wei- of
graslanden.
moddersleep, s. moddersleep, ter fijnmaking
van over het grasland gestrooide kleiaarde.
Zie modderbarte.
modzich, mudzich, adj. loom, vadzig,
lusteloos tengevolge het zoele weder.— F en
i t mylde waer wirdt men modzich.
— Modzich waer, vochtig en zoel weder.
modzichheit, modzigens, s. loomheid.
— S y n modzich heit w a e r d b a e s . . .
en hy foei yn 'e sliep, Hsfr. III, 162.
— ld. XIV, 49.
moed, s. moed. III. moe. -- IIy fielt
syn kreft, hy fielt syn moe d, v. Blom,
Bik., 99. — Hy gong ermei moed op
yn. — Great f en moed en died, G.
J. I. 48. — Al myn moed is my onts
on k en, G. J. 1, 12. - - De moed si t
him yn 'e hakken, 't hart zit hem inde
schoenen.
— Ik ha der wol moed op , goede hoop.
— Ik h a d e r s w i e r e moed oer, zorg.
— Nou kom m e w y w e r hw e t o p m o e d,
op 't verhaal, zijn uitgerust en verkwikt. —
Wy ha wer ús moed, onzen zin, Edelm.
— Hja het lij ar moed net, is niet goed
te moede, slecht gehumeurd. — Ik ha dêr
niyn moed net oer, ben er ontevreden
over. — Vgl. heech(hoof-)moed.
moed, s. il. gemoed.—It moed wirdt
my fol, 'k wordt• o verkropt van aandoening.
— Do kae m it hege moed by hj ar
op, zij werd aangedaan, R. iud T. 2 , 257''.—
Zie gemoed.
moed, s. (het) gevoelige leven in het
vleescli. — In rib dy op 'e moed s n ein
is, makket in bul te kin sten. B. 289.
moed, s. moet: indruksel , merk. — Om
it slotgat fen dat kastje hinne sit
i t hout fol moeden, t r o e h 't m i s s t e lelt
e n mei de ka ei.
moeden, (ook) de sporen van de steken
eeuer naald. — Dêr het it naeid west,
me kin de moeden y e t sjen.
moederlik, adv. in: M o e d e r 1 i k a 1-
1 i n n e, moederziel alleen , — m o e d e r 1 ike
neaken, moeelernaakt.
moed'fearren, s. pi. (de) krullende staartveeren
van sommige mannetjes-vogels (hanen
vooral en woerden).
overdr. voor: moed. — Hy lit de moed-
'•• fciirron falie, — hingje, -- sinke.
\ voor: fierheid. — De moedfearren
( ontfalle him, hy is de mo edf e arren
I k w y t, ook: hij heeft geen geld meer om
i veel kromme sprongen te maken.
moedgripe , v. moedvatten.— Hy grypte
gau moed, Hsfr. III, 72. — Me scoe
der wrachtich yn forslaen, sa min
; boerket it, mar m e n m o a t m a r w e r
'. moedgripe.
[ moedich, adj. moedig: welgemoed, opgewekt.
— Moedich op 'e tried. —Hja
| li â ld de op fen skriemen en waerd
; moediger. — Net malle moedich
í kaem er thús, Hsfr. V, 185.
tierig. — De f r u e h t e n, veldvruchten,
s t ean moedich.
paarzuchtig (van mannetjesvogels).
moedigens, s. opgeruimdheid; opgewektheid
, fierheid, tier; paarzucht. Zie moeãich.
moedsuin, adj. moeizaam, vermoeiend.
— M o e d s u m w i r k , afmattende bezigheid,
wumkes.nl
(ook) bemoeiingen, die weinig gewaardeerd
worden.
moedwille, s. moedwil, in den zin van:
opzet. — Datheatmei moed wille dien.
moedwil'lich, adj. opzettelijk, met voordacht.
"Vgl. willemoeds. Zie moedwille.
moeije (spr. mûoije), s.f. vroedvrouw. Zh.
— Dy f a e m wirdt in m o e ij e , een dikke
tante. Stfr. dikke moeke. A. 612. —
In aerdige moeije, een zonderlinge
vrouw.
voc. vriendelijk of vertrouwelijk tegen een
bedaagde vrouw. — Ho gie t it y e t mo e ij e?
— H w e t s i z z e j o , m o e ij e '? A. 430.
moeije, v. spijten, treurig stemmen. —
11 moeit m y t i g e , L y a , d a t a t d y
mo'aije kùm stikken bruid lies te. —
11 moeit my, dat ik myn rogge to
gau forkocht ha, dêr ha 'k skea fen.
— Kekke acoe by ús útfenhûs komme
en nou is se siik wirden, och,
liwet moeit my dat.
berouwen. — 11 moeit my dat ik
omke lést o an dien ha mei myn st egens.
moeien, bemoeien. — Dêr heston dy
net mei to moe ij en, mee in te laten.
moeien, vermoeien. — 't Is de moeite
net yens eagen der mei to moe ij en,
er naar te zien, Hepk., Adv.

MOEI. 174 MOF.
Vgl. Lìmoeije.
moeike (spr. -ûoi-), s. f. moei, tante ; stiefmoeder.
- • De bom s i z z e f o 1 i o t i i d s
moeike tsjin lij ar stieinoer. Vgl.
moaike.
moeikesizzer, s. eg. neef of nicht, kind
van den broeder of zuster eener vrouw.
moeilik (.spr. -ûoi-), a Ij. aangedaan , bedroefd;
treurig. — Hja wirdt der moeilik
feu, sa s o a r g e t se f e n mem ô f.
— Sa jong al yn 't grêf, dat i.s al
moeilik. — Sa 'n moeilik út-cin, IJ.
II, 39.
moeilikens, s. aandoening, droefheid,
treurigheid. Zie moeilíl:. Ook :
moeil ikh e it, s.
moeite (spr. -ûoi-), s. moeite : twist, krakeel.
— Wy h a dêr al h w e t moeite
o m li a w n. — Ik h â 1 d f e n g j i n moeit e.
— 't Hert is dûb e 1 d , f a 1 s k en krom,
Ij H j i t f o r t o a r s t n e i moeite, G. J. I,
59. —Moeite en drokte, lasten inspanning.
— Der komt in t i i d, . d a t a 1 ú s
moeite en pin e in ein nim t, G. J. I, 63.
moek-, mûklisten, s. pi. geheime listen.
— De man, d y uin m u z y k y n h i m
s e 1 s het . . . is yn steat ta forried,
moeklisten en roovjen, R. P., Keapin.,
104. Vgî. mák in to-mûk.
moer, s. f. moeder (niet door de kinderen
, maar alleen door derden gezegd). —
H e s t e wol t w a d r í p p e n w etter 1 íker
sjoen as dat b ern e n sy n mo er ,
A. Ysbr. (1861), 19. -- Prov. De iene het
sin oan 'e moer en de o ar e oan 'e
dochter. Zie dochter.
minachtend: — Dyn moe r wier e k n e t
s a 'n besten. — De d i v e 1 en s y n m o e r.
voor: het oud (van een dier). — Il y
sj ucht as in skie p dat (as in s kieppetyk
dy 't) syn moer bjuster is,
bedremmeld, verlegen.
in : Moer noch ui i n s k e. — W y w e nje
pûr op 'e romte, men sjucht dêr
moer noch minste. — R. ind T. 5 , 'ì h .
Vgl. skoaii-, stiemoer; fjoemoer; ôddemoer;
•weesmocr.
G. J. e. a.: mo ar.
moer, moar, s. f. in den voc. Fra. m'amie,
moedertje, vrouw. — 'k Scilhwet i t e ,
moar, yt mei, 6. J. I, 10 e. e. passim.
moer, s. moerschroef. — overdr. Dat
wumkes.nl
s i t op in k \v e a m oer, die zaak is niet
goed opgezet. — It wirk la ei op in o ar
moer, 't was er anders mee gesteld.
—- It is ien moer, 't komt op 't zelfde
neer.
moei', s. drassige, veeiiachtige grondlaag.
Vgl. moar.
moer'-ailitme, adv. moederziel alleen.
Vgl. mocderUk.
moeras', s. n. moeras, ook vooral voor:
moer, slijk, modder. — 't Is lij ir ien en
al moeras, vol weeke modder.
moerassioh, adj. moerassig, slijkerig.
-- It paed is hjir bare m o era ss ich.
moer'beibeam, s. moerbeziebooiii.
moerkaei, s. sleutel om de schroef van
een moer los of vast te draaien.
moerkop(hynsder), s. (n). paard dat een
zwarten kop heeft en overigens anders van
kleur is. Seli,, MS., 32. Eig. moar kop =
moorkop.
moers-goed', s. n. moedersgoed, erfdeel
van moederszijde.
schertsend: muìtebria. — Het dy faem
j i 1 d ? 11 j a h e t t o m i n s t e n m o e r s g o e d !
moers-tasl, s. moedertaal. — IIy het
ín jier onder tsjinst west, nou kin
er s y n m oer s-t a e 1 ïietme a r s p r e k k e.
Vgl. nwiíiìnetaeì.
moesje, v. Eng. to rnuae, peinzen, mijmeren,
muizenissen in het hoofd hebben.—
Jy giene it hûs op en dei, moesjend
e e n s w i e r suchtsjende, R. P.
moete, v. ontmoeten. Ik moet, ik moette
(niette) , ik ha moet (met). Zie niette,
moetel, mûtel, adj. poezel; poezelig,
mollig. — M y n 1 j e a v e m û 11 e jonge,
R. ind T. z , 2'. — In Ij e af en moetel
famke, v. Blom, Bik., 54.
moezje (spr. -ûo-), v. Eng. to moisten,
morsen met water. — It waer moezzet
s a h w e t o m, is afwisselend droog en regeni
achtig.
'. mof, s. mof, (ook) handschoen. Vgl. want.
I mof, adj. umf, (ook) maf, loom, een
beetje onwel.
; moffel, ,s. slag, duw. — Ast dy net
stil hâldste krigest in moffel. —
Hsfr. I, 18; VIII, 242.
\ moffelje, v. behendig en onbeuierkt iets
; uitvoeren of wegnemen. — Hy moffele
i hjir en dêr in stikje divelsdrek op

MOF. 175 MOLK.
*e koaltsjes, II. ind 'IV, 150'. — Ik liie
to-m uk in pear ierdappeîs út 'e pôt
in off el e, A. 15., Jounpr.
— Dat jy dy twa willemkes der
by rnoffele ha, er onbemerkt bij gedaan
hebt, Hsfr. III, 147. — Ut'e wei m o ffelje,
wegstoppen.
heimelijk dooden. —Den scille se sizze,
dat Keimpe him rnoffele het, R.
ind T. 2 , 78*.
mof'f espraek, s. moffentaal, vreemde
taal, die men onbehaaglijk vindt. H. ö., Telt.,
14.
moffetoer, s. (een) moeilijk werkje , (ook)
een lastig reisje bij onstuimig weer, 't zij te
voet of anderszins. Ook p o e p e t o e r. Zie
loei:
móge, môgel, s. houtmolm.
môgele, adj. vermolmd. — M ô g'1 e s t a mnien,
L. in W., 457. Vgl. formôgelji:
môgelioh, adj. Zie môgich.
mogelik, adv. Zie moogtik en múlk.
môgelje , v. Zie môgje.
môg'gatsje, s. n. gaatje door den molmworm
in 't hout geboord.
moggel (spr. -ó-), s. f. dikke vrouw; dik
poezelig kind. — In tsjokke moggel
fen in moeije, R. ind T. 2 , 242'. dim. moggel
tsj e, m o gg elke.
môgich, adj. molmachtig, vol molmga- \
ten. — In môgige laedtafel, Bijek. ì
1877, 45.
môgje, môgelje, v. molmen (van hout).
Vgl. formògje.
moike, s. f. Zie moeike.
mok, s. eg. zekere zeevogel, soort meeuw, i
Vgl. mallemok, sèmok. j
mok, s. eg. domoor, stommerik. — Dat j
praet mar ût 'e hichte en 't is doch j
in earste mok. A. 595. I
mok, s. roosachtige ontsteking aan de
pooten van een paard, — waarbij een scherp
vocht uitvloeit. Teyens ook: d r o e g e m o k.
Vgl. raspich.
mok, s. blikken drinkvat, in den vorm
van een liter, bij varenslui in gebruik. Amel.
ook: blikken drinkbakje voor kinderen.
moker, s. moker (zware ijzeren hamer).
mokke, v. mokken, in stilte pruilen over
ingebeelde of voorgewende onaangenaamheden.
mokkel, s. f. moggel. Zie moggel.
!
mokkart, s. eg. naargeestige pruilcr. —
Itis 8-. n stille mokkert, die altijd
ontevreden is.
moksel, s. mossel. — pi. moksels.
Hl. mokselen.
mok'selbank, s. mosselbank. Hl. moksel
e b a n k.
mokselhout, s. n. brandhout, dunner of
meer ongelijkmatig gekloofd dan telliout.
mokselje , v. in : It wette r siedt dat
it mokselt (as moksels), kookt met geweld.
Zie siede.
mokseljild, s. n. kleingeld, allerlei pasmunt
door elkaar. Forj. 1892, 126.
mokselskulp, s. mosselschelp.
moksis, s. eg. druiloor. — In slûge
mok sis, een slaapkop. Vgl. mok.
mol (spr. ò) s- in uitdrukkingen als: — Tol
en mol, tol en verdere onkosten. —Hwet
koste t it asjy m y mei in weintsje
nei Drachten bringe'? Fiifgoune,
mar den moatte jy tol en mol bit
el je.
— Tollen en mollen, (ook) belastingen
van allerlei aard.
mol, adj. mul (van zand).
mol, s. eg. mol. —Sa blyn as in mol,
G. J. 1, 54. Zie molwrot.
mol'blyn, adj. blind als een mol, stekeblind.
R. P., Jouwerk.
molboerd, s. n. groot schepbord voor het
opnemen en verplaatsen van aarde. Zie moudeboerd.
mol-, mollebult, s. molshoop. Ook m o l(s)heap.
mòlder, Hl. s. middeldeur, deur, waardoor
men uit het voorhuis naar het achterhuis
(de koestal) gaat. Â. 241.
môlk'-aed, s. melkmouw, platte bak,
•waarin bij den boer de melk te roomen wordt
gezet. Zie aeä.
môlk-amer, s. melkemmer, emmer voor
melk, die men bij de maat verkoopt of uitvent.
môlkboat, s. bootje waarmee men overvaart
om de aan den overkant van 't water
grazende koeien te melken.
môlkblok, s. n. soort zitbankje voorden
melker. Lex. 402. Zie melkskammel en toelle.
môlkboeren, s. pi. melkboeren. A. 471.
Zie greidboeren.
môlke , s. melk. Hl. in o alk e. Wkm.
wumkes.nl

.MOLK. 176 MOLK.
moolke. - • Poniiny soit, us lân rínt
oer f en môlke en huning, en pastoarske
bakt p ank o eken y n oalje.
B. < r >45. — Ds do 111 iny j o w t in go ed
miei m ô 1 k e, m a r h y s k o p t d e a m e r
wol ris om, hij preekt heel mooi, maar
leeft soms berispelijk. — H y n s d e r s jouwe
tinne môlkc, weeUlepaarden voegen
een huurboer niet. B. 139. — Môlke f en 'e
s war te kou, iron. water, door de melk
gedaan. —In minge 11 sj e môlke is g au
forpegele. Zie forpcgeljc. — De môlke
o pluk e, — ophâlde, de melk terughouden
(doet een meikdier soms als liet door een
onbcdrevene gemolken wordt). — fig. Hja
koe de môlke . . . net wer o\> 1 û ke,
haar gegeven woord niet terug nemen, R.
ind T. 2 , 115".
môlkedrinke, v. melkdrinken, inz. een
kopje gekookte anijs-, salie- of chocolademelk
met suiker, enz. onder gezellig, huiselijk
samenzijn gebruiken. — Wy scille
j o u n môlkedrinke.
môlk(e)keal, s. kalf met melk gemest.
molken (spr. -ó-), s. n. het gemolkene :
melk of room die men te runnen zet, om
daarna te worden gekarnd. Hl. m o al ken.
— It molken i-s roan, geronnen , gereed
om het te karnen. A. 439, 44G. — It molken
wol net r i n n e , niet rijp worden voor
het karnen. B. 21. — It molken is forroan,
te veel geronnen, en daardoor ongeschikt
om te worden gekarnd. Zie forrinne.
môlk-en-bak', s n. beschuit in melk gebrokt
, gekookt of' ongekookt. — H y m o a t
y n 1 ij o m ô 1 k onb ak t o w e ak om h we t
út to tin en, iron. van een mager persoontje,
Wiers. f.M.J., 27. Ook m ô 1 k e n t wi e bak.
môlk-en-bìoed', substantivisehe uitdrukking
: nielk-en-bloed. — In kleur — , wangen
as m ô 1 k e n b 1 o e d , blank en blozend.
môlkenbloeden, adj melk-en-bloedkleurig
, rosé en wit. — Môlkenbloeden d o ek
e n.
môlkenbrij', s. melkbrij.
mol'kenfet, s. n. Zie moìkcntiiie.
môlkengroat', s. n. gekookte gort in ongekookte
melk.
môlkengroattenbrij', s. melk en gort
te zamen tot een brij gekookt.
†morkenhûs , s. n. Zie molkenkeamer.
molkenkeamer, -kelder, s. melkkel-
wumkes.nl
der, waarin do melk staat te koelen en te
roonien. — In brodze stront foar de
molkenkeamer t s j i n 'e t s j o e n s t e r s.
A. 21. — Sch. MS., 9. — Sa wolkom as
de kat yn 'e molk enkelder.
molkenkrûd , s. n. (een) kruid dat in de
te karnen melk wordt gedaan om de boterafscheiding
te bevorderen. R. ind T, 3 , XXVI'.
môlkenmoallenbrij', s. melk met meel
tot een brij gekookt. Vgl. bûkforwiel.
molkenspier, a., -spit, s. n. stok, die
men in de te karnen melk zet, om te zien
of ze voldoende geronnen is. Zie bij Jcoetxehout.
mol'kentine, s. vat voor de te runnen
melk. Ook mol'kenfet.
môlkentwie'bak, s. Zie môlk-en-bâk.
môlkenwet'ter, s. melk en water (als
drank). — In glês molken w et te r.
môlkenwiggenpan'koeken, s. pi. zeker
gerecht, waarop de boer zijn werkvolk
wel onthaalde na afloop van den hooioogst.
A. 286.
môl'ke-ôfskeppe, v. in den mond van
bakkers en huismoeders: afroomen. Zie
reamje.
môlk'flesse, s. melkflesch: zuigfleseh.
môlkgêrs, s. n. soort weidegras, waarvan
de koeien veel melk geven. Zie bûtergírs.
môlkjild, s. n. geld dat men voor de
melk ontvangt. — Sijke hâldt it môlkj
i 1 d a p art o m t o witten h w e t se út
de kou m ei tsj e.
môlkjok , s. melkjuk. Zie juk.
môlkkanne, s. groote koperen melkkan
van den melktapper, (ook) kan om de melk
in op te nemen.
môlkkantsje, s. n. roomkannctje behoorende
bij een thee- of koffieservies.
môlkkarre, s. kar, waarmee de bussen
met melk bij do boeren worden opgehaald
en naar de zuivelfabriek vervoerd.
môlkkoelderij', s. koelplaats, waar de
pas gemolken melk in koud water wordt
afgekoeld.
môlk'kop , s. melkkom, bij koffie- en
theedrinken gebruikt.
môlkleppel(tsje), s. (n.). roomlepel van
zilver, tin, pleet of blik, om melk in de
koffie of thee te doen.
môlk-lij, s. lauw-warm, als pasgemolken
melk. — Pap for in se are skonk moat

'MOLK. 1 [77 soit.
net hjit, mar sahwet inô 1 k-1 ij.Vgl. R.
ind T. 2 *mom'kape, s. masker. E. W.
, 97".
moininelje, v. mommelen, kauwen zon­
môlkpaed, s. n. pad naar het weiland, der tanden, zooals oude lieden en kleine kin­
waar de melkkoeien grazen.
deren. Sw. 1876, 7.
môlkpiip, s. glazen buisje , dat men , om mom-oansicht, s. n. momaangezieht.
er door te melken in den tepel steekt, waar mompelje, v. mompelen, morrend en
iets aan hapert.
onverstaanbaar in zieh zelven spreken.
môlkpleatske, s. n. nielkerij, melkboer- monarch', s. m. bastaardw.: monarch.
derijtje.
— In greate monarch, een groot heer,
môlk-ride, v. de melk voor de boeren met aanmatigend persoon.
kar of wagen naar de fabriek brengen. mondei, Schierm. enTersch. s. maandag.
môlk-rider, s. m. die de melk voor de Zie moanäei.
boeren naar de fabriek rijdt.
†mondskip, s. n. momberschap: voogdijniòlksiiiten,
s.pl. melkcenten , geld dat (schap). — Hy kaem út it mondakip,
men voor de dagelijks opgenomen melk be­ werd mondig. — Hy waerd út it mondtaalt.skip
staet, de bevoegdheid als voogd werd
môlkslabber, s. eg. iemand die gaarne hem ontnomen.
melk drinkt.
monen, s. pi. manen van een paard. Halb.,
kind, dat reeds lang gespeend moest zijn, N. O., 297. Zie moannen, moanjes.
maar nog gedurig de borst krijgt.
monter, adj. opgeruimd, welgemoed.
soort nachtvlinder. Henndl. reamslab- monts, s. (m.). monnik. Zie mûnts.
b er. Hl. raiuislabber, aeibryngster. mont'stik, s. n. mondstuk; pijperoer.
— Ook tsjoenster, z. d.
monstikfluit(e), s. fluit met mondstuk,
mòlkstap, s. zoodanige pas als waarmee — ter onderscheiding van een dwarsfluit.
iemand loopt, die twee volle emmers melk mooglik, adv. mogelijk, misschien. —
aan een juk draagt, zonder te storten. Dat is wol mooglik, — mooglik wol,
môlkstikel, s. sonehus arvensis, melk- misschien wel. Zie mûlk.
distel.
mooglikheit, s. mogelijkheid. — De
môlksuclit, s. zucht in het jadder (uier) mooglikheit bistiet, dat soks bar­
eener melkkoe: zogverplaatsing bij de vrouw. re scil. —Dat kin by gjin mooglik­
môlktaper, s. m. melkboer, melkverheit, — by mooglikheit net, 't is niet
kooper langs de huizen.
mogelijk , 't kan niet.
môlktobbe, s. melktobbe, bij den klei­ inooije, Schierm. v. maaien. Zie meanc.
nen boer dienst doende als kaasketel. Zie mop, s. eg. Zie mophoun.
tsiistsjettel.
mop, s. & collect. mop, moppen: groote
môlkwein, s. wagen van den m eikrij­ soort tichelsteen. — Bonte —, giele mop.
der naar de fabriek.
mop'houn, s. eg. mopshond. — Prov. It
mol'lebult, s., -falie, s., -fanger, s.m., giet sa gau as in mophoun in hyns-
-fel, s. n., -gat, s. n. Zie de Enkelwoorden. der opfrette kin, zeer langzaam. — In
inollelioun, s. hond op de mollenvangst mophoun kin wol in hynsder op-
afgericht.
frette as er der mar tiid ta het.
mollerid, -ril, s. n. (de) gang van een mol Ook mopsishoun.
door den grond, op een bouwland dikwijls moppen, s. pi. soort koekjes (bekend ge­
aan de oppervlakte zichtbaar. — 11 f j û r bak).
bôget yn broeijend heaom as mol- moppen, s. pi. overdr. voor: geld. — Dy
leridden. B. 147. Zie rid.
liû ha moppen.
mollestirten, s. pi. mollestaarten, overdr. mopsishoun, s. eg. Zie mophoun.
zekere grassoort, wegens den vorm en de morf, murf, adj. murw, zacht. — Mor-
kleur der aren.
ve tonder, zacbte, gemakkelijk fijn te
mols'heap, s. molshoop. Zie mol(ìe)bult. wrijven tondel, Salv., 57.
mol'wrot(ter), s. eg. Hd. Mauhvurf, tal­ morvje, v. zacht —, week worden; tot stof
pa e.uropea, mol, molworp. Ook kortweg mol. vergaan. — Hwer Krystus dead
12
en
wumkes.nl

MOS. 178 MOT.
li e 1 o e r w o u n, d ê r mori'et s y n (des
kruisvaarders) gebient, Sal\'., 57.
mòs, Hl. s. n. mos. Zie mis.
mos, s. n. mos. Zie moas.
mosk (spr. -ó-), s. eg. passer domesticus,
musch. dim. iiioskje.— Hy formakket
him mei in deademosk, vleit zich met
een bedrieglijke hoop, bouwt luchtkasteelen.
— Hy formakket him as de moskj
e s y n 't s â n.
— Lyt.se mosk, vleiwoord: kleine lieveling.
Vgl. †jild-, reid-, riugmoslc.
mosk'-aei, s.n. mussehenei. —Pro?. It
moskaei fan ge en 't goozze-aei (z.d.)
o n t k o m m e 1 i 11 e.
moskef lap(pe), s. musschenval (door kinderen)
van baksteenen opgesteld.
moskegat, s. n. gat in een muur, door
mussehen in den wintertijd vaak tot nachtverblijf
gekozen.
moskenêst, s. n. musschenest. dim. pi.:
moskenêstj es, ook voor: het haar in
de okselholten der armen van een mensch.
moskeprikje, s. n. het in twee in elkaar
sluitende deelen gekorven stokje onder de
klep van een musschenval.
moster, s. mostaard, mosterd. — II a u w e
moster, ongekookte mosterd, ter onderscheiding
van: mosterdsaus. — Der is sa
folie moster to meallen, fig. zoo veel
drukte , — zaken. — Moster nei de m ie 1tiid.
voor: mutsaard (brandstapel). — To m o ster
en to leage. Zie leacli.
— Hy wit wol hwer 't Bartele de
mosterd hellet.
— Troch de moster helle, flink aangezet
(tot werken), gehard in den strijd des
levens.
mos'terfetsje, s. n. mosterdvaatje.
mosterjonge, s. m. loopjongen voor het
verrichten van allerlei boodschappen.
minachtend voor: heereknecht.
mosterkoegel, s. zware ijzeren kogel,
dien men snel doet roiidrollen in een grooten
nap, om mosterd te malen voor huiselijk
gebruik, alsmede op de schepen voor de
groote vaart.
mosterkôp , s, mosterdnap. Vgl. het voorgaand
art. Zie kop.
mosterleppeltsje, s.n. mosterdlepeltje.
mosterlokje, s. n. mosterdpotje. Zie lokje.
wumkes.nl
| mosterman, s. m. mosterdverkooper.
! mostermantsje, s. n. voor: onbeduidend
persoon.
mosterdmealder, s. m. mosterdmaler
en -verkooper. Skûralm. 27,'V, 1888.
', mostermealle, v. mosterdmalen, met een
handmolen of met den 'mostcrdkogel.'
mostermounle, s. mosterdmolen.
mosterpantsje, s. n. aarden pannetje om
mosterdsaus in te koken. Ook mosters
tipp a n t sj e.
mostarsied, s. n. mosterdzaad. — De bouboeren
op 'e Klaei hou we yn 'e lêste
jicvren wol ris mostersied.
mostersleef(ke), s. (n.) houten lepel om
mosterdsaus op te scheppen. Zie sleef.
mosterstip, s. n. mosterdsaus. — Ierdappels
mei f e t en mosterstip, gewone
arbeiderskost in Friesland.
mosterstippantsje, s. n. Zie mosterpantsje.
mot, s. tinea pelUonella, kleerenmot. —
De razen e mot. iron. slijtage in Weeren.
mot, in : I m m e n of e a t y n 'e mot
ha, doorzien, begrijpen (in ongunstigen zin).
Vgl. mat.
mot, s. n. turfmolm. — It mot komt
y n 'e b r j i 11 e n , Hol!, er is de mot in, de
zaak is bedorven. Ook: groote jongens verschijnen
in een mannengezelschap. — As
greate k e ar els firn e Ij e komt it mot
yn 'e brjitten. — As 't mot yn 'e britten
komt, den meije de turven wol
op 'e rin gean, als onbeduidende personen
't mee willen weten. mogen de anderen
zich wel terug trekken.
— Der is mot om 'e teannen, Holl.
dak op 't huis, er zijn bespieders. — K. A.,
Buike, 3. — Der rint my altyd safol-
1 e mot om 'e teannen, ik heb vele kinderen
, die mij beletten alles af te doen wat
ik wenschte.
mot, motte (spr. -ó-), s. f. zeug. — In
f o a 1 e mot, dragende zeug, — inmotmei
bigg en.
triv. of scheldend voor: dik of lomp persoon.
— In grouwe mot fen in faem,
— fen in jonge. — In greate motte,
voor: een groote boer, ff. Gr., 35.
mot (spr. -ó-), Zoh. s. inktvlek. — In
mot op 't skrift. Zie motsje.
mot'baercli, s. eg. morsebel.

'MOT. 179 MOUN.
mot'flinter, s. mot (als volkomen insect).
motgat, s. n. mottegat, gat door een mot
gemaakt.
mothek, s. n. glasrek, waarop door den
glazenmaker liet vensterglas wordt gedragen.
Zie gìcshikke.
mothok, s. n. hok, waarin de bakker
brandstof, hoofdzakelijk turfgruis , bewaart.
A. 508.
mots (spr. -ó-), s. Holl. mats: slag, slagen.
— Pas op, ik jou dy in mots.
— Hy krige wakker mots. Ook muts.
motse,mutse, v. afranselen. — Ik scil
d y m o t s e.
motsje, v. door de mot verteerd worden.
Oarreheit h i e wol k 1 e a n , mar . . .
se laeijen yn 'e kast to motsjen.
motsje, v. met turfmolm de naden van
oude sluisdeuren dicht maken aan de zijde
waar het water er tegen aandrukt, (ook) de
naden van een oud schip dichtmaken, terwijl
't op het water ligt. Vgl. Hûs-hiem
1889, 139.
motsje (spr. -ó-), v. morsen, vooral met
water of andere vochten. Ook : — M e i i nket
motsje, vlekken maken. — Hy motte
t sah w e t op it pompier, maakt krassen
en krabbels inplaats van leesbaar schrift.
— Vgl. bimotsje.
motsje, v. motregenen. — It mottet
s ah wet, er valt een fijne stofregen. Zie
stof reine.
motsk, adj. mottig (van het weer). Vgl.
matsk.
mottich, adj. mottig: door de mot beschadigd
, fig. door de pokken geschonden.
mottich, adj. mistig, nevelig.
moud, adj. zacht (van het weer). — It
wier moud waer, de wyn wierom,
mar 't wier ien fen dy winters, dy
't mei alle winen froast jouwe, R.
ind T. 2 wen, het wordt zomer. — Prov. Dêr de
h ea re n ride dér stout de moude.
mou'dekrûpers, s. pi. scheldnaam voor
die van Arum , (ook) voor die van Kimswerd.
moudich, adj. stoffig, bestoven. — D r o e c h
en moudich, ld. IX, 56. — De wei dy
wirdt der droech en moudich nei,
Hulde II, 246. — Moudige skoen, Hsfr.
II, 230.
moudsje, v. zich in het stof wentelen.
— De hinnen—, de mosken moudsje.
moukes, s. pi. mouwtjes, bepaaldelijk:
jaksmouwen, reikende tot den elleboog, behoorende
tot de kleederdracht der vrouwen
in de laatste helft der 18° eeuw.
mou-, mouwekrûpers, s. pi. in't alg.:
scherp-baardige gras- of korenaren, die met
het benedeneinde in de mouw gestoken, zich
bij elke armbeweging iets naar boven werken
, — meer in 't bijzonder: gerst en muizengerst
(grassoort).
moul- (in samenst.), movle (spr. -oo- of
-oe-), s. molen. — Prov. Dy 't earst oan
, 'e m o u 1 e k o m t, mealt earst. Zie mounle.
j moultsje, s. n. molentje. — Hy rint
| mei moul tsj e s, hij is in de war, schijnt
| niet wel bij 't hoofd. Zie momitsje.
moun (d)(spr. -oo- of-oe-), s. Oudfr. mond,
mond, opening, ingang van sommige voorwerpen.
— De moun fen 'e oun, — fen
'ereinwettersbak.
moun-, mouldykje, v. een molen- of
polderdijk herstellen.
moune, s. molen. Zie mounle.
mounich, adj. mondig, meerderjarig.
grof en aanmatigend. — In mounigen
h o n t, brutale kerel.
rap of stout met den mond. — Dou biste
sa mounich, ik hoef mei dy net
to bigjinnen. — Bern binne»j ani k
mounich tsj in hjar âlden, —jouwe
, 402».
hjar âlden in mounige mûle, een
moud'boerd, s. n. voertuig met twee of neuswijs of bits antwoord.
ook zonder wielen , dienende om ergens aarde mounigens, s. mondigheid. Vgl. mounich.
te scheppen en die elders uit te storten, ten mounle (spr. moele, moene), s. molen.
einde oneffen land effen te maken, — vroe­ — De mounle stiet netto wyn, fig.
ger ook om kleiwegen in orde te maken. de kinderen zijn niet graag (bij den maaltijd.
Ook m o 1 b o e r d. 't Bildt m u 1 b o a r d. — De mounle giet troch de fang. Zie
moudboerdsje, v. met het 'moudbord' fang. Vgl. moule, moune. Vgl. hout-, Uk-,
werken. B. 339. Zie voorgaand art. hofje-, mosier-, oalje-. pel-, rog-, semintmounle;
moude , s. stof, fijne kleiaarde. 't Bildt tsjernmounle; tcettermounle; ko2>-, mäntsmounle.
mul. — De moude bigjint to stou­ mounle-as', s. molenas. Zie as.
wumkes.nl

"MOTTN. 18Ö 'Sriíí'.
mounle-bak, s. bak van een watermolen.
mounleboerd, s. n. windbord aan de molenwieken.
Zie boerd.
bord (óf keerzijde van een dambord met
!
teekening) voor zeker spel, in 't Friesch
:mounlje (z. d.) geheeten.
-mounledyk, s. molen- of polderdijk.
mounlefang, s. molenvang. Zie fang.
mounlefeart, s. vaart naar een korenmolen.
mounlehekken, s. pi. (het) dwarsliggend
latwerk op de molenwieken, waarover
de zeilen gespannen worden. Vgl. seamen.
mounlehiem, s. n. molenerf, plek waarop
een koren- of andere fabriekmolen staat. Vgl.
mounlepôle en -wier.
mounlehûs, s. n. huis bij of onder een
korenmolen, gewooniijk de woning van den
molenaar.
mounlehûs', s. n. (het) onderstuk van een
kapmolen.
mouiile-ier, s. kom of boezem, waarin
het door den molen uitgestorte water wordt
opgevangen, dat door een leiding verder naar
de algemeene vaart wordt afgevoerd.
mounlekop, s. molenkap. 'Zie kop.
mcunle-leye, s. sloot of kanaal, waardoor
het water den molen wordt toegevoerd.
mounlepaed, s. n. pad of oprijweg naar
een korenmolen.
moun'lemakker, s. m. molenmaker.
mounlepôle, s. (het) met een sloot omringde
plekje gronds, waarop een watermolen
staat, vaak iets hooger dan het omliggende
land, — daarom ook mounlewier.
mounler, motmder, s.m. molenaar.—
Hwerom sjoeht de mounler troch
de gatten? Antw. Omdat er troch 't
hout net sjen kin.
mounlering', s. (het) door een paard rondgedraaide
groote kamrad in een karnmolen.
Vgl. tsjernmounlerìng'.
mounler-in'ne, s. f. molenaarsvrouw. Vgl.
mounlerske.
mounleroeden, s. pi. molenroeden.
mounlersfeint, s.m. molenaarsknecht,
schertsend voor: de wind. — Pas op! de
mounlersf e int tikket oan't finster,
waarschuwend tegen een kind om het 'zoet'
te maken.
mounlerske, s. f. molenaarsvrouw. Ook:
mounlerinne.
wumkes.nl
mounleseilen, s. pi. zeilen op de molenwieken
gespannen om ze meer wind te doen
opvangen.
mounle-skeprêd, s. n. scheprad van een
watermolen, waarmee het water werd uitgeschept.
Komt zelden of nooit meer voor:
tegenwoordig is de schroef algem. in gebruik.
mounlestien, s., -stiennen, pi. molensteen(en).
mounlestirt, s. molenstaart, achteraan
den molenkap bevestigd, om den molen naar
den wind te zetten.
mounlewier, s. Zie mounlepôle.
mounlewyn, s. wind zoo sterk dat hij
den molen kan doen draaien. — Wy kinne
net mealle, der is gjin mounlewyn.
mounlik, adj. & adv. op jeugdigen leeftijd
zich als mondig aanstellend en een ongebonden
leven leidend. — Hy scil yn
syn jonkheit ek wol ris it mounlik
d r a e i d ha, bij Wijntje en Trijntje geweest
zijn. Vgl. mounich.
mounlje, mounje, v,negenstukken, het
molenspel spelen. Vgl. mounleboerd.
mountsje, moultsje, s. n. molentje. —
In monntsje op in stok, — pompieren
m oun t sj e.
mouwe, s. mouw. — Hy forliest ljeawer
in mouwe as in earm. — It is
i e n makke mouwe, zij spelen samen
onder éen hoedje. — De hannen út 'e
mouwe stekke. — Hy het de knepen
y n 'e mouwe. Zie kneep.
mûd, moed, s. n. grenslijn tussehen den
waterspiegel en den omtrek van een drijvend
schip. — By 't hirdsilen wirdt it mûd
fen 't skip wol ris mei fet of mei
potlead bismard, om better troch
't wetter to gliden. Vgl. moed.
mudde, s. mud, HL. — In mudde
ierappels —, rogge, enz.
muddefearn', s. n. (een) kwart mud, 25 L.
— Master,jy moasten al in muddefearn
gr ant h a for jou hinn en.
(Alleen graanmaat. Vgl. kijnsen.)
muddesek, s. zak van een HL. inhoud.
mûdhoun, s, ciprinus tinca, zeelt (bekende
visch). — De mûdhounentylje
mei de podden (volksmeening).
mûgelik, adv. mogelijk. Zie moor/lik.
muf, muff(er)ich, adj. mufriekend, duf,

MUF. 181 MUL.
een lucht hebbende als sommige goedkoope,
nieuwe kìeedingstoffen.
muffe, v. onhoorbaar een kwalijk riekenden
wind laten.— Hwa muft hjir sa?
muijerie, v. muieren: verzachten, matigen,
schikken, plooien. Wy moutte dat
mar hwet muijerje, trachten te zorgen
dat er geen twist door ontstaat.
mûk. to, adv. ter sluik, heimelijk, in 't verborgen.—
Hy sûpt net yn 'e her berge,
mar to mûk yn sûphûske.s.
múk'listen, s. pi. heimelijke listen. B. P.,
Keapm., 197. Zie moeklìsten.
mul, adj. mul, droog, zacht. — 11 m u 11 e
sân, Hsfr. XII, 81. — In mulle groun,
tegenover: in wrede groun. — Ií. P. —
Fr. Jierb. 1834, 22.
mûl,' s. muil, bek. — In jowne gûl
sjucht me net yn 'e mûl. Zie yàl.
mûl'bân, s. muilband.
müle, s. mond. Sehierm., Zh. mulo.
Dongdln. moei Ie. Stadfr. món. — In
greate mû 1 e (eig. & í'ig.), — In holle —,
in âI d s k e m û I e, tandelooze mond. — Iramen
in w i z o m û 1 e j a e n , - - in w i z e
mûl e krije, een neuswijs antwoord of bescheid
(van kinderen of ondergeschikten tegen
ouders of meerderen). — De mûl e
docht it wol ris dat it gat slaen
kriget. — De m ûle s ei t f aek h w et,
dêr it hert gjin diel oan het, nl.
woorden in drift, — beloften, die men niet
nakomt. — IIy het de mûle yn 'e beide
h a n n e n , is vee! te voorbarig in 't spreken.
Hy is net op 'e mûle f all en do'ttiid
wier om praten to 1 earen (do 't it
praten 1 e a r d w a e r d). — J a p i k giet
f o r in best man, mar 't 1 e ì t h i m
me ast yn 'e mûle, zijn goedheid bestaat
meer in praats dan in daatls. — W ê s m a r
net bang, it (zijn dapperheid) sit him
yn 'e mûle. — Hja sprekke út ien
mûle, uiten dezelfde meening, hebben 't
vooraf overlegd. --- Ut trva mûl en sp rekke,
dubbelhartig zijn. -- Host de mûle
f orge tt en 'í kunt ge niet spreken'? —
Mei de mûle fol tos ken stean. - It
m ei de m ûle ò f 1 i z z e , de h a n n e n
thiíshâlde, Iíûs-hiom. 1889, 240. - Ik
moat it mei de mûle hel je, mei de
p i n n e Ijin 'k net kleur. - It jild
kaem him f en se Is y n 'e mul e r i n-
nen, -hij kreeg het zonder inspanning of
verdienste.
Zie voor verdere uitdrukkingen bilije, fol,
hint/je, hier, e. a.
mû'ledokter, -master, s. m. mondarts.
tandmeester. Hsfr. XiV , 1:!.
mule-f looye, Sehierm. v. naar den mond
praten. Zie hek(je)flaeije.
mûlemaster, s. m. tandarts. Zie mâle-
(JoJcter.
mûlepasse , v. kussen . koozen (van minnenden).
Ook: keuvelen. — Jouk stiet
dêr sa'n hele joun mei Wyts to
mûl e pas sen.
muleterchje, Zh. s. n. (een) klein beetje
lekkers.
mûlfol, s. n. mondvol. — In mûlfol
iten. — Dat is in heel mûlfol, een
niet gemakkelijk uit te spreken woord. —
Mei in mûlfol tosken sitte, met den
mond vol tanden zitten. Sw. 1863, 6.
mûlgau, adj. rap met. den mond. Zie
mùlri/p.
mûlk, adv. mogelijk. Zie mooylik.
mulke, Sehierm. s. melk. Zie mòlke.
múlkes, s. pi. muiltjes(bloem). — S k o e nkes
en múlkes, (eok) skoentsjes en
múltsj es.
mûlkje, v. mommelen, zooals kleine kindertjes,
die last hebben van het doorbreken
der tanden.
Ook: kussen, Sw. 1856, 51.
mûlkje, T. Hd. manden, smaken, bevallen.
— Dat mûlket — of mûlket him
n e t.
mulmer, Amel. s. marmeren knikker; Zie
moannert.
mûl-, mûlepine, s. tand- of kiespijn.
H. Z., ïs. tuwsen, 179. — ld. I, 108, 111.
i Holl.isme of boekewoord voor: pin e yn 'e
: mûl e.
j mul'rieme, -rime, s. gordel. Zie mìlrimemûi'ryp,
adj. welbespraakt, (ook) voorbaj
rig in 't spreken (dit vooral van kinderen
en ondergeschikten). Ook mûlgau.
mûlripens, s. welbespraaktheid; voorba­
righeid in 't spreken.
I mûlstik, s. n. mondstuk: deel van het
| paardegebit, de eigenlijke toom.
mùltergje, v. door een weinig lekkers,
' dat men te proeven geeft, den lust naar meer
gaande maken.
wumkes.nl

MUL. 182 MUT.
mûltsje, s.n, mondje.
mùlwirk, s. n. voor: mond. — Hjahet
in goed mûlwirk, weet haar mond goed
te roeren. Ook voor : gebit. — Ik ha p i n e
yn myn mûlwirk, tand- of kiespijn.
mûnd, Hl. s. mond. B. 274.
mûne, s. Zie meun.
munster, meunster, s.n. monster: afzichtelijk,
woest of ruw persoon.
munster, s.n. monster, proef van eenige
koopwaar. — In munster rogge —, ierdapp
els.
munsterje, v. monsteren, vergelijken.
— Ik doar mei mynbargenwoltsjin
him munsterje, ik ben overtuigd dat zij
even goed of beter zijn dan die van hem.
— In hynsder munsterje, laten draven
om er de waarde van te leeren kennen.
Vgl. bim unster je. — In f o 1 f o e 11 i e h h y nder
moat munsterje yn 't sân, net
op 'e stiennen (paardenkoopers-praktijk).
mun'sterpûde, -sek, s. monster-(graan)zakje.
munt, s. munt. Zie mint.
munt'master, s. m. muntmeester.— Hy
is mei de muntmaster yn'e pleit,
heeft geldgebrek en weet er niet in te voorzien.
mûnts(e), s. m. monachus, monnik.
s. achtkante molen. Zie achtkant.
graankorrel, die na het zuiveren van 't
graan nog een deel van den bolster (bij
wijze van kapje) heeft behouden.
zeker beentje of kootje.
geknotte boom, knotwilg. Vgl. mCis.
murch, s. n. merg. Hsfr. XIV, 7. Zje
moareh.
— overdr. Der ha j'in fearn f en 't
echte murch, van do beste kwaliteit, iets
pittigs, R. ind T. 2 , 200*.
murf, adj. murw. — Sa mnrf as in
hjersttsiis, R. ind T. 3 muur. — Dat stiet mûrrefêst, fig. dat
\ is onveranderlijk vast, ontwijfelbaar zeker.
mûrwirk, s. n. muurwerk, (de) muren
van een gebouw. — Dat hús is útsloerd,
mar 't mûr w ir k is b ês t.
mûs, s. eg. mus, muis. Zh., Schierm. Stadfr.
mus. — As de kat fen hûs is stekt
de mûs de stirtomheech, overdr. als de
trouw uit is, spelen de meiden den baas. —
Der is noch noait in mûs onder in
I weide lien deableaun. A. 454. — Wy
| habbe mûs noch minske fornomd,
i geen teeken van leven. A. 246. — collect.
• De mûs is yn 'e greiden. Vgl. fjild-,
| noat-, pìpermäs.
het aan den duim verbonden gedeelte van
de hand, (ook) het gedeelte van een handschoen
dat de muis bedekt.
t muiskleurige koe.
I
— Wylgenmûs, knotwilg. Vgl. mânts.
i muzen, pi. zekere vroegrijpe aardappel-
I soort. Ook dikw. múskes.
mûs'bont, adj. vaalbont als sommige
! koeien. — In mûsbonte kou. Vgl.:
1
mûs(ke)feal, adj. muisvaal. Ook mûskleur.
mûskes, s. muskus.
mûskes, s. niuskusplant, potplant met
heldergroene blaadjes, gele bloempjes en
muskusgeur.
mûskleur, adj. muiskleurig.
mûskopje, v. elkander iets toefluisteren.
— II y s e a c h d y t w a snaken w o 1 m û si
kopjen en gnizen, Bijek. 1893, 60. —
Mei elkoar mûskopje, fluisterend de
hoofden bij elkander steken.
mûskoppich, adv. verliefd. — Hj a 1 a k e
sa mûtel en soach my sa mûskoppichyn'e
oagen, Sw. 1901, 46.
mûs-lân, s. n. land, waarvan de vrucht
, 295*. Zie mor f. door muizen verteerd wordt of is. B. 406.
murk, s. soort wolgras. Zie moarje.
muster, Hl. s. mosterd. — Waeikemus-
mûrplaet, s. n. liggende balk op het bovent e r, weeke mosterd. B. 274. Zie moster.
vlak van een muur, waar de daksparren op mûtel, adj. poezelig, mollig. — Myn
vastgespijkerd worden.
ljeave, mûtele jonge, R. ind T.", 2''. —
mûrre-anker, s. n. muuranker. Zie anker. Mûtele earmen, — wangen. Ook mo et-
mûr(re)blom, s. muurbloem (bekende tel.
tuinbloem).
mútjen, Schierm. s. f. moei, tantetje. —
mùr(re)brea, s. n. Zie kantbrea. Jêwe lytje joenge! sol hi mooi nei
mûr(re)brekker, s. f. sterke en geharde eume en mútjen to'?
vrouw, die veel werk doet.
mûtse, moetse (spr. -ûó-, Dongdln.), s.
mûrrefêst, adj. muurvast, zoo vast als een muts, inz.: vrouwenmuts. — In s i d e u m û t-
wumkes.nl

MÜT. 183 NACHT.
se. — In rûge mûtse, pelsmuts. — Dêr is
gjin smiten mei de mûtse nei, daarover
weet ik mijn groote verwondering niet uit
te drukken; ook: daar is niet tegen te bolwerken.
— Ik scil dêr in smeet mei
de mûtse nei d w a en , 't zoo goed mogelijk
trachten uit te leggen (R. ind T. a , 317"),
een veronderstelling wagen, in den blinde
trachten te raden. — In s w i e r e mûtse
op h a w w e , in zorg zijn over iets. —
De mûtse stiet him forkeard, hij is
slecht gemutst. — Lit him mar tinne!
hij het se onder de mûtse, Holl. hij is
zoo gek niet als hem de muts staat. —• Hy
het him yn 'e mûtse (de pet) lûke
litten, laten beetnemen, — bedotten. --
Hy is alheel oer de mûtse, zeer pleizierig
gestemd, door den wind. — Dat wyfke
het hwet onder 'e mûtse, is zwanger.
— Hja kriget it onwaer onder
'e mûtse, voelt de barensnood komen.
Vgl. /lodder-, klap-, polkc-, Kwart-, tipmûtse;
nacht-, poanne-, sliepmutse.
mût'sespjelden, s. pi. groote gouden of
zilveren spelden met versierden knop, somtijds
met diamanten bezet, die bij het Friesche
kapsel ter weerszijden in de floddermuts
worden gestoken, zóo , dat de knoppen
boven die van het oorijzer uitkomen.
mûtsestiifster, s. f. vrouw, die de floddermutsen
wascht, stijft, plooit en opmaakt.
ïnûtsestiivje, v. floddermutsen stijven
en in orde maken. — Boel het gjin
swier ynkommen, mar syn wiiffortsjinnet
aerdieh hwet mei mûtses
ti i vjen.
mû'zebiter, s. eg. muizenvalk, buizerd.
Vgl. hoannebiter.
mûzedrinz(gi)e , v. water in de muizengaten
storten om de diertjes te doen verdrinken.
— Dy net mûzedrinze binne yn
'e heinste keap-. B. 251. Zie ärinzgje.
mûzefalle, -flap, s. muizenval.
mûzegat,-loch,s.n. muizengat, ingang
van oen muizenhol. — Hy sjucht troch
njuggon muzegatten, houdt scherp
toezicht. Telt. MS., 17.
mûzejier, s. n. jaar, waarin men buitengevroon
veel last van veldmuizen had, en
bij den boer nog lang als: 'het muizenjaar'
in herinnering blijft.
muzekapsel, s. n. snippers van door de
wumkes.nl
muizen stuk geknabbeld papier, hout, enz.
muzekeutels, s. pi. muizendrek. Ook
zekere theesoort, vroeger in gebruik.
mûzels, s. pi. hoa, mazelen. — It giet
mei de 1 j e a f d e 1 y k as mei cl e mûzels,
slaen se net nei binnen, hja
wirde net te ld, Skûralm. 3/IX, 1885.
— overdr. Wy binne troch pokken en
mûzels h i n n e , de grootste zwarigheden
zijn achter den rug.
mûzenêsten, s.pl. muizenesten, ook voor :
muizenissen. — Mûzenêsten yn'e holle
ha, zwarigheden. — Mûzenêsten siikj
e , bezwaren, uitvluchten , onbeduidende
voorwendsels. Ook: voorgewende redenen bijbrengen
om zijn ontevredenheid lucht te geven.
mûzerid, -ril, s. n. loopgang, die een
muis zich graaft en gewoonlijk volgt om haar
hol te bereiken. Zie rid.
mûzetosk, s. soort kantwerk of boordsel.
eggesteek bij het naaien. — Inskoer
yn 't gûd mei in mûzetosk naeije.
mûzich, adj. naar muizen (riekende). —
Dy kast stjonkt mûzich, dy moat
ris ûthimmele en wierre wirde.
mûzich, moezieh, adj. lief, aanminnig.
— Mûzige eachjes (van een kind), R.
ind T. 9 , IK
muzyk', s. muziek.
muzikant', s. m. muzikant.
mûzje, v. muizen, muizen vangen. — As
de katten mûzje binne se stil, —
miauw e se net (ook van een vrijer, die
zijn meisje omhelst).
mû^je, v. meuzelen: peuzelen. —Hy y
net folie op 't miei, mar hykin aerdieh
mûzj e.
N.
N (spr. enne, ook: inne), s. de letter N.
na, na! interj. komaan.
aanmoedigend: — Na, na, yetteris,
goudenke! Halb., N.O., 298.
verbiedend: — Na, na! dêr n et oan!
tegen een kind. Vgl. nou, nou!
nacht, s. nox, nacht. Hl. naet. naeit.
Mkw. neet. Mkm. necht. — By nacht,
in den nacht, (ook) bij donker. — 't Is b inaud
as 't by nacht komt, ook iron.

NACHT. 184 NAED.
gebezigd. Zie binaud. — Hy is boer by
nacht. Zie boer. — By neare nacht
thiískomme. Zie near. — By nacht
en ontiid. — To nacht, (in) den laatst
vorigen nacht, (ook) den eerstvolgend en nacht.
— Wy ha to nacht wekke, — moatte
to nacht weitsje.
— Oer nacht, in't holste van den nacht.
Maarl., 478.
— It wirdt nacht, donker, fig. een
slecht vooruitzicht.
interj. voor: goeden nacht, welterusten.
Ook genacht en goenacht.
Vgl. foar-, midelen-, neinacht.
nacht'bidde, -foiddelje, v. bij donker
den boer opgaan om te bedelen, soms metoogmerk
om te stelen. Ook: om nachtverblijf
vragen.
nachtbidder, -bid(de)ler, s. m. iemand,
die ('s winters) bij donker den boer opgaat
om te bedelen, — omdat hij, zulks niet gewoon
zijnde, 't zich overdag schaamt. Ook:
die bij den boer om nachtverblijf vraagt.
nachtbrake, v. nachtbraken. Vgl. nachtraevje.
nachtegael, -geal, s. eg. philomela luscinia,
nachtegaal.
nachtflinter, s. nachtvlinder. Hsfr. XIV,
172.
nachtfretters, -iters, s. pi. voor: zorgen,
vooral geldzorgen, die iemand de nachtrust
benemen.
nachtgûd, s. n. nachtgewaad.
nachthok, s. n. gedeelte van het kippenhok,
tot nachtverblijf strekkende.
nacht-iters, s. pi. Zíe nachtfretters.
nachtjak, s. n. nachtjak. Zie bêdjak.
nachtketier, s.n. nachtverblijf. Zie ketter.
nachtmei, s. n. nachtmaal. Zie nachtmiei.
nachtmerje, s. f. incubus, nachtmerrie,
volgens het volksbijgeloof een vrouwelijk wezen
, dat 's nachts menschen en dieren , vooral
paarden, komt plagen.
nachtmiel, s. n. het kerkelijk avondmaal.
nachtmielsbrea, s. n. wittebrood afzonderlijk
gebakken voor het kerkelijk avondmaal.
nachtmielsdei, s. (zon)dag waarop het
kerkelijk avondmaal wordt gehouden. — It i s
hjoed nachtmielsdei. — G oef reed
is 't hjir altyd nachtmielsdei.
nachtmiels-wyn, s. (een) zoete, meestal
wumkes.nl
spaansche wijnsoort, in gebruik bij het kerkelijk
avondmaal.
nachtmûtse, s. naehtmuts, behoorende
bij het vrouwennachtgewaad. Fr. Hfr. XIV, 87.
nachtraevje, -rave, -ravenje, v. nachtraven.
— Ik mei net oer dat nachtraevjen,
'k mis ongaarne mijn nachtrust.
— 't Scíl wol nachtraevjen wirde,
eerst laat in den avond of bij donker zullen
wij ons werk gedaan krijgen, — of van
een partij thuiskomen. — Hyhet yn 'e
Ljouwerter merke oan 't nachtravenjenwestnachtraver,
s. eg. nachtraaf: die bij nacht
in de weer is.
nachtrêst, s. nachtrust.
nachtrinder, s. m. nachtlooper, lichtmis.
Ook: die laat ín den (winter)avond loopt
bedelen. Zie nachtbidder.
nachtromer, s. nachtpot, waterpot.
nachts, adv. des nachts, bij nacht. —
Nachts en deis. —Prov. Dy 't nachts
fisket moat deis netten druije.
nachtsje, v. nacht- of donker worden.
— Nou joune it en nachte it, en de
oaredeistoeop, Salv., 88. Vgl. binachtsje.
nachtsweal, s. eg. nachtzwaluw, geitenmelker
(vogel).
nachttûtsje, s. n. nachtzoen.
nachtwacht, s. m. nachtwacht. Vgl. rattelwacht.
nachtwirk, s. n. nachtwerk, werk dat
men bij donker of 's nachts verricht.— Wy
moatte f oartmeitsj e, oars wirdt it
op 't lést nachtwirk. — Nachtwirk
is nachtwirk, minder goed dan wat men
bij dag verricht.
handelingen, die geen licht kunnen verdragen,
of niet in 't daglicht mogen geschieden.
naderje, v. benaderen, naasten. — De
kommizen hawwe Sibe Slachter
syn kou nadere. — Hy is oan'e earmesteat
rekke, nou kinne wy it
bytsje, dat er yet het, fen him naderje.
Vgl. binaãerje.
naed, s. naad in een kleed , bilnaad, rimpel,
scheiding in 't haar. — Op 'e naed
gean, aan den haal gaan. —dim. naedtsje,
(ook) naadje bij 't breien.— It wier
opitnaedtsje ôf, 't had weinig gescheeld,
ofik scoe yn in wek riden ha.

NAEI. 185 NAM.
nok van het dak. H. Z., Ts. tuwsen, 129.
Zie naeld.
naei'bern, -famkes, s. pi. naaimeisjes,
leermeisjes op een naaiwinael.
naeidoas, -doaze, s naaidoos, vrouwen-wei-kdoos.
dim. naeidoaske.
naeifamkes, s. pi. Zie naeibern.
naeifrou, s. f. vrouw die de meisjes in
het naaien onderwijst. Zie naeiwinlcel.
naeije, v. naaien. — Prov. Sa 't it
knipt is, moat it ek naeid wirde.
Zie knippe. — Naeije mei in gleane
nidle en in baemende tried, zoodanig
dat de naad spoedig losbreekt. Zie
baerne. Vgl. bi-, oer-,trochnaeije; letternaeije;
tsjinnaeije; útnaeije.
naeijen, s. verb. naaiwerk. — Hja het
naeijen op 'e skette. —Ik rôlje myn
naeijen op. — Hja giet op it naeijen,
op de naaischool of den naaiwinkel.
naei-jern, s. n. naaigaren.
naelkje, Hl. v. naken, genaken. Roosjen,
17.
naeiside, s. naaizijde.
naeiskoalle, s. naaischool, onder speciaal
toezicht.
naeitafel, s. kleermakers-werktafel. Vgl.
skroarstafel.
naeiwinkel, s. dorpsnaaischool, dooreen
vrouw te haren huize gehouden.
naeld (spr. nael of naed), s. nok van een
dak. — De naeld fen 'thûs. — Op 'e
naeld fen 'e skûrre steane poltsjes
hûslok to bloeijen en to pronkjen.
— Ik siet yn 'e nael fen 'e skûrre to
jinnaeijen, in den nokhoek.
naeld-, naedspier, s. nokspar, nokbalk.
xnaenje, v. wiegen. Zie wiázje.
X naentsje, s. wiegje. — O a n 't n a e ntsje
stjitte, zachtjes de wieg in beweging
brengen (K- út de Wldkt. 58), ook: „Kom!
stjit' ris oan 't naentsje" of „ • . . de
nane", kom! proef eens uit het glaasje.
X naentsje, v. zachtjes wiegen. Vgl. roeikje.
naerne (G. J. passim), naernse, Hl. adv.
nergens. Zie nearne, nearnse.
naesje, s. Fra. nation, natie, volk. Halb.,
Matth. XX, 25. — Salv., 14.
het Joodsohe volk, — It is ien fen 'e
n a esje.
s. n. gemeen slag van volk.— Dat is in
naesje fen 'e divel, K. ind 'f. 2 , Tò h naet (Zh.), pron. niets. Zie neat.
adv. niet. Zie net.
nagel, s. carryophyllum, kruidnagel. Vgl.
piper-cn-nagel.
na'gelgrús, s. n. gebroken of gemalen
kruidnagelen.
nageltsiis, s. nagelkaas.
nagel(tsje)-, nageltûke-beam, s. seringeboom.
nagel(tsje)ta!om, s. seringebloesem.
naigel, Hl. s. kruidnagel. — pi. naiglen.
B. 274. Zie nagel.
naikje, v. wat naaien voor liefhebberij.
— Hja sit deis hwet foar 't finster
to naikjen, A.B., Doavpke, 190.
nanime, s. nomen, naam. Hl. nemme.
Schierm. noamme. B. 160. — Dat mei
gj i n n a m m e h a, mag niet genoemd worden,
— is niet noemenswaard. — Der is
sa folie dat gjin nam me het. wat niet
wordt gerekend: kleine uitgaven of bezigheden.
— Denammen yn 'e hoed smite,
de naambriefjes (om te loten), D. H,,
Baes Teake, 6.
Vgl. foar-, ianamme; frouliûs-, manliûsnamme.
nam'meklank, s. de roem van iemands
naam. — Dit diemynnammeklank
de wrãld rounom glorearjen, G.J.
I, 68.
nammentlik, adj. dezelfde. — De nammentlike
kear, — de nammentlike
pers oan, ày 't ik mien.
adv. namelijk, met name.
namme-rjueht, s.n. recht in naam, —
in schijn. R. W.
nammers, adv. & conj. toch, maar, immers.
— Ei, hark e nammers tige, Alth. 17. —
As 't bern nammers mar in namme
het, A. Ysbr. — Nammers, trouwens,
sa prate se allejierren, Forj. 1893, 61.
n a m m e r s-t o , des te. (met den comp.) —•
Ho mear mem laket, nammers to
briker docht hjarsoanit. B. 395. —
Hja drinke en drinke al en wirde
nammers to toarstiger, R. P.
nammesette, s. zijn naam teekenen. —
Moat ik ek nammesette? Ik wol
o ars ljeavcr f rij, om 't ik net. sa
best skriuwe kin.
nammesetten, s. verb. (het) teekenen,
. — zetten van den naam. — It stie mar
wumkes.nl

NAM. 18G NEAK.
oan 't nainm ese tten, sa nei wier 't
klear. — In bern oaajaen is neat,
mar dat nammesetten op 'e sikter
ij e is ín toer f o r i n s 1 j u c h t w e i m a n.
nam(me)siik, adj. naamziek: er op gesteld
om een kind naar zich of een zijner
verwanten te hebben genoemd, —voorliefde
voor zoo 'n kind boven andere hebbende,
namsikens, s. voorliefde voor een geliefden
naam, en voor hem of haar, die dezen
naam draagt. R. P., As jiemme, 123.
xnane, s. wieg. — It bemtsje hat
f a e k de brui f e n sliepen as i t y n 'e
nane lein wirdt, mar den sjongt
mem it yn 'e sliep mei, nane, nane.
v. Blom, Bik., 146 147. — It is nacht
(ook stront) y n 'e nane, iron. 't is een
misse boel. Vgl. suzenmw..
nap, nappe, s. nap, houten schotel, dim.:
n a p k e, Zh. n a p k j e n, drinknapje.
narje, v. sarren, tergen. — T.ryn bekstik
. . . hie se beide sa lang narre
. . . dat se f en h erts e ar fortjirme
wierne, H. S., Telt., 51. — Hy kin net
folie nar jen fel e, hij verstaat geen gekheid,
is spoedig boos. — It kin net folie
narjen fel e (lij e), 't is een teer voorwerp,
(ook) de beurs laat niet toe om veel uit te
geven.
narre, s. eg. plaag-, kwelgeest, die er
steeds op uit is om iemand boos te maken.
— Dy Japik is sa 'n ears te n arre , hy
het er a11yä nocht oan, in o ar it
bloed hjit to meitsjen.
nat, naet, adv. niet. Zie net.
natich, adj. nietig. ld. X, 121. Vgl.
idehiatieh. Zie neatich.
natuer, natûr, s. (de) Natuur.
natuur (van den mensch). — Dat minske
het in hastige natuer, is driftig en
ongeduldig. — In goedlike —, nidige —,
loaije —, ynskrabbige natuer, geaardheid.
— As ik myn natuer opfolge
(nei myn natuer to wirk gyng),
naar mijn gemoed te werk ging, smieí
ikdy butendoar. — Natuer eigen,
's menschen natuur eigen, in de menschelijke
natuur liggend. — Eltse minste
sjucht heech by bim scls op . . ., —
elk het it measte ljeafst, dat irniutuer-eigen.
aperma, zaad, overdr. teeldrift.— Do na­
wumkes.nl
tuer het him yn'e macht, — syn natûr
is gea n àe, hij is teellustig.
natuerkinde, s. (de) natuurkunde, -kennis.
natuerlik, adj. natuurlijk. — De natuerlike
m i n s k e , in den mond der rechtzinnigen
: de onbekeerde.
natuerwitnis, s, natuurkennis, -wetenschap.
nau, adj.

NEA.M. 187 NEAT.
— As 'k dy n e t h ie en my n k 1 e an
| den moast ik neaken gean, —
op b ê d 1 i z z e , schertsend compliment. —
Neaken fel en ré ji 1d dat t i n g e t
snel. A. 480.
neame, v. noemen. Hl. neemje, neme.
Schierm. naaime. — Dat is gjin neamen
wirdich, niet noemenswaard. Vgl.
bineaiiie.
near, njear, s. n. eig. naderkoop of naasting
, waardoor, volgens het oude Friesche
recht, iemand, als nader tot het goed gerechtigd
, den verkoop daarvan aan een ander
kon beletten en voor zich zelven eischen.
Thans nog overdr. in: 11 near der op
lizze, iets beletten, er een schotje voor
schieten.
near, s.n. in: Yn 't n e ar (si 11 e), Holl.
in den neer (= draaikolk, tegenstroom), in
verlegenheid, — (geld)nood.
near, adj. naar, (ook) donker. — De
near e nacht. Zie nacht
naar, treurig. — H w e t i s 't m y bang
en near, treurig, angstig te moede , Lieteb.
benauwd, benauwend. — Ik bin sa near,
benauwd (op de borst.) — N e a r e w a e r m ,
— in near e lucht, benauwende stank.
nauw, eng.— Dat jak is my to near.
neartooar'stich, adj. asthmaticus, aamborstig.
near-eagich, adj. & adv. îeepoogig. —
In n e ar-eagige , b i e n b i t i g e ke ar e 1
(wordt dikwijls beschouwd als iemand met
een onedel karakter, A. 189.). — Nesreagich
sjen fen 'e riik, — fen slieperigens.
— Sjouk, h w et sjuchst neare
a gich; hest jisterjoun in f rij er
h a w n ?
nearens, s. naarheid, droefheid, benauwdheid.
Zie near.
neargeastich, adj. naargeestig; kleingeestig,
ld. XVI ,83.
nearhertich, adj. bekrompen, gierig.
nearich, adj. druk, wemelende van menschen(op
straat). — 'tWier ris op in Pinkstermerk,
. . . 't wier do nearich
op it Fean ld. IX, lil.
nearichheit, s. moeilijkheid. — Hy sit
yn 'e n e arichh eit, in benarde omstandigheden
, vooral: in geldnood.
nearje, v. nauwen: minderen bij het breien.
nearklits, s. achteruitgang, armoede.
— Pochers reitsje wolrisyn'e nearklits.
Ook neder- en delklits.
nearne , nearnje, nearnse, adv. nergens.
Hl. naernsc. — Harich nôrnze. —
Ik ha 't nearne net sjoen. — It is
nearne to fin en. — • It roait nearne
nei, Ned. het raakt kant nog wal. — Hj a
bikommere h j a r nearne net oer,
Hsf'r. IX, 218. — Ta nearne nut, Wl.
ld. XVIII.
nearring, s. neet, nageltje van een
schaar.
nearring, s. nering, winkelnering. —
De ne arring is in teare jiffer, men
heeft steeds veel in acht te nemen om zijn
nering niet te bederven — Hy makket
syn eigen near ring staf', bederft die.
— B1 i n e near ring d r i u w e , overspel
plegen om gewin, (ook) heimelijk bijeenkomsten
van jongelieden van beiderlei kunne in
zijn huis toelaten. Zie hlijn.
nearring'siik, adj. neringziek, op de nering
gesteld.
nearringsucht, a. neringzucht.
nearringswiet, adj. neringziek. Hsfr.
XIII, 55.
nearslach'tich, adj. neerslachtig. Hsfr.
VII, 142.
nearzich, adj. naargeestig, zwaartillend,
gierig. — Dat is in f ree slik nearzich
minske; hja tilt altycl oan 't swierste
ein féu 'e bâlke en hja grynt
oer in heale sint of 't wit hwet is.
Vgl. Wl. ld. XVII.
neat, pron. nihil, niets. Zh. n a e t. '—
Prov. Neat wêze en neat lykje,dat
is allegearre neat. — Allike folie
as neat, zoo goed als niets. — In kearel
fen neat, — dingen fen neat,
nietigheden. — In hopen k â 1 d e d r o k t e
om dingen fen neat,
— T o n e a te, te niet. — Toneate
meitsje, te niet maken, vernietigen. —
To neate riniie, te niet loopen, — op>
niets uitloopen. Fr. Volksalm. 1884, 48. —
De man is goed, mar 't wiif het sa
pronke en snobb e, dat de boel is to
neate r o a n.
neat, s. n. (een) niet in de loterij. — Op
'e neat reitsje, in verval—, tot armoede
.geraken. Hsfr. VIII, 208.
neat'dogger, s. eg. nietsdoener, ledig-
wumkes.nl

NEAT. 188 NEED.
looper. — Djûre neatdoggers ha wy
yn ús lân tof olie.
neatens, s. Zíe neatigena, neatichheit.
neatich, adj. nietig, onbeduidend. —
Om za'n neatich ding, onbeduidende
zaak, makket dy man sa'n d rokt e.
neatichheit, neatigens, s. nietigheid,
kleinigheid.
neatwirdich, adj. nietswaardig. — Neatwirdige
dingen, nietswaardige of nietsbeteekenende
zaken.
neaun, neun, s.na-noen, de vooravond.
B. P., Leeds., 6. — T h ú s neaun s i z z e! goeden
avond wenschen. Zie g e n e a u n.
neazich, adj. spichtig, nietig, klein (van
planten).
neb, nebbe, s. neb van een vogel. —
Prov.Jonge fûgels habbe weake nebben,
Burm. — vooral: bek van een zwem-'
vogel. Vgl. goezzeneb. (W. Gr., 8). — fig. voor
neus. — Hja, sa bleek om 't neb, Forj.
1876, 73.
neb'ling, s. nebbeling, neb-aal. Lex 682.
necht, Mkm. s. nacht. Zie nacht.
nedding, Dantdl. s. naad; aanhechting,
de plaats waar twee stukken lijnwaad aan
elkander gehecht zijn. Zie nedsje.
nederich, adj. nederig, in deoorspr.beteekenis,
die van: laag bij den grond, van 't
Oudfr. net her. — In nederich húske.
— Nederich fen postuer, klein (kort)
van gestalte.
nedich, adj. noodig, van noode, noodzakelijk.
Schierm. neudich. -— Net folie
nedich wêze, geen groote behoeften
hebben. — It nedige fen iten en drinken.—
Hwet nedichst is me at earst,
sei de man, do bruid e er syn jonge.
Sprktl. veel n o a d i c h.
nedigje, v. noodigen , uitnoodigen. — 11
is in hoanne, jy hoeve him netto
nedigjen, hij is opvliegend, gij behoeft
hem niet boos te maken. B. 89. Zie noadgje,
noaäsje.
nedsje (spr. nedzje), v. aarieenhechten:
naaien, breien, vlechten. G. J.— Halb.inG.
J. & in Epkm. —Fr. Jierb. 1834, 10. —Dy
...rint sa ted as wier syn foet oan
't ierdryk nedd', Salv. 7.
need, s. nood, noodzaak, gebrek, 111. nee
(Hulde II, 200), bij G. J. nead, nea, z. d.
— ïwa í'etsjus draech ik onder 'e
wumkes.nl
earm, |j Myn noas is ek hwet broed,
|| Mar berntsjes, piuw mydôch net
nei, '| Ik draech se ailinne út need
(oude kinderprent). — Yn need sitte, —
im m e n út 'e need h e 1 p e. — Prov. K1 eij
e r s h a g j i il need, geen gebrek, armoede-
— Fen need, uit noodzaak. — H y m o a s t
fen need dêr ta bislute. — Dat docht
gjin need, heeft geen nood, R. ind T. 3 ,
399'. — Ook veel noad.
need'brea, s. n. noodzakelijkste levensbehoefte.
R. ind T. 2 , 4*.
needbrêge, s. noodbrug. Vgl. helpbrêge..
needdrift, s. nooddruft. Zie biäerf.
needdrif'tich, adj. nooddruftig.
need'frjeon, s. eg. 'noodvriend', iemand
die in een gezelschap de plaats van een afwezige
vervult. — Hja is mei for needf
r j e o n.
needgjalp, s. noodkreet. R. ind T. a , 117".
I needhelp, s. eg. noodhulp, tijdelijke help-
(st)er bij buitengewone drukte of gelegenheden.
— Ik bin hjir mar for needhelp,
nou wol 'k ek net to min fortsjinje.
Ook: — In ding for needhelp brûke,
— dat tsjinnet mar for needhelp.
*needlik, adj. kommerlijk, zooveel als
de nood eíscht. Vr. Fr. X, 362.
*needling, s. eg. iemand, die in nood
is: schipbreukeling. Sehelde-Weichsol, 80.
need-rop, s. noodkreet. It j. Frysl., 232.
needsaek, s. noodzaak: iets wat noodzakelijk
dient te geschieden. — pi. needsaken.
— Ik scoe om boadskip, mar
't binne gj in need sake n. — L y s s w alket
by mâl waer nei Snitsermerke,
it is of it need sake n binne.
needsaekje, v. noodzaken: dwingen, in
de noodzakelijkheid brengen. — Wy sjugg
e ú s n e e d s a k e . . ., Hsfr. XIV , 29. —
Hy woe my needsaekje om myn hús
to forkeapjen, mar 't hoefde net.
needsje, v. nooden, noodigen. Matth.
XXII, 9. Zie noadgje, noadsje.
need-sjende, by, expr. adv. de noodzakelijkheid
er van inziende. — B y n e e dsjeudo
kin 'k dêr altyd yet ta oerg
ea n.
needskyn, s. door de omstandigheid verplichte
noodzakelijkheid. — IIy docht
| dat mar út needskyn. omdat hij niet
1 anders durft.

NEED. 189 NET.
needtwang, s. nooddwang, drang der
noodzakelijkheid.
needwaer, s.n. noodweer: hevige storm
of onweder. — It is needwaer! of: — it
is (in) needwaer. Vgl. onwaer, swierwaer.
need'win'dicll, adj. neeessarius, noodwendig.
need'windich, adj. 'noodwendend'. —In
need windige dyk, als om den vijand te
weren, — dijk, als grensscheiding tnsschen
twee gemeenten. B. 267.
neef, s. m. neef, zoon van een oom of
tante. — Rein en Sake binne beide
myn neven, mar hja binne gjin neven.
Beinisinbroerssoanfenmyn
heit en Sake fen myn mem.
— Ik scildy neefhjitte, overdr. 'k
zal je gevoelig straffen (lichamelijk of in de
beurs). — Vgl. miich.
neven, pi. (ook) een soort (langbeenige)
mugjes (culex pipiens).
scheldnaam voor die van Harlingen. K. ind
T. 3 , 329«. Vgl. tobbedounserx.
neep'-ear, s. eg. bekrompen, gierig persoon;
— tevens iemand met een onaangenaam
humeur. Vgl. ook nepert.
neepnekke, s. eg. Vgl. neepear, nepert.
neet, Mkw. s. nacht. Zie nacht.
neffens , ad?, naar, volgens , ten opzichte
van. — Dêr neffens habbe wy se opskreaun,
ld. V, 83. — Neffens de opgave
dy't de liû der fenjown habbe,
W. D., Bûterfet, 62. — Neffens de
dei is 't hjoed in jier, neffens de
datum moarn. — Dou hest neffens
dyn heit net hânle sa 't heart. A.
739. — Neffens myn bigryp, het domi
ny it by de rjuchte ein. — Neffens
de tiid fen 't jier is it fjirsten
to kâld.
nêgel, Zoh. s. nagel. Zie neil.
nei, adv. na, nabij. — Dou mast my
net to nei kom me, niet te dicht bij mij
komen, fig. niet (met woord of daad) beleedigen.
— Dy 't myn mem to nei
komt, beleedigt, dy komt my to nei.
— Hy het dy faem to nei west, bezwangerd.
— To nei, (ook) later. — Ik
scil to nei wol ris oankomme. — It
giet my nei, het deert of grieft mij zeer,
ik lijd er onder. — Yens bern lizze yen
nei, na aan het hart. — It het him nei
stien, hij was 't gevaar (van iets) nabij.—
It stie my nei, ik scoeyn'efeart
rekke ha.
bijna. — Ik hie my nei bimoddere,
G. J. I, 1. —Ik scoe de hals nei britsen
ha.
— As wy jouns opwaermekrouskes
ha, mei 'k graech brij nei, als
nagerecht Zie efteriiei.
nei, praep. na, achter. — Hy kaem nei
syn heit. — Nei ienen. — Nei dytiid.
nei, praep. naar. — Ik moat hjoed nei
de stêd, — it bern giet nei skoalle.
— Jy fregen my der nei.
— Dat liket nearne nei. — Dou
jowst nearne nei, H.Z., Ts. tuwsen, 39.
— Der stil nei ta libje, stil daar heen
leven, (ook) zonder zorg voor de toekomat.
— Hyjowt him nei sliepen, geeftzicb
over aan den slaap.
nei'-aepje, v. na-apen, slaafs of kinderachtig
navolgen. — Sibe is troch ervjen
ryk wirden, nou wol er de greate
liûe nei-aepje. Hl. nei-epje (Boosjen,
88).
nei-aerdsje, v. op een volgend geslacht
overgaan (vooral van kwalen, minder goede
eigenschappen). — Binne de âldennet
geef, den wirde de bern ek net
sterk, dat wol graech nei-aerdsje.
— De âlden doge heidenet, ho scoene
de bern doge? Dat aerdet nei. —-
Gjin stienbillige k e al] en (als fokdieren)
keapje, dat wol sa graech neiaerdsje.
nei-balje, v. met sneeuwballen achterna
werpen.
nelbauwe, v. nabauwen, vooral: plagend
iemands woorden herhalen. — Dy jonge
bau t my jim meroan nei.
neibauwer, s. eg. nabauwer, die iemand
nabauwt.
neibeare, v. nadoen, na-apen. — Hy
wol de greate liûe neibeare. — De
neibearende gast (een aap), ld. XIII, 63.
nadreunen (van klokgelui).
neibern, s. n. (& pi.), kind(eren) uit een
tweede huwelijk.
Ook: achterkleinkind(eren). — Debernsbern
en neibern, Hsfr. II, 235.
neiby, adv. bijna. — Ik kaem dy
nachts neiby om fen honger, B. ind
wumkes.nl

NEIB. 190 NEIG.
T.' 2 , 128". — Der komt neiby gjin
niinskt. libbend wei, lbid. 143'. Vgl.
op weinig na. Ik ha 't al 1110 ai neiby
r e t, — sk a t. — Is dér in p o un ?
Net earlik, mar heel neiby, 't scheelt
weinig.
neibiklacìi, s. n. nabeklag, naberouw.
— E al se wier yn'e merk e dronken
en die 't r a e r , s o k s komt h i m o a r s
no ai t oer; clê r s e i 1 er wol n ei biklach
f'en krije.
neibitelje, v. nabetalen. — Neibit eljen
is swier wirk, Hsfr. A'II, 213.
neiblaeije, v, eig. achter iemands rug
de tong tegen hem uitsteken , iemand achter
zijn rug bespotten. — IJou mast âlde
minsken net neiblaeije. B. 388.
neiblaffe, v. nablaffen. — Dy hoon
blaft alleman nei.
neibliuwe, v. nablijven; schoolblijven.
neibliuwer, s. eg. nablijver; schoolblijver.
Vgl. neisitter.
neibloeije, v. nabloeien, na te hebben
gebloeid nog eens bloeien. — It koalsied
bloeit nei.
neibôgje, v. boogvormig nawuiven. —
In stirt feii bonte f e arren, dy 't dy
(den haan) mei in nobele swier . . .
neibôgje, R. ind T. 2 , 293*.
neibûxskip, s. Hd. Xachbuvschaft nabuurschap
, H. Z., Ts. tuwzen, VII. — ld.
XV, 147.
neideel, -diel, 3. n. nadeel.
neidei, s. (de) late namiddag. — M o a r n si
e r rein j o w t wol ris m o a i wier op
'e neidei. — F r e ed op 'e neidei, Fr.
Alm. 1847, 82.
neidesert, s. n. nagerecht, naproefje.
Ook neigeset.
neidigerje, -dikerje, v. nakijken, nastaren.
neidogger, s. eg. nabootser. ld. IV, 72.
Zie nciäìvaen.
neidolle, v. nadelven (-rooien) van na de
rooiing in den grond gebleven aardappelen.
Vgl. iefdappelpripl'je.
neidrage, v. nadragen. — Dy ik net
w i r d i c h b i 11 de s k o e n nei to dragen,
Halb., Matth. III, 11. — As de jiffer op
't spoar scil, most de faem hjar it
gûd neidrage.
wumkes.nl
neidrave, v. dravende achtervolgen.
neidwaen, v. nadoen, nabootsen.
nei-eag'je, v. na-oogen, nastaren.
nei-eart, s.n. naweide. Zie eart.
nei-eidsje , v. na-eggen , f ig. nasnuffelen.
neifiskje, v. nasporen, navragen. — Ik
h a d êr wakker op n eif isk e , ernstig
onderzoek naar gedaan.
neifleach, s. — pi. neifleagen, naweeën
, pijnlijke aandoeningen na het baren.
— F e n neifleagen k r i g e t itwiifmei
h o a men (i t h o a r n w i i f, de vroedvrouw)
gjin jild, zij ontvangt alleen geld voor
een verlossing. Salv. MS., 74.
nakomende windvlaag. — Nou en den
kaem er in neifleach, R. ind T. 2 , 165'.
neifleane, v. navliegen. — Dat is in
goede man f o r d y, T r y n ! — O e h
h e a , n é ! i k w o e h i m n e t h a, a 1 f 1 e a c h
er my nei.
neiflodderje, v. nafladderen.
neifluitsje, v. nafluiten, in: Dat jild
kin er mar neifluitsje, dat geld (dat
iemand hem schuldig is) zal hij wel niet
krijgen.
neifoerje, v. 'navoeden'. — Sok iten
foerret nei, Holl. zulk eten loont na.
neifolgje, v. navolgen. — Ik woe net
dat ik syu f o et stappen neifolge
h i e , ik wenschte niet hem te hebben nagevolgd
, ff. Gr., 48.
opvolgen, nakomen. — Yn 'e f rij er ssteat
seit me faek folie me ar as
me neifolgje kin, W. Gr., 48.
neifortelle, v. vertellen (wat gebeurd
is). Sw. 1877, 43.
navertellen. — Earne fen neifortelle
k i n n e , iets lang en diep in 't geheugen
houden. — Sa'11 moai skoallefeest,
dêr se il Ie de bern lang fen neifortelle
kinne.
neifortriet, s. n. opvolgend verdriet.
Ruen, 18.
neifottelje, -foette'je, v. met korte
stapjes naloopen.
neifreegje, v. navragen, navraag doen.
— Dat kin neifr e egj e n lij e, 't kan
onderzoek doorstaan.
neigean, v. nagaan (in alle beteekenisseni.
— luimen op hakken en tean-
11 en neigean, nauwkeurig in 't oog houden,
al zijn handelingen gadeslaan.

NEIG.
neígean, s. verb. 'iiedergaiig", (stoffelijke)
achteruitgang. — T roch al dy tsjin
r am p e n wi e r er gâns y n 't n eige an
rekke, Fr. Vbl. 44V, 1882. Vgl. neirinne.
neigean'de , -geanich, adj. inhalig ,
schraapzuchtig.
zorgdragend, huishoudelijk, zuinig.
neigeandheit, neigeanigens, s. gierigheid,
schraapzucht.
gewoonte van iemand om op de uitgaven
of wat anderen voor hem verrichten nauwlettend
toe te zien.
nei'gebet, s. n. gebed, waarmee de godsdienstoefening
in de kerk besloten wordt.
neigera'den, rulv. langzamerhand, allengskens,
zachtjcs-aan. — Ik se il neigcraden
wol klear kom me. — Al neigeraden
waerd er greater. Vgl. njunkelytsen.
naar rato , naar gelang. — Neigera den
dat in minake â1der wird t, w ir d e
de formogens minder.
nei'gêrs, s. n. nagras, het gras dat na
den hooioogst op een weiland groeit. — It
hea, en neigêrs fen Ru er de lãnnen
wirdt by notaris-boek (publiek) f o rkoft.
neigeset, s. n. nagerecht. Vgl. neidesert.
neiglûpe, v. nasluipen. ld, VI, 17.
neijaen, v. nageven, betichten, — beschuldigen
van iets. — It wirdt dy bakker
neijown dat er sûpt. A. 550. —
De divel is sa swart net as men
him neijowt, 't is zoo erg niet als men
't voorstelt, Salv. MS., 69.
neijel (Tietj.), s. nagel, — pi. neijels.
A. B., Doarpke, 147. Zie neil.
neijerhân', adv. naderhand.
*nei'jerje, v. naderen. G. J. II, 85. —
Schelde-Weichsel, 227.
neijertiid, adv. voor: nei 'e tiid, na
dien tijd, naderhand. R. P., As jimme, 9.
neijier, s. n. najaar, (de) herfst. — Wy
binne yn 't neijier, 't wirdt kâlder.
— Krekt wit ik 't n et me ar, m ar 't
wier al yn 't n eijier, do 't Sij e hjir
for 't lê st west het.
neijifte, -jefte, s. hoeveelheid hooi, die
men een koe geeft, nadat de eigenlijke voedering
is afgeloopen. Zie jefte.
neiklap, s. (slechte) gevolgen. — Jouke
en Hans hiene op in nacht katte-
31
NEIL.
kwea út set; de neiklap wier: trije
dagen si 11 e. — Nei de m û z o 1 s net
t o gau 1) û t e n d o ar; dê r kin in rare
neiklap fen komme.
neikleijen, s. verb. (het) naklagen, nabeklag.
— Neikleijen kin net bate,
Alm. 1779. Boereschr. 1, 8. Vgl. neibiklach.
neikoaije, -kôgje, v. nakauwen, fig.
napeinzen. BI. kr. II, 4.
neikomme, v. nakomen, later komen,
te laat (in school) komen.
nakomen, opvolgen. — In hopen halde
net fen ús Dominy, mar hy seit
IÍ s m e a r as wy n ei k o m m e k i nn e.
beredderen. — S a'n drokke hûshâlding
kin ik a 11 i n n e net n e i k o in m e.
— Ik ha sa folie wirk, ik kin 't hast
net neikomme, ik kan 't bijna niet af.
uitkomen, in vervulling komen. — Ik ha
to nacht sa mâl droomd, it scil,
hoopje ik, net neikomme.
neikom(me)ling, s. eg. nakomeling. R.
ind ï. 2 , 37*. — Sw. 1863, 13.
nakomer, achterblijver.
neikommer, s. eg. nakomer, die later of
te laat komt (in een gezelschap, op een vergadering
of in de school). — Op 'e neikoinmers
kinne wy net wachtsje.
jongste kind, dat eenige jaren in leeftijd
achteraan komt. Ook: nakomeling. Alth.,
422.
neil, s. mi'juis, nagel. — pi. neil en. Ook
somtijds neijel, neijels. Schierm. nélen.
— Ik skrip my de neilen fen'e teannen,
—f ingers-einen , werk met alle inspanning,
meer dan goed voor mij is. — Vgl.
l-nip-op-'c-neil.
claims, nagel, spijker. —• Dy koujowt
sa folie môlke, dat itbrûstoan'e
neilen (der koperen emmers) ta. — Prov.
Bûrliûs kij jaen greate miellen al
binne de amersoan'e neilen tawan-
(leeg), 't is altijd vet in een andermans
schotel. B, 461- Vgl. hoech-, iisneil.
neilasterje, v. lasteren, achter iemands
ruc kwaad van hem spreken. — Dy man
wirdt danieh neilastere, Hsfr. II, 252.
Zie lasterje.
neilüriede, -druije, v. werkeloos bij den
haard zitten. — Sitte to neilbrieden,
-d r u ij e n.
nei-let, s.n. (het) naluiden, luiden der klok
wumkes.nl

'NEIL.
nadat de doode begraven is. — Hykrige
't neilet, iron. werd als 'lijk' (dronken)
thuisgebracht. Zie let.
neil'fêst, adj. nagelvast, spijkervast. —
Ierd- en neilfêst. Vgl. ieräfêst.
— To kaepjen hwet los en neilfêst
wier, wat los en vast was, R. ind
T. 2 , 97 } . — Ook spikerfês't.
neilibje , v. naleven, opvolgen. Hsfr, VI, 36.
langer leven dan een ander. — Hj a het
hjar man (net) lang neilibbe. Vgl.
for-, oerlibje.
neilitte, v. nalaten, achterlaten (bij versterf).
— Bern neilitte, — jild neilitte.
— lm men hwet neilitte, 't bezit
er van op iemand doen overgaan. —
iron. Klaes hat hjir in nacht út-_
fenhûs west, mar do het er hwet
neilitten, nl. ongedierte.
nalaten, verzuimen (om te doen). — Dou
moast net neilitte om dêr wirk í'en
to meitsjen.
neilìt'tich, adj. negligens, nalatig. — N e ilittich
yn al syn dwaen. — Hsfr. X,
157. Vgl. e†terlitUch.
neillttichheit, neilittigens, «.nalatigheid.
Hsfr. VII, 279.
neilje, v. nagelen, spijkeren. Wl. ld. XVI.
Vgl. fêstneilje.
neilknippe, v. de nagels (der vingers of
teenen) korten met een schaar. — A s h y
seach, dat ik sneins neilknipte
skôp er my dat ik stinde, Eman, 21.
— Dy 't op snein neilknipt moa't se
hjir neimels wer opsiikje. — Dy't
Freeds neilknipt, dy waeksje se
Sneins wer út (bijgeloof).
neiltsjuster, adj. pikdonker, volslagen
duister.
neilwoartel, -wirtel, s. nagel wortel,
(ook) nijdnagel.— De neilwoartel sprút,
als de vinger ter plaatse daarvan eenigszins
ontstoken is.
neimakke, adj. nagemaakt, nagebootst,
niet echt. — Neimakke dimter(koeke).
neimâlker, s. eg. nabootser. B. P., As
jiemme, 8.
neimâlkje, v. nabootsen. B. P., Keapm.,
XV. — ld. IX, 94.
neimeane, v. namaaien, na den eersten
hooioogst, als het gras weer gegroeid is, nog
eens maaien.
lí
wumkes.nl
ì NËIP.
neimeitsje, v. namaken, nabootsen. —
Alles wirdt langer neimakke, van
alles komt tegenwoordig surrogaat.
neimels, neimiels, adv. namaals; naderhand.
— Den scille ás.. . frjeonen
...neimiels net... sizze:Dathiene
wy noait ... tinke kind, E. ind
T.', 121*.
— Hjir neimels, aan gene-zijde des
grafs. — 't Scoe wol goed kom me mei
hjar hjir neimels, Forj. 1893, 162. —
Hwet scoe 'thjir neimels wol jaen?
Dat bleauintsjusterekaert, Ibid. 53.
neimid'dei, s. namiddag. Ook alleen
middei, z. d. Vgl. oerdei.
neimid'deitsierke, s. namiddagsdienst,
-preek. Hsfr. I, 116. Ook oerdeis-tsjerke.
neimiette, v. nameten, overmeten. —
In flink healkynsen apels bring ik
jo; jy kinne 't mar f rij neimiette.
— De kastlein neimiette, iron.
overgeven tengevolge van onmatig drankgebruik.
Zie miette.
neinaclit. s. nanacht, laatste gedeelte van
den nacht. — Yn 'e neinacht het men
faek de nuverste dromen.
neinimme, yen 'tienof'toar, v.
zich iets aantrekken. — H j a n a e m i t
hjar sa nei, dat de feint hjar sitte
liet, dat se der fen oan 'tkwinen
rekke. — Klaes het ros hawn fen
dominy, oer syn sûpen, mar hy
niint it him net heel nei.
neinim'mend, -nimmich, adj. prikkelbaar,
gevoelig voor leed of rampen.
neinoaskje, v. nasnuffelen. Zie noaskje.
neinoedsje, v. eenigen tijd voor het verkochte
instaan, zich voor mogelijke schade
aansprakelijk stellen. —-Ik kin alles net
neinoedsje. Zie noedsje.
nei-ongetiidsje, v. ten tweeden niale
hooi-oogsten, in den nazomer als 't jaargetijde
vruchtbaar is geweest. Vgl. neiwinne.
neipeil, s. n. peilstokje om de dikte der
gespreide en reeds eenigszins gedroogde turfspecie
te meten. Vgl. foarpeil.
neipiuwe, v. sarrend naloopen. A. 520.
— De jonges piuwdeu my efternei.
K. ind T. z , 64'. — Ibid. 307«. — W.D., ütfenh.,
91.
neipjukke, v. eig. napikken, -prikken ,
voor: spottend nawijzen. Hepk., Heech-oan, 4.

NEIP. 193 NEIS.
neiprate, v. napraten. — In oar neiprate,
een anders meening als de zijne
verkondigen.
neiprintsje, v. naprenten, -drukken.
neipriuwke, s. dim. naproefje, nagerecht.
neiraclie, v. naschelden.
neiraze, v. naschreeuwen. Zie raze.
neireagje, v. naragen, navegen. — De
skoarstien neireagje. Zie reagje,
neireisgje, v. nareizen.—Lou is f o ar
in wike mannieh neiAmerikagien:
nou seille syn wiifon bernhimneireisgj
e.
— f ig. Dat minske is hjar manalgau
neireisge, heeft hem niet lang overleefd.
neiride, v. narijden, fig. vervolgen. —
Ik scil dy neiride, 't je lastig maken,
(ook) je gedrag en handelingen nagaan. —
Jilke sit tige yn 'e skild by Ane,en
dy bigjint him nei to riden.
neirin, s. naloop, toeloop.— Dy dominy
het in swiden neirin, een groot gehoor,
ook van elders opgekomen. Hsfr. XIV,
137.
neirinne, v. naloopen. — As ik dy
wier, Ruerd, woe 'k dy gekke faem
net niear neirinne.
— Yn'tneirinnen kom me, achteruit
gaan, in slechte conditie geraken. ld. IX, 23.
— De polderjonges ha by baes
bakker tweintich goune skild
makke; nou binne se foart en baes
is yn 't neirinnen.
neiroppe, v. naroepen — Do 'k al butend
o ar wier waerd my yet fen 't
wiif neiroppen: „Ne at f orjitte!" —
De bern op 'e bûrren roppe him
(schimpend) fen alles nei.
neisette, v. nazetten, achtervolgen, vervolgen.
neisiet, s. eg. nazaat. — . . . woene
wy oan úsneisiettoane, dat wy . . .
de biwondering for detrou en dapperheit
fen ús foarâlders net forlern
habbe, R. ind T. 2 , 224''.
neisiik, s. n. nasporing. ld. X., 82.
neisiikje, v. nazoeken, (ook) de op een
aardappelveld achtergebleven aardappelen
opzamelen.
neisitte, v. nazitten, — in de herberg
langer 'zitten dan anderen, plakken. Sw.
1884, 4.
nablijven (ook voor straf, in de school).
neisitters, s. pi. nablijvers, bv. in de herberg,
plakkers.
nei-sjen, v. nazien, nakijken. — I m m e n
n eisj en.
nagaan. — In rekken —, de krante
n e isj en.
(met reden) als verloren beschouwen. —•
Ik ha Ruerd tsiengouneliend. Nou,
datjild kinst mar neisjen. — Ik ha
myn gouden ring yn 'e Gron falie
litten. Nou, dy kinst neisjen. — t
Is bigreatlik neisjen, een beklaaglijk
verlies, as men yens jild sa misse
in o at.
— Dy faem is al yn 't neisjen, kan
al op vele jaren levens terug zien: de kans
op een vrijer is voor haar verkeken.
neiskelde, -skimpe, v. naschelden,
-schimpen.
neiskriuwe, v. kopieeren, naschrijven.
Vgl. oer-, ûf-, útskriuwe.
neiskjirje, -skûrje, v. naschuren, nog
eens schuren.
neislach, s. naslag, opvolgende ramp of
ongeluk. Vr. Fr. I, 244, Vgl. neildap.
neislachte, s. n. nageslacht. ld. 1,24. e. a.
neislepe, v. naslepen, -sleepen.
neisliere, v. naslieren.
neismaek, s. nasmaak. — Hounebeistâllen
binne bitter, mar hawwe
in swiete neismaek.
neisneupe, v. nasnuffelen, napluizen,
onderzoeken. R. ind TV, 233*. — W. D., Twa
Si, 250.
neispeure, v. nasporen, onderzoek naar
doen.
neispize, s. naspijs, nagerecht. — As
wy sop ite moat er hwet neispize
by.
neist, adj. & adv. (het) naast. — Myn
eigen bern binne my neist.— Myn
neiste barman, —frjeon, — famylje.
— Elk is him selsit neist (of de
neiste). — Ik leau for 't neist...,
meen wel te weten, dat ... — Hy is de
loaije —, de gjirge—, de domme —,
de stive — ,de minne... kant neist,
helt over tot luiheid, — gierigheid . . . enz.
neistenby', adv. (ten) naastebij, ongeveer.
— Biskriuw my 't hûs fen neistenby,
W. D., Winterj. 40.
wumkes.nl

NEIS. 194 NERF.
nefstjûre, v. nazenden.
neistoarmje, v. met groote haast naloopen.
neiswylje, v. nazweelen, naoogsten van
hooi, fig. nazoeken. — As de bern op
bêd binne moat mem ris oan 't neiswyljen,
speelgoed en andere verspreid
liggende voorwerpen bijeenzoeken. Zie sivylje.
neite, s. nabijheid. Vr. Fr. X, 384.
neiteam, s. n. nageslacht, nakroost.
neitelle, v. natellen, (ook) navertellen.
neitiid, adv. voor: nei'er tiid, na
dien tijd, naderhand R. P., As jiemme, 17,
e.a. — Doch dat net, it komt d y neitiid
t o m o e ij e n. Vgl. neijertüä.
neitinke, v. nadenken , zich in gedachte
brengen. — As 'k it goed neitink, mij
wel herinner, den is dat do en do bard.
neitinken, neitinsen, s. n. geheugen,
herinnering. — Ik scoesizze,datikwol
neitinken ha fen mynfyftejierôf.
— It iis het for follen in nochlik
neitinken, Hsfr. IX, 97. — 'tNeitinsen
is sa swiet. G. J. I., 4.
neitins, s. nagedachtenis. ld. X, 4. —
Hsfr. XIV, 217. — Sw. 1855, 61; 1863, 3.
neitôgje, -toajje, v. (iets zwaars) nadragen.
neitrêdsje, v. natreden: niet schreden
nameten. — Ik ha dat plak tún ris
neitrêdde, der is sahwet in heal
pounsmiet. Zie trêdsje.
neitroaije, v. natreden, nakomen, navolgen.
Alth,, 15. — Ook: ef t ernei tr oa-jj e.
— Broar Sap e troait him e ft ernei,
G. J. I, 56.
overdr. (naar iets trachten). — Hy troait
nei syn sprake tier, tracht den bloei
zijner taal te bevorderen.
neiwage, -weage, v. nawegen, herwegen.
— Sjoerd bakker syn brea is to
licht; wy ha 't neiwoegen.
neiwaskje, v. nawasschen.
neiweiding, s. (het) naweiden. Vgl. het
volgend art.
neiweidsje, v. na den hooioogst het land
nog beweiden.
neiwinne, v. naoogsten: voor de tweede
maal van een stuk land hooi-oogsten. —
Neiwoan hea is lang sa goed net
as 't oare, mar 'twoldanichbroeije.
neiwiskje, v. nawisschen.
wumkes.nl
neiwjûde, -wjudde, v. nawieden.
neker, Hl. s. eg. logeergast. Roosjen 93.
Zie útfenhCizcr.
nek'fel, s. n. nekvel, voor: nek, in uitdrukkingen
als: — In houn ofkat by't
nekfel pakke, in den nek grijpen. —
lm men by 't nekfel pakke, in der
haast vatten.
nekje, v. nekken, den nek breken, dooden,
(ook) fnuiken. Salv. 16, 67.
nekke, s. nek. — Hy smytdekop
yn 'e nekke, werpt zijn hoofd achterover,
fig. wordt weerspannig, trekt zich terug
uit ontevredenheid. — Immen yn 'e nekke
skoppe, bedriegen, afzetten, Holl. in
deu nek zien, Hsfr. III, 246. — Om 'ene kke
b ring e, om hals brengen, iemands
ondergang bewerken. A, Yabr. — Mei in
pear sechstehealen for in inkelde
kear út to jaen, binne wy net om
'e nekke, Forj. 1892, 124. — Hy set my
de f o et op 'e nekke, onderdrukt mij. —
Immen it fel oer de nekke hel je,
fig. grof laten betalen. Zie fel. — Hj a
brekke elkoar de nekke, zij brengen
door te sterke concurentie elkander ten onder.
— Hy (hja) het in wyld hier (wylde
hier ren) yn 'e nekke, is overdreven
levenslustig.
nek'kebonke, s. nekbeen. R. ind T, z , 35 5 ,
nekkebrekker, s. m. die eens anders
ko.stwinning bederft. — Dy'tdepleatsen
sa heech hiere, binne mar nekke-brekkers
for in o ar. Tj. V.
nekkehier, s. (n.) nekhaar, -haren.
nel, s. troef negen (in 't kaartspel).
nepert, s. eg. bekrompen gierigaard. —
Sa'n h e is lik e gjirrige nepert.
nepes, s. eg. Zie neepear en nepert.
nepich, adj. 'knijperig', gierig. Hsfr. XI,
144.
neppe, v. verraderlijk dooden. Sw.1873,
36. — Elke tsj oenster wirdt n eedsake
alle saun jierren in bern to
neppen, v. d. V., Lantearne, 7. — Op
hope, dat er ris in haske of in pear
fûgels neppe kinne scoe, Hsfr. XII,
278.
nerf, s. nerf (de buiten- of bovenoppervlakte
van leder).
— Hy (de hond) tinge dalik nei de
nerf, beet terstond toe, R. ind T. 2 , 93*.

'NERV. '1
nervel, s. koorddraad.
nervel (Suaw.), nerving (Henndl.), s.
neet in een schaar. Zie njerring.
nesk, adj. & adv. zacht, weekelijk; kalm,
rustig. — Hy li â 1 d t h i m nesk.
prettig, aangenaam. — De berntsjes
sieten dèr sa nesk by mem. A. 461".
— As 't kâld is sit ik hjir j^n 'e koken
nesk. B. 309.
— In neske kou, die gemakkelijk is te
melken.
nêskeryen, s. pi. beuzelingen, snuisterijen.
Ook nêsterijen. — Dat wiifpronkethjar
keamers op mei n êsk e rijen
fen n e at.
nietige redenen , om uitvluchten te maken.
— Dou bitinkst altyd nêskerijen.
nest,'adv. naast. — Wj wenje nest
elkoar, zijn naaste buren. — 't Is net
nest de doar, nog al ver verwijderd.
voor, sinds. — Nest jierren, jaren geleden.
— G o ÌI s s e-b oer wier nest in
jier troud.
nest, s. n. nest, vogelnest.— Prov. It is in
minne fûgel dy 't syn eigennêst bismoarket,
het is leelijk, kwaad van eigen
familie te spreken. — Dat fûgeltsje wol
't nest út fleane, het meisje wil het
ouderlijke huis verlaten, gaan trouwen. —
As de âlden wei binne en de bern
fine den noch in aike yn 't nest,
dat is sa aerdich, R. ind T. 3 34*.
leger of ligplaats, bed. — Myn man is
al yn 't nest, naar bed. — De sinne is
al yn 't nest, onder.
fig. plaats van afkomst, woning. — It
spant om him yn 't nest to bitraepjen,
hein thuis te treffen. — Ik wit wol
yh hwet nest astou ú tbr et biste,
van wat afkomst je bent.
— In smoarch nest,, vuile, morsige
hoek.
— In ondogens nest, stout meisje,—
in âld nest, hatelijke oude vrouw.
Vgl. fàgel-, moskenest; ealjebijs-, eamelders-,
kolders-, rápenêst; hounnenêst; breabiterkenêst;
prûkenêst.
nêst'-aei, s. n. ei, dat men in het nest
Iaat liggen, opdat de vogel er weer bij legt.
overdr. spaarduitje om er telkens wat bij
te doen.
nestelje (spr. nesselje), neskje, v. neste-
> IÍICHT.
len, ook een nest maken. Zie néstmeitsje.
nestje (spr. nesje), s. n. nestje, vogelnestje.
nês'tjesiikje, v. vogelnestjes zoeken, (ook)
als kinderspel. Vgl. aikebiside.
néstmeitsje, v. een nest maken. — Sa
gau as de fûgels bigounen to nêstmeitsjen,
Hsfr. V, 3.
net, adr. niet. — Ook nit, nat, —verkort
n't. — Is 't n't wier (spr. istent
wier). — Simmen net, niemand. —
Nearne net, nergens. — N e a net, nooit.
Dat 's al! Dat's net, 't is niet waar.
Vgl. netivier.
net, s. n. rete, net. Zh. not. — It is
fiskjen efter 't net, moeite die te laat
komt. Vgl. fislc-, †àgelnet; skep-, hoeptiet.
omentiim, (het) net der ingewanden.
net'breidsje, v. nettebreien, een net of
netten knoopen.
netke, s. n. netje. R. ind T. a , 44". Meer
alg.:
netsje, s. n. netje. Vgl. aei-, †isk-, hier-,
miggenetsje.
net'tebiter, s. soort waterinsect. Zie meskebiter.
nettel, s. (brand)netel. Zie barnnetel.
net'teldoek, s. n. neteldoek.
nettelkoarts, -roas, -sykte, s. netelkoorts,
zekere jeukende huiduitslag.
*nettelstrûk, s. (brand)netelstruik. R. "W.
netwier, adv. elliptisch voor: 11 is net
wier, het is onwaarheid. Vgl. al- en wolwier.
neulje, v. neuîen, zaniken,— Hy neult
dêr al op om.
neutelen , talmen , dralen , sukkelen. — In
oarre, dy nei lang omneuljen einlik
dit triennedal goe ndeiseinhet,
R. ind T. a , 30'.
neut, s. ingelascht stuk hout, 'spilaanbrenger'
ineen watermolen. —Sarkstiennen
neuten en drompels onder oan 'e
doars-kezinen.
— Hy krijt fen de neut, zal van de
taart lusten.
neutelje, v. neulen, zaniken. Zie neulje.
nevel, s. nevel.
néwird, s. n. weigerend antwoord, vooral
bij huwelijks-aanzoek.
nibbe, nibke, s. n. snibbig meisje. —
Hwet is my datin nibke. Ook s n i b k e.
nicht, s.f. nicht. Ook nift.
wumkes.nl

NIH. 1
niddel, nille, nidle (spr. ook nuddel
nulle), s. naald. Wkm. nu dl e. Schierm.
nirle, nield.— Spjelden en niddels,
ook voor: ijsnaalden in bevriezend water. —
As de nillen síede dounsje de heksen
foar de doar (bijgeloof).
voorhoofdnaald met diamanten bezet, vroeger
door de Friezinnen (bij het oorijzer) gedragen.
— DeHynlipper frouliûe hiene
by âlds in gouden nidle op 'e
f o ar hol Ie.
Vgl. dek-, stop; lenoopsgats-, seilniddel.
niddel, -nilledoaske, s. n. naaldendoosje
, (ook) doosje voor knoopnaalden, waarmee
men netten breit.
níddelje, v. Hd. nadéln, voor: naaien.
— Ik moat nedich oan 't niddeljen.
— Moandeimoarns ... den niddelje
ik wer mei alle macht, v. d. M., Myn
Suchten, 77. Vgl. biniddelje. Ooknilje
nulj e.
niddel-, nìllekoker, a. naaldenkoker.
niddel-, nillesmoar, s. n. naaldensmeer,
door zeilmakers gebruikt om de naald glad
te houden, overdr. een borreltje voor hem,
die met de naald werkt. — lm men útstjûre
om prûkefet en nillesmoar,
om hem voor den gek te houden, nl. waar
het naaldensmeer der zeilmakers onbekend is.
nidich, adj. nijdig: boos. — Sa nidich
as in spin, — as in toerre, —• as in
pod. — Ik ha my. sa nidieh makke
op dat fanke.
— In nidich aes, licht tot toorn geneigd
kind.
nijdig, vol afgunst.— Sjouke is altyd
nidich om 't Melle tsjerkfoud wilden
is en hy net.
nidigens, s. nijd: toorn.
nidigert, s. eg. licht tot toorn geneigd
mensch.
nië, Mkw. verbogen adj. nieuwe. Zie nij.
nie'-, niedstal (spr. nji-, njid-), Dongdln.
s. hoefstal. R. P. inWiarda 176. Zie needstal.
nifel(d)er, s. eg. knutselaar, die met
vaardigheid allerlei kleine kunstvoorwerpen
weet te maken.
ni'feldingkje, s. n. kunstig geknutseld
voorwerpje. R. ind T. 2 , 302*.
nifelje, nuffelje, v. knutselen. — In
fûgelkou yn elkoar nifelje. Vgl. binifelje.
wumkes.nl
! NIJ.
nifelwirk, s. n. knutselwirk, waarbij veel
geduld en kunstvaardigheid te pas komt.
— In hispel yn in flesse yn elkoar
sette, dat is in nifelwirkje.
nift, s. f. nicht, dochter van oom of tante.
Ook nicht.
nige,niigje, v. neigen. - Hy kin nige
en bûge. — Prov. Dêr binne sa'n bnlt
hearen oan 't nigen, sei defrosk,
en de eide gyngoe rhimhinne, Burm.
— Telt. MS.
niget, s. nieuwigheid, vreemdigheid, zeldzaamheid.
— • Hy seach dêr in bulte
niget, veel wat vreemd of onbekend voor
hem was. — Dat ín faem de frijers
nei de hakken sjucht, dêrha'k gjin
niget oan, zulks bevreemdt miij niet. —
Lit ús dêr om 'e niget, voor de aardigheid,
ris sjen; schertsend ook: om 'e nij e
niget. — It bliuwt aloan allyk in
niget, iets zeldzaams, een wonder, f o r m y.
— Dy jonge sjucht al niget oan 'e
fammen, ziet de meisjes met verliefde belangstelling.
— Nin niget, geen-wonder,
dat er frjemd opharke.
— Dêr ha 'k neat gjin niget (of gjin
n ij s) oan, daar ben ik niet mee gediend ,
het bevalt mij niet. Vgl. aerdkhheid, nocht.
niid, s. nijd, afgunst. —Haet en niid.
Zie haet. Vgl. breaniid.
*niid'brân, s. (het) vuur, de hartstocht
van den nijd. — Wier niidbrân goed
ta winterfjûr, || den wier debrânje
fêst net djûr, Skoeralm. 23/IV, 1877.
niigje, v. nijgen. Zie nige.
niikje , HL v, uit logeeren gaan. Zie neeìcje.
Fr. Jierb. 1834. 75. Roosj. 60.
•niift, njjs (Zoh.), adv. zoo even , een oogenblik
geleden. — Jouke het hjir niis
west. Vgl. nyskes.
nij, adj. & adv. nieuw (in alle beteekenissen).—
De nije klean, (ook) de zondagsche
al zijn ze niet nieuw. — In nije hoed,
— nije moaden. — De nijedominy,
— m ast er.
— In nij man, grappige vent. — Hy
kin 't nij bitinke.
— It scil my ris nij dwaen, benieuwen,
verwonderen, ho 't dy kat út 'e
beam fallen komt.
— Dat bikomt my nij, dat trek ik mij
aan. — 'tScoe my nij bikomme as 'k

NU.
myn bern net onder 'e tucht hâlde
koe.
— Hja seagen nij op, ld. IV, 28.
— It die hjar sa nij as fleanen,
daar was ze lang niet voor te vinden.
— Op 'e('en)nij, opnieuw.
ny-achtich, adj. nieuwachtig, nog niet
lang bestaan hebbende, of gebruikt zijnde.
Vgl. nijha†tich.
ny'boer, s. m. boer, die nieuwelijks en
van elders op een plaats is komen wonen. —
Prov. In nijboer het elk op 'e loer,
ieder slaat hem gade, Halb., N. O., 137.
nije, v. voor: b in ij e, benieuwen. B. 69.
Zie bintje.
nyemoan'ne, s. nieuwemaan.
nyewike, adv. de volgende week. —
— Ik kom njje wike.
— s. Nei nijewike komme er in hele
boel dagen, er is nog tijd voor.
nijgêrs, s. n. etgroen, het eerste na den
hooioogst groeiende gras, door het vee gaarne
gegeten, — Prov. Nijgêrs is rijgêrs. —
overdr. Hy komtyn 't nijgêrs, gezegd
van een weduwnaar, die met een jong meisje
gaat trouwen.
njjhaftich, -aclitich, adj. nieuwachtig.
— In . . . nijhaftieh hûs, Hsfr. VI, 62.
— Nijhaftige klean, Hsfr.
nijichheit, s. nieuwigheid.—• Dou hest
altyd fen dy nijichheden, voorstellen
om iets ongewoons te doen of in te
voeren.
nieuw-uitgekomen voorwerpen of zaken. —
Jelke hâldt fen nijichheden; as der
hwet n ij s útkomt moat hyitdalik
ha. Vgl! Hfr. IX, 157.
nyjier', s. n. nieuwjaar. — Immen it
nijjier ôfwinne, een 'gelukkig nieuwjaar'
wenschen, eig. iemand daarin vóór zijn,
overdr. 't gras voor de voeten wegmaaien. —
Sa kinst my 'tnijjier wol ôfwinne,
gezegd als iemand onbemerkt en zonder gedruisch
binnenkomt. — Hy het my(moai
of liIk) it nijjier ofwoan, mij gefopt,
een voordeeltje voor den neus weggekaapt,
is mij te slim af' geweest.
nijjìer'rinclers, s. pi. mensohen die op
nieuwjaarsdag langs de huizen loopen om
met wenschen een gave te ontvangen.
nyjierrinne, v. van huis tot huis gaan
en den menschen een gelukkig nieuwjaar
97
NIJS.
wenschen, op hoop van een gave te ontvangen.
Ook nijjierwinne.
nyjiersbrief(ke), s. (n.). brief van gelukwensching
op nieuwejaar. Ook : nieuwjaarsrekening.
nijjiersdei, s. nieuwjaarsdag.
nyjierskaertsje, s. n. naamkaartje met
gelukwensch op nieuwjaar.
njjjiers-rekken, s. nieuwjaarrekening.
njjjierssínten, s. pi. eenten aan nieuwjaarwenschers
langs de deur gegeven.
nyjierswinsk, s. nieuwjaarswenseh, iron.
nieuwjaarsrekening.
nüjierwinders, s. pi. nieuwjaarwenschers.
njjjierwinne, -winskje, v. nieuwjaarwenschen.
nyke, s. n. nieuwtje. Zie nijtsje.
nijkeap, adj. nieuw gekocht (vooral van
een paard). — In nijkeap hynsder.
substantivisch: — Us nijkeap hâldt*
him best. — Grutsk datste sa 'n
gnappen nijkeap foar de karre hieste,
B. ind T. s , 128«.
Ook van een koe, of van levenlooze voorwerpen:
— Dat 's in nijkeap.
njjlân', s. n. uit zee aangewonnen land
buiten den algemeenen (ouden) dijk, — vooral:
het gebied der voormalige Middelzee. B. 133.
njjljoch'ter, s. eg. in den mond derrechtzinnigen
schimpend of afkeurend: moderne
of vrijzinnige in zake van godsdienst.
njj'melts, -melk, adj. pas gekalfd hebbende
en daardoor op nieuw melkgevend geworden.
— In nijmeltse kou, — nijmeltse
kij. Zie melk.
nijmoad/rich (spr. -oá-), adj. nieuwmodisch»
naar den nieuwsten trant. — Nijmoadrige
stoellen, — nijmoadrich húsrie. —
Nijmoadrige klean.
vreemd, zonderling, opzienbarend. — In
nijmoadrige kearel, — nijmoadrige
boel, — trouwerij. Vgl. nij.
nys, s. n. nieuws. — Der is nijs oan 'e
hân. — Aid nijs, iets bekends, dat men
als nieuws voorstelt of voordraagt. —D y n u t spreker
het frijhwet âld nijs opdist^
nieuwtje. —• Ik ha hwet nijs heard,
— opdien, — meibrocht.—Ik hamyn
nijs der al ôf, het nieawtje er al af.
— Nín nijs, geen wonder, niet vreemd,
dat me graech yn 'e fearren yen
hâldt, ld. V, 188. Vgl. uiget.
wumkes.nl

NIJS. 198 NYT.
nijs, adv. nieuwelijks, zoo pas. Zie niis.
diminutief-vorm nijskes. Zie nyslces.
njj-sean, adj. frisch gekookt, niet van een
vorigen maaltijd overgebleven of opgewarmd.
— Nijseane ierappels, — brij.
nysgjir'rich (spr. nijskjirrich), adj. nieuwsgierig:
nieuwsbegeerig. — Ik bin net nijsgjirrich,
m%r ik wol graech alles
wit e , schertsende verontschuldiging, als men
eenigszins vrijpostig naar iets vraagt. — Ik
bin al ris nijsgjirrich (of. ..der nijsgjirrich
nei), verlangend om te weten,
ho 't dat spul ôf'rinne scil.
kieskeurig, niet gemakkelijk te voldoen.
— In nijsgjirrige hin, Jan hen.
verdrietelijk, verdriet of ontevredenheid
veroorzakend. — Sa nijsgjirrich as in
âld hin, as in baerch, slecht gehumeurd
, erg prikkelbaar. — Pine yn 'e
mûle is sa'n nijsgjirrige pine.
vreemdsoortig, bijzonder, zeldzaam. — In
nijsgjirrige sjeas, ongewoon versierd of
geschilderd. — In nijsgjirrich kroantsje,
kunstig bewerkt, fraai halsslootje.—
Nijsgjirrich nifelwirk (z. d.).
njjsgjirrich-aech'je, s. f. nieuwsgierige,
(ook) prikkelbare vrouw of meisje. Zie Aechje.
nysgjirrichheit, nijsgjirrigens, s.
nieuwsgierigheid, genielijkheid; zeldzaamheid.
— Dat hinnehokkriget folie bisjuch,
om syn nijsgjirrichheit, omdat
het de aandacht trekt. Zie nijsgjirrieh.
njjs'pompieren, s. pi. nieuwsbladen, Wjn.
III, 88.
nywaS-kje, v. (vooral van kant- of gaaswerk)
als nieuw wasschen. — fig. Hy is
nijwosken, — hethim nijwaskje liften,
die koopman of winkelier heeft met
zijn schuldeischers eeíi minnelijke schikking
aangegaan.
nijwoan, -woan, adj. nieuw- of pasgewonnen.
— Nijwoun hea.
pas gehuurd, — in dienst genomen. —
Myn nijwoune feint is in Lollumer.
niks, nikster, pron. niets. Zie neat.
Iliïïime, v. nemen. Ik nim , ik naem (nôm),
ha nommen (nôm, nomd, nimd), nimmende,
to nimmen. — Nimine enjaen, nemen
en geven. — It nimt noch jowt net,
of it nimt net en 't jowt net, 't doet
er niet toe, verandert niets aan de zaak. —
wumkes.nl
Hy is bot yn 't nimmen, laat zich erg
duur betalen. — ... dat ha 'k f o ar my
nomd, voorgenomen, besloten. ld. V, 84.
Vgl. hi-, foar-, for-, yn-, ôf-, op-, út-, weinim
me.
nimmen, pron. niemand. — 'k Tocht
yn 'e wide wrâ 1 d is nimmen my a 1-
1 y k, G. J. 1, 4. — Nimmen wol d e s k u 1 d
ha. — Ik steur my oan nimmen. —
Hjir is nimmen net, ld. III, 38. — H wa
het dat (kwea) bidreaun? Nimmen
net.— Prov. De divel en nimmen net
habbein bulte kwea dien. — Hy ís
ek nimmen net, niet veel bijzonders. —
Ik bin tsjinwirdich nimmen net,
zóo ziekelijk —, zwak , dat ik niets kan doen.
nimmer, adv. nimmer. Ook nummer
vooral bij ouderen, ook bij (i. J. — Vooral
in uitdrukkingen , als: —Noait ofte nimmer,
— nea noch nimmer. — Nea
noch nimmer, geen enkelen keer, bistou
op 'e tií d klear.
nin, adv. geen. — Nin byt, niets. —
Nin lofterhân, nin rjuchterhân ||
fen sok in banjer fen it lân. R. ind
T. 8 , 4". — De sinne scil yet nin iens
fjouwer tomme fortsjusterj e, Bijek.
1848.
Xninne, v. drinken, (ook) zuigen aan de
moederborst.
xninnen, s. n. drinken. — Stil mar, myn
boike, hy scil ninnen ha.
ninter, adv. geener.— To ninter tiid.
— Forwrikje scil ik ninter tiid of
stoune, te geener tijd, G. J. I, 97. Zie
g(j)inder.
Ilipe, v. nijpen: spannen, moeilijk gaan.
— It scil nip e. — As 't nypt en wer
nypt, in 't uiterste geval. — As 't nypt
en wer nypt scil 'tkinne. — As 't
nypt en wer nypt is 't wiif baes.
— Op 'tnipen ôf, op den nipper.
nippe, v. nippen: scheren, afbijten. —
De skiep nippe it koart gêrs, scheren
het korte gras af.
nipper, s. — dim. nipperke, nipper,
nippertje. — Hykaem op't nipperke,
nog juist bij tjjds. — It is op 't nipperke
ôf krekt it gewicht.
nyskes, nijskes, adv. zoo pasjes, een
kort oogenblik geleden. Zie niis.
nyt, s. neet, luizen- of vlooien-ei. —Prov,

NIT. 199 NJUR.
Men het it slimmer mei de niten
as mei de luzen, de ondergeschikten zijn
doorgaans minder gemakkelijk dan hun meesters.
— Hy is út 'e niten, uit den nood.
nit (Noordel. visschersdorpen), a. & adj.
nut; nuttig. Zie nut.
nit, Zh. adv. niet.
nitelich, nytlich, adj. nijdig, boos,
geneigd om te stooten (van dieren), vooral
door plagen, sarren, zoo gemaakt. — In n itelige
bolle, — kou, — raem.
nitelichheit, nytligens, s. nijdigheid,
geneigdheid tot stooten. Zie nitelich.
nitelje, nytgje, nitigje, v. nijdig —, boos
maken. — De bolle nitelje. Vgl. nyt.ye.
njeld, nield, Schierm. s. naald. Zie nidäel.
njesk, adj. & adv. kneuterig, prettig en
stil, zonder veel beweging. Zie nesh.
njeskje v. met traagheid handelen, talmen,
dralen. G. J. nuyskje.
njin'-angel, s. ijzeren pin met dikken,
kantigen kop, behoorende bij den ouderwetschen
ploeg.
njir'-oalje, s. olie, waarin men een levende
adder dompelt, volgens 't volksgeloof
een middel tegen 't 'venijn' (ziekte) der koeien.
njirre, s. viper, gewone adder, overdr.
valschaardig, hatelijk vrouwspersoon. — D o u
njirre fol fenyn, W. D., Utfenh., 19.
*r.jir'rebrod, s. n. adderengebroed. ld. IV,
167.
njirrekrûd, s. n. eig. ophioglosum vulgatum,
addervaren; doch de gelieele familie
der in 't wild groeiende varens (filix) wordt
gewoonlijk ook onder dien naam begrepen,
S. K. F.i Lijst.
njirretonge, s. eg. addertong: lasteraar
-(ster).
niû, njue, a. n. genoegen , vreugde, goedheid
. genegenheid, liefde. G. J. passim. Wl.
ld. XV & XVII.
njû'fol, adj. genotvol, zeer genoeglijk,—
aangenaam. Fr. Alm. 1846, 3. — Sw. 1866, 24.
njuggen, num. negen , 9.
s. de negen oogen in het dobbelspel, (ook)
de negen op het ganzeborcl. — Hy stiet
op 'e goede njuggen, fig. hij heeft geluk,
— . . . op 'e kweade njuggen,
heeft ongeluk.
stuk land van negen pondematen ; dit ook
njuggene.
njuggende, adj. (de of het) negende.
njuggendeheal', num. negendehalf.
njuggendehea'le, s. stuk land van 8'|i
pondemaat.
njug'gendepart, s. negende deel.
njuggenderhande, -lei, adj. negenderhande,
-lei.
njug'gen-each, s. negenoog (gezwel); ook:
iemand die op alles het oog heeft.
njuggen-en-njuggentich, num. 99, —
schibboleth , dat men iemand laat zeggen om
te hooren of hij een echte Fries is.
njuggen-en-tweintich, -tritich, enz.
Zie de Enkelwoorden.
njuggene-som, num. met ons (zijn) negenen
, nl. van bij elkander behoorende personen.
— Wj binne njuggene-som,
ons huisgezin bestaat uit negen personen.
— Wy komme deis njuggene-som
om 'e tafel.
njuggenhondert, num. negenhonderd.
njuggenris, num. negenmaal.
njuggentich, num. negentig.
njuggentjin, num. negentien.
njuggenwikers, s. pi. negenwekers, zekere
vroegrijpe aardappelsoort, die na negen
weken rijp kunnen zijn.
njunke(n), praep. & adv. naast, nevens.
— Wy wenje njunken in-o ar. — Dat
is hjir lyk njunken, vlak hierover.
tegenover, jegens. — Deun njunke de
earme, R. ind T. a , 100'.
Schierm. j u e n k e.
njunke(n)lytsen, adv. langzamerhand,
van lieverlede. — Prov. Njunkelytsen
komt it bern yn 'e klean, Salv., MS.
93. — Njunkenlytsen komt Piter (Simen)
yn'e broek en Klaes yn'twammes
(en Rindert út 'e pakken).
njúntsje, v. neuriën. LeeuwdL njúnderje.
— Hy song in aerdich sangkje,
en njúnte sa de hele dei, R. ind
T. 3 , 241».
— Immen om 'e kop njúntsje, aan
't hoofd zeuren.
*njúr, njuer, njoer, adj. & adv. boos,
kwaad, norseh. — Alje bernsk en njûr,
G. J.I, 13. — Hy (Cupido) bigoe njûr en
tsjoe oan syn mem to roppen, Ibid.
32. Halb. in G. .!., 13. — ld. VI, 168 — Wl.
ld. XVI. — 't Hâldt mar oan, dat njûr
gebear, dat naar, akelig geloei van regen
en wind, Slj. en Rj. 1901, 251».
wumkes.nl

NJÜSK. -200 NOA8.
†njusk, adj. iners, lauw, traag en kleingeestig
in wat men te verrichten heeft. Thans
n e s k, nj e s k, maar in gewijzigde beteekenis.
Zie nesk, njesk.
Ook: verwijfd. Halb. in G. J., 74. — G. J.
n u y s k.
†njuskje, v. talmen, dralen, met traagheid
handelen, en te veel met kleinigheden
bezig zijn. G. J. n u y s k j e, z. d. Thans
njeskje.
njût, adj. tam, mak. Zoh. njuwd. —
Njûte einen, tamme eenden. — N.jûte
kastanjes, eetbare kastanjes.
noadgje, noadsje, v. noodigen, uitnoodigen
(als gast). — To, jy moatte jon
net noadsje litte, tast maar gerust toe
(bij den maaltijd). — Hy liet him net
lang noadsje, om mee te eten.
noadsters, Hl. s. pi. meisjes, die uitgingen
om bruiloftsgasten te noodigen.
noadster-noadsters, Hl. s. pi. speelnooten
der bruid, die eerst de 'noodsters' genoodigd
hadden. Vgl. vorenstaand art.
noait, adv. holl.isme voor n e a, z. d.
noakel, Hl. s. wervel. Zie warle.
noard, s. (de) noord. —• Om 'e noard
(farre), noordwaarts, naar de noordelijke
landen.
noard, adv. uit het noorden. —De wyn
is noard.
noarden, s. n. (het) noorden. — Ut it
noarden komt net folie goeds, sei
de man; dy syn wiif wier dêr ek wei,
sechje.
†noarderhêf, s. n. (de) noordzee. Sw. 1858,
88/89.
noarderljocht', s.n. noorderlicht. — Yn
Oktober rjue noarderljocht || het
wol ris in strange winter brocht,
Skoeralm. 19/X, 1886.
noarderrein, s. regen uit het noorden.—
Prov. Noarderrein is sonder ein, lang
aanhoudend. B. 532.
noardewyn, s. noordenwind. — Noardewyn
yn Augustus seit: || himmel
waer by oanhâldendheit, Skoeralm.
16/Vni, .1886. — Waehtsje jimme for
noardewyn en al to sterke sinneskyn,
fig. neem u in acht voor de laagst-,
zoowel als voor de hoogststaanden onder de
menschen.— Dy faem het mei nimmen
gjin dwaen hawn, seit se, mar 't is
wumkes.nl
hjar f en 'e noardewyn (ook 1' e n 'e
oastewyn) net oanwaeid (dat zy zwanger
is).
noardlik (spr. -oá-), adj. & adv. noordelijk,
noordwaarts. — De wyn is noardlik.
— In noardlike wyn. — Ternaerd
leit noardliker as Dokkum.
noardsk-doar'ke, s. n. kleine lage deur
in den noordermuur van oude Friesche kerken,
volgens de legende uit den tijd der Noormannen.
Ofschoon sedert eeuwen dichtgemetseld,
is de' vorm er van nog duidelijk
zichtbaar.
noardske-balke, s. noordsche balk,
ouderwetseh muziek-ínstrument. Zie baîke.
noardstjer, s. noordster. — Hy wit er
safolle fen as de bolle fen 'e noardstjer,
hij weet (kent) er niets van. B. 388.
noarger (spr. -oá-), adj. van het Drentsche
dorp Norg, bekend door zijn jaarlijksche paardenmarkt.
— De noarger rún, titel van
een geschrift van Dr. E.
noarger-, noarchstermerk', s. (de) Norger
markt. Zie vorig art.
noar'man, s. m. Noorman, man nitNoorwegen,
overdr. (de) noordenwind. R. indT. a ,
195 4 . Ook: zeeschip uit Noorwegen.
noart(e)lik, noartlich, noartich (spr.
-oá-), adj. Zie noartsk.
noartichheit, noartlikens, s. norschheid.
Zie noartskens.
noartsk (spr. -oá-), adj. norsch (als karaktereigenschap
of tengevolge omstandigheden);
tijdelijk boos, ontevreden, knorrig, onvriendelijk.
— Tet forwachte de frijer en
dy bleau wei, do wier se de hele
joun sa noartsk as in baerch. Bik
krige in noartsk biskie fen hj ar.
noartskens, s. norschheid, verdrietigheid.
Zie noartsk.
noas, s. neus, fig. ook : reuk. — Dat
wiif moat oeral op 'e noas by,
alles besnuffelen en bekijken. — Myn
noas giet ts gast, ik ruik lekkere geuren
van spijzen.— Dat komt yen alle dagen
net foar de noas, zoo iets (goeds)
krijgt men niet alle dagen.—Asik dy mien,
den mien ik (it út-eintsje fen dyn)
noas e k, schertsend gezegde. — D y 't i n
noas het kin mar r ù k e, wien de schoen
past trekke hem aan. — I m m e n h w e t
om 'e noas wriuwe, fig. onder den neus

NOAS. 201 ÌTOAT.
wrijven. — ik scil dy alles net oan | j Hynoassnûtte wakker, Fr. Vlb. 1883.
'en o as hingje, niet alles zeggen wat ik noas'tergatten (spr. -oá-), s. pi. neusga­
weet, — Hwet y n 'e n o a s k r ij e, er de ten (vooral van een mensch).
lucht van krijgen.— Myn âlde (geoefende) noasters (spr. -oá-), s. pi. neusgaten (van
noas rukt wol hwet, ik begrijp wel dat een dier, meest van paarden en koeien). —
er iets gaande is , — waar men heen wil. — To wiid fen noasters stiet for in
Hy seach skean by denoas del, sneu, hynsder net, Sch. MS., 22. —De kaem
beteuterd. — De noas stjitte. — Oan (prangijzer om een os te besturen) op 'e
'e noas lûke, den neus (voor iets) optrek­ noasters sette, fig. (iemand) in bedwang
ken. — Immen by de noas habbe, of houden.
krije, iemand misleiden, foppen. — Hy noaswiis, adj. neuswijs.
sjocht net fierder as syn noas lang substantiviseh: noaswize, wijsneus. —
is, hij heeft weinig doorzicht. — Ik hab Noaswizen krije alleman ta fijan,
it wol yn 'e noas, ik begrijp het wel. — Telt., MS., 24.
Hy moat rounom mei de noas by, noaswizens, s. waanwijsheid, betweterij.
overal zijn neus insteken. — In (lange) noat, nôt, s. n. frumentum, graan. —
noas krije,- . . fen in jelne lang, be- Wyt noat, het eigenlijke graan, ter onochaamd
van iets af komen. — Mei de noas derscheiding van peulgewassen, die ook wel
op 't iis ride, van iemand die sterk voor­ onder noat gerekend worden. Vr. Fr. VIII,
over gebogen schaatsrijdt. Vgl. houne-, snot-, 261. — In stik noat, korenveld. — pi.
snufnoas; wiisnoas. — dim. noaske. Vgl. n o a t e n, te veld staande granen. — D e no a-
†iis-, prip-, tviisnoaslce.
ten stean best, — in moai reintsje
noas, (ook) ijzer, waar de klink van een for de noaten. —Prov. De beste noa-
deur in sluit.
ten komme altyd troch de winter,
noas'bliede, v. uit den neus bloeden. degelijke menschen doorstaan het best te­
noasblieden, s, verb. (het) neusbloeden, genspoed.
neusbloeding.
noat, s. muzieknoot.— In hopen noa­
noasbonke, s. neusbeen. Ook noasten op 'e sang hawwe, veel op- en aan
bien (Lex. 252).
te merken.
noasdrip, -drup, s. neusdrup.
noat'berch, s. graanberg, toestel van vier
noasfol (spr. -oá-), s. n. 'neusvol'. — O, lange palen met beweegbaar dak. Zie berch.
hwet rukt dy blomlekker,dêrmoat noatbult, s. hoop nog te zuiveren uit-
ik in noasfol fen ha, eens naar hartegedorscht graan in de schuur.
lust aan ruiken.— Hwetstjonkt it hjir! noa'teboek, s. n. muziekboek. — As
Nou, dou hoefst er net mearasin master de psalmen goed spylje
noasfol fen mei to nimmen.
scil, moat er 't noateboek er by ha.
noas'kebril (spr. -oá-), 's. knijpbril. noatfêst, adj. niet van de wijs te brengen,
noasker (spr. oá-), s. eg. snuffelaar. Vgl. vooral bij 't zingen in de kerk. — In foar-
trochnoasker. Ook : neusbril, knijpbril. Ind. sjonger moat noatfêst wêze.
B. 94. Vgl. noashebril.
fig. standvastig, beginselvast, niet gemak­
noaskje, (spr.-oá-), v. neuzen, snuffelen, kelijk van zijn stuk te brengen, ook van een
kijken. Vgl. bi-, troehnoaskje.
spreker in 't publiek.
zin in hebben, aanstaan.— Tryn, aste noatforsjitte, v. graan verschieten, zoo-
't wirk oars dochste as ik 't ha wol, als in graanpakhuizen, opdat het opgehoopte
dat noasket my net, hear! — Dat koren niet broeie.
iten noasket him net. — Ik wol dy noatgolle, s. graanvak, gedeelte eener
jonge om boadskip ha, mar dat boerenschuur tusschen twee binten, waarin
noasket him net.
men de granen, nog in het stroo, opstapelt
noasplúzje, v. in den neus peuteren. — tot den dorsch. Schelt., MS., 58. Zie golle.
As in beril noasp 1 uzet het it wjir- noathoarne, s. graanhoek, de hoek der
men, (volksmeening).
schuur tegenover den dorschvloer — vroeger
noassnute, v. den neus snuiten. — i mot houten vloer- on muurbekleeding, waar
wumkes.nl

NOAT. 202 NOCH.
men het gedorschte graan ophoopte voor het
werd schoongemaakt. Schelt., MS., 58.
noatich, aclj. ingetogen, gedwee, bescheiden,
onderdanig. — Hy hâldt him tsjinwirdich
noatig, gezegd van een losbol,
die zich eenigen tijd goed gedragen heeft.
— Nommei en noatich, Telt. MS., 24.
— Noatich en njût, ingetogen en mak,
6. J. I, 88. — In noatig e hâld-to-riede,
zuinige, oppassende vrouw. A. 508. —
Dou mast dy noatich hâlde, oars
krigest hwet, tegen een weerspannig
kind, of een twistzoeker in de herberg. Vgl.
Fr. Jierb. 1834, 19. — Wl. ld. XV.
noatjild, s.n. geld van verkochte granen.
ld. II, 87.
noatkeaper, -keapman, s. m. graanhandelaar.
Hsfr. IV, 198; XIV, 135.
noatkerl, s. graankorrel. Vgl. noatskerl.
noatmûs, s. eg. mus mussorius, oogstmuis.
°noat-ongetiid, s. drukke tijd voor den
boer tijdens den graanoogst. Sch., MS., 4. —
Sw. 1851, 87.
noatprizen, s. pi. graanprijzen, marktprijzen
der granen.
noatride, v. graan-oogsten, het gemaaide
graan van het land in de schuur rijden.
noat-skealjen, s. pi. graan-weegtoestel in
miniatuur, waarmede het gewicht van een
zekere maat (gewoonlijk een lopen) graan,
volgens de schaal van 1: 100 werd bepaald.
noat-skeppe, s. korenschop om graan te
verschieten (in pakhuizen of bij bakkers). Vgl.
noatforsjitte.
noats-kerl, s. graankorrel. R. P., Leeds., 1.
Vgl. noatkerl.
noat-smous, s. m. schimpend voor: graanhandelaar,
aan wiens eerlijkheid men twijfelt,
ld. I, 69; II, 90.
noatsouder, s. graanzolder.
noatstûke, s. (een) bepaald getal korenschooven,
op het land opgezet om te drogen.
Zie stûhe.
noatwein, s. gewone boerenwagen, zoolang
hij dienst doet voor het in de schuur
rijden van geoogst graan. — As'tdrok
riiit, sit de boer deis selsop'enoatwein.
noazje, v. neuzen : kijken , snuffelen. Vgl.
bi-, trochnoazje.
noch, conj. noch. — Nea noch nim­
wumkes.nl
mer, — hein noch to nei, —'út noch
yn. Vgl. óf.
noch, adv. nog. — It is noch sa fier
net. — Ik moat noch nei stêd. — Is
't al ien ûre? noch net. Vgl. yet.
— Al is 't noch sa, in geen geval. —
Ik doch it net, al is 't noch sa. —
Ik kin dyhinnen net út 'e tún keare,
al is 't noch sa, wat ik daartoe ook
beproef. — Ik wol nei stêd,alis'twaer
ek noch sa min.
nóch, adj. genoeg. — Der is nimmen
dy sizze scil: ik habnôch. — Mannich
het to folie, nimmen nóch. —
Elk het nóch oan syn túntowjoed
en. Salv., MS. 72, 73, 89. Meest g e n ô ch, z.d.
[als 2 e lid der samenstelling verbonden met
een adj. als: eardernôch, greaternôch,
enz. — Het hy dêr wol goedernôch
(voldoende genoeg) forstân f en?]
noch, adj. gaar, van gekookte of in de
keuken gebakken spijzen, ook wel van brood.
— Dy bôle is net goed nóch. Vgl. healnôch.
Zie gear.
nochlik (spr. -ó-), adj. & adv. genoeglijk,
aangenaam. 6. J. passim, e. a. ook te Hl.
Thans meest n o f 1 i k, maar met uitbreiding
van beteekenis. Zie no†lilc.
nochlikheit, s. aangenaamheid. Alth., 115.
— ... opinbrilloft || passetdenochlikheit,
Roosjen, 74.
nocht, s. genoegen, vermaak. — Hearink,
Saske, hwet in nocht, Lapek.
1834. — Wy ha jister op 'e byienkomst
in bulte nocht hawn. —Dy
jonge het nocht oan learen. — Hy
het nocht oan onnocht (sprkw.), doet
gaarne wat verkeerd is.
— Yens nocht f en immen of hwet
ha,-— k r ij e, iemand of iets zat of moede zijn
of worden. — Dêr ha 'k mynnochtfén.
— Liû dy to folie fen 'e wrâld nimme,
kríje hjar nocht fen 't libben.
— Dêr ha 'kgjin nocht oan, (ook)
daar ben ik niet mee gediend, dat staat mij
slecht aan. — Hark ris, Tryn! ik swier
arbeidsje, en douitjildforbruije,
dêr ha 'k gjin nocht oan.
— Om 'e nocht, gratis, voor niets.. —
Hy het dat om 'e nocht for my dien.
— Tsien goune for in nije lamp-e,
dat is net om 'e nocht. — Al myn

NOCH. 203 NOF.
skreppen is om 'e nocht, het baat mij
niets. Vgl omdôch.
nochteren, (spr. -ó-), adj. nuchter: nog
niet ontbeten hebbende. — Ikbinnoch
nochteren, (of y n 't nochteren), —
mei de nochteren mag e. — Nochteren
flibe (z. d.). — Dêr bliuwstou
nochteren fen, dat gaat je neus voorbij.
niet door drank beneveld. — Mienst dat
ik dronken bin? Nou, dou bist to
minsten net nochteren. — Dat men
dronken docht, moat men nochteren
bit e Ij e, Salv,, MS,, 71.
— In nochteren keal, pasgeboren
kalf, dat nog geen voedsel heeft genoten.
Zie keal.
— Sa nochteren as in keal, onnoozel,
onervaren. — fiwet s t i e ts dêr nochteren
by. Vgl. kealachtich.
Ook wel n o ft eren.
nodsje, v. 'knuffelen', gevoelig streelen,
lief koozen (vooral van kinderen). — Me in
aiket, en noddet hjar berntsje ont
it bigjint to kraeijen. — Dou mast
dyn broer k e sa bot net nodsje,
oars koest it wol se ar dwaen. — De
bern nodsje mekoarren, stoeien met
elkander.
noed, s. zorg, bezorgdheid. — Schierm.
nued. — Earne noed fen stean, groote
zorg voor iets dragen. — Yntûzennoeden
sitte, in duizend angsten. — Ut 'e
noed, — bûte noed, buiten zorg , uit de
verlegenheid. — Inâlderhetinbulte
noed mei de bern, zit gedurig over hen
in zorg. — Ha mar gjin noed! geen onrust-
of bezorgdheid.
(het) zorg dragen, verantwoordelijkheid.
— Hoed en noed, zorg en verantwoordelijkheid.
Zie ook hoeä(e). — De hoed en
noed bigjint op'e dei fen'e forkeap.
— De deade is út 'e noed, ontheven
van verantwoordelijkheid. — Men moat ek
noed fen in o ar stean, zijns naasten
belang ook in 't oog houden, Salv. MS., 91.
— Dat nim ik op myn n o e d , voor mijn
risico of verantwoording.
noeder, s. eg. zorger, die de zorg voor iets
op zich neemt. — Hoeder en noeder.
— Ook: die iets waagt, — de gevolgen voor
zijn rekening neemt.
noed'fol, adj. gevaarvol. — Siler oer
| de glêdde weagen, lûker nei noed-
| foller sé.
noedlik, adj. in gevaar, aan gevaar blootgesteld.
— Us jongkje het noedlik
west, hy foei mei dekakstoel om
mar 'k wier der lokkich gau by. A.
541. — It bern is noedlik op 'e wâl,
aan den kant van het water.
gewaagd. — In noedlik spul, gewaagde
onderneming. — It is my to noedlik,
ik durf de risico niet op mij te nemen.
voorzichtigheid eischend. — In koer mei
a e ij e n is noedlik dragen.
noedlikens, s. gevaarlijkheid, gewaagdheid.
— De noedlikens, het gevaarlijke,
fen 't onwaer. Sw. 1851, 83. —In koer
mei glêsgûd op'eierdkarre meinimm
e: dat d o a r ik net oan om'e noedlikens.
noedsje, v. wagen, voor de gevolgen of
de schade instaan. — Wy noedsje 't op
'e krage ôf, wagen het uiterste. — Ik
scil 't mar noedsje, wagen.
— De kou noedsje, voor de (verkochte)
koe instaan. Wl. ld. XV.
noed'tou (scheepsterm), s. n. noodtouw
noeg(j)e, v. genoegen doen , aangenaam
zijn. — It noeget him wol, K. P. — Dat
is 't libben dat my noecht, E. ind
T. 2 , 89'. — Dat dit bytsje dy noegje
scil, Ibid 174A — Scist dat nou dwaen?
Ja, as 't my noecht en foecht.
noegje, v. noodigen. H. Z., Boask, 43,
e. e. Zie noaäsje.
noekje,s.n. (mijn) hartje. —Dou biste
myn noekje. -- Salv. 87.
*noeklik, adj. lief, dierbaar. —• Nin
noeklik hantsje, dat my aeit, Fr.
Jierb. 1834, 21.
*noere, s. (het) neuriën, zang; vrolijkheid.
Halb. in Epk., 313.
*noerje, v. neuriën, zingen. Halb. in
Epk.. 313.
noete, s. vleinaam voor een kind, ook wel
voor een lam.
noflik, adj. & adv. genoeglijk, aangenaam.
— Noflik sitte to praten. —
N o f 1 i k w a e r , aangenaam weer, — gunstig
voor den arbeid buiten 's huis. Vgl.
nochlik.
gemakkelijk, in 't gebruik, — veel te pas
komend. — In noflik arkje.
wumkes.nl

NOF. 204 NOU.
— Dy kou is noflik, gemakkelijk te
melken. — Noflike minsten, gemakkelijk
in den omgang. — It komt my noflik
oan, het is mij zeer aangenaam, d a t
ik net mear lést fen 'e jicht ha.
noflikens, noflikheit, s. aangenaamheid,
lieflijkheid. R.. ind TV, 374". — It
fanke (yn 'e widze) stinde fen noflikens.
Ook: gemakkelijkheid. .61e no†lik.
noflikjes, adj. recht prettig, — aangenaam.
— Yn 't milhús siet it jonge
pear || sa noflikjes to meiden, E.
ind T. a , 251".
noft, s. Zie nocht.
nofteren, adj. Zie nochteren.
nô'ger-, noegerboar, s. boor, die met
beide handen rondgedraaid wordt, bij timmerlieden
e. a. in gebruik.
nôgergat, s. n. boorgat.
nôgje, v. gaarbakken van brood. — De
bakker is oan 't nôgjen, bezig de wittebrooden
gaar te bakken. (Henndl.).
nok, s. nok, uitsteeksel, toppunt (niet in
alle beteekenissen van 't Hollandsch), inz.:
nok aan een dakpan.
uitsteeksel aan de losse zijwanden van een
boeren wagen op -de Klei in gebruik. Vgl.
heechnokhen. Zie Idaeiwein.
het bovenste eener ra (op schepen), (ook)
van het zeil.
nokje, v. nokken. Zie snoklce.
nok'kefal, s. n. touw waarmee de nok
opgehaald wordt. Zie fal.
nol (spr. -ó-), s. nul. — Op 'e nol draeije,
spelende op een draaibord op de nul
draaien, cverdr. 't verliezen, zijn doel missen.
— Elk dy 't yn 't deistich libben
syn doel birikke wol, dy moat
syn kreft goed brûke, oars draeit
er op 'e nol, Alg. lokk., 19.
nolk, adj. aangenaam. — De sang is
swiet en nolk, ld. 11,82. — Dat is faken
op in nolke wize oan 't ljocht
brocht, ld. IV, 97.
geschikt, dienstig. — 't Is ommers nolk
ta 't poartefeijen, G. J. XXXII.
nolkens, s. aangenaamheid, gemakkelijkheid.
Zie nolle. Vgl.
nommel, adj. edel, braaf, rechtschapen;
ongemeen net, aardig. — De nommele
striders ta eare, It j. Frysl.
wumkes.nl
— It hertsje dat wier hjar sa nommel
en rom, R. ind T. 2 , 373». — Nommel
en nolk! — G. J. passim.
non, nonne, s. f. non, kloosterzuster.
non, nonne, s. afgerond boven- of eindvlak
van sommige voorwerpen, zooals van
het voorstuk van een molen-as, (ook) van
den gedraaiden arm van een spinnewiel, van
het knopje van een draaitol, — vaak gevormd
door een ingeslagen koperen spijkertje
of taats, daarom ook voor:
taats. — De top rint op 'e non. —
In koperen non.
Ook: aan de schroef van een watermolen.
fig. It rint op 'e non, gaat verkeerd.
— It byt op 'e non, het spant er. ld.
II, 76. Zie bite.
nonke, s. voe. lieve. — Dêr nonke,
sei er, knypte hjar yn 'e hân en
treau er in gouden rider yn, R. ind
T. s , 259».
nonneke, s. n. nonnetje. Sw. 1872, 64.
nooi, Schierm. adv. neen. Zie nê. B. 367.
noojje, Schierm. v. naaijen. Zie naeije.
. nop, s. nop, vlok, pluis op wollen stoffen.
— fig. Mei pronkjen en bisytsjen
hâldt hja hjar man de noppen fen
't rokje, zij houdt hem kaal,'—arm. B. 498.
dim. nopke. — Hy is wol sa yn syn
nopkes, in zijn nopjes, It jong boosk.
nopke, s. n. (een) hondennaam. G. J. I, 11.
noppieh, adj. noppig, met den nop (op geweven
stoffen). — De rôk wier gans
efter 'e moade en net botte noppich
mear, Hsfr. X, 137.
nornze, adv. nergens. Zie nearne.
nôt, s. n. graan. Zie noat.
nou (spr. -Ou-), adv. nu, heden, — op het
oogenblik. — It is nou moaiwaer. —
Scilst dit gau dwaen? strak. Nou!
siz ik dy. — Ont nou ta, tot nu toe.
— Nou en den. — Fen nou oan. —
Komst nou earst thús?
welnu. — Nou, lyk as 'k seí. — Nou,
den is 't net oars.
niet waar? is het niet zoo? — Moai
waer, nou? — Jy binne in séman,
nou? — Vgl. al, oars, oars net, wél.
interj. Adam ried hird. Nou! Hol].
of-'t-ie! — It friest fûl. Nou! of het!
— N o u , n o u! kom, komaan. — Non,
I nou, net sa skrieme, boi!

NOT. 205 NÜT.
wel, wel! — Nou, nou! hwet wier
dat moai. Ook noukes! Sw. 1864, 16.
nuddel, mille, s. naald. Zie nidäel, nidle.
nuiskje.v. langzaam wandelen.— Nuiskje
ik njût, hj a Ijeapt útlitten, G.
J. 1, 33. Zie nûskje.
mille, s. naald. Zie nidäel.
mille, v. neulen, R. ind T. 2 , 200*. — ld.
V, .33, 146. Zie neule.
nûmer, s. nommer, (ook) nommerbriefje.
nûmerje, v. nomineren, van een nommer
voorzien.
nû'merruilder, s.m. nommerverruilder,
nommerverwisselaar.
nummer, adv. nimmer. — Komst e
nummer net yn stêd? 6. J. 1, 50. Zie
nimmer.
nun, nûn, s. Zie non(ne).
núnder, s. cardium edule, zandsehelp
(kleine zeesehelp).
núnderkalk, s. kalk van gebrande zandschelpen.
nvmderpaed, s. n. pad met zandschelpen
overdekt. — In núnderpaed foar de
doar, — yn 'etún.
núnderskyl, -skil, s. n. schelpgruis. B.
409. Zie skil.
nusje, nuske, s. n. hoopje, hoeveelheid
(van eetbare waar). Hl. nu s j e n. — In m o a i
nusje apels, — parren, — sipels,
— In nuske brea. — in nuske ljirre,
R. ind T. 2 , 79".
núskje, v. beuzelen. A. 314.
langzaam wandelen. Wl. ld. XV.
nusselje, v. talmen in het werk, schijnbaar
bezig zijn, zonder iets van belang te verrichten.
— Hy nusselt hwet om. — Ook
nesse Ij e.
nust, s. n. nest van dieren. — dim. nustj
e. Zie nest.
nút, s. noot, vrucht van de juglans regia,
walnoot. — Greate nút, ter onderscheiding
van de hazzenút. — Hy kin syn
noas en kin hast brûke om nuten
to kreakjen, iron. door 't verlies zijner
tanden zijn neus en kin verscherpt. A. 761.
Vgl. hazze-, kokos-, walnút.
— Hy giet nei gychem . .. om n ij e
nuten, om zeep. Zie gychem.
nút, s. Ned. eikel: bovendeel van de (mannelijke)
roede. — In dokter moat soms
wol ris immen nei in ongemak oan
'e nút sjen. — Hja het fcn 'e nút
hawn, zij is zwanger,
nut, s. n. nut, nuttigheid. Noordl. vissch'ersdorpen
nit. — It Nut, voor: de maatschappij
tot nut van 't algemeen, ook de
vergaderiugen. — De harkers op it
Bolswerder nut, R. ind TV, 37*.
nut, adv. nuttig. — It is nearne ta
nut, het deugt nergens voor. —• Hy is 't
horloasje net nut, niet waardig; hij
maakt er een verkeerd gebruik van.
nut, in: T o nutte, ten nutte, — genietbaar
(maken). — Dy einefûgels wierne
meager, mar ik ha se goed to
nutte makke mei bûter.
—• To nutte meitsje, (ook) bederven,
beschadigen, kwetsen. — Dy jonge het
syn klean alheel to nutte makke
mei b eamkekladderj en. —De f'eint
is onder 't plokhierjen sa to nutte
makke, dat ernin minske liket.
nu'tebast, s. bolster van een noot.
nutebeam, s. juglans regia, (wal)notenboom.
nutebeams-blêdden, s.pl. bladeren van
den notenboom, waarvan men het aftreksel
soms als huismiddel gebruikt.
nutebeamshout, s. n. notenhout.
nute-, nútsjebosse, v. met noten schieten
(alg. bekend kinderspel). Ook nútsjesjitte.
nut(e)dop, s. notedop.
overdr. klein scheepje. — Doarstou mei
sa'n niitdop oer sé?.
klein glaasje. — Sibe kastlein syn
romers binne nútedoppen.
nutemuskaet', s. notemuskaat, muskaatnoot.
nu'tepoanne, -poenne, v. spel, waarbij
men een noot over den grond doet voortrollen
om een andere te raken. Vgl. nútsjebosse,
-sjitte. Zie poenne.
nutsje, v. nuttig zijn, ten gebruike dienen.
nutsje, v. een nutsvergadering bijwonen
of er als spreker optreden. — Ik moat of
scil j oun nutsj e.
nútsjebosse, -sjitte, v. Zie nutebosse.
nuttigje, v. (spijs of drank) nuttigen. —
Brij en oar wiet iten allinne nuttigen
hja mei de leppel, R. ind T. 3 ,
60'. — Us Lou is net sa 't heart, niet
volkomen gezond, hy het hjoed yet
neat nuttige.
wumkes.nl

NUT. 206 OAN.
Tiutte, Hl, s. papier als beschutting om
den omslag of band van een boek.
nutte, to. Zie nut.
nuver, adj. & adv. vreemd, zonderling,
buitengewoon (in gunstigen zin). — H o 't
dat fanke oan hjar omke hinge,
dat wier al hiel nuver, Bijek. 1893, 20.
— Nuvere best, — bliid, — frjeonlik,
— moai, — nochlik.
in minder gunstigen zin: — In nuver
ding, zonderling voorwerp. — vreemd, geheimzinnig
iets. — In nuver man, zonderlinge
kerel, vreemde grapmaker. — Dy
hânswoarst yn dat gûchelspilwier
in nuver feint. — In nuvere jonge,
— nuver wiif, — fanke, vreemd en
eigenzinnig, niet mee om te gaan. — Ho
kinst er sa nuver by kom me? het
zoo vreemd, zoo dwaas in uw hoofd krijgen'?
nuverich, adj. & adv. sterker dan nuver,
z. d. — Foldédich, dat wier nuverich,
buitengewoon (gastvrij). — Aldern
u v e r s t, alder -nuver ichst, in de
hoogste mate vreemd, — zonderling, — buitengewoon.
Sw. 1863, 42.
o.
O, s. de letter O.
— Dat is in roune O, 't spreekt als
een boek, dat is zoo klaar als de dag. —
Dat is o...p, op, 't is alles verteerd.
O, interj. o. — o, Hwetis'tnioai!
o, Hwet in bult! wat veel.— o, Hwet
doch ik my s e ar. — Ho is 't mei
Klaes? Net o! sa best, niet bijzonder
best, niet om op te roemen.
oajje, s. eg. kinderachtige groote jongen;
malle meid. — Dougreateoaije,poppestou
noch?
oait, adv. ooit, holl.isme voor ea, z. d.
oalik, adj. ooiijk, in de oude beteekenis,
die van: ongesteld, ziekelijk. — Jy binne
doch net prot, of binn' jy hwet o alik?
oalje (spr. ook: oàlje), s, cleam, olie.
Schierm. eulje. — Grien e oalje, raapolie.
— Prov. As il e boer gjin oalje
het, den pisset er yn 'e lampe, men
moet zich in geval van nood weten te redden.
— Oalje yn 'e lampe ha, geld in de
wumkes.nl
beurs of verstand in 't hoofd. — Dy 't oalje
yn'e lampe het, kin himaltyd
redde. B. 547. — Vgl. hieroalje, lynoalje,
patintoalje; petroalje; spykoalje; njiroalje.
oal'jebak, s. bak voor raapolie (bij den
winkelier).
oaljebeam, s. olijfboom.
| oaljedagen, s. pi. de laatste vier dagen
in de groote Vasten (bij de R. K.) A. 597.
oaljedom, adj. oliedom. — Jild skat
wiis as oaljedom, v. d. V., Clips.
oaljefant, s. eg. olifant.
oaljef lesse, s. olieflescb , flesch voor
raap- of bakolie.
oaljekanne, s. oliekan, -kruik — Hwet
scoestou? Dou bist yet mar in stop
op in oaljekanne, een dreumes, klein
kereltje.
oaljekoek, s. oliebol.
oaljekoeken, pi. scheldnaam voor die
van Bolsward, (ook) voor die van Hardegarijp.
oaljekoekbakke, v. oliekoeken bakken.
— 't Is heite jierdei, nou scille wy
joun oaljekoekbakke.
oaljekoekbakker, s. m. oliekoekenbakker
in een kermiskraam.
oaljekoekskream(me), s. oliekoekenkraam.
oaljekoekswiif, s. n. vrouw uit een oliekoekenkraam.
oaljekop, s. oliekop, doorrooker (pijpenkop),
— schimpend: iemand met een dik hoofd,
door drankmisbruik.
oaljekwast, s. oliekwast, kwast om iets
met olie te besmeren (bv. bij den broodbakker).
oaljemounle, s. oliemolen.
oaljeplak, s. n. olievlek.
oaljeslagger, s. m. olieslager, oliefabrikant.
oaljeslaggerij', s. olieslagerij, oliemolen,
-fabriek.
oaljesliter, s. m. olieverkooper, die olie
\ in't klein verkoopt. Halb., Matth. XXV, 9.
oaljesnip, s. kleine blikken kan voor
raa|3- of patentolie, en waarvan de tuit iets
gelijkt naar de sneb van een vogel. Ook:
roekebek.
| oaljestien, s. oliestien, soort zachte slijpsteen.
oaljetakke , s. olijftak. Wass. 1, 152.
| oan, praep. & adv. aan. Ook o á n en a n.

OAN.
— It bern liket oan 'e heit, A. Ysbr.,
20. — It is (ticht) oantsienen, bijna
tien uren. — Dit is myn hûs sonder
dat ien der in sint oan het. — Ik ha
gjin jild oan my, bij mij. — Dat hynsder
is goed oan'emiette, heeft de vereischte
maat — Oantwaën, — t r ij e n, aan
twee —., aan drie stukken. — Hy is oan,
zijn geld is op, hij is aan 't eind van zijn
kracht. — Ik bin der mei oan, weet er
geen raad op. — Hy is oan mei syn
w i r k, door 't een of ander verhinderd er
mee voort te gaan. — It wol my wol (of
net) oan, 't komt my wel (of niet) aannemelijk
voor. — Hy wol dêr net oan, is
er afkeerig van.—Dou hest er wol oan,
't zal je inspanning kosten, om dat kreweike
hjoed dien to krijen. — Yette
soun? Dat het er wol oan, dat mag
wel zoo. — It het er wol oan, dat er
in inouwe út dat gûd kin, zulks zal
nauwelijks kunnen. — Hy wier my oan,
klampte mij aan, omjild. — Dou mast
heit mar ris oan om in nij hoedtsje.
— Hwet is der oan? wat scheelt eraan,
— wat is er aan de hand? — Dêr is neat
f en oan, niets van waar. — Prov. Dêr 't
neat fen oan is, dêr komt ek gjin
praet fen.
met een werkwoord verbonden , dient oan
soms om de beteefcenis te versterken. — It
friest oan, het vriest sterk, — hy miet
oan, loopt met kracht of snelheid. Ook
dikwijls om een voortduring of toeneming der
werking aan te duiden. Zie b. v. oanbetterje,
oanbliuwe, oanboazje, oanbokselje, enz.
oan-arbeidsje, v. doorwerken ; ook : met
spoed werken. — Dou meist wol oanarbeidsje
ast hjoed dien wirk ha
w o tte.
oan-azemje, v. (iemand) aanademen.
oanbakke, v. aanbakken. — De tsjokstrou
is oanbakt, aan de pan vastgebakken.
fig. voor: sterk vriezen. — It scil fen
nacht oanbakke, zoo vriezen, dat het
jjs vrij wat dikker wordt.
— Wolle wy 't mar oanbakke?
vaststellen, eig. toeslaan, elkaar de hand er
op geven, It jong. boosk, 18. Vgl. (hantsje)bakke.
oanbalte, v. aanbalken. Zie balie.
20
OANS.
oanbankje, v. aanzitten op banken. Halo.,
Matth. VIII, 11. Zie bankje.
oanbarne, v. aanbranden (van spijzen).
— fig. De pôt is oanbarnd, de zaak
is bedorven, (ook) van een meisje dat zwanger
gaat.
oanbarnsel, s. n. korsten van aangebrand
eten.
oanbetterje, v. aanbeteren. — De sike
bettert aerdich oan. — It wol
net rjucht oanbetterje.
oanbidde, v. adorare, aanbidden. Halb.
Matth. IV, 10: oanbidsje. — Ik wol 't
gouden keal net oanbidde, niemand
vleiend eeren om zijn geldbezit. — Als pp.
oanbidden. ld. XIII, 43: oanbean.
oanbiddinge, s. aanbidding.
oanbiede, v. of f er re, aanbieden. Hl. oanbêde.
— As yen hwet oanbean wirdt,
moat men tataeste, Salv., MS., 63.
oanbifelle, v. commendare, aanbevelen,
in den zin van: opdragen. — Dat is my sa
oanbifellen, besteld om het zoo te doen.
— It is dy oanbifellen, het is je geraden
! bijv. tegen een weerstrevend persoon.
Ook dikw. oanbifoalen.
oanbifelling, s. aanbeveling. Fr. Vbl.
1883.
oanbigjin, s. n. aanbegin, aanvang der
dingen. Lex. 363. — Y n 'e o a n b i g j i n n e
skoep God de himel endeierde.
oanbylje, v. aanblaffen , tegenblaífen.
G. J. I, 95.
oanbine, v. aanbinden. — Hwa wol de
kat de bel oanbine?
oanbisteegje, -bistelle, v. aanbesteden.
oanbisteginge, s. aanbesteding.
oanbitrouje, v. aan-, toevertrouwen.
oanblaffe, v. aanblaffen. Lex. 378. —
Us famke wirdt bang as de hounen
hjar oanblaffe. — fig. As alle hounen
my oanblaffe, alle schreeuwers
tegen mij opstaan, bin ik erôf.
oanblaze, v, afflare, aanblazen. — It
fj û r oanblaze, fig. twiststoken.
oanblazer, s. eg. stokebrand , ophitser.—•
Jy ha forkearde oanblazers hawn,
dy 't myn wiif in kwealaster neijown
habbe, R. ind T.\ 420".
oanblierje, v. blijde --, vergenoegd aanzien.
Zie blierje.
oanblierkje, v. tegenlachen, — Nou 't
wumkes.nl

OANB. 208 OAND.
ít foarjier ús oanblierket, Fr. Wjn, I,
Voorrede.
oanblieze, v. aanblazen. Zie oanblaze.
oanblinkje, v. aan-, tegenblinken. G.
J. I, 111.
oanbliuwe, v. in dezelfde betrekking of
toestand blijven. — Myn frjeon woe bitankje
as lid fen 'tselskip, mar hy
is op myn rieden oanbleaun.
glimmende —, brandende blijven. —Myn
piip —, it fjûr wol net oanbliuwe.
oanboaskje, v. aantrouwen. G. J. I,
37. Zie oantrouwe.
oanboazje, v. Fra. empirer, verergeren,
erger worden, in hevigheid toenemen. — De
pine boazet oan. •— It needwaer
boazet yet oan. — Lys krige 'tonwaer
onder 'e lea, en dat boaze yn
ienen mar hird oan. Zie boas.
oanbod, s.n. aanbod, — Hy die my in
goed oanbod.
oanbodsje, v. doorzwoegen, met hard
werken aanhouden. Zie bodsje.
oanboete, -boetsje, v. aanboeten, (vuur)
aanleggen.
oanbokselje, v. aanloopen. Vgl. bokselje
en de slotalínea van oan.
oanboun, pp. van oanbine, aangebonden.
— Koart oanboun, kort aangebonden,
fig. driftig, van een mensch. — Dy
kou is to koart oanboun, heeft alzoo
te weinig gelegenheid om haar kop te bewegen.
oanbouwe, v. aanbouwen. — Ljouwert
is yn 'e léste 25 j i e r t i g e o a n b o u d.
— Dat hûs dêr wirdt in stik by oanboud.
oanbreidsje, v. aanbreien. — Hoazz
e n oanbreidsje. — Oanbreide hoazz
e n, scheldnaam voor die van Ureterp.
vlug breien, voortgaan met breien. — Dou
mast hwet oanbreidsje.
oanbrek, s. het aanbreken, begin. —
Yn 't oanbrek fen 'e moarntiids ier,
Q. J. I, 156. Ook:
oanbrekken, s. verb. (het) aanbreken.
— Mei 't oanbrekken fen 'e dei.
oanbring, s. aanbreng, huurschatting. —
De oanbringfen'eflorenen. Zie achten-tweintich.
Ook : Fra. äotation , schenking.
Ind. B. 96.
oanbringe, v. aanbrengen. — Dou
wumkes.nl
mast my noch hwet hea oanbringe.
— Ik ha yet in boek fen jouwes, dat
scil 'k wol ris oanbringe as 'k ris
lans kom.
overbrengen, mededeelen. — Ik scil it
forhelje sa as 't my oanbroeht is,
Halb., Oan E. — Dat ha se jou forkeard
oanbroeht, je bent verkeerd ingelicht,
W. D., Wintergr., 155.
voor den rechter brengen. — Ik scil 't
oanbringe, datst my sa útmakke
h est e.
oanbringer, s. eg. die aanbrengt, aanklaagt
of verklikt. Vgl. oandrager.
oanbûrjend, adj. aangrenzend, nabnrig.
— Oanbûrjend e folken, Sw. 1863, 5.
oanbûtsje, v. aankloppen. Zie bâtsje
(blikje).
oandacht,s. aandacht. — Dominy preke
moai, raarder wiernetfolleoandacht,
men luisterde niet veel naar hem.
— Dou hest to min oandacht by dyn
wirk.
oandamje, v. aanplempen, door gedeeltelijke
demping versmallen. — In sleat
oandamje. — It iene stikje lân by
't oare oandamje, de scheidingsloot dempen
, of de beide stukken land door een dam
verbinden.
oandeare, v. aandoen, aandoening wekken,
deren. — Dat âlde hert dat prottele
sa, dat it my glêd oandearde,
A. B., Doarpke, 64. — It moat yen oandeare,
ho freeslike rouwich Sijke
is oer 't forlies fen hjar fa rak e.
oandeel, -diel, s. n. aandeel.
oandien, adj. aangedaan, geroerd. —As
dominy sa dierber pre k et is Lyskemoai
der oandien fen.
oandigerje, -dikerje, v. aanstaren. H.
S., Telt., 39.
oandije, v. voortdurend in groei toenemen;
zichtbaar vetter worden. — fig. Dije oan yn
learing en forstân, dat uw kennis en
ontwikkeling steeds toeneme, R. ind T. 2 , 57".
oandikje, v. aandikken. — De letters
fen itskrifthwetoandikj e.—In moai
forhaeltsje hwet oandikje, om it
net om in leugentsje to bidjerrenoandykje,
v. aandijken, een stuk land
door aandijking vergrooten.
oandisse, v aandisschen, de tafel voor

OAND. 209 OANF.
den maaltijd aanrechten. — De tafel oandis
se.
oandoare, -doarre, v. aandurven. —
In k e ar el dy 't h wet o and o ar. niet
bang is, ofwel wat durft te ondernemen, Hsfr.
VII, 32. — Don doarst it wol oan,
tin kt my, gij geeft maar geld uit voor
weelde. — H y do ar him wol oan,
vreest niet zich met hem te meten.
oandómpe , v. aanstooten , oen duw fook
als waarschuwend teeken) geven. — Myn
b û r m a n dompte in y oan, dat ik d ê r
f en swije in o ast. Lex. 709. Ook oanstompe.
Oändouwe (spr. -óu-), v. aanduwen. Zie
vorig art.
oandraeije , v. aandraaien, vaster draaien
— Tn skroef oandraeije. — De ring
fen 'e doar oandraeije, om deze te openen.
Fr. Wjn. 1861, 4.
oandrage, v. aandragen. — — Hwer
komstou dêr mei oandragen? -—
T ak k en, takkebossen, oandrage, bij den
hoop brengen.
verklikken, iets van iemand aan een ander
vertellen, om hem bij dezen in ongunst
te brengen. —Sjoerd het de boer oandragen,
dat ik yn 't apelhôf west
h a.
oandrager , s. eg. die iets naar een plaats
draagt. — S w i 11 e as in oandrager.
delator, aanbrenger, verklikker. — It
skeelt noait oan oan dragers, 't ontbreekt
nooit aan verklikkers.
oandrang, s. haast, fig. vuur, gloed.—
H y h i e dêr o a n d r a n g b y , hij drong tot
spoed aan. - Yn ús dominy syn pr eekjen
sit gjin oandrang, geen vuur, het
grijpt niet aan. Vgî. oandrift.
oandrave, v. aandraven. — H w a komt
dêr sa hird oandraven? — Dathynsder
moat oandrave as er 't yet winne
se il.
oandrift,s. aandrift, innerlijke aandrang.
oandrinke, v. voortmaken met thee- of
koffiedrinken, er niet veel tijd voornemen,
Hsfr. VI, 203.
oandriuwe, v. aandrijven, tot spoed drijven.
— As der ien by my stiet to o a ndriuwen
kin 'k net arbeid sj e.
— Ik nim de kouby'thoarntou
en dou raast se hwet oandriuwe.
aan land komen drijven. — Der is to
nacht in hele boel hout oandriuwe
n k o m cl.
oandwaen, v. aandoen, aantrekken (kleeren).
Vgl. oantsjen.
ef†icere. — Dou m e i s t d y n â 1 d e n
gjin fort riet oandwaen. Lex. 806. —
Bid f o r h j a r, d j j i m m e lést oandwane,
Halb., Matth. V, 44. — Dy kear
e 1 wol m y s k e a oandwaen, mij schade
berokkenen.
Fra. entamcr, beginnen. — In reis oandwaen.
Hsfr VIII, 238. — Sw. 1872, 42.
— Hwa scil sa'n spul oandwaen,
zulk een zaak kunnen aanvaarden. — Dy
skinke scille wymar ris oandwaen,
aansnijden. — De kij habbe de seize
oan dien. zijn pas begonnen daarin te weiden.
— Immeii oan d w aen , aanranden op
den weg. Hsfr. VI, 228.
— 11 d o e h t m y oan, ik word er aan-
; gedaan van.
candwaning, s. aandoening. R. ind T 2 ,
420'. Vgl. Kiels-oandwaninu (ld. VIII, 31).
j oandweilje, v. aandweilen. — De f lier
i oandweilje.
oan-eagje, v. aanstaren, de oogen op
; iemand of iets gericht houden.
: een oogje geven , toelonken.
oan-eigenje, yen, v. zich iets aanwennen.
-- Dou lak est ek o er al om, dat
mast dy sa net o an-eigenj e.
oan-ergerje, v. aanergeren. — As imj
men ienkear oan 't si okj ed rink en
is, w o 1 't g r a e c h o a n e r g e r j e. Vgl. oanboazje.
oanfaechsel, s. n. aanveegsel. — In
; inooiiler en in moalker kinn e mak-
1 i k h i n n e n o n d e r h â 1 d e fen 't oanfaechsel.
oanfager, s. m. Zie oanfeijer.
oanfal, s. agregsio, aanval. G. J. II, 66.
aanloop. — Dêr by Kla zes is a 1 A vel
de oanfal.
oanfalle, v. aanvallen. G. J. II, 64, 69.
I — Immen oanfalle.
I — Wyscoenekrektite,noumoat-
| te jy mar mei oanfalle, mee toetasten.
! Vgl. oanskikke.
i aanvankelijk (wel) bevallen. — As myn
; t eltsj e jimm e goed oanfalt, wol ik
wumkes.nl

OANF. 210 OANF.
mei mear foar 't ljocht komme. —
Ho fait jo de nije faem oan? — It
fait ús hjir tige best oan.
oanfaller-, falder, s. eg. aanvaller, die
iemand aanvalt.
oanfallich, adj. aanvallig. — In oanfallieh
bern. — Dy faem is hwet
heel oanfallich, wat al te 'gul'.
oanfandelje, v. opnemen en bijeenbrengen
wat verspreid ligt.
oanfange, v. aanvangen . beginnen , aanvatten.
— Sytske het hjar man forlern,
hwet scil sa 'n minske nou
oanfange? — Ik moat hûndert goune
brûke, en'k ha mar fiif-en-t weintieh:
hwet scil'k dêr mei oanfange?
oanfarre, v. aanvaren (in alle beteekenissen).
oanfechting , s. aanvechting, verzoeking.
— Ik ha der gjin oanfechting fenj
word er niet door in verzoeking gebracht.
Vgl. oanstrìiä.
oanfeije, v. aanvegen. — De f lier —,
de strjitte oanfeije.
oanfejjer-, fager, s. m. aanveger, straatveger.
oanfetsel, s. n. handvatsel. — Prov. Alle
dingen habbe twa oanfetsels, fig.
men kan een zaak van twee kanten beschouwen
, — schertsende bijvoeging: . . .bihalven
in koekpanne en in dominijssteek.
oanfetsje, v. aanvatten, aangrijpen. G.
J. II, 68. — Dou mast it wirk mar
mei oanfetsje; net er nei stean to
sjen.
oanfeugelje, v. stevig aanbinden. Zie
†eugelje.
oanfier, s. aanvoer, toevoer. -- Der
is in boel (net folie) oanfier f en
fé oan 'e merk.
oanfierder, s. m. aanvoerder. ld. XV, 150.
oanfiere, v. aanvoeren, leiden. — In
leger oanfiere.
van elders aanbrengen. -- Yn 'e Bjirmen
wirdt for de boulânnen folie
dong oanfierd út 'e greidhoeke.
oanfiere, v. aanduwen, ter zijde duwen.
Hy fiert mj oan. — Sw. 1877, 50. Zie
fiere.
oanf inge, v. vuur vatten , ontbranden.
— Do seach er dy gleane eagen fen
wumkes.nl
'e kat for in koaltsje fjûr oan, en
stiek er in swevelstok yn, o ft se ek
oanfinge woe, E. ind T. a , 409«.
*oanfintsje, v. iemand aanspreken. B.
271.
oanfirdsje, oanfirdigje, v. aanvaarden.
G. J. passim. ld. VIII, 18.
oanfiterje, v. aandrijven, aansporen.—
Dat fanke wirdt goed oanfitere,
goed aangezet tot werken. — It fjûr oanfiterje,
sterker doen branden. Zie fiterje.
Ook voor oanfeugelje, z. d.
oanfjuchting, s. aanvechting, G. J. II»
69, 89. — Sw. 1858, 55. — O anfj uchtingen
fen 'e satan, Alm. 12°, 1854. Vgl.
oanfechting.
oanf juchtsje, v. aanvechten: aangrijpen,
aanvallen. 6. J. II, 67.
oanf jurje, v, instigare, stimularc , aanvuren,
aanstoken, aansporen. G. J. I, 116.
oanfleane, v. aanvliegen.
oãnfoerje, v. aanvoederen om te mesten.
— Dy wankantige kou wol ik mar
hwet oãnfoerje.
oanfoerre, adj. een weinig gemest en
daardoor dartel, van koeien. — In fikse
grouwe kou, dy kinnejonges wol
liede, mar s a 'n oanf oerre-n-ien, mei
sa 'n foech skyltsje, dun laagje vet,
op 'e hûd, — dy is oerdwealsk, Tj. V.,
Kroantsje, 79. — Dy kou is hwet oanfoerre,
mar yet lang net f e t.
oanfok, s. veeteelt. —• De oan fok
moat it de boer goed meitse, de bûter
jildt to min.
oanfokke, v. (vee) aanfokken.
oanfolgjend, adj. daaraanvolgend. —De
oanfolgjende jouns, Hsfr. XI, 204. —
De oanfolgjende sneins, Ibid VII, 131.
oanfolje-, folie, v. complere, aanvullen.
oanfolling, s. aanvulling. Hsfr. XII, 156.
oanfonkje, v. aanvonken. - It fjûr
fonket wer oan.
oanfortrouje, -fortrouwe, v. aanvertrouwen,
onder iemands hoede stellen. —
Oanfortroud gûd, dat men iemand in
bewaring geeft.
oanfreegje, v. aanvragen , aankomen
om te vragen of men iets noodig heeft. —
Ik hoef hjoed neat, keapman, mar
jy kinne nije wike wol ris wer oanfreegje.

OANG. 211 OANH.
aanvraag doen. — As niaster hwet
brek het foar de skoalle, moat er
dat op 'e siktevije oanfreegje.
aanhouden met vragen. — trachten uit te
vorschen. — Hy freget mar oan.
oangapje, v. aangapen, — met open
mond aanstaren. — Jonge! dou mast
dy man sa net oangapje.
oangaspje, v. aangespen , met een gesp
vastmaken, den gesp toehalen.
oangastje, v. aanhouden met. gastereeren:
— partijen geven. — Hja moat te
mar oangastje, den scille se de ein
wol fine.
oangean, v. aangaan, — harder gaan.
— Wy moatte in bytsje oangean,
oars komme wy der net.
beginnen (met te gaan). — It hynsder
wol net oangean. R. P. in Wiarda, 157.
— Dat is in hang-izer om oan to
gean. -- Sa kin 'k itnet oangean,
daar kan ik niet bij, W. D., Boel bitsj., 65.
— It moat mar oangean, beginnen,
ook: doorgaan, gebeuren.
— As der in ryk, gjirch minske
s tj ert, is 't f eest f or h w a 't oan giet.
Skoeralm. 21/X, 1879. — Ienris ha'k in
forhael heard, dat my bjus ter oangyng,
trof. Forj. 1882, 52. — It bigjint
my oan to gean, 'k maak mij bezorgd,
ongerust.
leven maken, te keer gaan. — Hwet
gean dy bern oan. — Hja wierne deilis
en gyngen wakker oan.
zich aanstellen. — It bern hie yn 'e
feart sitten, de mem gyng freeslik
oan.— Ik wyt net hwet dy man langer
oangiet, waarom hij zich zoo aanstelt.
oangeande, adv. aangaande , betreffende.
— Dat oangeande, dienaangaande, desbetreffende.
— Dat oangeande, in dat opzicht
,bin'k it wol (of net) meijo iens.
oangearje, v. vlijtig bijeengaren, zijn
spaarpenningen steeds vermeerderen.
*oangenamme, adj. aangenaam. Sw.
1860, 45. Zie no†lik.
oanglimkje, v. glimlachend aanzien.
Hsfr. XIV, 3.
oanglimme, v. aanglimmen (van vuur).
oanglinsterje, v. aanglinsteren.
oangloerje, v. aangloren, aanglimmen
(van vuur).
beschijnen. G. J. I, 26.
begunstigen. Ibid. I, 215.
oangloerkje, -glûrkje. v. aangluren,
glurend aankijken. ld. IV, 189. G. J. passim.
— It berntsje glûrket my sa ljeaf
oan. Ook oanglûre.
oangnize , v. aangrijnzen , tegengrijnzen.
Zie gnize.
oangonzje, v. aangonzen, gonzend naderen.
G. J. II, 95.
oangouwe, v. met begeerige blikken
aanzien, bijv. dat anderen eten.
oangrânzje, v. aangrommen. — De
houn grânzet him oan.
oangrym, s. (het) aangrimmen,-grijnzen,
ld. II, 66 e.a.
oangrymje, v. aangrimmen. Sw. 1854,
21. — G. J. I, 222.
oangripe, v. aangrijpen. G. J. 1, 97;
| II, 113.
< oangrize, yen, v. smartelijk aandoen.
I — Itgriistmyoan, het wekt deernis bij
| mij. — It moat yen oangrize sa 't dy
I kearel syn hounen bruit. — Boate
moat tsien goune boete bit e Ij e;
moat it yen net oangrize om dat
skoandere jild?
tegenzin —, afschuw wekken. — Dat
gleije spek griist my oan, staat mij
tegen. — Dy rare âldkearel griistmy
oan, ik walg van hem.
oangroeije, v. aangroeien, aanwassen.
— Dy beam groeit aerdichoan, komt
goed aan. — It gêrs groeit wer oan
nei 't it ôfmeand is. — Dytûkeis
dèr sont forline jier oangroeid.
oangûkje, v. aankijken. Salv. 81. Zie
gûkje.
oangûzje, v. schreiende aanroepen. G.
J. I, 153.
oanhâld, s. n. steun , hulp, — gezelligheid.
In minske wol njonkelytsenin oanhâld
ha, een echtgenoot(e), Hsfr. VI, 270.
— De earme dieren, dy 't earen al
syn oanhâld wieren . W. D., Heam., 109.
— Hy hie gans oanhâld oan dat
bern.
oanhâlde, v. continuare, aanhouden,
voortgaan. — 11 hâldt oan mei friezen,
reinen, waeijen . . . enz. — De
sike moat mei gû d-y n n i m m e n , met
het gebruik van medicijnen, y e t oan-
wumkes.nl

OANH. 212 OANH.
hâlde. — Hy hâldt oan as stofrein,
hij houdt tot vervelens toe aan, met vragen,
verzoeken , spreken , preeken.
duren. — Dat kin lang oanhâlde,
(ook) lang op zich laten wachten.
— My tocht ik moast denijeklean
nou mar oanhâlde, Forj. 1898, 162.
— Griet Slim wol graech fammen
oanhâlde, te haren huize ontvangen (om
er voordeel van te hebhen).
— Mei 't reau by de herberge oanhâlde.
— Rjuchts of lofts oanhâlde.
— De snie —, de modder hâldt oan,
hecht zich (bij nat weer) aan de schoenen.
oanhâlâend, adj. & adv. aanhoudend.
oanhâldendheit, s. aanhoudendheid. —
By oanhâldendheit, aanhoudend. — In
ûre twa yn dy man syn selskip wêze,
dat giet sachs, mar by oanhâldendheit
scoe 'k net oer hirti meije,
op den duur zou hij mij niet bevallen.
oanhâlder, s. eg. die aan-, volhoudt. —
In oanhâlder wint, sei de faem, en
hja woe de beam trochseagje mei
't spantou. — De trêddeis koarts is
in oanhâlder, verlaat iemand niet spoedig,
Sw. 1852, 6.-— Tryn hetjisterjoun
in f rijer hawn, mar 't is gjin
oanhâlder, wol 'k leauwe, hij zal haar
niet aanhoudend komen bezoeken.
oanliang, s. aanhang, gevolg. ld. XV, 152.
— Mynhear N. het dêr yndyhoeke
gans in oanhang, vele toegenegene partijgenooten.
— Dy Striesma'sfamylje
is yn ús gemeinte in hele oanhang.
— Klaes is mei syn hele oanhang,
talrijk gezin, yn 't earmhûs komd. Ook
oan hing.
oanhânnelje, v. aankoopen (een stuk
vee). — Ik ha jister op 'e wykmerk
in hynsder oanhânnele. — It winkelwiif
wirdt biskildige dat se
stellen gûd oanhânnele het.
in ruil nemen voor andere waar. — S i e r d
sutelt mei winkelwaren en den
hânnelt er fen alles oan.
oanharkje, v. aanhooren, toeluisteren. —
Jetse syn praetsjes binne my gjin
oanharkjen wirdich. — Sw. 1883, 72.
— G. J. XXX.
oanbarkje, v. met de (hooi)hark bijeenhalen.
wumkes.nl
oanheakje, v. aanhaken. — De wein
o anheakj e.
oanhearre, v. aanhooren —Hjir scille
joun twa sprekkerg tsjin elkoar
oan 't wird, dat wol ik ris oanh
earr e.
(in de ooren) klinken.— Dat heart my
nuver oan, klinkt mij vreemd. — Ien
dy 't altyd op 'epôle sit, heart it
gau moai oan, vindt het gehoorde allicht
mooi, Tj. V., Sjouke, 53.
oanhelja, v. attrahere, aanhalen, naar
zich toetrekken. — Detriedoanhelje.
fig. iemands omgang zoeken. — Dy ûndermaster
wirdt by Pieres wakker
oanhelle, hja wolle him oan hjar
dochter ha.
streelen, liefkoozen. — Bern wolle
graech hwet oanhelle wird e. — G.
J. 1, 43.
af hellend ophoogen, bijwerken (van wegen).
— By de nije spoarwei moatte
alle oer wegen oan beide kanten in
ein oanhelle wird e. Dongdln.
behaderen. — De kommizen habbe
in slûke beest oanhelle.
— Bern! net by sloffe Lys yn 'e
hûs, dêr kin n e jimme wol hwet
oanhelje, ongedierte oploopen.
aankomen, groeien, grooter worden. —
Dat flaechs helletneatoan. — Hwet
is dat fanke sont f orlin e j ier oanhelle.
— De wyn hellet oan, neemt
toe in kracht.
oanhelle, behept, gekweld. — Ik bin
mei stienswolmen oanhelle.
— Wellington rekke er skjin mei
oanhelle, met de zaak verlegen, R. ind
T. s , 315*.
oanhylkje, v. aantrouwen : door huwelijk
verkrijgen. A. 493.
oanhimmelje, v. schoonmaken, aanvegen.
— Mei 't turvjen ha se hjir danich
rûgele, Lys, dat mast gau
hwet oanhimmelje.
— De restjes oanhimmelje, de
kliekjes orberen.
oanhing, s. Zie oanhang.
oanhingje, v. aanhangen. — De bern
hingje fen natúr hjar âlden oan. —
In faem oanhingje, trouw beminnen.
Vgl. Sw. 1863, 66.

OANH. 213 OANK.
— Nijsgjirgens is in swak, dat
alle frouliú oanhinget, haar eigen is. )
Vgl. Sw. 1853, 19.
— It learen woe Jan tige oanhingje,
hij was zeer leerzaam. — Dat
woe mywol ridlik oanhingje, kwam
mij wel aannemelijk voor, Hsfr. V, 102.
— Dykwael hicgetoan, is besmettelijk.
— Dêr hinget hwet oan, daar zit een
fooitje op.
oanhingsel, s. n. aanhangsel, gamee"
ring. — Sa folie oanhingsels oan 'e
klean, mei 'k net lij e, seit beppe.
oanhinkje, v. aanhinken, hinkend naderen.
oanhippelje, v. hnppelend naderen.
oanhysje, -hisje, v. irritare, inxtijare,
aanhitsen. — lm men de houn oanhysje,
— de houn op immen oanhysje.
Vgl oansasje.
oanhytsje-, hjitsje, v. aanhitten : hitte
geven. — Stienkoal hjittet better
oan. geeft meer hitte, as lange turf.
heet maken, —worden, aanvuren. ld. IV, 71.
oanhoaije, v. aantobben, tot zijn last
hebben, mee opgescheept zitten. — Myn
sister is dea, nou hoai ik mei hjar
bern oan.—De fammens-bern binne
út to riden, nou moat ik mei 't
m o a r n s-w irk oanhoaije. — Mei lijen
ha 'k in jier mei dy faem oanhoaid,
met die ongeschikte dienstmeid getobd. —
Ongelokkich is in fromminske dat I
mei in sûplap oanhoaije moat. Vgl.
oanpiele, -ploeije.
oanhoarte, v. met een ruk stijf aanhalen,
bijv. een knoop in een touw. 'Áïehoarte.
oanhompe, v. aanstooten. B. ind T.*,
215 4 oanjaen, v. aangeven , aanreiken. - J o w
my de lodde ris oan.
aangifte doen. — In bern oanjaen,
bij de geboorte. — Hy moat him oanjaen
for 't îotsjen, zich laten inschrijven
voor de nationale militie. — In kou oanjaen.
voor de belasting op het geslacht.
— In wandied by 't gerjucht oanjaen,
voor den rechter brengen.
— Hy het in hele boel oantojaen,
veel te eischen, te gebieden, te bestellen.
laten aanzien. — De loft jowt him
goed oan. — Ho 't de loft him oanjowt
witejimme wol to ûnderskieden,
Halb. Matth. XVI, 3.
oanjefte, s. aangifte, Sw. 1857, 5.
oanjeije, v. aanjagen, aandrijven. — De
kij —, de skiep oanjeije.
hard loopende of rijdende aankomen.
— Dou mast hwet o a n j e ij e, de paarden
voor 't rijtuig wat vlugger doen loopen.
— Immen in skri.s oanjeije. Gr. J.
I, 144. Vgl. òfjeije.
oanjeldsje, v. ontsteken , doen ontbranden.
— It f j û r oanjeldsje. G. J. II, 66,
77.
Oankalkje, v. aanteekenen, op de rekening
schrijven, (ook) bij bekeuring iemands
naam opschrijven.
oankantsje, v. (zich) verzetten. — Yen
tsjin dit of dat oankantsje, — CJ-. J.
II, 74.
oankeapje, v. aankoopen.
oankykje, v. aankijken. -— Vgl. oankypje.
oankylje, v. met een wig vast drijven.
oankypje, v. aankijken, bij iemand inkijken',
een kijkje nemen. — Ruerd kin
Lokke sa smout oankypje. — Effen
. Zie hompe.
b3' immen oankypje, iemand vluchtig
oan-ien, adv. aan-een, aan éen stuk. — bezoeken.
Lang oan-ien arbeidsje, zonder tus- oanklacllte, s. aanklacht. — O a n k 1 a c hschenpoos.t
e d w a e n, zich beklagen, klagen. — D e
oanienwei, adv. al door, aanhoudend. skoallej onges meitse 't my salês-
— Dat fanke pizet mar oanienwei. tich, ik moat ris oanklachte dwaen
oan-ier, adv. voorheen, of: aanvankelijk. by master. — Abe het oanklachte
oan-ierdploech, s. ploeg om aan te aar­ dien by de earmfâlden, hy kin him
den , — op de Klei,
selsnet mear redde.
oan-ierdsje, v. aan-aarden, de aarde aan oankladsje, v. in het ruwe iets aantee­
den voet der planten ophoogen. — I e r dkenen. — Ik scil 't wol efkes oanappels
(aardappelplanten) oan-ierdsje, kladsje.
om een grootere opbrengst te krijgen. — I een klad op iemand werpen , een smet aan­
B e a n e o a n-i e r d sj e. j wrijven. — Dy kearel woe my in ho-
wumkes.nl

OANK. 214 OANK.
pen malle flinken oankladsje, dat
koe 'k net fel e.
oankîaeije, v. aankleeden, de kleeren
aantrekken.—In lyts bern oankîaeije
kinne in hopen jonge frouliû net
ienris, Skoeralm. 23/VIII, 1888. - As
Jetske g nap oanklaeid is, den is 't
inkreas faem
oanklaerdsje, v. aankleven, aanhangen.
-i- Myn siel oanklaerde Jo, myn
Haed! G. J. I, 179.
oanklamp(j)e, v. aanklampen. Sw 1859,16.
oanklaud, adj. verlegen. — Ik sit oanklaud,
ik moat iten keapje en 'kha
gjin sint yn 'e hûs. Ind. B. 87. — As
Doede ayn wiifrìs kaem to missen,
seoed er raer oanklaud sitte mei
syn húsfol bern. — Sijkmoai hja-r
âld wiele is stikken, nou sit se oanklaud,
om 't it spinnen stilstean
moat.
oanklauje, -klauwe, v. aanharken. —
De tún oanklauwe.
bijeenharken. — overdr. Hwet earst ôftanke
is, dat wirdt letter wol ris
wer oanklaud. — Dygjirgekearel
wol alles wol oanklauwe.
oanklejje, v. aanklagen, klagende aanvragen.
— Byde dyakens aankleije
om onderhâld. Vgl. oanklachte.
oankleyer, s. eg. aanklager, beschuldiger.
Hsfr. XIV, 191.
oanklïbberje -klibje, v. aankleven. —
Dyj 0n i? e mei synsmoargeha,nnen
klibbet oeral oan.
oanklìnke, v. vaster klinken. — De
nearring fen 'e skjirre moat hwet
oanklonken wirde.
Oanklopje, v. aankloppen, aan de deur
kloppen.
— Dêr giet de postrinder hinne:
klopje him efkes oan, tik even tegen
't glas, dat hij hier kome.
iemand om iets verzoeken. — De earmen
klopje by de fâlden oan. A. 287.
oanklosse, v. klossende naderen.
oankneppelje, v. gevoelig treffen met
een knuppel, fig. duur komen, veel geld
kosten. — Trije greate dochters en
dy elk in breed gouden ear-izer,
dat kneppelt oan. In dezen zin ook o a nknikke,
oanknoffelje, oanrinne.
wumkes.nl
oanknikke, v toeknikken , groeten. Vgl.
ook het vorig art.
oanknipe, v. aanknijpen, (ook) aanvriezen,
sterk vriezen. — It knypt oan.
oanknof felje, v. kracht oefenen, pijnlijk
treffen. —-Sa'n grouwe mokerknoffelt
oan. — In goede slach mei sa'n
wâld-eken stok, dat knoffelt oan,
Vgl. ook oankneppelje.
oanknôtsje, v. annectare, aanknoopen.
H. Z., Ts. tuwsen, 154.
oankomme, v. aankomen (in alle beteekenissen).
— Dêr komt ien (hwa) oan,
daar nadert iemand. — De stêdliûsjugge
de boeren fen fierren al oankomme
n, overdr. wenschen zooveel mogelijk
winst van hen te hebben. — Mei dit of
dat oankomme, er mee voor den dag
komen, 't openbaren. — Op immen oankomme.
Sw. 1877, 48. —Jy moatte ris
oankomme, mij eens komen bezoeken.
— Dy kou is yn 't hokling oankomd,
heeft reeds gekalfd vóór zij twee
jaar oud was. Sch. MS., 26.
— Wibe is gans siik, dat is him
jister sa mar yn ienen oankomd. —
Wy binne oan 't keam erhimm elj en;
soks komt de frou soms sa mar oan,
lyk as 't âld skiep it skiten. Vgl.
oankomsten.
— In earpeuter dy 't ontsettend
oankaem, Hsfr. XIV, 207. — Kostet
sa'n n ij sket gans jild, baes? Dat
scil sa bot net oankomme.
— Dêr net oankomme, raak daar niet
aan.
— It scil der op oankomme, het zal
moeite kosten, bezwaarlijk gaan. — lt er
op oankomme litte, er op vertronwen,
er aan overlaten. — Baes, dat gat yn
'e flier moat makke wirde. Nou,
lit dat mar op my oankomme. — Us
faem is sleau, ik kin neat op hjar
oankomme litte.
nnnT.rnTTiTin.alir.gr, s. eg. aãvena, aankomer,
die aankomt.
— In lytse o ank o m meling, pasgeboren
kind, — klein kind, dat nog moet
aankomen : groeien , opwassen.
jong meisje, dat den huwbaren leeftijd
nadert.
— Nij e oankomm elingen, nieuwelin

OANK. 215 OANL.
gen. — Geane er fen sa'n muzykselskip
nou en den gûds ôf, en hja
krije der nije oankommelingen by,
dat wirket forkeard.
Ook: jonge dieren.
oankommen, s. verb. (het) aankomen,
de aankomst. — By 't oankommen fen
'e boat stie der in kliber folk op 'e
wâl.
— De moanne wieryn 't oankommen,
wassende, R. ind T. 2 , 117'. — D e bern
binne yn 't oankommen. —Famkes
yn 't oankommen, kinderen,jonge meisjes
bijna volwassen.
— Dêr is hast gjin oankommen
oan, geen aankomen aan, 't is haast niet
te bekomen, te duur.
— Stuf yn 't oankommen, niet erg
vriendelijk bij een eerste kennismaking.
oanJcomsten, s. pi. invallende luimen,
grillen, opkomende begeerten. —Forkearde
driften en oankomsten, Eîalb. Ruen,
39.- Hyhiefendybigripenenoankomsten,
R. ind T. a , 311'.
oankrêbje, v. aaneten. Sw. 1852, 6. Zie
krêbje. Vgl. oanìte.
oankrjje, v. aankrijgen, aannemen. —
Ik scil dy 't fanke tarikke, dou
mast hjar oankrije. — Ik kin dy
hoazen net oankrije, hja binne to
near. — I k h a m e i 1 ij e n it fj û r o a nkrige.
oankringe, v. zich tegen iemand aandringen.
— Jy sjugge dat it folkjou
oankringt, S. K. F., Markus V, 9.
aandringen, met aandrang vragen, manen.
— Oankringe om bit elj en.Hsfr. XIV,39.
oandsrytsje, v. met krijt aanteekenen.
— Yens namme oankrytsje, met krijt
aan den balk schrijven. Vgl. ook oankalkje.
Zie bij balke.
oankroadsje, v. aankruien, spoed maken
met kruien.
oankrûpe, v. Fra. étreinãre, aankruipen:
zich dicht tegen iemand aanvlijen. — Nynk
e scil t o-n acht by mem sliepe, en
den scillewy elkoartige oankrûpe.
— De feint is de faem to ticht oankrûpt,
heeft haar bezwangerd.
oankuijerje, v. aankuieren, aanwandelen.
oankundigje, v. aankondigen. Passim
bij schrijvers.
wumkes.nl
oankweekje, v, aankweeken. Sw. 1869,
12.
oanlaeitsje, v, aan-, toelachen. — Dou
mast de boer mar tige blier oanlaeitsje,
lieht wirdst den wol boerinne.
— Hy scil dêr net blier tsjin
oanlaeitsje, hij zal het niet aanlokkelijk
vinden.
oanlangje, v. aanreiken, over-, toereiken.
— Wost my de krante ris oanlangje?
oanlânje, v. aanlanden, aan land komen,
belanden. — Nei lang omswalkjen
is er einling yn Amerika oanlânn
e.
oanlaskje, v. aanlasschen, een stuk (lasch)
aanzetten, aanhechten.
Oanleare, v. aanleeren, ter dege leeren,
in kennis vooruitgaan.
jLanlekje, v. 'aanlaken', 't tegenovergestelde
van: aanprijzen. — Hy (je vrijer),
scil dy oanlekke wirde, Wiers. f. M. J.,
18. —'k Ha Minke him mar tige oanlekke,
W. D., ütfenh., 47.
oanleune, v. aanleunen. — Tsjin 'e
beam oanleune.
oanlieding, s. aanleiding. — Hy het
dêr oanlieding ta jown. — Hja is
de oanlieding fen 't spul, zij heeft den
twist gaande gemaakt.
oanlymje, v. aanlijmen.
oanlingje, v. aanlengen, melk, sterkedrank,
enz. met water verdunnen.
*oanlit, s. n. gelaat. Vgl. antlit.
oanlitte, v. aanlaten , laten branden (van
vuur), laten annstaan (deuren).
Oanliz, s. aanleg. — Hwerhetmyn
jonkjen oanliz ta? wat zou hij moeten
leerend Skoeralm. 35,'IV, 1877.
oanlizze, v. aanleggen. — By de F r o skepôle
lizze folie skippen oan.
— Dy ininsken lizze 't forkeard
oan, hebben hun huishouding niet goed ingericht
, volgen een verkeerde levenswijze.
— It gewear oanlizze, -- hjir of
dêr op oanlizze, doelen, mikken.
toeleggen, zich ten doel stellen. — Dy
forwoeste moardners leine 't •.. ,.
hjar dead oan, L. in W., 18.— Wy ha
't er op oanlein om jimme hwet
nocht to jaen. Vgl. Fr. Wjn. III, 92.
— I"n tún oanlizze.

OANL. 216 OANP.
elkaar omhelzen om te kussen, van een
vrijend paar. — Hja pattene as twa
doukes i| En laeijen oan en oan, v.
Blom, Bik., 58.
oanljachtsje, -ljochtsje, v. aanlichten
(Van den dag). E. ind T. 2 , 120'.
oanloaits, s. conspectus., aanblik. ld. II, 67
oanloaitser, s. eg. aanschouwer. G. J.
II, 90.
oanloaitsje. v. aanzien, aankijken. G. J.
II, 81, 99. Ook oanloakje. Ibid. I, 83.
oanloere, v. aanloeren, loerend aankijken.
- oanlokje, v. allicere, aanlokken.
oanloklik, adj. aanlokkelijk.
oanlordigje, v. lodderig aanzien. G. ,1.
II, 87.
oanlotsje, v. aanloten, een dienstplicht
aanwijzend nummer trekken, voor de nationale
militie.
oanlûke, v. aantrekken: naar zich toetrekken,
toehalen. — De line stiif oanlûke.
— Wy moatte hwet oanlûke (hwet
hirder oan d' efterste skonk lûke)
wat vlugger loopen.
— 11 b aitsj e oanlûke. R. ind T. 2 , 43 .
oanlûkers-gûd, s. n. schertsend voor: wat
aantrekt. — It beste oanlûkersgûd is
jild, geld is het beste middel voor meisjes
om vrijers te trekken.
oanmeitsje , v. voortmaken, zich spoeden.
— Lân oanmeitsje, land ontginnen.
oanmerk(j)e, v. een merk (teeken) zetten,
inzonderheid op de plaats waar bij het
kaatsen .een bal in zijn vaart den grond geraakt
heeft.
aan-, opmerken. — Dou hest oeral
hwet op oan to merken, maakt overal
aanmerking op.
— Oanmerkje doch ris dit, Alth.
376. — G. J. I, 182; II, 57; Halb. Matth.
XXIV, 43: oanmierkje.
oanmiette, v. aanmeten. — In pak
klean —, skoen oanmiette.
met groote stappen snel voortschrijden. —
Dat hynsder miet fr ij hwet oan. A.
452.
oanminge, v. aanmengen, vermengen.
oanmitselje, v. aanmetselen, metselende
verbinden. — In stik marre oanmitselje.
vlug voortmetselen.
wumkes.nl
oanmoanje, v. aämonere, aanmanen.
oanmoedigje, v. aanmoedigen.
oanmunsterje, v. aanmonsteren.
oanmuntsje v. aanmunten.
oannaeije, v. aannaaien.
oaimimlik, adj. aannemelijk.
innemend. — Oannimlik fen wezen»
innemend, bevallig van voorkomen.
oamiimlikens, oannimlikheit, s. innemendheid.
Hsfr. II, 252; X, 255.
oannimme, v. aannemen. — De reis
oannimme, aanvaarden, beginnen.
— Wirk —, in kerwei oannimme,
voor een bepaalde som de uitvoering er van
op zich nemen.
— Ik wol for in eagenblik oannimme,
dat it wier is.
— Dy jonge is goed fen oannimmen,
leert gemakkelijk.
— Hy is snein mei oannoiud, als
lid eener kerkelijke gemeente toegelaten. —
It is hjoed oannimmen, aanneming
van lidmaten.
— Immen der for oannimme, te
veel laten betalen, iemand schade berokkenen
door op zijn kosten te teren.
oannimmer, s. m. aannemer van publieke-
of aanbestede werken.
oanniimning', s. aanneming (van een werk
of levering). — Dat wirdt by de minste
oannimming bisteld, tegen de laagste
inschrijving aanbesteed.
oanpakke , v. aanpakken, aanranden.
aandoen, schokken.— Dat fordrinken
fen Elske famke het my sa oanpakt,
ik wier de hel e dei fen'e wize.
oanpasse, v. aanpassen (een kleedingstuk).
oanpiele, v. aanhoudend werken, aantobben,
zorgen (voor iets). — De man
giet yn 'e kroech en lit it wiif mei
de bern oanpiele. B. 52. — Lit de
bern mei elkoar oanpiele, laat ze 't
samen trachten te vinden, bemoei er u niet
mee. Ind. B. 86. — Lit my der mar mei
oanpiele, voor zorgen. — Ik waskje
myn hânnen der ôf, ik lit him'der
mei oanpiele. Vgl. Wl. ld. XV, XVI.
oanpypkje, v. aanpijpen, de pijp aansteken.
oanpytskje, v. aandrijven, aanzweepen.
Halb., Ruen, 10.

OANP. 217 OANR.
oanpjukje, v. aanprikkelen , aanzetten.
R. P., Keapm., 149.
oanplakke, v. agglutinare, aan-, vastplakken.
te duur verkoopen. — lm men hwet
djûr oanplakke.
oanploegje, oanploeije, v. aanploegen,
iets tot zijn bezwaar hebben. — Ruerd
hethim fen dat houtkleauwenôfmakke,
nou kin syn maet der allinne
mei oanploeije. Vgl. oanpiele.
oanploeterje, v. voortdurend werkzaam
zijn. — Ik moat de hele dei oanploeterje
om in stik brea to f ortsjinj en.
— Hja litte my der allinne mei
oanploeterje.
oanpoarje, v. aanporren, aansporen. ld.
XV, lol.
oanpoatsje, ?. snel- of sneller gaan,
vlug de pooten (voeten) verzetten. Zie poatsje.
oanpoatsje, v. aanpoten. — I m m e n
hwet oanpoatsje, ziekte of ongedierte op
iemand doen overgaan.
oanprate, v. aanpraten , voortpraten. —
Praet nou mar oan. — Lit ús elkoar
nou ris rjucht oanprate, ronduit onze
meening zeggen, W. D., Yens Wird, 24
pratende opdringen, overreden.—Litdy
gjin djûre flarden oanprate. — Lit
dy dat net oanprate, wijs maken, laat
je daartoe niet overhalen.
oanpresje, -presse, v. sterk dringen,
aandrijven.
opdringen (spijs of drank). — I m m e n
drank oanpresse, met aandrang tot het
gebruik er van uitnoodigen.
aanprigelje, -prikelje, v. aanprikkelen,
aansporen. Ook oanprykje.
oanpriizje, v. aanprijzen.
oanpûste, v. afflare, aanblazen.
oanpùsterje, v. aanblazen met den blaasbalg.
Hsfr. VIII, 182. Zie pûster.
oanrame, v. aanstormen, driftig (op
iemand) toeloopen — lm men oanrame.
B. ind T. a , 433".
oanreare, -riere, v. aanroeren, roerende
mengen. — Bis lach oanreare for
pankoeken.
oanreauwe, v. zich aanschaffen.
oanreed, s. 'aanrit': aanhoud voor rijtuigen.
— Der is gans oanreed bydy
herberge, er houden veel rjjtuigen stil.
wumkes.nl
oanreitsing, s. aanraking. Sw. 1865,44.
oanreitsje, v. aanraken. — Dat bern
is danige smoarch, ik doar se net
oanreitse. Vgl. oantaeste. — Ae ij en is
tsjinwirdich gjin oanreitsen oan,
zijn niet te bekomen.
klaarkomen, een dienst krijgen. — A s i k
to Snits oanreitsje kin, den wol ik
net nei Winsum.
— Ik reitsje mei 't spul oan, met
de zaak verlegen, — mei mynjild oan,
mijn geldmiddelen raken uitgeput.
oanreke, v. aanreiken. Zie oanrikke.
oanrekkenje, v. aanrekenen, toerekenen.
— Dou mast him der neatfor
oanrekkenje, hy het gjin skild.
oanride, v. aanrijden; rijdende naderen,
— aanvoeren, tegen aanrijden, met spoed
rijden. — Dêr komt Douwe mei de
sjeas oanriden; hy scilhjir,tinkik>
net oanride, stil houden, hymoatoanride,
vlug rijden, om by dei thtìs to
komm en.
oanriede, v. aanschaffen. — 11 hele
spul nij oanriede, alles nieuw aanschaffen
(gereedschappen, meubelen, kleeding . . .).
Vgl. oanreauwe , -risxe; oantuge.
— Doek —, fyfskaft oanriede, laten
weven van zelf gesponnen (linnen of
wollen) draden. Zie eigen(oan)ret.
oanriede, v. aanraden. — Dat doar
ik jo net oariede. — Oanrieden en
ôfrieden kin folie s k e 1 e, is van invloed
op iemands besluit. — Ikscil'tdyôfnoch
oanriede, doe zooals je zelf meent
dat het beste is.
oanriere, v. aanroeren. Fr. Vbl. 1882.
Zie oanreare.
Bij G. J. ook voor: aanraken. Zie oanroere.
oanrikje, -rykje, v. (tabaks)rook aanblazen.
— Dou mast my sanetoanrikje.
— It rikket my hjir oan, de
rook waait mij aan.
oanrikke, -reke, v. aanreiken. — W o s t
my dy koer efkes oanrikke?
oanrin, s. aanloop. — Mei in oanrin
oer de sleat spring e. Ook oanroan.
ruimte voor den aanloop. — Ik kin der
net oer, hjir is gjin oanrin, geen
ruimte om een aanloop te nemen. A. 152.
— To foet fen D okkum nei Ljou

OANR. 218 OANS.
wert, dat is gans in oanrin, een lange
weg, om te voet af te leggen.
bezoek van begunstigers of' vrienden. —
Dy kastlein het (net) folie oanrin.
— Trije greate dochters yn 'e hûs,
datjowt sneintq-jouns wol ris oanrin.
oanrinder, s. eg. die iemand komt aanloopen.
— Us bern binne net lúsfierich,
mar hja ha wolrisoanrinders.
oanrinne, v. aanloopen. — Stevich
oanrinne, vlug langs den weg gaan. R.
ind T. s , 117''.
loopende naderen. — Hwa komt dêr
oanr innen?
— lm men oanrinne, bij iemand komen,
naar iemand toekomen. — Dy houn
is ús oanrinnen komd, is hier komen
aanloopen. — Net by dy smoarge bern
sitte, fanke! der koe dy wol hwet
oanrinne, nl. ongedierte.
lastig vallen. — Den rinne se my
oan om jild to lien, Hsfr. VII, 313.
— Dat scil wol gans oanrinne, of:
— oan jild rinne, veel kosten.
oanrìsse, v. aanschaffen. — H ú s r i e
oanrisse. — As in jong pear de húshâlding
bigjinne scil, moaterfen
alles oanrist wirde. Zie oanrieäe.
oanriuwe, v. aanrijgen.
oajirjucht(ban.k:), s. n. (s.). aanrecht-
(bank, -tafel), in de keuken. R. ind 'IV,
112*.
oanrjuchtsje , v. aanrechten, gereed maken.
— In gastmiel oanrjuchtsje,
v.d.M., 't tsjoede, 66. — De mieltiid
oanrjuchtsje. Halb., Matth. XX, 4. —
— In bruiloft oanrjuchtsje, Ibid.
XXII, 2.
aanrichten, veroorzaken, tì. J. 1, 157.
oanroalje, -ruilje, v. aanruilen, in ruil
nemen, — krijgen. Vgl. oanrosse.
oanroan, s. aanloop. Sw. 1859, 61. Zie
oanrin.
oanroere, v. vluchtig aanraken. — As
men dy jonge mar efkes oanroert
bigjint er al to gûlen.
overdr. iets bespreken. -- Dominyhet
yn syn preek frijhwet oanroerd fen
de bulte siken hjir by-om. — Do 't
moaike sa dwers wier doarst ikfen
myn jildkrapte neat oanroere.
wumkes.nl
oanroppe, v. invoeare, aanroepen. G. J.
passim.
toeroepen om aan te komen. — As de
karrider hjir lans komt mast him
oanroppe.
in 't voorbijgaan afhalen. — De jong es
roppe onderweis nei de skoalle
hjar ka nieraten oan.
oanrosse, v. aanruilen. Vgl. oanroalje,
-ruilje.
oansangerje, v. aanhoudend zeuren. —
Dat sangert mar oan, houdt niet op
van zeuren.
oansangerje, v. aanbranden, van vloeibare
spijzen. — De brij sangert oan. —
fig. Hy is oansangere, beschonken.
Vgl. sangerich.
oansasje, -sjasje, v. aansarren, (een
hond) door sa! sa! roepen aanhitsen. — Do
'k by Mientes op 't hiemkaem sassen
se my de dogge oan.
oanseamelje , v. voortdurend sammelen,
(ook) zeuren. — Dat frommis seamelt
mar al oan.
— Dou maste marris hwet oanseamelje,
wat spoed maken met het werk
(aansporing tot iemaud, die zeurt en draalt).
oanset, -sit, s. n. gezelschap van jongelieden
, dat zich bij den een of anderen kennis
vermaakt.
oansette, v. aanzetten. — De fok oansette,
door de fokkeschoot stijver aan te
halen. — Dy mem set hjar dochters
goed oan, spoort ze goed aan tot werken.
— 1'jûr oansette, vuur aanleggen, fig.
twist stoken.
— Brea (eig. kliengûd) oansette,
's avonds een mengsel van melk en meel
gereed maken, om het den nacht te laten
rijzen en 's morgens door het deeg te verwerken.
Thans in onbruik.
—• It skearmes oansette, aanscherpen.
— Fé oansette, aaní'okken. — Bern
oansette, kinderen verwekken. — Dat
is in bêsten-ien om er bern by oan
to setten: van eene f linkgebouwde, gezond
uitziende jonge bruid.
— luimen in sykte oansette. Vgl.
oanpoatsje. — Halb., Oan E., 17.
voor den rechter brengen. — Dou nest
my biledige, nou mast25goune oan

OANS. 219 OANS.
'eearmen jaen, oars scil'kitoanse
tt e.
— Oansetten komme, met f linken
tred naderen. — Hwa komt dêr oansetten?
•
oansetterije . s. bijeenkomst, gezelschap,
R. ind T. 2 , 247''.
o ansicht, s. n. aangezicht, gelaat. —
Dj 't him sels yn 'e noas byt skeint
syn oansicht. — Blies net to hird
yn 't fjûr, de fonken koene dy ris
yn 't oansicht spatte, Skoeralm. 28/XI,
1885. Vgl. troanje.
oansiedsje, v. aanzaaien, spoed maken
met zaaien.
oansige, v. aanslaan (van tocht). — 11
siicht'my o a n, ik zit in den tocht.
oansiik, s. n. aanzoek, bezoek. — D y f a e m
kriget noait gjin oansiik, bezoek van
vrijers. Ook forsiik. — Master kriget
wol ris oansiik oin hjir of dêr it
wird to dwaen, in't openbaar te spreken.
oansiikje, v. aanzoeken. — H y mocht
in oaren eansiikje (om verkeering,
vrijage), W. Gr., 35.
oansile, v. aanzeilen, zeilende naderen,
— aankomen. — overdr. Do 'k onderweis
wier, bigoun it to reinen, do
bin 'k mar efkes by Ru er des oansyld.
oansiperje, v. voortzijpelen.
oansit, s. n. bijeenkomst van vrienden oí'genoodigden.
— Hja hiene wol tweintich
(soarten fen romers) elts fen in oar
m akelei en elts for in bysonder
oansit, R. ind T. 2 kennisgeving. — Earne oansizzing fen
dwaen. — Hsf'r. II, 256. — Hjir is
oansizzing dien dat âlde Japforstoarn
is.
oansjaggelje, v. langzaam komen aanwandelen.
— Hjir kom ik oansjaggeljen,
A. Ysbr. (1808), 37.
oansjasje, v. aanhitsen (een hond). Zie
oansasje.
oansjen, v. aanzien. — Hy wol my
net oansjen, acht mij ver beneden zich.
A. 589. — Immen o p 'e rêch oansjen,
hem minachten.
I — Immen earne op oansjen, ergens
van verdenken, — metgeen goede oogen aaní
zien. -- D at wiif sjuch ik er op oan.
dat se my in lekken fen 'e bleek
stellen het.— As immen yn 't tichthús
sitten het, dêr wirde syn bern
' en bernsbern faek op oansjoen.
— Wy scille 't nou marrisoani
sjen, het hierbij laten, afwachten hoe 't
| gaat.
I — Tsjin oansjen, tegen opzien, tegen
aan zorgen. — Hy sjucht dêr tsjin oan
as de houn tsjin bruijen.
oansjen, s, n. aanzicht, aanzien. — Ik
kin him fen oansjen. — Nou kriget
it al in oar oansjen. — Dat het gjin
oansjen, lijkt niet mooi voor 't oog, —
komt niet genoeg uit. — Foek het in
moaije n ij espegel krige, dêr is uzes
gjin oansjen by wirdich.
— In man fen oansjen, aanzienlijk
'man. — Hy is net folie yn oansjen.
, 302''. — Joun is der wordt niet veel geacht.
oansit by Reinsk, hier: kraamvisite. oansjende, fen, adv. van aanzicht. —
Ibid. 351". Vgl. oanset.
Ik ken him fen oansj end e. Zie oansjen.
Oansitte, v. Fra. importuner, lastig rail en, — Swart fen oansjende. Ook fen
dringerig verzoeken — Hja sieten ba es opsicht.
al wakker oan om it to sizzen, mar oansjenlik, adj. aanzienlijk. R. P., As jiem-
hy woe net, Sw. 1882, 41.
me, 9. — Hsfr. XI, 2.
-- Hja sieten allegearre tsjin ooglijk. — Dat liket net oansjen­
him oan, maakten 't hem lastig, kwelden lik, niet bevallig, niet ooglijk. Vgl. sjuch.
hem.
oansjitsk, adj. geneigd om op iemand toe
oansizze, v. aanzeggen, mondeling ken­ te schieten, — iemand aan te vallen. —Dy
nis geven. — De bûrren oansizze, van houn is oansjitsk. — overdr. Dy faem
een geboorte of sterfgeval kennis geven. Zie is wakker oansjitsk, wat al te aan-
bûrren. — lm men de wacht oansizvallig tegenover de mannen.
z e, overdr. flink op zijn plaats zetten, zeg­ oansjitte, v. aanschieten. — Inhazze
gen , waar hij zich aan te houden heeft. —,in einfûgel oansjitte. — overdr. Hy
oansizzing, s. aanzegging, mondelinge is oansketten, beschonken.
wumkes.nl

OANS. 220 OANS.
toeschieten. — Wol dy houn ek op
ús o ansjitte?
haastig aantrekken (een kleedingstuk). R.
P., Pr. VIII.
oansjokselje, v. aansjokken, met loggen
tred naderen. — Dêr komt dy grouwe
Tabe ek oansj okselj en.
oansjouwe, v. aansjouwen. Vgl. ook
oandrage.
oanskikke, v. aanschikken. — Nou
moatte jimme mar oanskikke, den
kinne wy ite. — Nieske skikte him
al neijer oan, Sw. 1867, 47.
oanskilje, v. aanbellen, aan de huisbel
trekken. R. ind TV-, 94'.
oanskoaye, v. aanschouwen. Zie oanskôgje.
oanskoffelje, v. aanschoffelen. — De
paden oanskoffelje. — Dou mast
oanskoffelje, oars krijst hjoed net
dien.
oanskoffelje, v. aanschoffelen : schuifelend
naderen.
Ook: voortdurend met meer inspanning
aanschuiven (-loopen). — Dou mast joanskoffelje,
oars komme wy to let.
A. 594.
oanskôgje, v. aanschouwen. — Ik ha 't
ris oanskôge ho 't er in kliber fôlen
út it Amelanner skip kamen,
ik heb daar eens naar staan kijken. — Y
skôgje oan, hwa 't hy íorplettet,
G. J. I. 98.
oanskonkje, v. aanbeenen, met snellen
stap loopen. ld. IV, 121,
oanskosje, v. met centen naar een op
den grond getrokken streep werpen (kansspel).
Vgl. oansmite, streekjesmite.
oanskouje, oanskouwe, v. aanschouwen.
Zie oanskôgje.
oanskouwe (spr. -ó-), v. aanschuiven,
dichterbij schuiven, met kracht schuiven (voortduwen),
oanskrabje, v. aanschrapen, het onderste
uit den pot bijeenschrapen.
oanskrabsel, s.n. aanschraapsel uit een
pot (met spijs of meel-beslag). — Hy is
't oanskrabsel fen 'e potstrou net
wirdich, vaneen nietswaardig persoon.—
Dêr hest yet in lyts pankoekje.dat
is 't oanskrabsel.
schertsend: jonggeborene van een op ja­
wumkes.nl
ren komend echtpaar. — Dat is 't oanskrabsel,
Holl. nestei, elders : nestdolleke.
oanskreppe, v. met (meer) inspanning
werken. — Dêr wirdt oanskrept. —
Dou meist wol hwet oanskreppe
om op 'e tiid dien to krijen.
oanskrieme, v. aanschreien, schreiend
aanroepen. — God... oanskrieme om
brea, R. ind T. ä , 313'.
oanskriuwe, v. aanschrijven: schriftelijk
bevelen, — oproepen.
oanskriuwing, s. schriftelijke oproeping
of — bevel. — Hy het oanskriuwing
krige om by de boargemaster —, op
'e gearkomste to forskinen.
oanskroeve, v. aanschroeven, vaster
schroeven, fig. de behandeling eener zaak
met kracht doordrijven.
oanslaoh, s. werk, bezigheid. — Ik ha
gjinoanslach. Ik scil dywoloanslachjaen.
— De bern moatte hwet
oanslachha.
— Dat is rjucht myn oanslach,
juist zaak voor mij, W. Gr. 52. — Dat
is just syn oanslach, in oar de gek
oanstekke, Hsfr. VI, 201.
oanslaggen, s. pi. grappen, guitenstreken,
vreemdsoortige bezigheden. — Bern
ha allerhanne oanslaggen, nemen
van alles bij de hand (om bezig te zijn). —
Dy kearel het rare oanslaggen
doet leelijke dingen.
oanslaen, v. aanslaan, vaster —, dieper
i indrijven. — In spiker noch hwet oanslaen.
— lm men oanslaenyn'ebilêsting.
— De klok slacht oan, wanneer zij
de eerste slagen doet, waarop het luiden
volgt. — Tige stil wêze, oars kin de
houn wol ris o ans 1 aen , aanslaan, blaffen.
— It slacht sa hwet wiet oan, bij
stofregen.
— Hans het weringekheal-ûre,
dat kin him soms sa mar oanslaen,
hem plotseling aankomen. — As dy kwael
ris oansloech, zich op anderen overplantte,
Hsfr. lil. 207.
oanslykje, v. aanslijken, aanslibben. —
By de daem yn 't Wád to Holwerd
is 't al aerdich oanslike.
oanslingerje, v. aanslingeren. — De

OANS. 221 OANS.
rein slingert frijhwet oan, maakt
iemand spoedig nat.
— fig. In boerereau en -bislach
oanriede, dat slingert oan, kost een
hoop geld.
oanslinterje, v. aanslenteren, langzaam
aankomen.
oansloere , v. aansleuren , sleurend naderen.
— Hy het noait gjin ha est;
dêr komt er wer oansloeren. — Wj
binne mar saun wik e foar krysttiid,
dat kin al gan wer oansloere.
Zie sloere.
oanslûpe , -slûpje , v. aansluipen , sluipend
naderen.
oanslute, v. aansluiten. — Rein is
tsjin 'e drank, mar wol him net by
de Ôfskaffers oanslute.
oansmarre , v. aansmeren , aanstrijken.
— De naden twisken de pannenmei
kalk oansmarre.
— Immen hwet oansm arre, te duur
verkoopen.
oansmeije, v, aansmeden. — In stik
hjir ofdêr by oansmeije.
met kracht of spoed smeden.
oansmite, v. aansmijten, -werpen.
Ha je in pik op immen, || Smyt him
kladden oan, || En syn moaiste
plunje i| Is al gaubidoarn.v. Blom,
Bik., 20. — Ondogense j onges smite
de famkeswol ris smoargens oan.
— Ik krige de koarts; 't wier krekt
as er my sa mar oansmiten waerd.
— Sw. 1866, 3.
— Oansmite (mei sinten), met centen
naar een streep werpen. VgL oanskosje.
oansnoarje, v. aansnorren, met snorrend
geluid zich voortbewegen. — Dêr
komt de spoartrein oansnoarjen.
voortpruttelen (van te vuur staande spijzen).
oansp arme, v. aanspannen. — De h y n sders
oanspanne.
inspannen. -•— Hj a spanden alle kreften
oan.
in 't werk —, in gebruik nemen. — F o r
dat wirk moatte wy Klaes maroanspanne,
dat werk moeten we K. zien op
te dragen. — Myn nije broek moat ik
nou dalik mar oanspanne.
oanspiele, v. aanspoelen, aan wal drijven,
of — komen drjjven.
wumkes.nl
oanspikerje, v. aanspijkeren, met spijkers
aanhechten.
oanspjeldsje, v. aanspelden, met spelden
vasthechten.
oanspraek, s, aanspraak, toespraak.
— Dominy het in moaije oanspraek
by 't grêf dien. — TJs mem is siik
en sa swak, dat hja mei gjin oanspraek
ha, niet worden toegesproken.
— Earne oanspraek op meitsje,
zijn waar of vermeend recht op doen gelden.
— Hestou dêr oanspraek op? behoort
dat aan u ?
oansprekke , v. aanspreken. — Immen
oansprekke. — Ik moat hjir noch
ris oansprekke yn 'tâldejier, hier
nog even komen praten.
aanmanen. — Notaris sprektmy oan
om skulden fen myn skoanfaer. —
Immen mei 't Rjucht oansprekke,
in rechten aanspreken.
oanspuije, -spije, v. aanspuwen.
oanstalten, s. pi. aanstalten. — Don
meist wol oanstalten meitsje (voor
't vertrek) oars komst to let. Zie ìclearrichheit.
oanstean, v. aanstaan, behagen. G. J.
passim. — It scil heit min oanstean
as er heart datstou by Syts west
hes te.
oanstean, v. aandringen. — Lang hie
'rhjar oanstien om to witten ||
Hwer of 't er steat op meitsje koe,
|| Mar hja hie 'm yn 't onwisse litten
(van een vrijer), W. D. — En as er
ek oanstie, it holp him nin bean,
ld. VIII, 49.
— Immen op 't ien of't oar oanstean,
tot iets trachten over te halen.
s. verb. aandrang. —Ik bin der troch
(op) oanstean fen myn wiifmarta
oergien. — Hsfr. V, 256. — Op oanstean
fen syn frjeonen, Skûralm. 4/IV,
1888.
oansteande, s. eg. aanstaande echtgenoot
, verloofde. — Rein syn oansteande
het hwet kaptael.
oanstekke, v. aansteken. — De piip
oanstekke. — Mei in wiete mûle
stekt it best oan, big een pijp tabak past
een dronk. — Dou bist dalik (of mei
in swevelstok) oanstitsen, zeer licht

OANS. 222 OANS.
geraakt. — Sa gauikdyfaeinseach
wier ik oanstitsen, op haar verliefd ,
ld. I, 114.
— lm men degekoanstekke, hem
bespotten. Zie gek (s.).
oanstekkers-komfoar, s. -komfoarke,
ä.n. komfoor(tje) met een handvat, ten
dienste van rookers om de pijp op te steken;
thans in onbruik.
oanStelle, v. aanstellen (iemand) een
aanstelling geven , benoemen. I
gedragen. — Yen tadeugdoahstelle,
zich deugdzaam gedragen. G. J. II ,88. — j
— Yen forkeard oanstelle. •- Dat
bern kin hjar raer oanstelle, vrees- :
lijk tieren. ]
— Boelgûd oanstelle, verkoopdag j
houden, A. Ysbr. (1808), 49. Zie boelgûd.
oanstelling, s. aanstelling, benoeming.
oansterkje, T. aansterken, in kracht
toenemen (van een herstellenden zieke). I
oanstiet, s. aanstoot, ergernis. Forj. 1901.
oanstiette, v. aanstooten, een stoot geven.
klinken (met wijnglazen), W. D., Twa stikken
, 54.
— De lea staetten him oan, hij
schokte. — De hannen staetten him
oan, de handen beefden hem. — Vgl. leaoanstiet†en.
\
oanstgerre, v. aan(be)sterven, door erfe- ,
nis ten deel vallen. -— Dy boerepleats
is him oanstoarn fen syn omke. ld.
X, 14.
oanstjerte, s. aansterving, erfenis, suesessie.
— De moun 1 er krige in oanstjerte
fen ienige tûzenen. — 01fert
krige in oanstjerte fen in âld-
omke. R. ind. T. 3 , 45'.
overdr. of iron.— Sjoerde skoanfaer ;
is stoarn, nou komt synskoanmoer
by him yn: in moaije oanstjerte. —
In earme arbeider stjert, litinwiif
mei in keppeltsje bern nei: dat is
in oanstjerte for de dyakens. — As
Geale in beest forliest, dat is in
oanstjerte for de earme liû, zij mogen
het vleesch onder elkaar verdeelen.
oanstoaije, v. aanstuwen, plotseling aankomen.
— Dêr kaem Gabe wer mei
master Freark oanstoaijen, R. ind
T. s , 11". Zie stoaije.
wumkes.nl
oanstoarmje, v. aanstormen , aansnellen.
— Dêr komt hy oanstoarmjen,
hwer scoe dat op ta s c i 11 e ? A. 587.
oanstofje, v. aanstof fen, van het telkens
weer bijkomend stof reinigen.
oanstoke, v. aanstoken, meer brandstof
bij- of onderdoen. — 11 f j û r —, d e p o t
mei fé-iten oanstoke.
fig. twist aanstoken.
oanstompe, v. (iemand) een duw geven
om (hem) ergens opmerkzaam op te maken.
— Hy stompte my oan do'tDoede
oan 't wird scoe. — Sw. 1859, 36.
oanstopje, v. aanstoppen. — In gat
yn 't tek fen 'e skûrre oanstopje
mei rei d.
voortmaken met stoppen. — Dou mast
oanstopje, fanke, oars krijst dy
stikkene hoazzen joun net heei.
oanstriid, s. verzoeking, begeerte , ergernis.—
Dokter het my 'tflêskforbean,
dêr ha 'k in bulte oanstriid
fen. — De skoaljonges habbe in
danigen oanstriid fen de moaije
a p e 1 s y n d o m i n y's h ô f. — 8 ij k e w i r d t
fen hjar frijer ôfhelle to riden;
och! hwet het Pierk dêr in oanstriid
fen.
oanstrike, v aanstrijken. — Mei kalk
de muire oanstrike, het bepleisterde
bijwerken, - In blêd oanstrike, met
een natten spons, om er een eerste drukproef
op af te trekken.
bijeen strijken. — Houk, stryk itrûcbste
túch gau hwet oan; strak kinst
better skiën feije.
oanstrûpe, v, aanstrikken, met een strik
vasthechten.
aanstroopen: aantrekken. — De klean
oanstrûpe.
oansuverje, ». aanzuiveren : een rekening
vereffenen , zijn aanslag in de belasting
voldoen.
oanswette, v. aangrenzen. — Dat 1 â n
swet oan 't Aid dj ip. — Ruerdelân
swet oan mines. — It haeilân is
s wettend e oan 'e miedwei. — Prov.
Arch. 5/V, 1724. Zie swette.
oanswierje, v. in zwaarte (gewicht) toenemen,
ld. VI, 60.
zijn zwaarte in toenemende mate laten
gevoelen. — In ûregeanmeifyftich

OANS. 223 OANT.
poun gûd op 'e hùd, dat swierret op
't lést oan.
oanswietsje, v. aanzoeten. — ... 't
bierke... swiette oan byitgebrûk,
men begon er hoe langer hoe meer smaak
in te krijgen, R. ind T. 2 , 246j. — Dat
slokje drinken swiettetaloan, wordt
steeds meer tot een gewoonte , Hsfr. VI, 287.
oant, praep. tot, totdat. Zie ont.
oantaest, s. het aanvatten, aantasten
van eenig werk; een kleine moeite. gemakkelijk
en spoedig af te doen werk. — For
jou makket dit ii^oantaest út, R. P.
— Net bang fen in oantaest wirk.
lm men mei in oantaest wirk g erive,
R. ind T. 2 , 85'. — Vgl. hantaest en
tataest.
oantaeste, v. aantasten, aanvatten. —
It lyk oantaeste, iron. zijn last opnemen.
Zie hjh. -- Dy klitse scoe men
mei gjin tange oantaeste.
— Scoene men yen sels net oantaeste,
handen aan zich zelf slaan, a s
yen soks oerkaem? - G. J. II, 77.
aanranden. — Der is hokkerjouns
in feint op 'e wei oantaest
schenden, lasteren. — Wyk fen my,
mannen, dy Goade oantaeste, G. J.
I, 129; 218.
oantangelje, v mee opgescheept zitten. --
Sa 'n sûplap fen in kearel, dêr mat
ik mar mei oantangelje. — Ik sit
dêr moai mei oantangele,ik heb er
den last mee.
oanteikenje, v. aanteekenen, opschrijven.
oantiginge, s. aantijging, beschuldiging.
ld. II, 21.
oantiigje, v. aantijgen. — As men hj a r
in ding oantiget, hun iets ten laste legt,
R. ind T. 9 , 219'.
oantikje, v. aantikken, aan iemands
deur tikken, ten teeken, dat men wenscht
te worden binnengelaten ; aan 't venster tikken
om iemand tot zich te roepen.
overdr. — Dattikket oan, dat wordt
duur, beloopt een hooge som.
oantille, v. aantillen, tillend nader brengen.
— iksciljou wol hwet oantille,
W. D., Heam., 71.
oantingje, v. aandringen, zich aanmelden
om iets (bijv. toestemming, gunst) te
verkrijgen. B. 261, 438. — Der komt op
in joun in onforwachte f rij er dy 't
oantinget, Wiers. f. M. J. 18, 28.
oantink, -tins, s. n. nagedachtenis. —
Ik bliuw mei dyn oantink, Bijek.
1877, 64. — ld. V, 30.
oantinken, -tinsen , s. n. aandenken,
gedachtenis. — Dy stien . . . moasten
wy al meinimrae, den koe 'k him
thúsbringe ta in oantinsenfenmyn
lotgef allen, H. Z., Ts. tuwsen, 149. —
De goede, edele liûebliuweekyn
oantinken, Hsfr. XIV, 217.
*oantinkingsdei, s. gedenkdag.
*oantinkingsstien, s. gedenksteen.
*oantinkingsteiken, s. n. gedenkteeken.
oantippelje, v. vlug en met kleine schreden
loopen, zich met loopen spoeden. —
Dou meist wol h w et o antip pelj e. Zie
tiiiprlje.
oantyskje, v. aandrijven, aanzweepon,
-prikkelen, v. d. St,, Keapm. Rouke, 27. Zie
tyskj,:
oantoame, v. aantornen: aanmanen,
dringend aanzoeken. — Dou meist him
dêr wol ris om oantoarne.
oantocht, s. aantocht. — De merkegasten
binne yn oantocht. — In
leger soldaten is yn oantocht.
oantôgje, -toajje , v. aantorsen, aandragen
, aansleepen. R ind T.*, 98'.
oantolje, -tolle, Hl. v. aantrekken (van
kleeren). — Dejasoantolle. A. 310. —
Sonder him tiid to dwaen omienris
de hoazzenoantotoljen.R. ind
T.', 79''.
oantraepje, v. aantrappen. —De i e.r d e
oantraepje oan de woartel fen in
n ij s e,t t e b e a m.
bedaard aankomen. — Dêr komt Janom
oantraepjen.
oantreaste, -treast(g)je, v. aanmoedigen,
aansporen. — S j o uk e is sa mismoedich.
Dou mast ris nei him ta
en him hwet oan tr e as tj e. — 11 h y nsder
oan tr eastj e, aansporen, R. ind T.'
128''. — Halb. N.O., 79. — Hsfr. VII, 13.
— It fjûr oantreastje, beter doen
branden.
oantrêdsje, v. met vluggen of verhaasten
tred loopen. — Hy trêddet oan. —
Wy me ij e wol hwet oantrêdsje,
oars komme wy to let.
wumkes.nl

OANT. 224 OANW.
oantreffe, v. aantreffen. — lm men
oantreffe, hem toevallig ontmoeten.
oantrilje, v beginnen te beven. — Dat
Sibe wyt bistoar en him de hannen
o au trillen, B. K., 47.
oantripkje, v. aan-, voorttrippelen. Hsfr.
I, 174.
ôantroevje, v. zich geducht laten voe- I
len. — In goede slach mei sa'n grou !
stok scil wol ôantroevje. Vgl. oan- '<
hnof†elje.
oantrouwe, v. aantrouwen , aanhuwen.
Vgl. oanboaskje, oanhi/lkje.
oantrúnje, v. onophoudelijk aandringen,
aansporen. K. A., 18. — Hsfr. VII, 138.
oan-tsjen, v. aantrekken. —De klean
oantsjen. — Kom, tsjen dy oan en
kom ris út, E. H., Quikborn, 45. — Ik
tsjuch er my neat fen oan. — Yen
it lotfendeearmenoantsjen.
oantsjinje, v. aandienen, aanmelden.—
Ik tsjinne my (by him) oan,
kennisgeven, waarschuwen. — De fjildwachter
het de liûe yn 'e bûrren
oantsjinne, dat de hinnen fêst i
moatte, oars toklauwe se de timen.
— Lyshetmy oantsjinne, dat se
moarn net komme kin to waskjen.
ôantsjusterje, v. meer en meer duister
(donker) worden. — It bigjint oanto
t sj u s t e rj e n, de duisternis neemt merkbaar
toe. R. P. in Epk., 484. — R. ind T. s hjar 't lok oanwaeit, G. J. I, 181. —
Dizz' liû de Hear mei seine oanwaeit,
Ibid. I, 225.
oanwaeisel, s. n. wat iemand aanwaait,
onverwacht bejegent, — overvalt. — Hy
krige dêr in oan w ae i sel, onverwachte
strenge berisping, Sw. 1959, 20. — Hâld
dy stil of ik jow dy in oanwaeisel,
oorveeg.
oanwakkerje, v. aanwakkeren. — De
wyn scil strak wol hwet oanwakk
e r j e.
oanwenne, yen, v. (zich) aanwennen,
tot een gewoonte maken. — Dou mast dy
't h erberch rinn en net oanwenne.
oanwenst, s. aanwenst, aangenomen
gewoonte, aangewende hebbelijkheid. —
Bernkinne soms malle oanwensten
.ha. — Ja pik het de oanwenst, dat
er altyd knyp-eaget. — Oanwenst
;s de {wade natuer.
oanwêze, v. ten einde raad zijn. — Ik
bin glêd mei dy jonge oan: hy jowt
om gjin straf' noch formoanning.
— Ik bin mei de saek oan, weet niet
hoe ik 'mij uit de moeilijkheid zal redden.
aan een bepaalde plaats of in een bepaalden
toestand zijn. — It fearskip is
oan. — It fjûr is oan. ' - De skoalle
is oan. — 't Kin nu ver gean meifrijer
ij en; || Den is 't w e r oan, den w er
- ris út.
114".
Ook bij kinderspelen: — Ik bin noch
oantsjutte, v. aanduiden.
oan, doe nog mee, ben niet afgetikt.
oantuge, -túgje, v. aanschaffen (tuig, oanwêzen, s. n. bestaan, aanzijn. — It
gereedschap . . .). — Hwet dernedich wier my onmogelik fen myn oan­
wier waerd oantuge, Alm. 12°. 1882. wêzen blike to litten. Forj. 1891 , 73.
Vgl. oanriede.
oanwêzigens, s. aanwezigheid. Sw. 1856.
oantwinge, v. opdringen, dwingen om oanwinne, v. aankomen, grooter wor­
iets aan te nemen. W. D., Oeb. Glûp. 65. — den. — 't Is oanwinnendewaer, ge­
Dou mast dy jonge gjin drank oanzegd van jonge dieren, overdr. ook van kint
win ge.
deren. — Us Nut wier hast tofoetten
dwingend verzoeken. — Oantwingeby út, mar it tal leden wint nou wer
de earmfoud, om bedeeling, Hsfr. I, 59. oan, neemt toe.
— Mei lilkens en drigeminten oan- — Ik ha siik west, mar 'k bin nou
twinge, Ibid. 55.
skoan wer yn 't oanwinnen, aan de
oanwaechse, -waeksje, v. aanwassen. beterende hand, herstellende.
— As 't sa in deimannich reint scil oanwinst, s. aanwinst. — Joukehat
't gêrs gau oanwaechse.
in stik bûtelân ynpoldere, dat is
oanwaeije, v. aanwaaien. — Dou mast in hiele oanwinst. — Ulbe hatin
poat-oan, it (de kennis of bekwaamheid) bi toeft en maet yn syn affearen kri­
scil dy net oanwaeije. — Hojamk ge, dat is in tige oanwinst for him.
wumkes.nl

ÜÀS.VY'. 22'. OABD.
oanwinterje, v. aanhoudend vriezen. — It
het fennacht fiks fêrzen, mar 'k
leau net dat it oanwinterje wol. —
It wintert mar oan, de vorst blijft maar
kras aanhouden.
oan'wirk, s. n. aanhoudende bezigheid.
— Prov. Dy dedeale skipehetmoat
him oanwirk jaen. A. 2. Vgl. G. J.
II, 63. Zie oanslach.
oanwispje, v. het vuur aanwakkeren,
door het heen en weer bewegen van eenig
voorwerp.— It fjûr —, cl e flamme oanwispje.
Vgl. G. J. II, 69, 79.
oanwize, v. aanwijzen.
oanwizing, s. aanwijzing, — Fen 't oanbistellen
fen heiwirk oan 'e sédyk
se il moarn oanwizing dien wirde.
oanwolle, v. willen overgaan , besluiten
(tot iets). — Ik woe ha, hyscoesaof
sa dwaen, mar dêr wol er net oan,
daar is hij niet voor te vinden.
aannemelijk voorkomen. — It wol my
wol (of net) oan, dat baes Sas mei
syn faetn trouwe scil.
oanwriuwe, v. aanwrijven, aantijgen.—
Nel sa wier hy net; o, wriuw him
soks net oan, Salv., 110. — Vgl. Sw.
1863, 65. — I m m e n in b 1 a e m o a n w r i uw
e, van iets sehandelijks betichten,
oar, adj. ander.— Jy moatte my dat
o ar e kop-en-pan t sj e . . . , dy oare
skjirre..., enz. ef'kesjaen. — Disse?
né, dy oare. — De oare deis, —jouns
— wyks, de volgende.
oar, oare, s. n. (liet) ander. — Fen 't
iene sa min as fen 't oar, niets van
dat alles. — It iene komt wol ris fen
't oare y n'e kream,het een is soms een
noodzakelijk gevolg van het andere.
— De oare, de ander. — De iene
moat de oare hwet skikke.
oar, i n , pron. een ander, iemand anders,
ieder ander (dan de spreker). Schierm. de
eenre (Hulde II, 166). — Keapmanhâldt
it net, de winkel giet op in oar ôf,
hij laat dien aan bedienden over.
— Hwet scil in oardêrfensizze?
Ik steur my net oan in oar. — Hy
is in man for him sels, zeer zelfzuchtig,
en jowt neat om in oar, bekommert
zich niet om het lot van anderen.
oar'berje (spr.-oá-), v. orberen, nuttigen.
— Dy skinke is sa gêstich, dy isne}
t o o a r b e r j e n. — S m y t m a r gj i n s p e kswarden
wei, dy kinne yet wol oarbere
wirde.
*oarbyld, s. n. oorbeeld, type. — Sint-
Martens-toer to Boalsert is it oarbyld
fen in Fryske tsjerketoer.
*oarbyldich, adj. oorbeeldig, typisch. —
Dykstra makke ek in oarbyldich
Hollânsk stik op, Hepk., 25/IX, 1901.—
It is ien fen 'e skriuwer syn beste
en oarbyldichste wirkjes, Hepk.,
16,'X, 1901.
oard, oart, s.n. in 't alg. 1 jt. — Inoard
môlke = '/4 mengel (liter). Ook pegel. —
Trije en i n oard = 3V4 gld. — Hwet
ha jy for dat laem —, for dat bichjejown?
— Fiifmin in oard, 4 8 /4 gld.
— Hwa forheget (het bod) noeh in
oard?
oard, adv. de tweede aan de beurt (bij
het spel). — Ik bin earst; hwa is oard?
Vgl. ttvad.
oarddeiskjeld, s. anderdaagsche (koude)
koorts. R. ind T.', 31'. Meest:
oarddeiskoarts, s.
oarde, adj. tweede. — Om de oarde
dei, om den anderen dag. —Om 'e oarde
Sneintojoun komt Lolke by Syts.
— Oarde bjist, biest van het tweede melken.
— It oardejier. — Doutsen is yn
'e oarde wike âldkreams.
oarde, s. oord, landstreek. — Dêr om
Earnewâld hinne is 't in lege,, wetterige
oarde. — Wennet Sjoerdto
Rien? N é, mar al y n dy oarde.
oard(e)deisk, adj. anderdaagsch.
oardeheal, adj. anderhalf, bij verkortingdikwijls
o ar del. —Oardel trêddepart
pankoek, hofolle is dat? sechje.
oardeheale, s. stuk land van anderhalf
pondemaat. Dongdl. (it) oardelpoun(s)m
ie t.
oardel, adj. Zie oardeheal.
oardel-etlüels-iis, s. n. ijs van anderhalf
etmaal. Zie etmels-iis.
oarder (spr. -oá-), s. order, bevel. —
Hy jowt oarder. beveelt, regelt het
werk. — Onder oarders stean, onder
toezicht (bij het werk), onder commando.
oarder, s. orde. — Oarder moat er
wêze, sei de man, enhywaerdop-
wumkes.nl

OAHD. 226 ÜARR.
brocht, gearresteerd. — Alles yn oarder
en gjin ding op syn plak, iron.
voor: 't is een onordelijke boel.
— Ruerd is frijhwet út oarder,
ernstig ongesteld. — Hy is der mei yn
(of op) oarder, mee in zijn schik.
oarderlyk, adj. ordelijk. Hsfr. IV, 1.
oar'diel, s. n. oordeel. —Nei myn oardiel,
volgens mijn meening. — Dy k e arel
het in goed oardiel, een helder
verstand. — Hy het dêr in goed oardiel
oer, een juist begrip van.
—• De jonge yt him in oardiel, eet
zich te schande.
— It léste oardiel, het jongste gericht.
oardielje, v. oordeelen, vonnissen. —
Oardielje net, dat jimme net oardiele
wirde.
— Ik kin der net oer oardielje,
heb daar geen verstand (kennis) van.
Vgl. bi-, †oroaräielje.
oar- oerdint'lik, adj. & adv. ordentelijk,
fatsoenlijk. — In oardintlik minske,
een fatsoenlijk mensch. — Saephetnet
ienris oardintlike klean om nei
tsjerke to gean.
tamelijk. — In oardintlik stik iten,
een tamelijk voldoende boterham. — Dat
is mar oerdintlik, dat heeft niet over.
— Oerdintlik goed, tamelijk wel.
oargel (spr. -oá-), s. n. orgel. Vgl. draei-,
hús-. tgjerkoargel.
oar'geldraeijer, s. m. orgeldraaier. Ook:
oargel man.
oargelist', s. m. organist.
oargelje, v. orgelen, op het orgel spelen.
— Ik kin wol oargelje, mar net fingerje,
sei de poep, het orgel wel geluid
doen geven, maar geen melodie uitvoeren.
B, 510.
oargelznakker, s, m. orgelmaker, fabrikant
van kerkorgels.
oargelman, s.m. Zie oargeldraeijer.
oargelpiip, s. orgelpijp. —dim.pl. oargelpypkes,
de plooien in den neksluier
der rouwfloddermuts.
oargelsouder, s. (de) vloer, waarop het
kerkorgel rust. — Master birch hjerstmis
syn beantsjes,dy 't er yn 'e tún
boude, op 'e oargelsouder.
oargelspylje, v. het orgel bespelen.
wumkes.nl
oarimt, s. n. vroege tusschenmaaltijd,
meest: avondboterham. — Dêr hest dyn
oarimt, je portie, je boterham.
oa'rimtbrogge, s. boterham, die men
bij den boer 's namiddags tegen melktijd
eet. Vgl. melhjounsbrea.
oarinitstiid, s, tijd voor het eten van
een boterham in den namiddag. Zie oarimt.
oarkaen' (spr. -oá), s. orkaan, hevige
storm.
oarke (spr. oá), s. f. grootmoeder. Wassenb.
I, 73. Zie oarre en oarremem.
oar'loch, s. oorlog. — It is hjar skild
net, dat de oarloch sa lang dùrret,
zij heeft het kruit niet uitgevonden, ook:
't is haar schuld niet, dat zij nog steeds op
een man wacht.
overdr. twist, gekijf (vooral tusschen huisgenooten.)
—Dy liû skine net wakker
mei in-o ar to kinnen: it is dêr al
gau ris oarlôch.
oarlochsbonke, s. m. oorlogsbonk, zeesoldaat.
E. ind T. 2 , 392'.
oarlochshaftich, adj. krijgshaftig, oorlogzuchtig.
Sw. 1855, 15.
oarlochs-libben, s. n. een leven, geschreeuw
en geraas als een oorlog. — De
bern meitsje in oarlochs-libben.
oarlochstiid, s. tijd van oorlog.
oarloggery', s. (het) oorlogvoeren. — Wy
ir. oa11e yn disse tiid oars gjin oarloggerij
ha.
oarlogje, v. oorlogen, oorlog voeren. —•
Dêr jinsen (in den vreemde) hâldt it
oarlogjen mar oan. Vgl. bi-oarlogje.
oarlpenning, s. godspenning. Vgl. orkelpãn
oarman, pron. een ander. Zie oarreman.
oarraet, s. n. boterham, te 4 of 5 uur in
den namiddag, bij de koffie (of des avonds)
gebruikt. —• Pizelje en in stik oarmet
er nei, uit (avond)praten gaan en een
boterham blijven eten. Vgl. oarmet, iermet
en oarimt.
oarnsje, adv. ergens. Zie earite.
oarre , verkorting van oarremem, z. d.
oar'rebeppe, s. f. overgrootmoeder. Fr.
Wjn. 1861, 68.
oarreheit, Noh. s. m. grootvader. Vgl.
paìce.
oarreman, pron. (een) ander, anderen.
Ook oarman. — Binioei dy net mei

UAKK. OEKT.
oarremans (of in oarmans) sa ken.
— Hy kriget sin oan oarremans
bern (o ar e liûs bern), begint naar de
meisjes te kijken.
oarremem, s. f. grootmoeder. Vgl. beppe.
oarrewei, adv. ergens anders. A. Ysbr.
54, 55. — G. J. I, 122. Vgl. oarwei.
oars, adj. & adv. anders. Schierm. eurs.
— Dy kearel hie gans ge welt, mar
ik waerd er net oars of oars (oars
noch oars) f en, ik bleef dezelfde, hield
mij bedaard. — Dou bist er oars fen,
ontroerd, Wiers. f. M. J., 7. — Oars as
oars, niet zoo als gewoonlijk. — Dy man
het it altyd hwet oars, wijkt in alles
van het gewone af.
oars ? adv. is het niet zoo ? niet waar '?
— • Moai waer, oars? Ook oars-net?
(spr. dikw.: oa'net).
oar'saek, s. oorzaak, reden. —Ut hwet
oarsaek, om welke oorzaak, — reden. —
Dêr is hy de oarsaek fen, de veroorzaker.
oart, e. n. Zie oard.
oart (spr. -oá-), s. n. afval, vooral van
veevoeder. Zie eart.
spottend: klein, nietig persoontje.
slecht tuig, onkruid. — Wy ha hjir
ek wol bankrottiers, dat oart, uitvaagsel,
de r mae tskippij, Fr. Vlb.
oarte, v. laten liggen. — Hwet de kij
oarte wirdt fen 'e stal fage. Zie earte.
oartsen (spr. -oá-), s. n. (een) oortje, 2
duiten. — Hy het syn oartsen fors
n o b b e , Holl. zijn (laatste) oortje versnoept.
oartsens , adj. van een oortje, een oortje
kostend. — In oartsens boltsje. — It
rabjen fen 'e frouliû tel ik gjin
oartsens boltsje, daar stoor ik mij niet
aan. —In oartsens, onbeduidend, boadskip.
oar'wei, adv. anderweegs; naar elders,
ergens anders heen. — lm men oarwei
stjûre. R. ind T. ä , 11 } . Vgl. oarrewei.
oast, s. oost. Vgl. east.
oast, adv. oost. — De wyn is oast.
oast, s. nodus, kwast in het hout. — Dy
planke sit fol oasten. — fig. Dêr sit
de oast, daar zit de knoop. — Men kin
op alle oasten de bile net sette,
niet al te gestreng zijn. — Der wier in
oast, een oude wrok.
wumkes.nl
oastert, adv. oostwaarts. — Oastert
út (Stellingw.). Vgl. oast.
oastewyn, s. oostenwind.
oast'gat, s. n. gat in een plank door het
uitvallen van een oest (kwast).
oast'gonger, s. m. die als soldaat naar
de Oost gaat, of daar gediend heeft. Ook
oast m an.
oastich, adj. kwastig (van hout). Vgl.
hiräoastich (K. P. Keapm., 134).
oastkant -side, s. oostkant. — D e w y n
is oan 'e oastkant. — De oastside
fen 't hûs,
oastlik, adj, oostelijk, in het oosten. —
In oastelike wyn. — Grins leit
oastlik fen uz.es óf.
oastman, s. m. Zie oastgonger.
oate, Stadfr. s. f. grootmoeder.
oates-en-toates, in: — H y [i s dêr
o at es-en-t oatu s, is daar zeer gezien en
gevierd.
otostún'je, s. gezwel. Sch. MS., 10. Zie
apstoanje.
och, interj. och, ach, o. — Och, hwet
is dat moai, — Och, och, hwethab
iklake, — Och, hwet doch ik iny
sea r.
ôchten, Hl. adj. nuchteren, nog niet
ontbeten hebbende, overdr. mal, gek. Ook
tsjoed. — A. 242. Lex. 6.
oe, interj. van schrik of vrees. — O e!
nou wirdt it my to slim, W. D., Boel
bitsj;, G3.
oef, interj. als uiting van het gevoel van
uitputting, sterke vermoeienis of beklemming.
oef(e)ner, s. m. oefenaar, leider van godsdienstige
bijeenkomsten,
oefening, s. oefening; godsdienstige bijeenkomst
onder leiding van een oefenaar.
oefenje, v. oefenen, uitoefenen; als leider
van godsdienstige bijeenkomsten (buiten
de Kerk) optreden.
— Yen oefenje, zich oefenen. — Hy
wol him wol oefenje, werkdadig op
vakkennis toeleggen.
oefje, v. oefen, hijgen, sterk ademhalen
(vooral na een dompeling onderwater). — Hy
skeat kop en teil onder w etter, do
't er boppe kaem prúste en oefe er
danich. A, 45, 245, 511. B, 29. Ook
wel minder juist oefenje. Zie oef.
oeft(e) , s. n. aas, prooi. R. P., Jouwerk., 13.

OEKK. 228 ÜERB.
overdr. welkome spijs of versnapering. —
Dat wier oefte for dy, net? — Beppe
het parren brocht, dat is oefte
for de bern. — De houn fynt dêr
oefte, iets van zijn gading. Vgl. 0«'.?.
oekebak'ke, -dakke, interj. bij 't opheffen
van een kind. Ook hoekebakke.
oele, interj. gekheid ! beuzelpraat! voorwendsels
! uitvluchten!— H wer om is Nynke
net nei skoalle? Hja is sa bare
forkâlden. Jawol, oele, larie! dat
is maar een voorwendsel.
oer, praep. ook als adv. over. — It
iten oer ('t fjûr) hin gj e. — Ik ha de
ierappels oer, te vuur.
— Jild oerimmenshûsha, hypotheek.
— Hy het oer 't jier op sé west,
meer dan een jaar. — It is nou al oer
't jier, dat Pier ús net skreaun het,
— Oer (= voor) twa jier krigen wy
úsfanke en oer trije jier binnewy
troud. Vgl. nest.
— Hja jouwe dominy gj in hier; it
is der doch oer hinne, dat loopt de
spuigatei./ uit, ld. XIV, 21.
— Ik liet datoermygean.ik verdroeg
dat, nam er-genoegen mee.
— Immen oer kinne, in kracht of
kennis te boven gaan. Sw. 1863, 9. — Hy
koe alleman oer, speelde over ieder
den baas, Lapek., 214.
— Ik kin der net oer, niet tegen, —
(die spijs) niet verdragen.
— Dêr is neatoer, niets overig.
Hy (it) is er oer en to folie, meer
dan overtollig (van dingen), onwelkom (van
personen). — Oer en oer, heelemaal, in
allen deele, G. J. I, 32,107. — Oer en
wer, vicissim, over en weer.
oer, s. 11. rood-aarde (fels), — ijzeroer.
— Mei ierd en oer. — Alde stammen,
ntroeid mei ierde en oer. Zie ierde.
Oeral', adv. tibique, overal. Vgl. rounom.
overhoop. — It laeidêryn'tefterhûs
raer o er al.
ook als adj. — It is der altiten in
oeralle, wanordelijke, boel. — Ook o eral
lich. — Sehierm. ieueral (Hulde II, 170).
oeralbringe, v. verspreiden.— De b u 11sjes
dong op 't lân oeralbringe.
— luimen oeralbringe, overal kwaad
van iemand vertellen.
wumkes.nl
oerâlâ, adj. overoud, uit den voortijd,
ld. IV, 71.
oeralhelje, v. overhoop halen. — Dat
lytse bern hellet alles oeral.
overdr. bespreken. — Der waerd fen
alles oeral helle.
oerallich, adj. wanordelijk, verward. —
In oerallige boel, onordelijke huishouding.
— Wy binne oan 't timmer jen,
't huis wordt vertimmerd, nou is 'thjir
in oerallige boel. Zie oeral.
oerallichheit, s. wanordelijke, overhoop
liggende boel. Hsfr. VI, 206; XIV, 48.
oer'arbeidsje , v. overwerken, meer uren
werken dan de gewone dagtaak eischt. —
— Yen oerarbeidsje, zich werkende
overspannen. — Prov. Dy 't him oerarbeidet
wirdt onder 'e galge bigroeven.
Lex. 116. Vgl. forarbeidsje.
oerbabbeler, s. eg. iemand, die iets
wat hij (zij) behoorde te zwijgen oververtelt.
Vgl. babbel-oer.
oerbabbelje, v. overbabbelen, oververtellen
wat men voor zich moest houden. Vgl.
oerbekje, oerbletterje.
oerbabbelster, s. f. overbabbelaarster.
oerbakke, v. overbakken, meer bakken
dan men voor 't oogenblik noodig heeft.
oerbek', adv. terug, achterwaarts, achterover.
Lex. 218, 219,— ld. I, 108. — Vgl.
Hett. 521.
oerbek'falle, v. achterover vallen.
oerbekje, v. overbabbelen Zie oerbabbelje.
oerbekriggelje v. terug — , rugwaarts
vallen , — gaan , — keeren.
oerbektrêd, s. terugtred.
oer'beppe , s. f. overgrootmoeder. — De
frouliû wolle 't net wêze, dat se
âldwiif binne, foardat se oerbeppe
binne, A. 76. Lex. 222.
oerbetterje, v. overgaan. — It se il
wol wer oerbetterje, wel weer beter
worden, — terecht komen. Lex. 231. —Sw
1867, 52.
oerbi'dich, adv. overdreven, uitermate,
erg. — Yn hjar sizzen foei se wol
ris oerbidige skerp, Wiers. f. M. J., 5.
Vgl. onbidich.
oerbiede, v. bieden boven den geboden
prjjs, het bod verhoogen. Wl. ld. XVI.
boven de waarde bieden, niet met het

OERB. 229 OERD.
doel om te koopen, maar om den eigenaar
(die een veel te hoogen prijs vraagt) een
teleurstelling te bereiden (in den veehandel).
oerbifolke, pp. als adj. overbevolkt. Sw.
1863, 9.
oerbihoef, s. n. onnoodige zaken, wat
men iiiet behoeft. ld. IX, 106.
oerblaeije, v. het gehoorde of geziene
overbabbelen. A. 423. — Hsfr. III, 28.
oerbletterje, v. 'overblaten', overbabbelen,
verklikken. Vgl. oerbabbelje.
oerbljj, adj. overblij, zeer verblijd. G. J.
I, 106, 152. Ook oerbliid.
oerbliuwe, v. overblijven. — Der is
iten oerbleaun, datseille wy joun
mar opwaermje.
blijven leven (na den dood van anderen).
— Ruerd is fen saun broerren en
sisters allinne oerbleaun.
— As de bern de mûzels ha, moat
men se tige b i-op passé, oars kin
der licht hwet fen oerbliuwe.
overnachten. — Ik scil to Warkum
(in nacht) oerbliuwe.
oerbliuwende, s. eg. overblijver, overlevende.
oerbliuwsel, s.n. overblijfsel. Hsfr.XIV,130.
oerbloft, -bluft, adj. verbluft. — Hy
bleau oerbloft stean.
oerbluffe, v. overbluffen. — Haeije
hynstetysker oerbluft mei syn geswets
de boer.
oerboadicb., adj. overbodig, (ook) overvloedig.
oer'boart', adv. overboord.— Oerboart
smite, — falie.
oerboerkje, v. met het boerebedrijf overwinnen.
oerbôg'je, v. overwelven.
oer'bôgje, v. boogsgewijs overhellen.
oerbolgje , v. overgolven. Vr. Fr. 1, 231.
oerbounich, adj. overvast, zeer vastgebonden
of verbonden. G. J. 1, 149.
oerbriefkje, -brievje, v. overbrieven,
per brief doen weten.
oerbringe, v. overbrengen (in alle beteekenissen).
oerbringer, s. eg. overbrenger, -ster.
oerbûge, v. overtuigen, overhellen.
oerbûrren, s. pi. ovei-buren. — Hy m akket
in libben, dat bûrren en oerbûrren
it hearre kinne.
wumkes.nl
oerd, s. n. oerde, s. punt, spits, kaarsvlam.
— Igge en oerde, snede en punt,
't eerste van een snijdend, 't andere van
een stekend voorwerp Vgl. R. ind TV 28'.
landpunt. — It oerd, op Ameland, —
it Surger-oerd. Vgl. J. W., Naarnl., 276".
oerdaed, s. overdaad.
oerdaegje, v. voor: uitdagen. G. J. II, 67.
oerdedich, adj. & adv. overdadig; overvloedig.
— Oerdedige hird, ongemeen
snel. — Kr ij e jy in bulte apels fen
't jier? Net oerdedich, niet erg veel,
't heeft niet over.
oerdei', s. namiddag. Vgl neiäei.
oerdeis, adv. 's namiddags.— Sjn eons
binne de bern oerdeis f rij fen
skoalle. — 't Hie de oerdeis, gedurende
dien namiddag, oerevel broeid,
H. Z., Ts. tuwsen, 93.
oerdeis'-miel, s.n. middagmaal. R. P.
oerdied, s. overdaad. Hsfr. XIII, 266.
oerdiedicll, adj. overdadig, overvloedig.
Zie oerdedich.
oerdiedichheit, s. overdadigheid, overdaad.
R. ind T. 2 , 344".
oerditsen, pp. overdekt. — Aid Fryslân
waerd faek fen 'e sé oerditsen.
oerdoun, oerdune, adj. overgoten, bedolven,
geheel onder water. —Doch wetter
op 'e ierappels: net oerdoun!
— fig. Dy 't mei de ljeafde oerdoun
is, R. P., As jiemme, 37. Vgl. bidoun en
onderdoun.
oerdraeije, v. overdraaien, een brug
of vonder, die afgedraaid ligt, weer in den
gewonen stand draaien.
oerdrage, v. overdragen. — Astou
mienste, dat earmfoud-wèzen in
moai baentsje is, den wol 'k it wol
oan dy oerdrage. — Hy het himoerdroegen
oan 'e earmfouden, voor zijn
hebben en houden ondersteuning verzekerd.
— De mûzels —, de reahoun . . .
oerdrage, die ziekten overbrengen.
— Nijs oerdrage, oververtellen, overbabbelen.
— Ik sei datwyls'tTeter
by wier en dy het it mei de waerme
hân, zoo spoedig mogelijk, oan de froii
eerdragen.
oerdreaun, pp. als adj. overdreven, gejaagd
, gehaast, driftig.

OERD- 230 OERE.
oerdriuwe, v. overdrijven. — De bui
driuwt oer.
oerdriuwe, v. overdrijven, zich te veel
haasten, overdreven voorstellen.
oerdriuwer, s. eg. overdrijver. — Dou
bist altyd sa 'n o e rdriu wer, je stelt
altijd alles vergroot voor. '
oerdroef, adj. diep bedroefd, —treurig. í
oerdroevich, -drovich, adj. zeer bedroefd,
— droevig.
oerdune, adj. onder water. Zie oerdoun.
oerdwaen, v. overdoen, op nieuw doen.
— It stekje moat yet ris tin oerdien,
overgeschilderd worden. — Datstikje
(muziek) hest net goed spile; doch
it yet mar ris oer.
het gekochte voor den gegeven prijs aan
een ander afstaan. — Dyfinnewolik
jou (for myn eigen jild) oerdwaen.
Lex. 807. — 'kHa tsien koallen kocht,
dêr wol 'k jo wol in pearfen oerdwaen.
oerdwalich, adv. buitensporig. — I mmen
oerdwalich p r ii z j e.'Bijek. 1847,
6. Zie:
oerdwealsk', adj, buitensporig, lichtzinnig,
vermetel.— Hja wite net ho útwrydsk
en oerdwealsk hja hjar optakelje
scille, R. ind T. 2 , 293'. — De
âldboer. . . biskrobbet it jongfolk,
dat se sa oordwealsk net wêze
moatte, Ibid. 5". — Oerdwealske bierpsalmen,
drinkliederen, Ibid. 207*. Ook
o e r d w y 1 s k.
oerdwealskens, s. lichtzinnigheid, buitensporigheid.
— Ik hie to djip yn'e
romer sjoen . . . yn myn oerdwealskens
koe ik net litte him . . . de
gekoan to stekken, R. iud T.°, 290'.
oerdwêrs', adj. & adv. overdwars: in de
breedte. — Net yn 't lang, mar oerdwêrs,
Alm. 12°.
— Der mei gjin strieke oerdwêrs
lizze, geen strootje in den weg liggen:
alles moet daar in huis netjes en ordelijk zijn.
— Hja lizze mei elkoar oerdwêrs,
overhoop, in twist.
oerdwêrs'-eidsje, v. eggen in de richting
der breedte van den akker. R. P., Jouwerk.,
62. Zio äwêrs-eiãsje.
oerdwylsk, adj. Zie oerdwealsk.
oere, Odongdl. s. zee- of meeroever,
wumkes.nl
R. P. in Epk., 507. Hûs-Hiem 1890, 11.
oer-eagje, v, overzien. 6. J. 1, 145.
oer-earnstich, adj. overdreven ernstig.
— O er-earn s t ige minsken me ij e faken
nin laeitsjen lij e, ld. IV, 182.
oer-easkje, v. overeischen, te veel —, een
te hoogen prijs eischen. — Dy Joad f rege
my in daelder for de bril ôf en
ik krige him for tsien sturen. Sok
heislik oereaskjen, net? — Ook o e rfreegje.
oereidsje, v. overeggen, f ig. herhaaldelijk
bespreken. — Lit ús dy saek yetteris
oereidsje. —ld. VIII, 145. — Lex. 871.
oerein', adv. overeind, rechtop. — Dy
't him sels neat to forwiten het,
kin frij de holle oerein stekke. —
— ld. IV, 72.
— De kop is my oerein, men heeft
mij boos gemaakt. A. 461. — Dy dronkene
kearel set it hûs oerein, verwekt
opschudding en verwarring in zijn huis.
interj. op! — Oerein! de dage brekt
wer oan, Bijek. 1891, 6.
oerein'gean, v. opstaan (uit zijn liggende
houding.) — De kou giet oerein. —
Leist dêr rjuehtút oer de groun?
Gean oerein! Vgl. oereinkomme.
oereinhelpe, v. op- of overeind helpen.
oereinjeije, v. noodzaken—, aandrijven
om op te staan. — De kou oereinjeije.
oereinkomme, v. opstaan. — Hja
kaem (ofgyng) oerein fen hjar stoel.
oereinsette, v. rechtop zetten.
oereinstean, v. rechtop staan.
oereinstykje, v. recht-overeind staan,
van haren, enz. — Ruerd, hwet stiket
it hier dy mâl oerein; kjim it hwet
út! — In moai hoedtsje, Tet, mardy
fearren derop, dy 't sa oereinstykje,
stean my net oan.
oereintille, v. opbeuren, beurende rechtop
zetten.
oeré'mis, adv. kerklatijn: oremus (eig.
laat ons bidden), — gewoonlijk in slechten
zin : — Itis dêr oerémis,de beer is er
los, 't spant er. — Hy is alheel oerein
i s, uitgelaten, opgewonden, van blijdschap,
verbazing of toorn. Ook oremus.
oerével, adv. in hooge mate, buitengewoon.
— Oerevele great, — mâl, —
moai, — ryk . . . Ook oeribel, z. d.

OERF. 231 OERG.
oerfal, s. overval, (ook) toeval. — Hja
het in oerfal krige, — hawn.
oerfalle, v. overvallen, verrassen. — Don
komst my hjir raer oer fa Hen, onverwacht
en te ongelegener tijd mij verrassen.
Vgl. †orrashje.
oerfarre, v. overvaren. — F e n H o 1wert
nei 't Amelân oerfarre.
met varen oververdienen. Lex. 991. Vgl.
bifarre.
oerfervje, v. overschilderen, met verf
overstrijken of — nog eens overstrijken.
oerf iemje, v. overvademen.
oerfjuchtsje, v. overvechten: vechtende
overmeesteren. — It rjucht dat wirdt
troch onrjuehtstwang oerfjuchte,
G. J. I, 117. — Forjow hjar 't kwea,
dat hjar oerfjueht, Salv., 116.
oerf leane, -fleanne, v. overvliegen. —
De earrebarren fljugge de sé oer
om hjir to kommen.
in groote haast overkomen. — Ho komstou
hjir sa ier en bytiid al oerf
leanen?
fig. overvleugelen. — Oeds syn bern
fleane alleman oer. — 6. J. I, 6; II, 53.
oerfleaner, -fljugger, s. eg. overvlieger,
iemand die boven anderen in iets uitmunt,
ook in lichamelijke vlugheid. — Us
Saep kin ridlik goed reedíide, mar
in oer fljugger is sejustnet.
oerfloed, s. overvloed.
s. n. een soort potplant, die over den rand
van den pot heen groeit.
oerf loedich, adj. overvloedig, in ruime
mate.
oerfloejie, v. overvloeien. — Prov. Us
lân floeit oer fen môlke enhunich,
seit dominy, en pastoarske bakt
wetterpankoeken yn oalje. Vgl oerrinne.
oerfoclltsje, v. overvochten , besproeien.
G. J. I, 168.
oerfol, adj. overvol, meer dan vol. G.
J. I, 135. — De tsjerke wier fen 'e
moarn net oerfol, niet zeer dicht
bezet.
oerfortelle, v. oververtellen (meest in
goeden zin). Fr. Vlb. 1883.
oerfortsjinje, v. meer verdienen dan
men verteert.
verdienen boven het gewone dagloon.
j oerfortsjinst, s. n. oververdienst boven
het gewone dagloon.
spaarpenningen van zijn loon overgehouden.
— ld. I, 71. — Sw. 1860, 26.
oerfreegje, v. Zie oer-easkje.
oergapje, v. overgapen. — Dat wiif
jowt dy jonge s a'n knoarre brea.
dat hy kin 't pas oergapje.
met open mond (als verbaasd of onnoozel)
overzien. — It hear oergapje.
oergarje, -gearje, v. overgaren. Hfr.
XIV. 112.
oergean, v. overgaan. — Wy gean
oer, oer 't Wâd nei 't Amelân.
— Hy giet oer, valt in slaap, (ook)
hij sterft.
zich bij een partij of een secte aansluiten.
— Hy is mei dat er troude ta de
rjuchtsinnigen oergien.
— Ta 't ien of 't oar oergean, er
toe besluiten.—In pyanine to keapjen
Kigreate my oars, mar nou't Hobbe
sa'n best eksamen dien het, scil'k
er mar ta oergean.
— Jisterjoune scoe 'k skreaun ha,
mar 't is oergien, er bij gebleven. —
Ik scoe dat mar oergean litte, er
maar van afzien. — De koarts is yn 't
oergean, afnemende. — Ik bin forkâlden,
dat scil wol wer oergean, beteren.
— In rekken oergean, nagaan, nazien,
ld. IV, 58, 61.
overtreffen, te boven gaan. G. J. I, ,73.
oergear, adj. overgaar. — De ierappels
binne net oergear, niet meer (eig.
minder) dan gaar.
oergear', adv. mee bezig, aan 't werk. —
Ik ha der oergear west om dy stoel
to meitsjen, mar 't slagge my net.
— Ik ha in hazze presint krige,
dêr se il Ie wy moarn oergear, op te
gast.
oergearje, v. overgaren. Zie oergarje.
- oergear'komme, v. aan toe komen. —
Ik bin sa nedich oan 't túnhakjen,
mar ik ha 't oars sa drok, ik kin
der net oer gearkomme.
— 't Is 't oergearkommen mar, een
kleine moeite, als men 't maar aanvat.
oergéven, adv. in > erge mate. — O e rgéven
slof. Sw. 1884, 9,
wumkes.nl

OERG. 2 ! OERH.
oer'gmst, s. afgunst, begeerigheid. —
De houn fret haat mear as er op
kin, omdat er de kat neat gint;
dat is oerginst.
s. eg. albegeer, die anderen niets gunt.
oergins'tich, adj. hebzuchtig, afgunstig,
anderen niets gunnende.— Ik wol net ha,
dat ús bern sa oerginstich binne,
de iene moat de oare hwetginne.
— Net sa oerginstich (by 't iten).
Bist bang dast net genôch krigest,
ofwost alles allinnë ha?
oerginstigens, oerginstichheit, s. begeerigheid,
afgunst. R. ind T. a , 268', 269'.
oergjalpe, -gjealpje, v. overstelpen >
overstroomen, over uitstorten. B. 102. — Dêr
it hol skomwettet brûzet, II Dêr
elke weaeh my de holle oergjalpt,
G. J. I, 153.
oer'glânzje, v. oververnissen.
oerglânz'je, -glânz'gje, v. overglanzen,
verlichten. — De folken moasten
fen de sédeleare des kristendoms
oerglâ|nzge wirde, Sw. 1863, 5. — As
de sinne út de kimen opdaget, o e rglânzet
er bosk en fjild.
oerglêdsje, v. overgladden: nazien en
verbeteren. G. J..
oergreat, adj. zeer groot. — Net oergreat,
niet bijzonder groot. — Al to oergreat
dat misstiet.
oergrime, adj. vergramd. G. J. Vgl.forgrimmenä.
oergroede, s. overgegroeide laag vuil op
de huid, of korst op de oppervlakte van
voorwerpen. — Dy jonge syn hunnen
binne sa smoarch, de oergroede sit
er op. — Der sit in oergroede op dy
pot.
oergroedsje, v. met een laag vuil aan
de oppervlakte bedekt worden. — Oergroede
fen smoargens. Ook:
oergroeye, v. met een laag vuil of onkruid
bedekt of begroeid worden. — 11 bern
is oergroeid fen smoargens. — Dat
lân is oergroeid fen túeh.
oergrousum, adj, meer dan afgrijselijk,
gruwzaam
adv. bovenmate. —• Nei it lichem dijde
er oergrousnm út, R. ind. T. s , 330".
oerhabbe, v. overhebben : over zich heen
hebben. — To min dek oerhabbe.
wumkes.nl
meer hebben dan men noodig heeft. —
Hy het frijhwet oer. — Hwet for in
o ar oerhabbe, meedeelzaam zijn.
oerhaed, s. n. opperheer, Opperwezen.
R. W., Blommekr. 13; Blêdd., 14. — G. J.
I, 228.
oerhael, s. overhaal, veer. Vgl. oerset.
— fig. Hy sit op 'e oerhael, gezegd als
iemand in een gezelschap telkens thee of
koffie aan anderen heeft over te reiken.
ongesteldheid, ongeluk. •— Ik moat alle
neisimmers sa'n foege oerhael
h a, een lichte ongesteldheid doorstaan. —
In lilke oerhael. A. 252.
oerhaest(i)gje, v. (zich) overhaasten. —
Hy oerhaestget him net, hij doet alles
langzaam, is traag. — Dy net oerhaestgje!
den makkest forkeard
wirk. Ook forhaestigje, z.d.
oerhálde, v. overhouden. — Hwet fen
yens fortsjinst oerhálde. — Wy ha
fen middei ierappels oerhalden, ze
niet alle opgegeten. — Hy het fen 'e muze
1 s minne eagen oerhalden.
oerhâlz'je, v. overladen met werk. —
Sokke droktens oerhâlzje yen, gaan
iemands krachten te boven. A. 250.
oerhân, s. overhand. —Syn bangens
hie de oerhân, zijn vrees was sterker dan
zijn plichtsbesef, Hsfr. XIV, 66.
oerhandigje, v. overhandigen, ter hand
stellen. Hsfr. XIII, 14.
oerheap, adv. overhoop, in wanorde, in
tweedracht. — De boel leit dêr raer
oerheap. — Dy Pier Plat is sa'n domme
dwarskop, hy leit mei al syn
b û r 1 i û oerheap.
oerheaphelje,-lizze, -reitsje, -smite,
v. Zie de Enkelwoorden.
oer'hear, s. m. over-, opperheer, die over
anderen gesteld is. G. J. 1, 85. Hsfr. VII,
102,
(het) Opperwezen. Salv., 14.
oerhearje, v. overheeren,
oerhearlik, adj. & adv. overheerlijk. —
Oerhearlik lekker, v. d. St.
oerhear(r)ich, adj. ongehoorzaam, onwillig,
stjjf hoofdig. — Deoerhearrige
Friezen, Pr. Vlb. 11/IX, 1881.
ongemeen, erg, ongehoord. — Césars
oerhearrige hearsksueht, R. P.,
Keapm., 133.

OERH. 233 OERK.
adv. — Dat scoe my oerhearrich
moe ij e, A. Ysbr. —Oerhearrige on dogen
s, — loai, — dôfhûdich...
Mkw. oerjarch, oerjorgelik.
oerhearrigens, s. ongehoorzaamheid. BI.
Kr. II, 16.
oferhearsking, s. overheersching. G. J.
II, 64. — ld. IV, 73, e. a.
oerhearskje, v. overheerschen.
oerhelje, v. overhalen.— lm men mei
itboat of deskou oerhelje, over een
water. Vgl. oerhael.
spannen (den haan van een vuurwapen). —
In oerhelle pistol, ld. XV, 159.
bepraten, bewegen (tot ietsj. — Iinmen
earne ta oerhelje.
oerliikkelje, v. hekelen, over den hekel
halen, berispen. R. ind T. a , 205*.
oerhimd, s. Fra. front, voorhemdje. —
In wyt, — in swart-siden oerhimd.
oerhingje, v. over 't vuur hangen. —
De pot —, de ierappels oerhing je.
overhellen (van een gebouw). — De foargevel
hinget oer. — Us âld toer hinget
oer nei 't n o ar den.
oerhoarje, v. vooral in Barradeel en
Wonsdl.: slat- of baggeraarde over het land
rijden ter bemesting. B. 100. — Vr. 1'r. VIII,
245. — R. P. in Epk. Vgl. hoarwâl.
oerhoech, -hoef, s. overhoef (gebrek aan
een paardepoot).
oerhoeks, adv. ovei-hoeks, in de richting
van de diagonaal. Vgl. ski-ank.
oerhoer, s. overspel. — Douscilste
nin oerhoer dwaen, Halb. Matth. V, 28.
oerhoerich, adj. overspelig. Matth. XII,
39.
oer-ibel, -ivel, adv. buitengewoon. —
Oeribele greate mutsen, Halb., Ruen,
8. Vgl. oerével.
*oer-ich, s. overzijde. — Grêfs oer-ich,
de overzijde des grafs, Sw. 1851, 33.
oer-ien', adv. overeen, gelijk, eensgezind.
oerien'bringe, v. overeenbrengen. — Dat
is net mei elkoar oerien tobringen,
dat stemt niet samen.
oerienkomme, v. overeenkomen. — Wy
komme yn dat stik net oerien, wij
zijn 't in dat opzicht niet eens.
overeenstemmen. — Jetse en 't wiif
komme goed mei elkoar oerien
— Myn feint en ik komme net
rjucht mei elkoar oerien; 'kwolhim
misse.
oerienkomste, s. overeenkomst, accoord.
— Hja habbe in oerienkomste mei
in-o ar makke.
gelijkheid. — In skiepen in baerch
ha net folie oerienkomste mei elkoar,
verschillen veel.
oerieze, -iezje, yen, v. te veel eten, (de
maag) overladen, — Ik ha my to-middei
oeriesd. A. 487. — Dou hest dy
de mage oeriesd. Hsfr. XIV, 36. — 't
Bildt feraze: ik hê mi fer-aesd. —
Vgl ies.
oerivel, adv. Zie oeribel.
oerjaen, v. overgeven, overreiken. —
Jow my de krante ris oer. Vgl. cerlangje.
opgeven. — Hy het it oerjown, fig.
den geest gegeven. — Ik jow it oer, staak
het werk. — Sjoukemoast itswalkjen
oerjaen om 't ernetmearkoe,
Hsfr. X, 164.
braken. —Hy rekte oan 't oerjaen,
bigoun to oerjaen (oer to ja en).
met iets uitscheiden. — Us dominy wol
't preekjen oerjaen, zijn ontslag .nemen.
— Fekke! dou mast it sûpen
oerjaen, oars komt it forkeard mei
dy.
oerjas, s. overjas.
oerjejje, v. overjagen, over iets heen jagen;
te sterk aandrijven. —• It hynder
o e rj e ij e.
oerjiers(k), adj. overjaarsch, overblijvend.
— De stokroas is in oerjierske
plant. — Oerjiers spek, dat het vorige
jaar is opgehangen om te drogen. — Y n
Drint ite de bo er en f olletiids oerjiers
spek.
oerjiette, v. overgieten, van 't eene voorwerp
in 't andere gieten. Vgl. verder iijiette.
oerjorch.'-jorgelik, Mkw. adj. Zie oerhearrich.
oerjown, adj. overgegeven: boos, slecht.
— Hy is alheel oerjown, door en door
slecht.
oerkalkje, v. overkalken, (ook) overtrekken
(een teekening), overschrijven.
oerkeatte, -oerkeattich, adj. 'overgekoot',
'overkootig' is een paard , als de koot
wumkes.nl

OERK. 234 OERL.
(het hielbeen) door verstuiking of anderszins
is doorgebogen of verzet, zoodat de hoeven
meer naar voren uitkomen. Zie heat.
— overdr. Dy âlde mûrre is oerk
e a 11 e , aan den voet uitgezet.
oerkinne, v. te boven gaan, in slimheid
of anderszins. — Dy glêdde stedtsjers
kinne in hopen ie'nfâldige boereminskcn
wol oer.
kunnen verdragen. — Ik mei wol sipels
mar ik kin der net oer. — Dy
man praet sa kliemsk, der kin 'k
min oer, zulks staat mij tegen.
oerkladderje, v. overklimmen. — In
stek oerkladderje. Ook wel oerkladsje.
oerkladsje, v. overkladden, slordig overschrijven.
Vgl. het voorgaand art.
oerklaejje, v. overtrekken. —In baitsj
e —, in stoelkjessen —,in tekken
oerklaejje.
oerkliuwe, v. overklimmen.
te boven gaan. — Mar de mìnske, 't
ealste dier, [| dy oerkliuwt dat alles
fier, Alth., 125.
oerklúnje, v. op schaatsen over het land
van de eene ijsbaan naar de andere gaan.
— It iis is moai, mar oer al yet net
sterk; wy moatte in hoeke fen Piere
fjoure oerklúnje.
inquinare, bezwalken (eig. met bevuilde
voeten over heen gaan). — Goe'frjeon,
ik siz dit net om jo dêr mei to húnjen,
|| ofomjoulibbensstylenwânje
oer to klúnjen, E.W.
oerkoaye-, kôgje, v. herkauwen, fig.
ernstig overwegen, nader bespreken. G. J.
passim.
oerkôkje, v. overkoken. Makk. en elders
oerkoaits(j)e. Vgl. oersiede.
oerkôlpje, v. overgolven. met zwellende
golven overstelpen. Ov. Alm. — Halb. in
G. J. — Halb., N. O., 220.
oerkomme, v. overkomen. — Hy is
bihâlden oerkomd, heeft de reis gelukkig
volbracht. —• Kom ek ris oer, bezoek
ons ook eens. — De léste weide
hea komt oer, W, D, In Doaze, 20.
aankomen, overvallen. — Der kin in
minske gai) hwet oerkomme (ziekte,
ongeluk). — Us wet hal der is jisterjoun
dronken thúskomd, dat moast
wumkes.nl
j sa'n man net o erko mm e, niet gebeuren.
I te boven komen. — Dat bytsje skea
s c i 1 'k wol oerkomme.
— As alles oerkomd is..., big slot
j van rekening. Vgl. omkomme.
overvallen, verrassen, G. J. I, 166.
in de hoogste au.j onleugend worden,
in 't kwaad verharden. — Dy jonges
| kom me alheel oer. — Prov. H y is oerkomd
as A k k e-m o e i s kat, W. D., In
Doaze, 131,
vervuilen. — As de hân netoanin
ding halden wirdt, komt it op 't
lést oer.
oerkom(me)ling, s. eg. iemand, die in
't kwaad verhard is. — Hwer moat ik
nou mei sa'n oerkomling hinne?
Bijek. 1893. 7.
oerkomste, s. overkomst (in alle beteekenissen).
wat iemand plotseling overkomt, overvalt.
— Hy het in oerkomste, een overval,
Halb,, MaarL, 295.
oerkrantsje, v. nieuws overbrengen, geheimen
vertellen. — Fortel neat oan
Syfrs, datst net fierder ha wotte,
hwent hja krantet alles oer. Vgl.
forhrantsje.
oerkreft, s. overmacht. Forj. 1884.
oerkreftich, adj. zeer krachtig. — De
oerkreftige earm uzes Hearen, G.J.
I, 132. —Hy wirdde oerkreftich yn
syn kwea, Ibid. 159.
*oerkreftigje, v. overwinnen, te boven komen.
G. J. II, 69, — kracht geven. Ibid. 1, 156.
*oerkrefting, s. aandrang, overheersching,
dwang. G. J. II, 81.
oerkrüje, v. overkrijgen, over iets heen
krijgen.--Hy kin it hynsder de brêge
net oerkrije.
— Sjuch datst dat goed oerkrigest,
zorg dat het goed overkomt.
—• Wy krije folk oer, gasten, logé's
van elders.
! — Jouke het it spul, de zaak, fen
| syn omke oerkrige. — Jetske hie
apels koft, dêr hab ik hwet fenoerkr
ige.
— Ik moat sjen,dat'kititen —,
S it kofj e wette r oer krij, over 't vuur.
oerlade, v., overladen. — Dong oer-
I 1 ad e, uit het schip op den wagen.

OKRL. 235 OERM.
oerlade, -laedgje, v. overladen, bezwaren,
ophoopen. G. J. passim.
oerlange, -langje, v. overlangen, overreiken.
oerlangsum, adj. zeer langzaam, traag.
— Prov. Alle goede dingen kommo
oerlangsum. — Hy is h w e t o e r 1 a n gsum
gau (z. d.). — R. P., Jouwerk., 83.
.oerlangsumens, s. traagheid.
oerlau',-lauwich, adj. suf, moedeloos.
— Fij.isdatekwirk? Me scoeder
oer lauwich onder wirde. — Altyd
skreppe sonder hwet to bid ij en,
den wirdt it op 't lést oerlau wirk.
oerlean, s. n. woekergeld. — Wy hawwe
gjin oerlean fen it boerke
nomd, hem billijk bediend. 223.
oerlear, a. n. bovenleer (van schoenen).
oerlêst, s. overlast. -- Men mei iiimmen
oerlêst oandwaen.
oerlêstich, adj. overlastig, tot last, —
hinder. — Ik wol jou net oerlêstich
w ê z e.
oerlêst(i)gje, v. overlast aandoen, lastig
vallen. — Hwet oerlêstigjejimme
César dochs mei al jimme forsiken?
R. P., Jul. Ces.
overlast lijden. G. J. passim.
oerleverje, v. overleveren , Halb. XXVI,
15.
oerlêze, v. overlezen.
oerlyfjS.n. overlijfje, bij verkorting oelef
of ulf. — It fanke wirdt it ulf to
n a u. v. Blom , Bik., 24.
oerlistigje, v. met list overhalen, — overwinnen.—
Dou bist oerlistige fendyn
eigen wiifen dochter. A, 595.
oerlitte, v. overlaten. — Dou m eist
net alles o p-i t e ; e k hwet formyoerlitte.
— Ik lit it mar oan jou oer,
handel maar zooals 't u goed voorkomt. —
Immen oan syn lot oerlitte.
oerliz, s. n. overleg. — Prov. Oerliz is
i t h e a 1 e wirk.
oer-lizze, v, overleggen. — Hwet mei
immen oerlizze. —7 It roer oerlizze,
wenden , op de andere zijde leggen, — overdr.
It scoe ta dyn eigen best wêze, aste
't dêr op oerleiste, het over dien
boeg wendet. — Hj a h i e n e 't er op o e rlein,
't er op aangelegd, dy jonge dronken
t o mei t sj en.
oversparen. — H y het a e r d i c h o e rlein.
oerlizze, v. overliggen , —met zijn schip
liggende overblijven. — Ik se il Peaske
hjir oerlizze.
oerljeaf, adj. zeer lief.
oerljeafste, s. eg. allerliefste. Halb., N.
0., 261.
oerlokkich, adj. overgelukkig.
oerloper, s. oerlopers-rier, s. n. koe,
die in 't eerste jaar , dat zij kon dragen, niet
gekalfd heeft. — In dûbeld oer loper,
die ook in 't tweede tijdperk der vruchtbaarheid
geen kalf gebracht heeft. — It bist
hat yn it oerlopers kealle, heeft voor
de eerste maal een kalf gebracht, toen het
I drie jaar was.
oermacht, s. overmacht. — Men kin
wol mei de kop tsjin 'e mûrre oanrinne.
mar men moat for de oermacht
b û g e , — w i k e.
oermachtich, adv. (de) overmacht op
iemand hebbende, in kracht te boven gaande.
oermachtigje, v. overmachtigen, overmeesteren.
— ... sadat er wrakseljende
de reus oermachtigje moast.
oer'man, s. m. overste, bevelhebber.
oermanje, v. overmeesteren. — Hwer
't onheil iens it moed oermanne,
dêr barnt it nei, Sw. 1852,62.
oermânsk', adv. overmachtig, in't een
of ander iemand de baas. — Yn Hollân
; binne se 3' n draei en swaei (bij 't
j schaatsrijden) ús oermânsk, ld. VIII, 178.
i — Hja foelen mei in oar oan, en sa
i wierne se hjar gau oermânsk. — ld.
XIV, 95.
oermaster, s. m. heerscher, meester over
iemand. — Ik moat hwet rest ha, oars
ha 'k soarch, dat de sykte myn oermaster
wirdt, de overhand op mij krijgt.
oermasterje, v, overmeesteren. Matth.
XVI, 18; XXII, 6. ld. I, 75.
oermejje, s. van (iets) houden, — Altyd
thús sitte, dêr moat men oermeije
(om het vol te houden). Ja, it oer me ij en
docht alles.
oermeitsje, v, overmaken, hermaken.
oermiette, s. overmaat, meer dan de
maat. — Oermiette krije,—jaen. —
1 Oermiette fen fors tân. Fr. Wjn. III, 88.
i oermiette, v. meer dan de maat geven.
wumkes.nl

OERM.
oermiet'te, adj. & adv. overmatig, bovenmate.
oermyld, adj. zeer mild. G. J. passim.
oermimerje, v. overpeinzen. 6. J. II, 75.
oermynje, v. overmijnen. — As in
dingienkear mine is, kin men net
oermynje. Zie mynje.
overdr. overstemmen. — H w e t m y
pynn't || wirdt fen nin sakremint
oermynd, Salv., 115.
oermits, conj. overmits. ld. XV, 25. —
G. J. passim.
oermoai, adj. buitengewoon mooi. —
In oermoaije sulveren skûtel, ld. I,
158. — Usnije master syn wiifis gjin
oermoai minske, geen zeer schoone vrouw.
oermoarn, adv. overmorgen. Ook o e r e-,
en oarremoarn.
oermoed, s. overmoed. — Yn hjar
oermoed tochten hja it frjemde
folk maklik forjeije to kinnen,D.H.
oermoedich, adj. overmoedig.
oernachtsje, v. overnachten.
oernaeije, v. overnaaien, met een overhandschen
naad naaien.
oernimme, v. overnemen, in bezit nemen.
— In boerepleats oernimme,
overnemen van den vorigen huurder, waarbij
hekpalen, damleggers, enz. op tauxatie worden
overgenomen. — Dy taien lammen,
dy 't jy kocht ha, Sjouke. dêrwol
ik wol in pear fen oernimme.
oernoadgje, -noadsje, -noegje, v.
vrienden of familie van elders uitnoodígen
om over te komen. — Yn 'e krystdagen
hie Saskehj ar broers-b ern ... fen
Aldegea oernoade, R. ind T. s , 48'. —
Defrjeonen oernoadsje. — Ikseoe
myn spylfaem hwet (voor een poosje)
oernoegje, A. Ysbr. (1802), 2.
oer-oarreheit, s. m. overgrootvader. Ook:
o e r p a k e.
oer-oarremem, s. f. overgrootmoeder.
Sch., MS., 28; Sprkw., 58. Ook oerbeppe.
oer-oermoarn, adv. betovermorgen.
oerpake, s. m. overgrootvader.
oerplakke , -p 1 a n t s j e, -p 1 a s t e r j e, v.
Vgl. de Enkelwoorden.
oerploegje, -ploejje, v. overploegen
(het bouwland,) — De seize, dy by't
hjerst ploege is, by 't maitiidyet
ris oerploen'e (op de Klei).
wumkes.nl
2: 6 OERR.
Ook: met een ploegschaaf de planken bewerken
om ze in elkander te doen sluiten.
oerpotte, -potsje, v. ovérpotten, oversparen.
— Dy âldetaeijeneperthet
yn synlibben moai hwet oerpotte.
oerpreekje, v. overeen bepaalde ruimte
(bv. over de geheele kerk) duidelijk verstaanbaar
prediken. — Dominy kin ús greate
tsjerke net goed oerpreekje.
Vgl. oerroppe.
oerprintsel, s. n. overdruk, afzonderlijk
genomen van eenig drukwerk.
oerprintsje, v. overdrukken , herdrukken.
oerre, interj. klanknabootsing van het
spinnen eener kat. M. Jorrits, 11.
oerreamje, v. bij herhaling afroomen.
— De môlke oerreamje. — fig. As 't
lân sa faek oerreamme wirdt, den
wirdt it op 't lést dreage môlke, als
de veekooper zoo dikwijls bij de boeren rondkomt
, raakt het land ten laatste ledig van
verkoopbaar vee. B. 139.
oerreedsje, v. overreden. Fr. Vlb. 22/IV,
1883. Zie Ulêze.
oerrekkenje, v. overrekenen.
oerreke, -rikke, v. overreiken.
oerride, v. overrijden, over heen rijden;
omverrijden.
oerrinne, v. overloopen.— Prov. As de
miette fen 'e ongerjuchtichheit f o 1
is, rint er oer. — De wetterlânners
(triennen) rinne himoer, Hsfr. XIV, 54.
— Oerrinnende fol, tot overloopens
toe vol.
oerroaije, v. vluchtig overzien, gewoonlijk
om de hoeveelheid of hoegrootheid te
schatten. — Om de kinstskatten yn
dy wrâldstêd (Londen) oer to roaijen,
Forj. 1874, 180.
oerrommiettich, adj. meer dan ruimschoots
, bovenmate. R. P., Pr. 12.
oerrompeling, s. overrompeling. Hsfr.
VII, 20.
oerrompelje, v. overrompelen.
oerrom, adv. zeer ruim (veelal met negatie).
— Mei ús fiven yn 'e (tsjerke)bank
sitte wy net oerrom. — Pier
het sahwet in bisteantsj e, m ar oerrom
is 't net.
oerromte, s. overtollige ruimte. — Wy
ha gjin oerromte yn 'ehûs, (ook) er
is eigenlijk te weinig ruimte.

OEÏtlì. 237 OERS.
oerroppe, v. overroei>en, over een bepaalde
ruimte duidelijk spreken. — In forïnoanje
f o 1 minsken oerroppe. R.
ind T. a , 176 5 . Zie oerpreekje.
— Yn in boelgoed oerroppe, den
notaris toeroepen wat en door wien er geboden
is.
oerropper, s. m. de man, die, op eenverkoopdag
van vee en gereedschap bij een boer,
den geboden prijs en den naam van den bieder
aan den afzonderlijk zittenden notaris
toeroept. W.D, Fr. Volksl. I, 178, 179.
oerset, s. n. veer, overhaal. Vgl. oerhael.
oersette, v. overzetten: overvaren met
een pont of schuitje.
gestoken greppelzoden over het land zetten.
vertalen. — Halbertsman het it
Evangeelje fen. Mathewis yn 't
Frysk oerset.
oersetter, s. m. overzetter; vertaler.
oer'setters-húske, s. n. veerhuisje, woonhuisje
van den veerman (overzetter).
oersetters-jild, s. n. veergeld, loon voor
het overzetten.
oersicht, s. n. overzicht. — As immen
gjin goed oersicht oer syn wirkhet
(om het behoorlijk te kunnen regelen), rekket
er der yn wei. Ook oersjuch.
oersiede, v. overkoken. — De brij
siedt oer. Vgl. oerkôkje, -koaitye.
oersiedsje, v. overzaaien.
oersile, v. overzeilen; overzwemmen. Zie
sile.
oersillich, adj. over-, welgelukzalig. R. P.
oersjen, v. overzien, in oogenschouw nemen.
—• It hear oersjen. Zie hear. —
Jouke het safolle by 't ein, dat hy
kin syn eigen spul net oersjen, er
geen oog op houden. — Ik moat itjild
ris oersjen, natellen. — Syn ongelok
is net oer to sjen, niet te overzien.
— Men moat ris hwet oersjen —,yn
immen hwet oersjen kinne, door de
vingers zien. Vgl. oersljuchtsje.
oersjitte, v. overschieten, overblijven.
oersjuch, s. n. overzicht. Zie oersicht.
oerskadinge, s. overschaduwing. v. d. V.,
Bitsj. Wrâld, 15,
oerskaëdsje, v. overschaduwen. ld. II, 2,
oerskave, v. overschaven, over heen
schaven, nog eens schaven.
oerskean'-eidsje, v. schuins over den
akker of het land heengaande eggen. E. P.,
Jouwerk., 62.
oerskeppe, v. overscheppen, van het
eene voorwerp in het andere scheppen.
oerskesmis, Hl. adv. onverwacht. A. 648.
— 't K â m hjar altyd oerskesmis oer
(nl. de tijding dat haar vrijer ter zeevaart
moest vertrekken), Roosjen, 59.— Hy pierde
ás wis, dat er heel oerskesmis
hjir kam, Ibid 62. Wl. Ibid. 92.
oerskilderje, v. overschilderen, beschilderen.
"oerskis, adv. waarschijnlijk voor: onverwacht,
plotseling. — De redener (in
finzen soldaetjwaerd oerskis skeef
dronken, R. en T. 304". — of voor: somtijds
nu en dan. — As de liû (domenys) de
bef oerskis op 't skouder drage,
Ibid 43''. — In minske wol demûle
wol ris spiele oer gekken en snaken:
. . .en it is net onnoflik as
me oerskis de galle ris kwyt rekket,
Ibid. 48".
Ook voor: gewoonlijk, in den regel. —
By de minniste gemeinten, dêr nin
bern doopt waerden en oerskis nin
register fen geboarten halden
waerd, Ibid. 60*. — Ik hjit oerskis de
wylde boer, Ibid 250', Vgl. oerskesmis.
oerskjin, adj. zeer schoon (zindelijk). —
Dy faem is net oerskjin, niet zeer zindelijk
(in haar werk). — By Trines yn'e
hûs is 't 'net oerskjin, 't laat er aan
reinheid te wenschen over.
oerskoaije, v. in oogenschouw nemen,
overzien. R. P., Keapm., 43. Ook oerskôgje.
oerskoffelje, v. overschoffelen.
oerskôgje, v. overzien , in oogenschouw
nemen. Vgl oerskoaije.
oerskot, s. n. overschot, (ook) het laatste.
—It oerskot is for de godloazen,
schertsend: het laatste uit de wijnflesch of
koffiepot, dat men iemand schenkt.
oerskouwe (spr. -ó-), v. overschuiven, over
'iets' heen schuiven.
oerskrift, s.n. kopie, afschrift.
oerskriptis, -skripsis, adv. buitensporig.
Ook útskriptich, z. d.
oerskriuwe, v. overschrijven, afschrijven.
Vgl. nei- útskriuwe.
oerslaen, v. overslaan, voorbijgaan. —
wumkes.nl

OERS. 2'ì
OKIÌ3.
Às eryn'e Bibel lést, slacht er de
slimme, moeilijke of vreemde, w ir den
oer.
meedeel en, te kennen geven. —Hy het
it my fen 'e moarn oerslein, W. D..
Oebl. Gl, 37. — Hy gyng nei hjar faer
en moer || en sloeeh dy syn boadskip
oer, Bijek., 1877. 49.
— lm men hwet oerslaen, iemand
onderhouden over iets wat hem te laste
gelegd wordt. A. 680. — Ind. B. 87. — It
moast de âlde man mar ris oerslein
w i r d e, hij diende er over te worden gehoord.
— Is 't mei jimme faem wol
goed spil (is zij niet zwanger)'? N é , i k
ha 't hjarjister ris o e• rs 1 ein, en hj a
het it bikend.
oersljuchtsje, v. 'overslechten' : door de
vingers zien. — De earste malle flink
witte oer to sljuchtsjen. R. ind T. 2 ,
52", e. a. Vgl. oersjen.
— It kin mei arb eiders-liû sa eptich
net, dêr moat mar hwet oersi
j u ch t e wirde, men kan 't daar alles .
niet zoo in orde hebben, Hsfr. 1, 62. — A1heel
lyk binn' wy yet net, mar dit |
scil 'k m ar o ersljucht sj e. |
oersmarre, v. oversmeren, besmeren. |
oersmite, v. oversmijten, overheen werpen.
winst afwerpen. — Pier kwanselt
hwet yn hinnen en hoannen, mar
dat scil net folie oersmite.
oersneed, s. laveergang. — ... de
E asty nj e-farders . . . meitsje wol
ris oersneden fen dagen en wiken
lang, R. ind T. 2 , 300 5 oersprinsgje, v. oversprengen.
oerstaech', adv. overstag. — Wy kinne
sa net oer 't (iyn komme; wy
moatte yet ienkear oerstaech. —
fig. Ik lit my fen dy net oerstaech
sette, niet van mijn stuk brengen.
oerstal, s. overmaat. — Wy habbe
nou gewoan w etter, nin oerstal,
niet boven zomerpeil. A. 881.
oerstallich, adj. & adv. overtollig, overbodig.
bovenmatig, buitengewoon.
Ook oertallich (Halb. in Epk. 321/22).
oerstap, s. overstap , houten trede in den
vorm van een bankje, aan weerskanten van
een hek, om daar overheen te kunnen stappen.
(het) overstappen. — fig. De d e a d j o w t,
as wy 't ein birikke, ta de oerstap
frjeonlik ús de hân, Sw. 1853, 36. —
gering verschil tusschen handelende partijen.
Zie oerstappe.
oerstappe, v. overstappen, van de eene
plaats naar de andere stappen; van een trein
in een anderen overgaan; overheen stappen,
ook fig. — Jy moast en dat mar oerstappe,
die kleinigheid maar van den gevraagden
prijs laten vallen (in den handel),
— die zwarigheid maar niet achten.
oerste, s. m. overste, krijgsoverste. Matth.
XX, 25. — Myn oerste, schertsend: mijn
vrouw.
oer'stek, s. n. oversteeksel.
oerstek, s. oversteek (bij het naaien).
oerstekke, v. oversteken. — In strjitte
oerstekke, zich naar de andere zijde
.
der straat begeven. — As jy dit stik
oersnjje, v. oversneeuwen , met sneeuw greide" skean oerstekke, komme
bedekt wordeu.
jy by Doedes.
oersnjitte, v. overspuiten, (ook) met een oversteek maken (bij het naaien.)
vaart vooruitsehieten. — It snjit er li­ oer'steksbalke, s. balk in den molen -
nie h oer.
kap, aan weerskanten naar buiten uitste­
oersnoad, adj. erg schrander. — Hy kende.
is goed, mar oersnoad is er net. oerstjalpje, -stjelpje, v. overstelpen.
oersparje, v. oversparen.
— F.en lést oerstjelpe, Hsfr. II, 191.
oer'spil, s. n. overtolligheden, onbedui­ — Fen snier te en skrik oerstjelpe,
dende versieringen. — O er spil yn 'e ri- v. Blom, Bik., 30 en 49.
merij || 'n Echt poëet is dêr f en f ij, oerstjûr', adj. overstuur. Hl. persteer.
ld. VIII, 173.
— Oerstjûr gean, over een anderen boeg.
oerspríede, v. overspreiden.
Halb. in Epk. 453.
oerspringe, v. overspringen.
-- De boel is oerstjûr, in wanorde.
oersprinkelje, v. oversprenkelen. i — Dominy syn skonk wier oer-
wumkes.nl

OEÎIS. •2:59 üEH'W.
stjûr, ziekelijk aangedaan, gezwollen. Vgl. I
R. ind. TV, 9.V'. — Mei de holle oerstjûr,
in de war, krankzinnig. W. D., Boel
bitsjoend, 4.—Myn holle is (of de holle
is my) oerstj ûr, ik heb zware hoofdpijn.
— Hy wier al heel oerstjûr, zeer aangedaan
, ontroerd, — verbolgen , (ook) uitgelaten
van blijdschap.
oer'stjûre, v. oversturen, overzenden.—
It is de Heare dy 'tjo dit oerstjûrt.
Vgl. Hsfr. XIII, 153.
oerstjûrens, s. droefheid, verbolgenheid,
buitensporigheid, uitgelatenheid. Zie oerstjûr.
oerstouwe, v. overstuiven.
oerstrike, v. overstrijken.
oerstrome, v. overstrooinen.
oerstrûpe, v. overtrekken; kleeren aantrekken
over anderen heen.
oer'strûper, s. boezeroen.
oerswet'ster (Idaarddl), s. eg. bewoner
van de overzijde der Swette (westelijk van de
Sneekervaart). B. 262.
oerswiet, adj. zeer zoet. Hsfr. X, 216.
— Oerswiet is dy sûkelaerje net;
der moat mear sûker yn. — Ik hâld
net fen sa oerswiet.
oerswylje, v. overzwelen, nazwelen, nog
eens zwelen. Zie swylje.
oerswimme, -swomme, v. overzwemmen.
Vgl. oersile.
oertaepje, v. overtappen.
oertallicli, adj. overtallig; overtollig.
Vgl. oerstallich.
oertinke, v. overdenken.
oertinking.s, oertinksel, s. n. overdenking.
— Allerhanne oertinksels oer
syn bisiik by Dominy, Fr. Vlb. 7/1
1883. — Wl. ld. XVIII: oertins.
oertolkje, v. (Vgl. Eng. to talk), oververtellen,
navertellen. — Ik kin 't slim
allegearre wer oertolkje hwet wy
al bilibbe ha. Halb. in 6. J. II, 64.
oertraepje, v. over iets gaan, — wande- |
len. — It fjild oertraepje. — Myn ;
bûrman komt jouns wol ris o e rtraepjen,
overwandelen om een praatje.
oertrêdding, s. overtreding, wetschennis.
oertrêdsje, v. overschrijden. — H y het
lange skonken, hy kin dat, gau oertrêdsje.
dat (eind weegs) spoedig afleggen.
Zie trêdsje.
overdr, |het gebod, de wet] overtreden.—
Hy het de wet oertrêdde.
oertrekke, v. pp. oertritsen, overtrokken,
bekleed. — De mei swilk oertrits
en e tafel, ld. VI, 26. Vgl. biklaeije,
oerldaeije.
— De mei da uwe oert ritsene fj i 1den,
ld. VI, 21.
oertreksel, s.n. overtrek.
oertrobbelje, v. met aan elkander gesloten
beenen over iets heen springen. Zie
trobbelje.
oertromje, v. met veel ophef ruchtbaar
maken.
oertrûzelje, v. over (iets) heen vallen.
— Forjit my net, as swartetommelweagen
ij Oertrûzelje it warleas
skip, R. ind T.', 102'. — Zie trûzelje.
oer-tsjen, v. overtrekken (in alle beteekenissen).
oer-Tsjongers(k), adj. aan de overzij van
den Tjonger. — De o e r-T sj ongers ke
tongslaeh, het dialect der Stellingwerven.
oer-Tsjongersken, s. pi. de Stellingwervers
, bewoners van Oost- en Weststellingwerf.
Ook oer-Tsj ongs t ers. — De oer-
Tsjongsters hjitte Friezen, mar
prate net Frysk.
oertsjûging, oertuging, s. overtuiging.
oertsjûgje, oertúgje, v. overtuigen.
oer'tuge, v. overladen met tuig. — In
oertúgd jacht, met hoogen mast en meer
zeilen dan het kan voeren. B. 306.
oertuging, s. overtuiging. Zie oertsjûging.
oertúgje, v. overtuigen. Zie oertsjûgje.
oer-ûren, s. pi. uren , die men overwerkt.
— Tim merfeinten en oaren, dy by
de ûre arbeidsje, tegen zooveel per uur
werken, prate fen oer-ûren.
oerút, adv. uitstekend, opperbest. — O e rút,
man! sei de kening, dou bist in
ferme kearel, Fr. Alm. 1847. 56. —
Oerute best, W. D., Twa St., 179. —
oerwachtsje, v. overwachten. — In trein
oerwachtsje, wachten op de aankomst
van een volgenden trein.
oerwadsje, v. met natte of vuile voeten
over heen gaan. — Dyjonge is mei
smoarge skoen myn nij flierkleed
oerwadde. Zie wadsje.
oerwaeíje, v. overwaaien. —Dêr hin-
wumkes.nl

OERW. % 40
g e t in bui, mar dy kin ek wol oerw
a e ij e.
— Oerwaeijen kom me, overdr. onverwacht
overkomen bij familie of kennissen.
— Kom ek ris oerwaeijen, kom
ook eens bij ons aanloopen.
oerwage, -weage, v. overwegen, .nawegen.
Ook: overwicht of to veel gewicht hebben.
— In fjirder bûter kin wol hwet
oerweage (meer dan 40 kilo inhouden):
wy krije 't oer wicht (z. d.) bitelle.
het evenwicht herstellen, - — I n p e a 1,
dy 't netyn 't lead stiet, oerweage.
een paal weer in den loodrechten stand
brengen.
oerwâl, s. wal van uitgegraven aarde
aan den kant eener sloot. B. 336. — Ind.
B. 87.
oerwâld, s. n. overheersching. — Nin
oerwâld, ho trochdriuwend,brocht
(Dútskers of Denen) ta hjarwyt, om
defolksgeast der Noardfriezen to
forsmoaren. ld. IV. 70.
oerwâlde, -wâldsje, v. overheerschen,
overweldigen, bemachtigen. — 'tWierGerda,
dy . . . oerwâlde syn siel, ld. II,
134.
oerwalmje, v. overwalmen. — Hwet
is ús spegel oerwalme, mem. Dat
is fen 't waerm iten, fanke. Vgl. biwalmje.
oerwanje, v. (het koren) bij herhaling
in de wanne zuiveren.
oerwaskje, v. overwasschen.
*oerwea, s. n. ondragelijk wee, ondragelijke
smart. Salv., 117.
oerweage, v. over- of nog eens wegen.
Zie oerwage.
oerweak, adj. te week, week (zacht) genoeg.
— De earte binne net oerweak.
oerwealsk, Hl. adj. buitensporig. Roosjen,
92. — Joh. W. ldiot., 4. Zie oerclwealsk.
oerwege, v. overwegen, in overweging
nemen. Ik oerweech, oerwoech, haw oerwoegen
(ook somtijds: oerweegd) oerwegende,
to oerwegen.
Ook: bewegen (tot iets). — H y liet h i m
net oerwege.— Ik haw him dêr doch
ta oerweegd.
oerweldiger, s. m. overweldiger. Sw.
1863, 15. — Bij G. J.: oer w jealdiger.
wumkes.nl
ÖËRYv-.
oerweldigje, v. overweldigen. R. P. —
Bij G. J.: o er wj ealdigj e
oerwicht, s. n. overwicht. — In fjirder
bûter is tachtich poun, hwet er
mear yn 't fet komt is oerwicht en
kriget men ek bitelle.
òerwiclïtich, adj. uit het evenwicht. —
Oerwichtich wirde, het evenwicht verliezen.—
De tafel waerd oerwichtich
en bigovin to kante Ij en, en der laei
de hele santépetjt oer de flier.
oerwinne, v. overwinnen, meer winnen
dan verteren, overhouden. — Ji 1 d oerwinne.
— In bern oerwinne, een kind buiten
echt ter wereld brengen.
overmeesteren, — In stêd oerwinne.
oer'win(ne)ling, s. eg. (een) buiten echt
geborene (met betrekking tot de moeder). —
FenhwaisdyBateinsoan? Hyis
in oerwinling; syn heit is onbikend
mar hy giet forin bûtenbientsje
fen Jelke smid.
oer'winst, s. overwinst fig. jonggeboren
kind. — By in pearjonge troude liû
is in bern trochgeans de earste
oerwinst.
oerwintering, s. overwintering, vooral
tengevolge van de ingevallen vorst. v. d. V.,
Oerw.
oerwinterje, v. overwinteren, den winter
overblijven, door het ijs verhinderd zijn
om te scheep te vertrekken. Vgl. biwinterje.
Sw. 1856, 41.
oerwippe, v. overstorten. — Ik scil dat
bytsje grót mar oerwippe yn lytser
komke.
een vluchtig bezoek brengen. — Myn
sister Sijke komt gau ris efkes oerwippen.
oerwirk, s. n. werk dat men meer doet
dan het gewone of bepaalde, en waarvoor
men afzonderlijk betaald wordt.
oerwytsje, v. overwitten, met witkalk
overstrijken, op nieuw witten. — In mûrre
oerwytsje.
oerwoest, -woast, adj. zeer woest. R.
P., Keapm., 178.
oerwrãldsk, adj. bovenaardsch. ld. 1,188.
oer'wreidsje, v. zich in alle richtingen
al kruipende voortplanten. —Dat gûd, die
kruipplant, wreidet de hele tún oer.

OERW. 241 OFB.
oerwreidsje, v. overspreiden, overdekken.—
De grounfengêrs,krûd,blomme
oerwreide, R. P. — 't Fjil d mei
gérs en krûd oerwreide, Alm. 1846,
9. — Ear 't dejoundau'tfjildoerwreid't,
Salv., 126.
oes, uis, s. oog (aan een kleed) om den
haak in te doen. —Heakken en oezen,
haken en oogen. Zie heak.
oezen, pi. ook: (de) lissen aan het gareel
van een werkpaard, om hieraan de trekzeelen
vast te maken. Zie strop.
oes, s. onderste dakrand van een huis of
schuur, ook van een hooiberg, en waarvan
het regenwater afdruipt. — De oes fen 't
hea(blok), overstekende rand, een weinig
boven den grond, van een hooimijt. R. ind
T. 2 , 201'.
oes', -uisdop, s. elk der beide 'doppen'
(halfkogeltjes) aan de lissen van 't gareel
van een werkpaard. Zie dop.
oesdrip, -drup, s. 'oos'- of 'hoos'drup ,
dakdrup. Volgens het Oud-friesche recht
moest ieder buiten zijn huis twee voet grond
hebben voor den 'hoosdrup' en 'laddergang'.
— it rjucht fen oesdrip en finsterslach.
Fr. Wjn. III, 107—129.
schertsend ook voor: neusdrup. — De oesdrip
hinget him.
oes-pannen, s. pi. (de) onderste rij dakpannen,
waar het regenwater afdruipt.
oestou, s. n. soort touw, waarvan men
gemeenlijk de lissen aan 't gareel van een
werkpaard maakt. Zie stroptou.
of, ef, conj. of. — Al of net, —ja
ofné —, der op of der onder —, bûge
ofboarste. — Dy jonge, as er wol
of net, leare moat er. — Ik stean yn
bistân, ofik erhinne seil of net. —
Hwet ofús memke skele scoe, R. ind
T. 198".
alsof. — 't Is of dat folk bitovre
wirdt, R. ind ï, 195". — Aid Sjearpo
m . . . stram pelt ek al mei . . .
krekt of er'tleanweihie, Ibid 197".
— Hiervoor meer algemeen oft, eft.
ôf (spr. dikw.: ô), ook OU, adv. af. —
Hy wennet fier ôf. — Ik bin der
ôf, de klus kwijt. — Dêr wol ik ôf wêz
e, daar ben ik niet zeker van, ik wil er
niet verantwoordelijk voor zijn. — O f e n
oan, af en toe. — Ik bin (skjin) ôf,
op, uitgeput. — It wier der op ôf, op
het kantje af.
— Ai wier se ek noch sa fier der
ôf, daar van verwijderd. — Dêr komt it
fen ôf, vandaar (komt het). ld. IV, 171.
— Ik hie my dêr al ôfset, er niet meer
op gerekend. — Der by om (of ont) ôf,
daar bij af. — Dat brekt my by de
hannen o in (of ont) ô f, fig. 'k zie mij
daarin teleurgesteld. — Ik krige myn
noclit er ôf. Zie nocht.
praep. van, van af. — Gean ôf 't hynsder.
— Do moast de hear ôf 't bêd
komme, Forj. 1890, 52. Ook veel fen 't
hynsder ôf, — fen 't bêd ôf.
ôf-, ou-aerde, adj. ontaard, verbasterd.
ôf-, ou-akkedearje, -akkoartsje, v.
tot een accoord komen, een vergelijk treffen
, in geval van verschil. Hsfr. X, 202.
ôf-, ou-âldsje, v. verouderen, vervallen.
— Hy is al moaijierrichenekôfâ
1 de. — Mei de jierren â 1 det de
minske ôf. Lex. 31. — Dat gelove big
j int ús doch al m ear en m ear ôf to
âldsjen, R. P., As jiemme, 131.
ôf-, ou-arbeidsje, v. af-arbeiden, afwerken.
— Dy man ar bei de t yn in dei
hwet ôf, doet veel werk in een dag. —
Dat kaskeia skraechwirkré;moarn
scil 'k it foart óf-arbeidsje.
(zich) werkende geheel afmatten. — Hy
arbeidet him a 1 h e e 1 ô f.
ôf-, oubabbelje, v. af babbelen, veel bebabbelen.
— Hy het hwet ôfbabbele
wyls't er hjir efkes stie. Ook
óf, -oubaffelje, v. bebabbelen. Zie baffelje.
ôf-, oubakke, v. het gereed gemaakte
baksel, nadat het voldoende gerezen is, (als
eindbewerking) in den oven doen gaarbakkenôf-,
oubalje, v. verdrijven, (doen) afschrikken.
— Mopke is de sjamme, dêr ik
alle poepen mei ôfbâlje, R. ind T. 2 ,
284". — 11 b a 11 e t ô t' s a'n s e t, Ibid 207».
— Dit scil jimme ôfbalje ta jimme
gelok, Wiers. f. M. J., 21. — Hy is
mei in fryster ôfballe, de verkeering
met een (zeker) meisje heeft hem afgeschrikt,
Ibid. 15. Vgl. forbaìje.
ôf-, oubarne-, brânne, v. afbranden.
— Der is in stik fen dy stok ô f -
b a r n d. — 11 1 a m p e k o u s k e is noch
1G
wumkes.nl

ÖFB.
mar in bytsje ôfbarnd. —De skûrre
is ôfbarnd en der binnetsien bisten
yn forbarnd.
ôf-, oubarste, v. barsten, door barsten
(van iets) af- of losgaan.
ôf-, oubauje, -bauwe, v. aftrekken,
zich uit de voeten maken. — Hy . . . baude
stil as in mûs ôf, droop stilletjes af,
E. P. in Alm. 12°. — Lex. 471.
ôf-, oubeakenje, v. afbakenen. — De
mar ôfbeakenje (voor de scheepvaart,
— voor schaatsrijders , als het ijs niet te vertrouwen
is). — In wei—, in hussté ôfbeakenje,
tot aanwijzing der uitgestrektheid
of de grenzen van het terrein.
ôfbealgje, v. afbeulen, zich zwaar afmatten.
— For sechstsien sturen deis
wol ik Hij net ôfbealgje.
óf-, oubeítelje, -bételje, v. af beitelen.
ôf-, oubekje, v. afbabbelen. Vgl. úfbabbelje.
ôf-, oubeuke, v. af beuken, afwerken
met het beuken van een zekere hoeveelheid
te braken vlas. — Ik ha fen 't winter
wol hwet ôfbeukt, veel vlas gebeukt.
ôf-, oubeule, -beune, v. afbeulen. —
Hy hime as in ôfbeund hynsder, R.
ind T. 2 , 208*.
ôf-, oubidde, v. afbidden. Lex. 28.
ôf-, oubiddelje, v. afbedelen.
ôf-, oubieldsje, -byldsje, v. afbeelden,
in beeld voorstellen. — Hwet stiet dêr
"op dy doas ôfbylde? — fig. Datwirdt
raer ôfbylde, overdreven voorgesteld (in
slechten zin). — Ook útbieldsje.
ôfbiezemje, oubjizzemje, v. afbezemen,
met den bezem afvegen. Lex. 255.
ôf-, oubiizgje, v. afbeulen , afgebruiken,
door gebruik verslijten. — Hy het it hynsder
yn ienen ôfbiizge, het te veel doen
werken en daardoor gesloopt.
ôf-, oubikje, v. afbikken, van kalk zuiveren.
— In âlde mûrre —, stiennen
ôfbikje.
ôf-, oubine, v. afbinden , ontbinden. —
De redens ôfbine, — yen ôfbine, de
schaatsen afbinden.
— In warte ôfbine, door afbinding
verwijderen. — Rammen ôfbine, door afbinding
ontmannen.
ôf-, oubinsgje, v. af boenen, afrossen,
fig. een pak slaag geven. Lex. 315. — Epk.,
52. Zie binsgje.
24. 2 OFB.
wumkes.nl
ôf-, oubite, v. afbijteu. — Hwa het
fen myn brogge ôfbiten? — De kat
byt hj ar jongen ôf, tracht ze door bijten
van zich af te houden (wanneer zij ze
niet meer wil zoogen.) — Don mast fen
dy ôfbite, je handhaven, —verdedigen.—
11 punt erôfbite, zeggen waar 't op staat.
— De rust moat er ôfbite, door
een bijtend vocht worden verwijderd.
ôf-, oubitelje, v. afbetalen, een schuld
geheel of gedeeltelijk afdoen.
ôf-, oubitelling, s. afbetaling, geheele
of gedeeltelijke afdoening eener schuld.
ôf-, oubjinne, v. af boenen.
ôf-, oublauje, v. blauw afgeven. — Dat
gûd blauwet ôf, — dy hoazzen blauje
ôf.
ôf-, oublaze, v. afblazen, door blazen
verwijderen. — It stof ôfblaze. Ook ôfb
1 i e z e.
triv. een wind laten.
ôf-, oublêdsje, v. afbladeren, van de
(buitenste) bladen ontdoen. — Koal ôfblêdsje.
— Beantsjes ôfblédsje, tegen den
oogst, om ze spoediger te doen rijpen.
bladeren laten vallen. — De linebeam
blêddet ôf. — De roasblêddet ôf,
Salv., 53.
ôf-, oublierje, v. af blaren, tot blaren
trekkende loslaten en afvallen. — De do ar
blìerret ôf (eig. de verf). Zie blicrje.
ôf-, oubliuwe, ï. afblijven (in alle beteekenissen).
ôf-, ouboalje, v. af beulen , afsloven , afmatten.
R. ind T.\ 346". — Lex. 406. Vgl.
ófbeulje.
ôf-, ouboargje, v. af borgen, (iemand
iets) afnemen op krediet. — I min en hwet
ôfboarg.je, eigenlijk zonder te betalen.—
Sijke het fen hjar winkeltsje gjin
bistean, hja lit hjar tofolle ôtboargj
e.
ôf-, ouboarstelje, v. afborstelen, reinigen
met den borstel.—De klean ôfboarstelje.
— Dou mast dy hwet ôfboarstelje.
— fig. Ik hab him ris ôfboarstele,
scherp de waarheid gezegd.
ôf-, oubodsje, v. aftobben, afsloven. R.
P., Keapm., 8. Zie bodsje.
ôf-, ouboejje, v. uithalen : uitwijken met
paard of rijtuig, als men op den weg andere
ontmoet.

OFB. 248 OFD.
ôf-, oubome, v. de vaart te scheep boo- I — Koart ôfbrekke, het kort maken
mende afleggen. — De skipper moast I (een gesprek), spoedig gedaan werk maken.
dat hele e in f e art ôfbome. Ook ôf- van zijn roerende goederen telkens een
k loetsj e.
stuk verkoopen, om aan geld te komen. —
Ook: met een slagboom afsluiten.
Klae s-en-hj ar moatte soms hwet ôf­
ôf-, oubonkje, v. de bovenlaag van het brekke om iten to keapjen.
veen afgraven. Ook: — In ierdwal ô f- ôf-, oubringe, v. afbrengen. — Turf
b onkj e.
ôfbringe, naar beneden brengen. — In
ôf-, oubosse, v. met den 'bosser' (stui­ super fen 'e drank ôfbringe, hem er
ter) dien van een ander raken, zoo dat deze afhelpen. — It libben er ôfbringe,
af is (kinderspel). Zie bosser.
zich redden, gered worden.
geld in mindering van een schuld geven, ôf-, oubroazelje, v. afbrokkelen. — It
afbetalen op een rekening.
iis broazeleôf. Zie broazelje.
afschuiven, afdokken. — De fa mm en ôf-, oubrou(wing), s. mishandeling: slag,
kamen dêr mei feinten to kofje- duw, stoot. — Dy ondogensejonge is
drinken, mits: ôfbosse, Hsfr. III, 19. der op út om lytse bernin ôfbrou
ôf-, oubouwe , v. het gebouwd wordende t o dwaen.
voltooien.
Ook: (het) zich zeer doen, door vallen, enz.
Ook: veel bouwen. — Der wirdt om tengevolge van wilde onbezonnenheid. — 't
Ljouwert hinne hwet ôfboud.
Is goed datst mar ris in ôfbrou-
ôf-, oubraek, s. afbraak, steen, houtwing krigeste, den kinst hwetfoarwerk
, enz. van een afgebroken gebouw. — sichtiger wirde, tegen een wild kind.
Op ôfbraek forkeapje, een gebouw ver- ôf-, oubruije, v. afrossen, slaag geven,
koopen om te worden afgebroken.
— Dy jenever hals doar syn wiif
— iron. As dy op ôfbraek forkoft soms wol ris ôfbruije.
waerd wier se gans wirdich. van naar beneden werpen of vallen. — (I m-
een rijk met goud, zilver en juweel getooide men) fen 'e trappen ôfbruije.
vrouw.
afzetten. — Hj a br uij e y en 't jild
ôf-, oubraekje, -brake, v. afbraken. nammers hwet ôf yn 'e stêd, W.
— In partij flaechs ôfbrake.
Gr., 14.
ófbrasse, v. scheepsterm : af brassen, weg- ôf brûke, v. afgebruiken, ten einde gezeilen,
overdr. zich uit de voeten maken. bruiken. A. B., Doarpke, 88.
H.S., Telt, 45.
ôf-, oubujje, T. af buien. — Deloft
ôf-, oubrauwe, v. een slag toebrengen. buijethwet ôf, de buien beginnen van
ôf-, oubrau(wing), s. slag. — Iminen de lucht te verdwijnen.
in ôfbrau(wing) jaen. Lex. 487. Ook ôf-, oubûkje, -bûts(j)e, v. af beuken ,
ôf br ou(wing), z. d.
afslaan. — De fijan waerd ôfbûtst,
ôf-, oubreidsje, v. af breien, afmaken, ld. V, 25.
voltooien. — Dy hoas scil ik ôfbreid- ôf-, oudamme, -danaje, v. door een
sj e fig. aan dat zaakje zal ik een eind ma­ dam afsluiten.
ken. A. 59. — Koart ôfbreidsje, kort ôf-, oudek(je), s. n. afdak(je), beschut­
beëindigen. Lex. 499.
ting tegen weer en wind. R. ind T.
zijn rede of verhaal besluiten, Hsfr. IX , 228,
ôf-, oubrek, s. afbreuk. — Immen
ôfbrek dwaen, schade berokkenen, —
in wangunst brengen (bij iemand).
— Dat is in lilke ôfbrek, een gevoelig
verlies.
ôf-, oubrekke, v. afbreken. — In hûs
—, in skûrre ôfbrekke. — De punt
fen't potlead—, in tûke feninbeam
ôfbrekke.
a , 395*.
ôf-, oudekke , v. afdekken , afranselen,
een pak slaag geven.
ôf-, oudéle, -diele, v. afdeelen, verdeelen,
een verdeeling maken. Lex. 644.
ôf-, oudije, v. tegenvallen. Lex. 650, e. a.
ôf-, oudykje, v. afdijken, door een dijk
afsluiten.
ôf-, oudippe, v. af betten.
ôfdjoeije, v. dartelend afdwalen, fig. tot
den weg der zonde. Alth., Ps. 37, 14,
wumkes.nl

OFD. 2 4
öf-, oudoarmje, v. afdwalen. Zie doarmje.
ôf-, oudoelje, v. afpalen, afperken. Vgl.
ôfbeakenje.
ôf-, oudokke, v. betalen, afschuiven.
ôf-, oudraejje, v. afdraaien. —De b r êge
ôfdraeije for de skippen.
afwenden (het hoofd). G. J. 1, 102. Vgl. omdr
aeije.
— H y is wer ôfdraeid, weggegaan,
vertrokken.
— Ik bin sliep binefter, ik scil
der ris in goede nacht ôfdraeije,
een langen nacht maken.
ôf-, oudrage, v. afdragen , naar beneden
dragen.
door dragen verslijten. — Klean ôf drage.
— It libben der ôfdrage. Vgl. ôfbringe.
ôf-, oudragersboerdtsje, s. n. houten
bordje, met handvat, dienende om de ongebakken
vloertegels op het blokshout te leggen.
ôf-, OUdrave, v. afdraven, dravende afleggen.
— Ik ha fen 'e moarn al hwet
ôfdraefd, veel geloopen, bijv. om boodschappen
te doen.
— Hynsders. ôfdrave, paarden die,
doordat ze lang op stal hebben gestaan, te
weelderig zijn geworden, laten draven.
ôf-, oudreagje, v. afgieten. — D e i e rappels
—, de beantsjes ôfdreagje
het water, waarin die gekookt zijn, afgieten.
Ook: afroomen. — Skiën ôfdreage
f 1 u t-, schoon afgeroomde melk.
óf-, oudrinke, v. afdrinken. — De r e a mme
fen 'e môlke ôfdrinke. — Ofdronkene
thé, door het telkens bijgieten van
water slap geworden thee. — De rûzje
ôfdrinke, zich verzoenen door samen te
drinken.
ôf-, oudrinze, -drinsgje, v. over het
geheele weiland de muizegaten vol water
gieten, om de diertjes te doen verdrinken
of uit te drijven en te vangen. Lex. 748.
ôf-, oudrippe, v. afdruipen. — De parren
drippe ôf, vallen door rijpheid van
den boom.
het veld ruimen. ld. IV, 40.
— De fammen dripten ôf, verwijderden
zich ongemerkt, — in stilte.
ôf-, oudripper, s. door rijpheid van den
boom gevallen appel of peer. — As 't fan-
wumkes.nl
OFE.
ke efkes tiid het, moat se yn 't hôf
de ôfdrippers hwet opsiikje.
ôf-, oudriuwe, v. afdrijven. — Mei de
stroom ôfdriuwe, uit den koers drijven.
— It skip druwt bakwerts ôf.
ôf-, oudroegje, v. af-, opdrogen. — As
't reinen ophâldt, scil 't lân wol
gau hwet ôfdroegje. — De skûtels
(gewasschen schotels) ôfdroegje.
Ook: afgieten. R. ind T. 2 , 319"; 347». —
Zie ôfdreagje.
Vgl. ôf- oudruye.
ôf-, oudrosse, v. weggaan, zich verwijderen.
Sw. 1863, 37. Zie drosse.
ôf-, oudruye, v. afdrogen (in actieve beteekenis).
Vgl. ôfdroegje.
ôf-, oudrukke, v. afdrukken. Ook wel
ôfprint sj e, z. d.
ôf-, oudwaen, v. afdoen, zich (van iets)
ontdoen. — De doek ôfdwaen.
afwerken. — As fjouwer man goed
oan 'e slach binne, kinne se yn in
dei (frij-)hwet ôfdwaen.
— Dou mast dat stikje wirk nou
ek ris ôfdwaen, voltooien. — Nei ôfdien
wirk is 't noflik resten.
— Men kin der neatôf-oftadwaen,
aan die zaak niets veranderen. — Dat
docht hwet ôf, werkt iets uit. — Dat
docht neat ôf, doet er niet toe. — Hy
kin swetse, dat it hwet ôfdocht,
zwetsen van belang.
— Dy jas het ôfdien, kan niet meer
gedragen worden.
ôf-, oudwale, v. afdwalen.
ôfdwarsje, -dwersje, v. afwijken, zich
afwenden. — Elkien scil straks fen
hjar ôfdwersje, zich van hen afwenden,
G. J. II, 94.
óf-, oudweilje, v. afdweilen, met een
dweil reinigen. — De treppen ôf d weilj e.
slordig op de kleeren zijn, ze bij 't dragen
vuil maken en verslijten als een dweil.
— Itisinskandael sa 't dy sleauwe
frouliû hjar skoandere klean
ôf d weilj e.
ôfdwelmje, v. afdwalen. R. P., As jienime,
97.
ôf-, ou-eart, s. n. afval, wat bij 't eten
als niet te gebruiken wordt overgelaten of
ter zijde gelegd, vooral: afval van veevoeder,
dat de koeien niet lusten.

OFF. 245 OFF.
het uitgeschifte in 't alg.
ôu-, ou-earte, -eartsje, v. overlaten
of terzijde leggen wat men niet lust. — De
bern binne sa tier yn 't iten, hj a
eartsje fiers to folie ôf. — It ôfeart
hea fen 'e kij is for de skiep
dy 't winter dei y n 't lân rinn e , W.
D., Th. Ulesp. 2, 71.
— De stallen wirde wyks ienkear
ôf-eart, van voederafval gereinigd.
ôf-, ou-ea(r)te, -eartsje, v. afgrazen.
— De pôle wier oars nóch ôf-earte,
R. ind T. a , 130'.
ôf-, ou-easkje, v. afeisehen, afvorderen
(een prijs of loon). — Ruerd easkemy
mar efkes twahonderí goune for
dat brún hynsder ôf. — Dy kearel
hie my in dei holpen, dêr easke er
niy in daelder for ôf.
ôf-, ou-eidsje, v. afeggen. — It lân
ô f e i d s j e.
f ig. overal zoeken (naar iets). — I k h a
alles ófeide om it to finen.
ôf-en-oan, expr. adv. af en aan, af en
toe. — It rint jimmer sahwet ôf-enoan,
de eene komt, de andere gaat (b.v.
in een herberg, winkel). — Hy kaem ôfen-oan
wol ris by ús.
ôf-en-oanje, v. afwisselend minder of beter
worden. — It ôf-en-oanet sahwet,
het is nu eens wat beter, dan weer minder
enz. (van het weer, ook van een ziekelijk
persoon).
ôf- oufaegje, v. afvegen. Zie ôffeije.
ôf-, ouí'al, s. (n). afval (van allerlei soort).
— Offal fen 'e slachterij dêr kin in
earm minske noch swiet fen ite. —
De ôffal, afgevallen bladeren, fen 'e
hjerst laei noch onder'e beammen.
Halb., Oan E, 26
Tietj. e. e. ofgefal.
ôf-, ôufal, s. teleurstelling. — Prov. Der
is in boel ôffal yn 't libben.
ôf-, oufalle, v. afvallen. — De blêdden
falie ôf.
— Dy man is yn in wike twa tige
ô f f allen, erg vermagerd.
tegenvallen, — It fait my ôf. — Dy
man is my ôffallen, ik hield hem voor
beter clan hij blijkt te zijn. — Prov. It
ôffallen is yn'e w r â 1 d, het leven brengt
teleurstellingen mee.
ôf-,-oufange, v. afvangen. — Hj a kin
hjar man de flieën wol ôffange. Zie
†He.
ôf-, oufarre, v. afvaren. — De boat
scil om twa ûre ôffarre.
ôf-, oufeantsje, v. afvenen.
ôf-, oufearnje, v. — In k e a 1 ô f f e a r nje,
een kalf bij gedeelten (eig. vierdegedeelten)
uit de koe halen, als deze niet op
andere wijze kan verlost worden.
ôf-, oufeye, v. afvegen. — It stof ôffeije.
-- De foetten ôffeije.
offer, s. n. offer.
ôfferje, v. offeren, ten offer brengen,
overdr. betalen, vooral van huur of belasting.
ôf-, oufervje, -farvje, v. afverven. —
Dat stek scil ik hjoed ôffervje, den
is dat dien.
afgeven. — Dy blauwe, blauwgeverfde,
doek fervet ôf.
stinken. — Hê, Jochim! hwet f e rve
st ôf.
ôf-, oufiemje, v. afvademen. 7,iefiemje.
ôf-, oufiere, v. af duwen, af dringen, —
Irnnien de trep ôffiere.
ôf-, oufykje, v. afsnijden, door herhaald
snijden afscheiden. — In ein fen in stok
ôffykje.
ôf-, oufylje, v. afvijlen, vijlende scheiden
, glad vijlen.
ôf-, oufirte, v. 'afblazen', een wind laten.
ôf fys'je, s. n. officium, bediening, post,
meest van ondergeschikten aard of a.ls bijbaantje.
Vgl. affysje.
ôf-, oufiskje, v. afvisschen. — Dat ein
feart—, dy hele poel ha wy ôffiske.
ôf-, oufjurje, v. afvuren, afschieten. R.
ind T. 2 , 120«.
ôf-, oufleane, v. af vliegen, vliegende afleggen.
— In dou kin yn in dei in
hiel ein ôffleane.
haastig afloopen. — Us lytse jonge
is to siik, nou kin ik it hele doarp
mar ôffleane om him to finen. —
Ruerd het alles ôfflein om stimmen
for de liberale kandidaet.
ôf-, oufoaije, v. de werklui onthalen na
afloop van een bepaalden veldarbeid. Zie
†oaije.
ôf-, oufoegje, v. afvoegen, met voegen
gedaan maken, — In mûrre ôffoegje.
wumkes.nl

OFF. 246 OFH.
ôf-, oufoerje, v. eig. het voederen (der
beesten) gedaan maken: 's avonds het laatste
werk in den veestal doen, zonder dat er
juist gevoederd wordt. Ook ôfljochtsje,
z. d. Zie †oerje.
een dier genoeg voeder geven, om er een
poos op te kunnen teren.— De hynsders
wieme de moarns goed ôffoerre,
Hsfr. VI. 180.
óf-, oufottelje, v. met korte, vlugge
stappen loopende (een eind weegs) afleggen.
Zie †ottelje.
ôf-, oufreedsje, v. door slooten of omheining
(het land) afsluiten voor het vee;
ook met palen of ijzerdraad tusschen boomwallen.
— It lân ôffreedsje.
ôf-, oufrette, v. afvreten.
ôf-, oufrieze, v. afvriezen. —Myn ierappel
s, pas boppe de groun, binne
allegearre ôffêrzen.
door de vorst bederven. -- Us apels
moatte fen 'e souder, oars mochten
se ds ôffrieze.
ôf-, oufûskje, v. zich door een handdruk
met elkaar verzoenen. — Wy moatte
mar ôffûskje, net? — De rûzje ôffû
skje.
ôf-, ougean, v. afgaan. — Der op ôfgean,
er van door gaan. — Hy is for
skiter ôfgien (ôfroan), is lafhartig afgedropen.
— Hy gong er fier mei ôf, hij won
met glans den prijs, R. ind T. s ôf-, ougnauwe, v. af knauwen, -knabbelen.
met bitse woorden afwijzen. R. P. in Epk.
77. Vgl. ùfgrauwe.
ôf-, ougnibbelje, v. af'gnibbelen. Zie
gnibbelje.
ôf-, ougnierdsje, v. af knabbelen (een
been). Vr. Fr. II, 106.
ôf-, ougnobje, v. heimelijk ontfutselen.
ôf-, ougnuve, v. af loeren, heimelijk of
ongemerkt bespieden. Zie gnuve.
ôfgoadery, s. afgoderij. R. ind T.
, 196*.
— Immen as klant ôfgean, niet meer
bij hem laten werken of van hem koopen.
— Der is himinrarewjirm ôfgien,
hij is leelijk te pas gekomen, heeft erg
schade geleden.
— It scil dy forkeard ôfgean, verkeerd
met of voor je afloopen. — It scil
Tyrus en Sidon makliker ôfgean
as jimme, Halb., Matth. XI, 22.
s. verb. afloop. — It ôfgean fen 'e
merk, het eindigen of afloopen eener weekmarkt.
— Prov. By 't ôfgean fen 'e
merk het men de measte keapers,
of: wirde de keapliûe graech.
ôf-, OUglide, v. afgljjden.
ôf-, ougnab(bel)je, v. af knagen, afknabbelen.
— Syn wynbrauwen liken
wol fen 'e rotten ôfgnabbe to wezen,
ld. VIII, 139.
2 , 344".
[ ôfgod, s. afgod.
ôf-, ougong, s. afgang, daling. — Open
ôfgong fen 'e merk, rijzing en daling
der marktprijzen.
afgang, ontlasting. Meer trochgong.
ôf-, ougrauwe, v. afgrauwen, norsch en
. ruw bejegenen, — van zich afstooten. Ook
; ôfgnau w e, z. d.
ôf-, ougrave, v. afgraven. — In terp
ófgrave.
ôf-, meest: ou-griis, s. afgrijzen, afgrijselijkheid.
— In ougriis(feninding)
ha, een afschuw (van iets) hebben. — It
is in ougriis, 't is afgrijselijk, om to
sjen, — it oan to hearren, — der om
to tinken.
ôf-, ougryslik, adj. & adv. afgrijselijk.
— Ougryslik beare, — lige, — flokk
e, — s û p e . . .
ôf-, ougroun, s. afgrond. Lex. 28. —
Hwaens stap troch ider ôfgroun
trillet. v. Blom, Bik., 11. Vgl. gryslik.
ôf-, ougrounje, v. de diepte van den
bodem onderzoeken. — 't Is hjir oer al
al lik e djip; ik ha 't ôfgroune.
ôf-, OUgrúz.je, v. het eetbare voedsel in
de omgeving afvreten, -weiden. — Ik scil
't skiep hwet yn 'e bleek sette, den
kin er 't dêr hwet ôfgrúzje. Zie
griízje.
ôf-, ouhâlde, v. afhouden. — Ik ha
fen 't winter hwet siik en út 'e
tsjinst west, dat waerd my Maeije
op 'e deiôffenmynleanôfhâlden.
— Mei 't rydtúch ôfhâlde, uithalen,
ter zijde wijken. Skoeralm. 17/X, 1890.
— Immen fen 't wirk ôfhâlde, belet
doen.
ôf-, ouhalden(d), -hâldich, adj. niet
vertrouwelijk, op een afstand. — Hy is
wumkes.nl

OFH. 247 OFK.
ôfhâldich en houn sk, stuursch, onvriendelijk.
— Sw. 1867, 14. — R. P. inEpk., 6.
ôf-, ouhandelje, v. afhandelen, tot een
accoord komen. — Ook : — Hja habbe wer
ôfhandele, een gesloten koop weer te
niet gedaan.
overdr. bespreken. — As Lolk en Syts
in joun by elkoar sitte, den wirdt
ertigehwet ôfhandele.
ôf-, ouhan'dich, adj. afgelegen. — Dat
lân le^t my to ôfhandich, te ver van
mijn huis. — As ik myn wirktoFérwerd
ha, kin 'k net mear to Blije
wenje, dat ís to ôfhandich.
ôf-, ouharkje.v. afluisteren. Zie harige-
— Hy is in bihâlds-man, dat ha 'k
himwol ôfharke, aan zijn uitlatingen
gemerkt.
ôf-, ouharkje, v. af harken, met de hooi"
hark bewerken. — In weide heaofharkje,
netjes maken. Ook ôf klauw e,
ôf-, oulieakje, v. afhaken, loshaken.
óf-, ouhelje, v. afhalen. — In brief
ôfhelje. — Immen fen 'e boat ôfhelje.
— It bêd ôfhelje, het bed met
toebehooren van zijn plaats halen, om 't op
te maken.
ôf-, ouhelpe, v. afhelpen. — Immen
fen 'e goarre ô f help e. — De liûe fen
't jild ôfhelpe, dêr is Ale liep op.
— Sibe wol de boer fen in miei iten
ôfhelpe, hoopt het middagmaal bij den
boer te gebruiken.
ôf-, ouhespelje, v. afhaspelen (garen
van de klossen).
ôf-, ouhimmelje, v. iets reinigen aan
de oppervlakte. — Dou bist smoarch,
dou mast dy hwet ôfhimmelje.
— Immen ôfhimmelje, overdr.iemand
afranselen. R. P. in Wiarda. — Hsfr. VII,
84, 119.
ôf-, ouhingje, v. afhangen, afhankelijk
(van iemand of iets) zijn. — Dy 't him
sels redde kin, hinget fen nimmen
ôf. — Wy scoene moarn hwethea
ynhelje, mar dat hinget fen 'twaer
ôf.
ôf-, ouhin'kelik, adj. afhankelijk. R. ind
T. 3 , 88".
ôf-, ouhoffenje, v. (een kind) doortastend
reinigen. Sw. 1870, 6. Zie hoffenje.
ôf-, ouhuffe, -hufje, v. afrossen, slagen
geven, ook : afsnauwen , met harde woorden
afwijzen. — Helder ôfhufje, dapper doorhalen.
B. 177.
ôf-, ou-ite, v. afeten. — De skiep kinne
de boskjes, grasbosjes op het land, y e t
wol hwet ôf-ite. — Of-i ten lân, afgeweid
grasland.
óf-, oujaen, v. afgeven. — Op immen
— of op in ding ôfjaen, kwaad van
iemand of iets spreken.
— Yen ô f j a e n, zich haastig verwijderen,
op weg begeven.— Scitt' dy ek ôfjaen,
maken dat je wegkomt? — Tsjin
'e joun doarsten se hjar net ôfjaen.
— Dy 'ter hjar it léste op ôfjowg
e n, 't laatst heengingen, R. P., Jouwerk., 10.
— Hy joech him folie ôf, hield zich
veel bezig, mei wiersizzerij, R. ind T. s ,
173*.
ôf-, oujejje, v. afjagen. — De jagers
jeije it hele fjild ôf.
.— In hynsder ôf jeije, door te sterk
aandrijven afmatten. Ook ôfj akker je.
— In tersk ôfjeije, een gedeelte koolzaad
afdorsehen, met paarden of met het
dorschblok. Zie jeije.
— De buijaget ôf, wordt door den
wind afgedreven, f ig. de aanval is voorbijgaande
(van ziekte, toorn . . .), het gevaar
is over.
— Hy wier der op ôfjage, was er
op bedreven, om in oar by 'thertto
krij en. — Hsfr. VII, 198.
— Immen in skrik ôfjeije, doen
schrikken.
óf-, oukabbelje, v. af kabbelen. — It
lân oan 'e mar kabbelt al njunkelytsen
ôf.
ôf-, oukaerdsje, v. bezwaren inbrengen
tegen een voorstel, het tegenwerken. VgL
ôfkarre.
ôf-, oukapje-, kappe, v. afkappen, afhakken.
— Beammen ôfkappe.
ôf-, oukarre, v. afkeuren. D. H., 15. Vgl.
ôfkaeräsje.
ôf-, oukatsje, v. een partij gekochte
waar als afgekeurd niet in ontvangst willen
nemen.
ôf-, oukealje, v. afkalven, een kalf werpen.
— fig. Dat keallet net goed ôf,
loopt niet naar wensch af.
ôf-, OUkeapje, v. af koopen. Zie keapje.
wumkes.nl

OFK. 248 OFL.
ôf-, oukear, s. afkeer, Cì. J. I. 165.
ôf-, oukeare, v. afkeeren, (zich) afwenden.
— Ik k e ar de my ôf, om 't ik 't
net langer oansjen koe.
— Sap e woe Jouk wol ha, mar syn
heislik sûpen moast hjar wol ôfk
e a r e, afkeerig maken.
afweren. — Do 't lange Lou en
brike Sets to trouwen gyngen, koene
se de jonges hast net ôfkeare.
ôf-, oukearich, adj. afkeerig.
ôf-, oukeilje, v. afwerpen. Zie heilje.
ôf-, oukindigje v. afkondigen, van den
kansel meedeelen. R. ind T. 3 , 343«.
ôf-, ouklauje, -klauwe, v. afharken.
— It losse hea fen 'e weide, het
hooi op den wagen, ôf klauw e. Zie ófharhje.
ôf- ofklatrwe, v. afkrabben, mest afhalen.
Vgl. ôflûke.
ôf klauwer, s. mesthaak, om de op het
land gereden mest van den wagen te halen.
Zie äongheakkel.
ôf-, oukiearje, v. afdoen, klaar krijgen,
ten einde brengen. R. P., Jouwerk., 40. —
opklaren. — De loft klearret ôf, de
betrokken lucht wordt helder.
ôf-, ouklopje, v." af kloppen, een pak
slaag geven. A. Ysbr. (1808), 44.
ôf-, oukluve, v. afkluiven.
ôf-, ouknabbelje, v. af knabbelen.
ôf-, ouknappe, v. afknappen. — Dat
jonge beamke is by de groun ô fknapt,
do 't er in skoukarre fol
turf tsjin oanriden waerd. — It
istroch 'e hirde wyn by de woartel
ôfknapt.
ôf-, ouknibbelje, v. afknibbelen. Vg!.
ô†gnibbelje.
ôf-, ouknipe, v. afknijpen. — IIwet
binne dy boltsjes lyts, de bakker
moat er net mear ôfknipe. —Dy nepert
wol noait it folie jild, mar altyd
er hwet ôfknipe.
ôf-, ouknippe, v. afknippen.
ôf-, oukoelje, v. afkoelen.
ôf kom, s. afkomst. ld. V, 58, 66. Meer
alg. kom-ôf, ook ôf komst e.
ôf-, oukomme, v. afkomen, afraken.
— Ik woe dat ik fen dat bistje mar
om skikôfkommekoe, dat ik het tegen
een billijken prijs kon verkoopen. —
wumkes.nl
Dy kearel hâldt yen uren oan 'e
praet, men wit net ho men fen him
ôfkom me s cil.
s. verb. Der is gjin ôfkom men oan,
men zit- er voortdurend meê opgescheept. —
Sa 'n biheind bern is in biswier,
dêr is noait ôfkom men oan, het blijft
altijd hulpbehoevend.
ôf-, oukomste, s. afkomst. ld. IV, 182.
ôf-, oukonfoaije, v. bastaardw.: (iemand)
behulpzaam zijn voor 't vertrek, uitgeleide
doen.
Ook: afwijzen , afschepen.
ôf-, oukrije, v. afnemen, afkrijgen. —
Dat flêsk het langernôch sean,dou
mast it mar ôfkrije, van het vuur nemen.
— Hwa scil my it lytsfanke
ôfkrije? Ik kin se net mear sjouw e.
—- De panne dy'topitboerdstiet
mast er effen ôfkrije.
van verwijderen. — Dy koark sitsa
stiif op 'e flesse, ik kin him er net
ô f k r ij e.
— Dy man het nuvere bigripen,
dêr kin gjinien him ôfkrije, hij is er
niet af te brengen.
— Hy woe hondert goune for dy
kou ha, mar ik ha der tweintioh ôfkrige.
gedaan krijgen. — Wy hawwe it (wirk)
hjoed ôfkrigc.
ôf-, oukroadsje, v. afkruien, in de venen
: de bovenlaag afgraven en wegkruien.
ôf-, oukroaskje, v. (een afstand) af loopen.
—Ik ha de hele barren ôfkroask
e, het geheele dorp rondgeloopen.
ôf-, oukrommelje, v. af kruimelen, in
kruimels afvallen.
ôf-, oukrosse, v. afdruipen, zich uit de
voeten maken.
ôf-, oulade, v. afladen, den bovenlast van
een schip of wagen afnemen.
ten einde laden, vol laden. — In skip
—, in wein ôflade. — In boatsje
dat mei ien man ôf laden is, waar
niet meer dan een man in kan, H. Z., Ts.
tuwsen, 149.
— Hy is tige ôf laden, geheel bepakt
en beladen. — fig. Mei de algemiene
skande en forflokking ôfladen.
ôf-, ouleanje, v. afloonen, iemand zijn
loon — en tevens gedaan werk geven of uit

OFL. 249 OFM.
den dienst ontslaan. — Boerinne Swobk
het jister de faem ôfleanne; hja
koe se net brûke.
of-, oulear, s. afleering. — Pibe is út
'ebeam fa Hen, en het him biseard;
dat is in goede ôflear.
ôf-, ouleare, v. afleeren. — Ik scil
dy dat wol ôflear e.
ôf-, oulearzje, v. met laarzen aan door
water of weeke klei waden. — Dy âld wei
stiet sa djip onder w etter, dat men
kin 't mar krekt ôflearzje, met waterlaarzen
aan er langs gaande, nauwelijks
droogblijven.
ôf-, oulevering, s. aflevering (van verkochte
waar).
ôf-, ouleverje, v. verkochte waar afleveren.
— Kij ôflevêrje, bij den boer aan
huis verkochte koeien elders leveren.
— Forkoft mar yetnet ôflevere.
Zie leverje.
ôf-, oulêze, v. af lezen. — De tekst ôflêze,
voor een te houden kerkrede. — De
geboaden ôflêze, de aangifte van een
huwelijk vóór het gemeentehuis bekend maken.
— De kond y tsj e s, voorwaarden eener
publieke verkooping, ôflêze.
ôf-, oulibtoe, p p. afgeleefd. L. in W., 395.
Meer ú 11 i b b e.
ôf-, ouliede, v. afleiden. Halb., N. O.,
289. — AsDoedetrouthússit.kin
men dêriitôfliededatergjinbûsji
1 d het.
— In hokkeling —, in bolle ôfliede
(ook liedsum meitsje), gewennen of
leeren om te worden geleid.— Kij ófliede,
koeien van stal leiden.
ôf-, oulieding, s. afleiding, afwisseling,
verstrooiing. — Wy wenje hjir yn sa'n
stil doarp, hjir is neat gjin ôflieding,
niets wat bijzonder de aandacht
trekt.
ôf-, ouliene, v. afleenen. — Hja ha
my foar ennei al forskate boeken
ôfliend, dy 'k netwerkrigeha. —
Hja koene ús dat wol ris ôfliene en
t werombringen forjitte, (kleine voorwerpen
van waarde buiten 's huis) ontstelen.
ôf-, oulitte, v. aflaten. — Dy f erve
is yet net droech, dy lit yet ôf. Vgl.
û†fervje.
ophouden , nalaten.— II y lit net ôf f en
treast myld skinkjen. G. J. I, 126.
ôf-, oulizze, v. afleggen. — Ik ha dat
hele ein wei tofoet ôflein. — Ha jy
de reis wer ôflein?
— Hy het it ôflein, afgelegd, is overleden.
- In de ad e ôfiizz e, een lijk afleggen.
Vgl. biklaeije, bierje.
— Alde klean ôflizze, niet meer dragen.
— Ôflizze! geef alles af' wat ge van
waarde bij u hebt (roovers-commando).
afleiden, — Dat kínne wy der altyd
út ôflizze, E. P. Jouwerk., 67. Dit meer
ôfliede.
ôf-, ouljachtsje, -ljochtsje, v. aflichten,
met een licht bekijken. — 11 f é ô fljochtsje,
's avonds bij lantaarnlicht onderzoeken
of in het koehuis alles in orde ís.
Vgl. ôffoerje.
ôf-, otüobje, v. schoon afroomen.— Hja
reamje hjir de môlke twaris, en
de twade kear wirdt se sa ôflobbe,
dat er gjin biwyske fenfetlikens
op bliuwt, W. D.
ôf-, ouloere, v. af loeren. — Ik moat
it spil dêr ris ôfloere, eens gaan kijken
hoe 't daar toegaat. — lm men de
kinst ôfloere, de gehehnen zijner kunst
bespieden. Skûralm. 1,'IX, 1890. — Sijke
het sin oan Bokke, dat ha 'k hjar
wol ôfloerd, aan alles wel gemerkt.
ôf-, oulûke, v. aftrekken. — De piaster
sit op 't steed fêst, dy mast
der f o arsichtich ôflûke. — Itkeal
ôf lû ke f en 'e kou.
— Dong ôflûke, mest van den wagen
trekken. — Ik scil lade, doumastmar
ôflûke. Vgl. ôfldauwe.
*ôflûksel, s. n. aftreksel. R. ind T. 2 , 311"-
Zie aftreksel.
ôf-, oulúzye, v. af luizen, (iemand iets)
aftroggelen. — lm men jild ôflúzje. Vgl.
ôfpûlje.
ôf-, oumartelje, v. afbeulen. — 't Is
s kan de sa 't dy kar rider syn hounen
ôfmartelt.
— Yen ôfmartelje, zich afsloven.
ôf-, oumealle, v. afmalen, geheel malen
, het malen van een zekere hoeveelheid,
bv. graan, ten einde brengen. —Dy tsien
sek rogge wol ikgraechynienen.
ôfmeald ha..
wumkes.nl

ôf-, oumêd, Í
Vgl. volg, art.
ôf-, oumêdsje
126. — Sw. 1864, 14,
OFM. 250 OFP.
afgemat, afgesloofd.
. afmatten. ld. VIII,
ôf-, oumeitsje, v. afmaken, voltooien,
spoed maken om gedaan te krijgen. —
Ast by dei dien ha scitte, meistwol
ôfmeitsje. Vgl. foart-, oamneìtsje,
bewerken, versieren. — Hwet is dat
kammenet moai ôfmakke. — Dy
mûtse is my tofolle ôfmakke, met
versierselen overladen.
— In feint fen sechstjinjier, mei
goud en sulver ôfmakke, opgepronkt,
Hsfr. VII, 117.
— Dat w i i f h j a r pr aet is mei k 1 eijen
en kliemen ôfmakk e, haar gesprek
hangt van klachten aan mekaar.
bijleggen, ter voorkoming van een proces.
— Ruerd hie Sytse yn syn eare
taest, mar hja habbe dat buten
't rjuoht om ôfmakke.
ôf-, oumelke, v. afmelken. — pp. ô fmolken.
— In/ôfmolken koubist,
door 't vele melken mager geworden koe.
ôftnielje, v. afmalen, afschilderen. G. J.
II, 65, — e. a.
ôf-, oumiette, v. afmeten. —pp. ôf me tten.
— Ofmetten en ôfskaet lân>
verdeeld en begrensd, R. P., Jou werk,, 67^
ôf-, oumunsterje, v. op de rij af mon
stèren. R. ind T. a , 287„.
ôf-, ounimme, v. afnemen. — De hoed
ôfnimme. — De kaerten ôfnimme-
— De tafel ôfnimme, na den maaltijd
de borden, enz. afnemen, (ook) de tafel reinigen.
Zoo ook: — De glêzen —. itbedsket
. . . ôfni mme.
— Immen 't ien of 't oarkwealk
Ôfnimme (R. ind T. a . 381"), — dwêrs
ôfnimme (Hsfr. V, 75), ten kwade duiden,
zijn zeggen of doen verkeerd opnemen, —
uitleggen.
— Dat nimt my neat ôf, dat kan ik
onverhinderd even voor u doen.
ôf-, ounoaskje, v. afneuzen, afkijken.
W. D., Oebl. Glûp., 10.
ôf-, oupakke, v. afpakken, ontfutselen.
— Immen hwet ôfpakke.
(zich) wegpakken. — Pak dy ôf! maak
dat je wegkomt.
ôf-, ouparkje, v. afperken.
wumkes.nl
ôf-, oupasse, v. afpassen.
ôf-, oupealje, v. afpalen, met palen afzetten.
ôf-, oupeilje, ï. afpeilen.
ôf-, oupelle, v. afpellen, bv. graankorrels
van de schil ontdoen.
ôf-, oupjukke, v. afpikken. — De hinnen
ha de jonge griente ôfpjukt.
afprikken (van naaiwerk). — Ikha hjoed
al hwet ôfpjukt, al wat steken met de
naald gedaan, veel afgenaaid.
ôf-, ouplaskje, v. 'kapjes' afsnijden, vooral
van vruchten, — De ierappels ôfpla
skj e.
ôf-, ouplatfoetsje, v. een afstand te voet
afleggen (over 't ijs, in tegenstelling van rijden
op schaatsen). Forj. 1882, 132.
ôf-, ouplatsje, v. afplatten.
óf-, ouploaitsje, -plôkje, v. afplukken.
ôf-, ouploegje, -ploeije, v. afploegen,
ten einde ploegen.
ôf-, oupochelje, v. (zich) af sloven. Ook:
— Immen ôfpochelje, afranselen, wat
op zijn pochel geven.
ôf-, oupoetse, v. af poetsen. — De kachel
hwet ô f p o e t s e.
ôf-, oupôlje, -polle, v. aftroggelen. —
Immen hwet ôfpôlje. Vgl. ôfpûl(k)je.
ôf-, ouprate, v. afpraten, afspreken. —
Dat hâlde wy for ôfpraet.
— Men kin yn in pear ûre frijhwet
ôfprate,
(iemand) van meening of van plan doen
veranderen. — Klaes woe my dat ôfprate,
doen gelooven dat ik zulks mis had.
— Us S ij e wol mei hirdride, dat
moatte wy him ôfprate, hem overreden
om er van af te zien.
bepraten om iets af te staan. — Rients
woe moeike jild ôfprate, door praten
overhalen om hem geld te leenen.
ôf-, ouprykje, v. hyperbolisch voor: killen
, van koude tintelen. — Dehannen
—,de foetten prykje my ôf. Zieprylcje.
ôf-, ouprintsel, s. n. af- of overdruk.
ôf-, ouprintsje, v. afdrukken.
afschilderen, schetsen. Bijek. 1846, 8.
ôf-, oupûlje, -puikje, v. van de peul
ontdoen. — De beantsjes ôfpûlje.
overdr, aftroggelen. — Hy hetmyfoar
en nei frijhwet jild ôfpûlke. Vgl.
ûfpuljc.

OFR, 251 OFSE.
ôf-, ourabbelje, v. afrabbelen. Ook wel van de zaadknoppen ontdoen. — Flaechs
ôfr a f f e Ij e , z. d.
ôfri p elje.
óf-, ouraf felje , v. afrafelen, (doen) afloo- ôf-, ourjuchtsje, v. afrechten, straffen,
pen. — De lioas raffelt ôf. — 't Breid- tuchtigen. — Dy kearel moat dal ik
sjen ôfraffelje.
ôfrjuchte wirde. E- ind T.
Ook voor: afrabbelen. — As der in restje
frouliû by elkoar binne, don
wirdt er hwet ôfraffele. Zie ôfrabbeìjc.
ôf-, ourânselje, v. afranselen, slaag
geven.
ôf-, ourasp(j)e, v. afraspen. -Dy t s iiskoarste
is al sa bot ôfraspt, dêr
kin 'k net folie m e a r ôfr a spe.
Ôf-, oureagje , v. afragen , schoonmaken
met den ragebol. — De glêzen ôfreagje.
ôf-, oureamje, v. afroomen.
ôf-, oureine, v. afregenen, door den regen
afvallen. — De blêdden f en 'e roas
binne ôfreind. — It het hjoed hwet
ô f r e i n d, er is vandaag veel regen gevallen.
Ôf-, oureisgje, v. afreizen, zich op reis
begeven, fig. sterven. Vgl. forreisgje.
— In gr e at e krite ôfreisgje. een
groot en omtrek bereizen.
ôf-, oureitsje, v. afraken.
ôf-, ourekken(ing), s. afrekening, fig
berisping, kastijding. — lm men in ôfrekken
j aen.
ôf-, ourekkenje, v. afrekenen, de rekening(en)
vereffenen.— Mei 't wirkfolk
ôfrekkenje, het hun toekomende loon
uitbetalen.
—• Ik scil mei him ôfrekkenje,
overdr. 't hem betaald zetten, — een kastijding
toedienen. — Mei immen ôfrekkenje,
ook: met hem breken.
ôf-, ouride, v. afrijden, rijdende vertrekken,
(ook) berijden om af te richten. — In
hynsder ôfride, as 't lang op 'e stal
stien het.
ôf-, ouriede, v. afraden, ontraden. —
Of- en oanrieden kin folie dwaen.
ôf-, ouringje, v. barsch afschepen. —
Do 't Sij e, dy sûp 1 ap , by sy n skoanfaer
kaem om jild, waerd erhird
ô f r i n g e.
ôf-, ourinne, v. afloopen. — De treppen
ôfrinne. — De bûrren —, de
krite —, de streek ôfrinne. — De
klok (de wekker) is ôfroan.
— Ho scoe dat Ôfrinne'?
ôf-, ouripelje, v. afrepelen, vlasbundels
2 , 322'.
hevig berispen, met verwijtingen overladen
'• — It wiif koe him ôfrjuchtsje oft
er gjin turf heech wier.
africhten. — Op all cd ing ôfrjuchte,
G. J. I, 70.
ôf-, ouroaije, v. afbakenen. A. B., Doarpke,
15.
ôf-, ouroedsje, v. met de roede afmeten.
— In stik lân ôfroedsje.
— It hea ôfroedsje, met de hooiroede
het nieuwe hooi in de schuur onderzoeken
of het ook te sterk broeit.
ôf-, ouroepelje, -rûpelje, v. afrepelen
(vlas). Zie ô†ripelje.
I van den bast ontdoen. —De flearbeam
i waerd ôfroepele. R. ind T. 3 . 10\
fig. aftroggelen. — Immen jild ôfroepelje.
ôf-, OUroffelje, v. afroffelen: slordig
en haastig afwerken.
ôf-, ouroppe , v. afroepen.
ôf-, ourounje, v. afronden.
i ôf-, ourûgelje, v. strooiende afvallen.—
I It flearbeambloeisel bigjintôfto
rûgelj en.
of-, ourûpelje, v. Zie ôfroepelje.
ôf-, ousakje, v. afzakken, aftrekken,
afnemen, verminderen.— De bui is yn 't
ôfsakjen. — De k o arts sakkethwet
Ôf.
ôf-, ousâltsje, v. kinderen, op St. Nicolaas,
o. a. een zakje met zout in hun mandje
leggen, ten teeken dat ze in 't vervolg niets
meer van hem te wachten hebben.
met een kleinigheid (als belooning) afschepen.—
For in hele dei arbei dsjen
het dy kearel my ôfsâl t e mei fjirtj
i n sturen.
ôf-, ouseagje, v. afzagen. — In be am
by de groun ôfseagje. — In broek
mei ôfseage boksen, iron. mansbroek
met pas tot over de kuiten reikende pijpen.
ôf-, ouset, s. afzet, afzetterij, — As
er in ôfset dwaen kin, lit er 't net,
O. S., 56. — Sw. 1856, 67.
plaats van waar iemand, die over een
wumkes.nl

OFSK. 252 OFSK.
:
sloot springt, zich afzet. — Inhegewâl — In heel fji 1 cl lân ôfsiikje omljip-
is in moaije ôfset. — Hjir is gjin aeijen.
goede ôfset.
ôf-, ousile , v. afzeilen, ten einde zeilen.
ôf-, ousette, v. afzetten. — De hoed — De hiele marfen'tieneeinnei
ôfsette. — It skip ôfsette, met de 't oare ôfsile.
kloet van wal duwen. — Kom, wy scille ôf-, ousizze, v. afzeggen. — Ik scoe
mar ôfsette, ovenlr. maar met het werk hjoed op bisite, mar dat moat ik
beginnen.
ófsizze, ik bin net goed. — De faem
— Ik moat my clêr mar ôfsette, het de frijer ôfsein, hem den zak gege­
er maar niet meer op rekenen.
ven.
— I m m e n in earmofinskonk ôf­ i — R a e r o p i m m e n ô f s i z z e, op iemand
sette, amputeeren.
j afgeven. Forj. 1881, 28.
afdrijven (door geneesmiddelen). — Dat ôf-, ousjen, v. afzien. — Ikwoehim
gûd set ôf op it wetter, werkt op de net kenne, dêrom seach ik dwêrs
urine-afscheiding.
fen him ôf. — Master! dy jonge
afhandig maken door bedrog.— Dy kea- sjucht fen my ôf, schrijft mijn werk na.
rel giet altyd op ôfsetten vit.
— Wy moatte dêr mar ôfsjen, dat
afsluiten. — De strjitte mei solda­ plan opgeven , — in den afstand of het verten
ôfsette.
lies er van berusten.
— Mei in rântsje ôfsette, met een ôf-, OUSJïtte, v. afschieten (een vuur­
rand versieren.
wapen).
iemand uit een bediening zetten. — Dy ôf-, ousjouwe, v. afsjouwen, afloopen,
skoalmaster is ôfset.
— In hele krite ôf sjouw e, de men­
— Yen ôfsette, met de voeten zich afschen daar bezoeken voor 't een of ander
zetten om te springen.
; doel.
— Ôfsette en wer ynrosse, verkoo- j ôf-, ouskaffe, v. afschaffen.
pen en weer inkoopen. ld. VIII, 157. \ ôf-, ouskaffer, s. eg. afschaffer, ontafladen.
— Ik moat mei in weinfol I houder, voorstander van de afschaffing (van
lynkoeken nei Raerd, mar to Jin- sterken drank).
sum kin 'k de helt ôfsette.
ôf-, ouskaffersgenoatskip, s. n. af­
Ôf-, OUSetterjj, s. afzetterij.
schaffingsgenootschap. Hsfr, IV, 145.
ôf-, ousetterke, s. n. afzakkertje: een ôf-, ouskaffing, s. afschaffing (van
borreltje na 't gebruik van andere dranken. sterken drank).— Hy is foar de ôfskaf-
ôf-, ousettersboel, s. inrichting om de fing.
menschen af te zetten. —Dat priis-ried- ôf-, ouskampe, v. af schampen. — De
sel-útskriuwen is in ôf setter s-bo el. houtfester is sketten fen in streu-
— Dêr jn dy herberge is 't in héle per, de koegel isôfskamptopsyn
ôf setter s-bo el, hj a nimme dêr for stielen tab aks-doaze, oars hie de
alles f i ers tof olie.
man wei west.
óf-, ousichtsje, v. (graan) afzichten. met ôf-, ouskave, v. afschaven.
de zicht afmaaien.
ôf-, ouskeare, v. afscheren.
ôf-, ousiede, v. afkoken. — Grien te ôf-, ouskeppe, v. afscheppen. — De
ôf si ede.
môlke ôfskeppe, afroomen. Zie môlkc-
— Ofseane ierappels, — e arte, ôfskeppe.
aardappels —, erwten door een koopman — overdr. Men kin 't er sa ôfskep­
op keur gekookt en daarna afgekeurd. — pe, duidelijk merken, dat de liû nea
Ofsean f et, dat van het vleeseh is afge­ gjin krûd rukt ha, Hûs-hiem 1889, 140.
kookt.
ôf-, ouskette, v. afschutten, door een
ôf-, OUSiikje, v. afzoeken. — B e a n- schutting afsluiten.
tsjes ôfsiikje, slaboonen van de struik beschutten. — 'k ha myn tún mei
zoeken en afplukken. — Ik ha 't hele reid ôfsket for de noardewyn.
hús ôfsocht, mar ik koe nuat fine. | ôf-, ouskied, s. n. afscheid. — O f s k i e d
wumkes.nl

OFSE.. 253 OFSK.
nimme, vaarwel zeggen. —Dominy het
takomme snein syn ôfskied, zal dan
zijn afscheidspreek houden.
ôf-, ouskiede, v. afscheiden, afzonderen
(G-. J. passira), afscheid nemen , vertrekken
(Ibid. II, 82), verwijderen (Ibid. II, 68),
ergens van afzien, laten varen (Ibid. II. 106).
— Yen fen 'e tsjerke ôfskiede. —
Skied dy dêr mar fen ôf, houd je
daar maar niet langer mee op.
ôf-, ouskieding, s. afscheiding, grens.
— In sleat of in hage ta ôfskieding
twisken it hiem en de wei.
(het) zich van de Kerk scheiden der Christelijk
Gereformeerden (vroeger: Afgescheidenen).
ôf-, ouskiedspreek, s. afscheidspreek.
Hsfr. V, 143.
óf-, ouskienje, v. af klaren, schoon —,
helder worden, — opklaren. — Fen 'e
moarn like 't nei rein, mar de loft
is alhiel ôfskienne.
ôf-, ouskilderje, v. afschilderen, fig.
een leelijk tafereel van iemand of iets ophangen.
— Pabe het Rienk dêrraer
ôfskildere. — Dy faem dy 'k weistjûrde,
moat ús hûshâlding raer
ôfskildere ha, nei 'k hear.
ôf-, ouskile , v. afschillen.— In jiffer
bont ôfskile. een juffer (spar) in 't ruwe
van den bast ontdoen.
ôf-, ouskilferje, -skulferje, v. afschilveren.
ôf-, ouskine, v. door beschijnen doen wegtrekken.
— De sinne het de bui ôfs
k y n d.
ôf-, ouskypje, v. afschepen: zich van
(iets) ontdoen. — Ik scil myn beane
mar ôfskypje, ze van de hand doen. —
Onskiklik folk moat men hird ôfskypje,
wegzenden.
ôfskiterje, v. afdrossen.
ôfskjirje, v. Zie ófskúrje.
ôf-, ouskoaije, v. afschooien, afbedelen.
— Immen hwet ôfskoaije. — Ik ha
de héle bûrren ôfskoaid om in
ammerfol reinwetter. Vgl. ô†biddelje.
ôf-, ouskoattelje, v. met een grendel
afsluiten. — In stik lân ôfskoattelje,
met een hek afsluiten.
ôf-, ouskobje, v. afschubben, visch van
de schubben ontdoen.
ôf-, ouskodsje, v. afschudden.
ôf-, ouskoff'elje, v. afschoffelen.
ôf-, ouskomje, -skûmje, v. afschuimen,
fig. verdoen, als schuim vernietigen.— Allyk
in stroom, dy weispielt, skomje
Y se Ôf. G. J. I ,' 123; II, 97.
ôf-, ouskouderje, v. met verachting
afwijzen. — Immen ôfskouderje. Zie
skouäerje.
ôf-, ouskouwe, v. afschuiven : van wal
duwen (een schip).
fig. geld schieten of betalen; afdokken.
— It spil is min biteard, ik moast
ô f sk ou we.
ôf-, ouskrabsel, s. n. afschraapsel.
ôf-, ouskra(e)bje, v. afschrabben, -schrapen.
- - De pannen op 't hûs —, in
beam ôfskrabje. — De modderige
skoen ôfskrabje. Zie skrabje.
ôf-, ouskreppe, -skrippe, v. hard werkende
afdoen. — Ik hahjoedal(gâns)
hwet ôfskrept.
ôf-, ouskrift, s. n. afschrift. Ook o e rskrif
t, z. d.
ôf-, ouskrik.s. afschrik. —In ôfs krik
fen krije, door afgeschrikt worden.
ôf-, ouskrippe, v. Zie òfskreppe.
ôf-, ouskriuwe, v. afschrijven, ten einde
schrijven, volschrijven. — -Aid e òfskreaune
bogen, volgeschreven vellen, Eman, 17.
schriftelijk opzegging doen. — Mei Pier
en Sijke is de f r ij er ij út,hjahet
him ôfskreaun. — In hynsder ôfskriuwe
litte, een rijpaard doen afschrijven
voor de belasting.
den vorm van te maken voorwerpen of derzelver
deelen op het hout afteekenen. —
Kezinen —, doarren ôfskriuwe.
ôf-, ouskriuwer, s. werktuig der veenwerkers
om de turf op gelijke maat te kunnen
afsteken.
afschrijf briefje. — Op myn bodbrie fke,
op dypleats, ha 'k fen de notaris
in ôfskriuwer krige.
ôf-, ouskulferje, v. afschilferen. Zie
ôfslcilferje.
ôf-, ouskûinje, v. Zie ôfsìcomje.
ôf-, ôuskûrje, -skjirje, v. afschoren.
ôf-, ouskutte, v. afschutten, afsluiten.
— It hiem, detûn,itlânôfskutte.
— De cteech nest myn hûs wol ik
ôfskutte, oarsrint elkertroch. —•
It wetter ôfskutte, door een sluis.
wumkes.nl

ÜFSX. í>í>4 ÜFSÎ.
ôf-, ouslabje, v. aflikken. Zie slabje. ôf-, ousnije, v. afsnijden. — De bak­
ôf-, ouslachjS. afsìag, vermindering.— ker de kop ôf snij e, een roggebrood aan­
Dat lân oan 'e mar het frijhwet ôfsnijden aan het einde, waar de bakker zijn
slach trocli 't li e ge wet ter. — Dat- I naammerk heeft ingedrukt. — lm men de
stik lân leit op 'e ôfslach, heeft van pas ôfsnije, beletten voort te gaan, in
den waterslag te lijden.
j zijn voornemen belemmeren. — Immen (as
verlaging van prijs of loon. — Fisk —, ! lid) f en 'e genie in te ôfsnije.
tsiis by ôfslach forkeapje.
ôf-, ousnoeije , v. afsnoeien , (boomtak­
ôf-, ouslaen, v. afslaan , afweren, (ook) ken) door snoeiing verwijderen.
weigeren. — Ik slaen neat ôf as m i g- ôf-, ousnoeije, v. bespieden, afloeren.
gen, ik weiger niets wat maar eenigszins — Dy k e ar el snoeit hjir wakker de
bruikbaar is. — Sjoerd, wost mei my k r i t e ô f. Vgl. ôfsneupe.
n e i Ljouwert r i d e ? Nou, dat slaen ôf-, ousnoerje , -snûrje , v. met een ern­
'k net Ô f.
stig woord tot zwijgen brengen. — Mem stie
— Omke slacht neat ô f, geeft op alle \ o p 'e w â 1 t o k i' i t e n , || m a r ú s heit d y
gekheden antwoord. A. 432.
snoerrehjaróf: || 'k Scil der net
verlaten (een weg). — De hoeke, dêr 't in trien om litte, || Al bring ik dy
men ôf si acht, om 't paed f en de snjeontohôf, R. ind T.
Knipe nei Langsweagen del to rinnen,
Sw. 1853, 3. — Fisk—, tsiis ôfslaen,
bij afslag verkoopen.
dalen (in prijs). — It brea —, d e b liter
slacht ô f.
ôf-, ouslagger, s. m. (visch)afslager. Vg!.
†iskôf-ilagger.
ôf-, ouslikje, v. aflikken. — De poppe
it gat ôfslikje, schertsend: een beschuit
met suiker opeten ter eere van een
jonggeborene.
ôf-, ousline , v. afsnoepen , snoepende iets
van een spijs of lekkerij afnemen. — H w a
hetdêrôfslynd?
ôf-, ouslypje, v. afs.ijpen.
ôf-, ouslite, v. afslijten.
ôf-, ousloovje, v. afsloven.
ôf-, ouslute, v. afsluiten.
ôf-, ousmarre, v. afsmeren.— Mei ôfsmard
wirde, bedrogen mee uitkomen,
mee afgeleerd worden. — Wy wirde er
sa drovige folie mei ôfsniard, Hsfr.
VII, 168.
— lm men ôfs marre, afrossen, een
pak slaag geven, A. B., Doarpke, 43.
ôf-, ousmeije, v. afsmeden, ten einde
smeden.
ôf-, ousmite, v. afsmijten, afwerpen.
—I m m en ôfsmit e by 't tipelj en (z.d.).
ôf-, ousmoarkje, v. vuil aflaten.
ôf-, ousnauwe, v. afsnauwen, ruw bejegenen.
Hsfr. XI, 13.
of-, ousneupe, v. af'snuffelen. Vgl. ôfsnoeije.
2 , 199". Vgl. Lex. 48.
ôf-. ousnute, v. afsnauwen.
ôf-, ousoalje, v. 'afzolen': (een zekeren
omtrek) te voet afreizen, v. d. M., 't tsjoede, 8.
ôf-, ouscralje, v. afsollen, door heen en
weer duwen en gooien afmatten. — I m-
Hi en ôfsoalje.
ôf-, ousobje, v.afsabben, -likken. — Dy
fette bonken hwet ôfsobje. Zie sobje.
ôf-, ousonderje, v. afzonderen, — Ik
scil my ôfsonderje fen 'e wrâld, R.
ind T. 2 , 416'. — G. J. Il, 102.
ôf-, ouspinne, v. afspinnen, ten einde
spinnen —Jeltsje hat al hjar flaeks
ôf sp oun.
ôf-, ouspiele, v. afspoelen.
ôf-, ousplinterje, v. afsplinteren.
ôf-, ouspraek, s. afspraak. — Sa wier
I de ôfspraek, zoo was afgesproken. —
Hja hiene in ôfspraek mei elkoar,
een plaats van samenkomst vastgesteld.
! ôf-, ousprekke, v. afspreken, een afspraak
maken. R. P. in Rpk. 146.
— Doininy sprekt de segen ôf(út),
voor en na de godsdienstoefening, Hsfr. IV,
204. — Do 't m aster dien hiemei
lézen spriek er de segen ôf, Ibid V,
170.
toezeggen, beloven. — Dat ringkje
scoe ik ha, dat het hja my lang al
ôfspritsen. Vgl. R. P., Pr., 98. Vgl. forgfirélclce.
ôf-, oustallich, adj. niet meer met voordeel
te houden — Ofstallich fé, dat men
dient af te schaffen. — In boer mei ljur-
wumkes.nl

OFST. 235 OFST.
kelân en ôfstallich fé, weinig gegoede
boer.
ôf-, OUStamje, v. afstammen. — Men
wol ha dat de minsken f e n de apen
ô f st amj e.
van stam tot stam nederdalen, minder in
stand worden. — Sadat se op 't lést ta
boeren en yet geringer folk ôfstamra
ene, A. Ysbr. (1861), 86.
ôf-, oustân, s. afstand. — H y het d ê r
ôfstàn f en dien, dat opgegeven, laten
varen.
distantia. — Fen FrentsjerneiHarns
is gjin greate ôfstân. — overdr. Hy
hâldt him op in ôfstân, is behoedzaam
in 't uitspreken zijner meening.
ôf-, oustappe, v. afstappen.
ôf-, oustean, v. afstaan. — Hwet oan
i m m en ôf stean.
ôf-, oustegerje, v. (barsch) afwijzen. —
Immen ôfstegerje.
— Hy liet him yn ienen net ôfstegerje,
niet ontmoedigen, Hsfr. XIII. 284.
— D o e d e wol d w a e n ín e i G â t s k e ha,
mar h j a s t e g e r t him ôf. — Dat hoeft
dy net ôf to steg erj en , niet af te schrikken,
W.D.. Ulesp., 91.
ôf-, oustekke, v. afsteken. — Plaggen
ôf a tekke.
ontsteken. — Fjurwirk ôfs tekke.
van wal steken, in 't alg.: vertrekken. —
Pier is fen 'e moarn yntiids ôfstitsen.
trakteeren, drinkgeld geven. — I s 't h j o ed
dynjierdei? Den mast ek ôfs tekke.
gloed of glans geven, hitte verspreiden. —
De kachel stekt tige ôf.—Dat stekt
bjuster ôf, dat blinkt ver (vooral van
opzichtige vrouwenkleeding).
— Jouke sa ienfâldich klaeid en
Lys sa gleaunyn'e pronk, dat stekt
danich by elkoar ôf.
— In fjirder bûter ôfstekke, na onderzoek,
met de boterboor, afkeuren.
ôf-, oustekker, s. afscheidsdronk, glaasje
op den valreep.
Ook: (een) afgekeurd vat boter. Zie voorg. art.
ôf-, oustel, s. n. afstel. — Fen útstel
komt wol ris ôfstel.
ôf-, oustelle , v. afstellen (wat eerst was
vastgesteld); afschaffen , buiten gebruik stellen.
ôf-, oustelle, v. afstelen, ontstelen. —
De ringenetten moatte fen'e beam,
o ars wii-de se ús ek noch ôfstellen.
Vgl. ontsteìle.
ôf-, oustikelje, v. stekelig afwijzen. —
i De faem het de feint ôfstikele, een
\ blauwtje gegeven, Hsfr. IV, 214. Vgl. ûf-
I stégerje.
ôf-, oustjerre, v. afsterven, door den
| dood verliezen. — It bern wol mj ôfstjerre,
W. Gr. 56. — De blêdden
s t j e rr e ô f, de bladeren sterven en vallen af.
vreemd —, onverschillig worden. — De
wrâld is him alheel ôfstoarn. —Aldegea
stjert my alheel ôf, mijn verwanten
en kennissen te Oudega sterven voor
| en na weg, zoodat de bevolking mij vreemd
1 wordt.
door sterven verloren gaan.— Der isús
"•• in bulte iel Ôfstoarn, R. ind T. 3 . 280'.
Of-, oustjerte , s. verlies door sterfgeval,
! — tegenover oan stjert e, z. d. — As
I Boate syn wiif forlear, dat waerd
in ôfstjerte f o r him, hwent den
easke hjar folk it kaptael op. —
Klaes, dy 't him alle dagen dronken
sûpte, is jister stoarn; dat is
in ôfstjerte for de kastlein.
ôf-, oustjitte, v. afstooten , stootende van
zich afhouden. — It skiep stjit de lamin
en ôf.
ôf-, oustjûre , v. afsturen , afzenden.
ôf-, oustofje, v. afstoffen.
ôf-, oustoke , v. doen afbranden, in brand
steken (een gebouw). — De âld rogmounle
stie heech yn 'e brânkas, do het
baes, wol men ha, him ôfstookt.
Vgl. W. D., Twa St., 177.
ôf-, oustraffe , v. afstraffen.
ôf-, oustriden, adj. afgestredcn, vermoeid
en krachteloos door den strijd (des
levens).
ôf-, oustrike, v. afstrijken , effen strijken.
—-,4J e miette ôfstrike. — Dêr
s t r jk t er mo ai hwet ôf, daar heeft hij
aardig winst —, voordeel van,
strijken gaan, weggaan. — Hy strykt
ôf. — Geart gong mei de priis ôfstrike
n.
— De loft strykt ôf, de betrokken
lucht klaart op, H. Z., Ts. tuwsen, 67.
— Hy striek se ôf, overwon hen bij
wumkes.nl

OFST. 256 OFT.
den wedstrijd op schaatsen, R. ind TV, 196''.
— Immenôfatrike, een pak slaag geven.
ôf-, oustrome, v. afstroomen, — Maitiids
kin Fryslân faek net eardernôch
ôf's tr om e.
ôf-, OUStrope , v. afstroopen. — Sonder
jachtakte it fjild ô f'strop e.
ôf-, onstrune, v. heimelijk (een zekeren
omtrek) afloopen om te bespieden. Zie strune.
ôf-, oustrûpe, v. afstroopen. — In iel
de hûd ôfstrûpe.
overdr. afhalen. — Hywolgraechin
o ar alles ôfstrûpe.
— Hy strûpte de boppebroek óf,
trok die uit, ld, 1, 83.
ôf-, oustuitsje, v. afstuiten.
ôf-, ousûsrie, v. afzuigen.
ôf-, ousutelje, v af-, rondventen. — De
hele omkrite ôfsutelje, W. D., In
Doaze, 57.
ôf-, ouswarre, v. afzweren. — De
drankdivel ôfswarre. — Hy het it
âlde gelove ôfswardenisnijljocht
er w ir den.
ôf-, ouswikke, v. zwikkende van iets
afvallen. — Hy s wikte f en 'e s me 11 e
plank e ôf en trûzele yn 'e sleat. —
In e in koeke ôfswikke, bij 't koekslingeren
(yolksspcl) door een vorschen zwaai ran
den arm een gedeelte van den koek doen
afbreken en wegslingeren. Vgl. W. D., Volksl.
II, 181.
— Dat hest er moai ôfs wikt,-dat
heb je handig gedaan.
oft, conj. óf, alsof, indien.
ôf-, outaepje, v. aftappen, van 't vat
tappen. — Bier of drank ôftaepje. —
Immen it wetter ôftaepje.
ôf-, outake, v. afkapen.
ôf-, outakelje, v. aftakelen. —In skip
ôftake Ij e.
overdr. zich van kleeren (die men alleen
buiten 's huis of als opschik draagt) ontdoen.
— Nou moat ik my marearst
ris hwet ôftakelje.
ôf-, outakje , v. ongelijkmatig of telkens
voor een deel verminderen. — It takket
al gans ôf mei myn rekken, nou 't
ik gau ris hwet ôfbitelle ha. —
Sjoerd fortsjinne earst wyks tsien
goune, letter acht en nou mar
saun, dat takket hird ôf.
wumkes.nl
ôf-, outankje, v. afdanken , buiten dienst
of gebruik stellen. — De skoalmaster
waerd ôftanke, Hsfr. V, 229. — In
ôftanke hoed, —jas. Vgl. ôflizze.
afkeuren, afwijzen. — Dat f anke is
tier yn 't iten, flêsk dat hwet sinich
is tanketseôf. — Jeppe woe
mei Lokke merk je, mar dat waerd
ôftanke.
— Ik scoe se helder ôftanke ha,
de les hebben gelezen, A. Ysbr. (1808), 44.
ôf-, outarje, v. afteren, ten einde teren.
— Ik ha dat hele sket hjoedôftarre.
ofte, adv. of. — Min ofte me ar.
ôf-, outek, s. n. afdak.
ôf-, outekenje, -teikenje, v. afbeelden,
af-, nateekenen, een teekening afmaken.
door naauiteekening doen blijken dat de
houder ervan aan zijn plicht heeft voldaan.
— De fjild wacht er lit «3'n boekje
ôf t eke nj e.
ôf-, outelle, v. aftellen.
ôf-, outemzje, v. een zekere hoeveelheid
melk geheel doorzijgen, — met doorzijgen
gedaan maken.
(een grooten omtrek of afstand) te voet afreizen.
— Asiksakoartwei sa'nonbidich
great plak ôftemzje woe,
Hsfr. IV, 27. — Alles ôftemzje, Forj.
1892, 137. Vgl. temzje.
ôf-, outeppe, v. bij den grond afscheuren.
— Raepgrien ôfteppe.
ôf-, outerskje, v. afdorschen. — In
Ie ach (of in wân) ôfterskje.
overdr. afranselen. W. Gr., 4.
ôf-, outichelje, v. de bovenste aardlaag
afgraven, om de volgende te verwijderen.
Zie tichelje.
afrossen, slaag geven. R. ind T. 2 , 150'.
ôf-, outikje, v. aftikken (bij kinderspelen).
ôf-, outille, v. aftillen. — It lyts famke
is op 'e stoel kleaun, iksciler
hjar ôftille.
ôf-, outimmerje, v. aftimmeren —Dat
gebou is moai ôftimmere,
iemand af kloppen, slaag geven.
ôf-, outingje, v. afdingen. — Op 'e
waer ôftingje, minder bieden dan den
gevraagden prijs, (ook) op de hoedanigheid
er van aanmerking maken.
ôftyskje, v. afstraffen (met een gard of rijs).
— De houn waerd ôftyske. Zie tyskje.

üï'T. •257 OFW.
öftot>je,v. aftobben.— pp. ôftobbe.—
Oftobbe en warch is 't lichem, v.
Blom, Bik., 30.
ôftocht, s. recessus, aftocht. 6. J. II, 116.
ôf-, outoffelje, v. eig. op tof fels (muilen)
een ruimte afloopen. — Ik moat alles
ôftoffelje.
afrossen (met een toffel).— De kat het
al wer oan 't slinenwêst; wacht ik
scil him ris ôftoffelje.
ôf-, outokje, v. vleiend afdwingen. —
Immen hwet ôftokje.
ôf-, outoppe, v. aftroggelen.
ôf-, outouwe , v. afranselen (eig. met een
touw). A. Ysbr. (1808), 25.
ôf-, outraepje, v. aftrappen, afbreken
door er op te trappen, door een trap verwijderen.
— Der mist in speake út dy
stoel, dy is der ris ôftrape. — De
bân —, de koarde f en 'e rok (vrouwenrok)
ôftraepje.
ôf-, outrêdsje, v. met schreden meten.
— íkhadatplakgroun —, dat e in
wei ris ôftrêdde.
ôf-, outrekke , v. aftrekken , een aftrekking
maken (rekenk.).
een aftreksel maken. — Krûden ôftrekk
e. — Dy thé is ôftritsen, geheel afgetrokken.
ôf-, outreksel, s.n. aftreksel. — In ôftreksel
fen krûden. Hsfr. XII, 39. —
dim. ôftrekseltsje.
ôf-, outriedsje, v. van de 'draden' ontdoen.
— Beantsjes —, eartepûlen ô ftriedsje.
Meer algeiu. triedsje.
ôf-, OUtroajje, v. vleiend (iets van iemand)
zien te verkrijgen. Zie troaije.
ôf-, outroevje, v. aftroeren (in het kaartspel).
ôf-, outroggelje, v. aftroggelen.
ôf-, outsjen', v. aftrekken, afrukken. G.
J. II, 69.
ôf-, outútsje, v. afkussen, elkaar kussen
als teeken van verzoening.
ôf-, ouwachtsje , v. afwachten. — Yens
bar ôfwachtsje. — As jimme heit
y n 'e h e r b er g e sit, moatte wy ôfwachtsje
honear 't er thús komt,
't laat zich niet bepalen.
ôf-, ouwaeije, v. afwaaien. — pp. ô fwaeid.
— Ofwaeide apels. — fig. Ofwaeid
spul, weinig waarde hebbende za-
1 ken. Forj. 1874, 53. — Of w aeide praets
j e s , laffe —, onbeduidende praatjes.
ôf-, ouwage, -weage, v. afwegen. —
— Sûker —, kofjebeane ôfwage.
ôf-, ouwarre, v. afweren. — Immen
ôfwarre.
ôf-, ouwarring, s. afwering, (het) afweren.
ôf-, ouwaskje, v. afwasschen. — Dat
scil dy de sé net ôfwaskje, daar zult
ge niet van vrijkomen. — Ik waskje myn
hannen der ôf, wil met dien persoon of
die zaak geen doen meer hebben.
ôfweakje , v. af weeken.
ôfwei, s. 'afweg', voor: zijweg, verkeerde
weg.
— overdr. Dat ik de minne ôfwei
fen flaeijen of fen in bang man bigong,
R. P.
ôf-, ouweidsje, v. afweiden, een stuk
land over de geheele oppervlakte of geheel
doen afvreten (door het vee).
ôf-, ouweinje, v. afwenden. — Wy
habbe tís wers fen him ôfwei n e, G.
J. I , 133.
— Ik scil der mei —, mei him ôfweinje,
de zaak be-eindigen, — hem op
zijn voorman richten. Hrdgrp.
ôfweisk, adj. arius. äevius, 'afwegig'
(Kil.), van den rechten weg af. — O n r j u c h t
krom en ôfweisk w ânnelj e. G.J.1, 118.
ôf-, ouwenje , v. afwonen , op verren afstand
—, verwijderd wonen.
ôf-, ouwenne , v. afwennen , ontwennen.
— It bern fen 'e tate ôfwenne. —
Dou mast dy dat fl ouwen ôfwenne.
— In ôf w o an (ook ôf w e nd) 1 a e m , een
lam dat van de moeder is afgewend.
ôf-, ouwêrzich, adj. & adv. afkeerig,
warsch, weerzinwekkend. — It smakket
ôfwêrzich, niet zoo als 't behoort.
ôf-, ouwetterje, v. afwateren, afvloeien.
— Dat lân leit to hôl (ook a e d h ô 1 of
ynpânnich), it kin net goed ôf we tt
e rj e.
— In f lier —, in 31 rj it t e op it ôfwetterjen
1 i z z e , hellend, zoodat het water
daarop kan afvloeien.
ôf-, ouwêzen, s. n. (het) afwezen, afzijn.
G. J. passim.
ôf-, ouwêzich, adj. afwezig, fig. afgetrokken,
verstrooid, niet zijn gedachten elders
wumkes.nl

OFW. 258 Olffi.
zijnde. — [Liû,]dymeidehollefoar- I
del, altyd ôfwêzich binne, Hsfr. I,
128. —Derby hâlde er syn stil ôfwêzich
aerd en sei net folie, ld. XIII,
94. — Ôfwêzich praet, verstrooide gezegden
of antwoorden. — Hy hâlde hiin
ôfwêzich, hield zich alsof hij van niets '
wist, terwijl het tegendeel waar was.
ôf-, ouwike, v. afwijken. Lex. 136.
ôfwikseling, s. afwisseling.
ôfwikselje, v. afwisselen.
Ôf-, OUWine, v. afwinden.
ôf-, ouwinne, v. afwinnen. — Dy jonge
het syn maet alle knikkerts ôf- |
woun. — As se tsjinelkoarrinne, \
wint hy 't alleman ôf.
iemand voor —, eerder op een bepaalde ,
plaats zijn dan hij. — Dat ha 'k dy ôf- l
woan. — Immen it Nijjier ôfwinne. |
Zie nijjier. \
ôf-, ouwiskje, v. afwisschen, afvegen.
In de Dongdln. alg. \
ôf-, ouwize, v. afwijzen, fig. versmaden,
verwerpen. O. J. I, 120.
ôf-, ouwoelje, v. afwikkelen. Zie !
woelje. \
ôf-, ou(w)rame , v. door drukke bewegingen
doen vallen.— (W)raem dat reauke
dêr net ôf, duw of sla dat kopje en !
het de okse yn 't sâlt, is van wintervoorraad
voorzien.
oksen, pi. schimpnaam voor die van Eestrum.
W. D., In Doaze, 55.
ok'sebyt, s. zekere in 't wild groeiende
plant.
oksedom, adj. zoo dom als een os.
oksehoarnen, s. pi. ossehoornen. — ...
Okse h o a men mei sulver bislein
(als drinkhoornen), R. ind T.
schoteltje niet van de tafel. i
druk werkende afdoen. — Ikhahjoed
al hwet ôfwraemd.
ôf-, ouwriuwe, v. afwrijven.
ôf-, ouwrotte, v. afwroeten, afzwoegen.
ok, s. eg., dim. okje, corculum, hartje,
liefje. — Myn ok! j
oker, s. oker, zekere gele verfstof. — :
Gieleoker, giel-oker.
okerje, v. met oker bestrijken. — In
okeremûrre. I
okkaez'je, s. bastaardw.: Fra. occasion,
gelegenheid. j
ok'kebield, -byld, s. n. liefste, iron. voor:
(een) leelijk meisje of leelijke jonge vrouw.
— In moai okkebield, hear! waarlijk
niet veel moois. Henndl.
okkeheit, s. m. grootvader, — elders
oarreheit. B. 447.
okkemem, 's. f. grootmoeder.
okkerdeis , -j i e r s, -j o u n s, adv. enz.
Zie hokkerãeis, enz.
okse, s. m. Eng. ox, os. — De boer
2 , 302\
oksehûd, s. ossehuid. — Prov. Der
komme sa wol kealle feilen as oksehûden
oan 'e merk, fig. ook voor:
er sterven zoowel jongen als ouden. Telt.
MS., 12. — Salv. 65. — Vgl. bij keaìlefel.
oksepripper, s. m. ossendrijver, overdr.
domme en lomp te werk gaande kerel. A.
422. — Hja s izze den wo 1 ris f en okseprippers,
as hja fen domme liû
prat e, R. ind T. 2 , 285''.
okseweide, s. ossenweide. — fig. Yn
'e okseweide fynt me net folie dy
tige fet binne, onder de predikanten zijn
maar weinigen, die grondige geleerdheid en
welsprekendheid aan een braaf karakter paren.
B. 551.
Oktober, s. de maand October. — Yn
Oktober frette de kij mei fiif bekken,
zij vertreden dan , door de natheid van
den grond, veel meer dan zij afeten. A. 3.
Ook Oktobermoanne.
olfei't (spr. -ó-), s. m. mansnaam, schimpend
voor: dom en onhandig mensch.
olter, s. n. oud dekriet, of stroo, dat als
dakbedekking heeft uitgediend. Ook àldolter.
Henndl. en elders: âld-outer.
om, praep. om. — De ierde draeit
om 'e sinne. — De sikemoatom'e
twa ûrenynnimme. — Om 'e oarde
dei. — In kou ha om 'e môlke, een
koe (van een ander) onderhouden voor de
melk, die zij geeft.
— In skiep om 'e heale, de een heeft
een lam , de ander geeft de weide, het voordeel
wordt ten slotte gedeeld.
— Roppe om help. — Gûl om goarre.
— Al syn wirk is om 'e nocht. —
It giet om dea, het leven is er mee gemoeid,
er is gevaar bij, Sw. 1852, 48. —
Dat scil er om 'ewetnetynstean,
dat zal om den drommel niet gebeuren. — De
faem is om boadskip. — Itishim
wumkes.nl

OM. '259 ÛMB.
om 't jild to dwaen. — Ik ha gjin
tiid om de krante te lézen. — Hwer
wost om wedsje? — Hy jowt nearne
net om.
om, adv. om. —Docli in doek om. —
De mosken ha de mantels om, zitten
met opgezette veeren (wegens de koude). —
Dy kou het de pong om 'e hals, is zoo
veel geld waard, dat verkoop raadzaam is.
— Kin dat bem net om. — De kofjekanne
leit om. — Rinse koe him om
en oer, had een zedelijk overwicht op hem,
Fotj. 1884, 79. — Dêr by om, daar omstreeks,
— zoo ongeveer. — By Ferwert
om, in den omtrek van F., (ook) langs, over
F. — Fen Holwert by Ferwert om
nei Ginnnm,
-om, -omme , s. m. altijd verbonden met
een eigennaam: oom.— U s S y t s e-o m,ter nadere
aanduiding van welken oom men spreekt.
oude man. — Gjalt-om, — Gysberto
m m e. — K1 a e s-o m , zekere oude man,
die Klaas heet, en die in den kring, waarin
men over hem spreekt bekend, zeer geacht
en gemeenzaam is. — In denzelfden zin:
-moei voor moeike, als b.v. Poai-moei.
*om-aeije, v. alle kanten door aanraking
streel en. — As kroeze weagen 't glêdde
skip omaeije, B. ind T. 2 Ook omwallingen.
] schertsend: 't gevolg van een koning of
ander hooggeplaatst persoon. — Der wieren
(op 'e jachtpart ij) bi halven de
gewone omballingen fen de prinsen,
ek al folie fen dy bysfeinten
by. B, ind TV
, 102".
om-akselje, v. om-, rondwoelen (in 't
bed). Sw. 1854, 20; 1859, 43.
om-arbeidsje, v. omarbeiden, omwerken
(den grond, — een boek of geschrift,
Hsfr. II, 58).
(met iets) bezig zijn. — Hy het dêr al
lang mei om arbeid e.
ombalgje, v. langs een tegengestelden
weg trachten te ontkomen (van een haas,
die door een hond vervolgd wordt).
omballingen, s. pi. verpakking, overdr.
allerlei nuttelooze dingen, overtolligheden.
bijzaken, toevoegselen , die met het wezen
eener zaak eigenlijk niets te maken hebben.
— Lit men yens hûs fortimmerje
en opfervje, dêr komme altyd in
hele boel omballingen by,dy'tgjin
n a m m e ha.
toespijzen bij den maaltijd. — In greate
klaeihazze mei ham en gram
en de nedige omballingen. B. ind T*.,
41».
eetwaar, maar niet mee gewogen wordend.
3 , 190 .
ombarne, v. met vuurwapenen rondschieten.
— O.hwetscoed er mei syn
Ch a 11 aui (zeker sehietgeweer) onder sa'n
pak ombarne, E. ind T. 2 , 119".
ombatse , v. aanhoudend in 't water plassen
, stappen, bv. al badende. — I n k etierke
yn rinnend w etter ombatse,
Sw. 1901, 33. — Dyjonge wol graech
yn w etter en modder ombatse, door
i dik en dun waden.
ombidich, adv. ook onbidich en bam-
; bidich,z. d. enLex. 174. — B. indT. 3 , 305''.
', Zie onbidich.
; ombine, v. ombinden; omgeven, G. J.
| I, 224.
ombingelje , v. rondslenteren, ledigloo-
: pen.— Dêr to Grins om to bingeljen
ha 'knet folie nochtoan. B. ind T. s ,
j 324 è . — Om in swiete mûle by goede,
ienfâldige minsken ombingelje, A,
Ysbr. (1861), 8. Vgl. ombongelje.
ombyt, s.n. ontbijt. — Sa gau hied er
de oare moarne it ombyt net op of
I hy naem de lodde op 't skouder, B.
ind T. 2 , 52'. — In lang gebet ... en
dêr waerd it ombyt mei sletten,
Aid. 340'.
j ombite , Schierm. v. voor: middagmalen.
J ombjinne , ombiene , v. omboenen. —
! Tobben en amers ombjinne.
í omblaze, v. omverblazen. — Hy is sa
: swak en meager, men kin him wol
omblaze. Makm. en elders o m b 1 i e z e.
ombliuwe, v. om iets bevestigd blijven.
] — Dy doek moat hjoed mar ombliuwe.
omboardsje, -boerdsje, v. omboorden.
Zie boaräsje.
omboartsje (spr. -oá-), v. spelende bezig
zijn. — Lit him dêr mar hwet om-
' boartsje.
omstoeien. — Dy widdou en hj-ar
feint boartsje wol ris hwet mei e 1koar
om.
omsollen. — Dou litst mei dy om-
wumkes.nl

OMB. 260 OMD.
boartsje as de kat mei de mûs, ge lui' in tegengestelde richting wandelden,
leent u als speelbal voor anderen.
zoodat beide kunnen elkaar bij eiken rond­
ombocllt, s. boogvormige kromming, die gang tegenkwamen. Ook en meest: — In
den afstand vergroot, — omweg. — S n i t s slach de bûrren omkuijerje.
en Drylst lizze o ars net sa fier fen ombûtsje, v. omruilen, verwisselen. Vgl.
in-oar ôf, mar troch de ombochten roallebûtsje.
yn 'e wei, het men'langwirk. — Fen o indam je, v. met een dam van rondom
Ljouwert oer Snits en Bolsert nei insluiten.
Harns, dat is in hele ombocht. Vgl. omdangelje, v. rondslenteren. — Y n 'e
omkromte.
stêd omdangelje as men der neat
ombochtsje, -bôgje, v. zich krommen to dwaen het, dat forfeelt gau. —
(van een weg). — De weibochtet(bô- Dat wiif dangelt altyd op 'e bûrget)
hwet om. Vgl omTcromje.
ren om.
afdwalen, zich niet bij zijn onderwerp be­ omdat, conj. omdat, — veelal verkort
palen (van een spreker).
: tot om 't, z. d.
omvatten, omringen. G. J. I, 224. I omdeelderjj, s. omdeeling. Sw. 1858, 72.
oniboeije, v. de paarden rechts doen om- omdéle, -diele, v. ronddeelen. — De
wenden, in 't bijzonder: het achterste span ' kaerten omdele, — brea of turf om-
ploegpaarden , op het einde des akkers, doen dele onder de earmen. — Spek —,
uitwijken, om de voorsten ruimte te geven flesk omdiele, bij den aanvang van den
voor het omwenden. Lex. 540. .
maaltijd.
omboerdsje, v. omboorden. Zie om- omdéling, -dieling, s. omdeeling, beboardsje.deeling,
uitdeeling (aan de armen). — Hy
ombógje, v. 'ombogen'. Zie ombochtsje. kriget fen de omdéling. — It is
ombongelje, v. rondslingeren , ordeloos : hj'o e d omdéling.
liggen waar het niet behoort (van voorwer­ omdideldeintsje, v. den tijd met beupen).
[ zelwerk, in ledigheid of voor zijn pleizier
rondslenteren. Vgl. ombingelje.
doorbrengen. Zie dideldeintsje. Vgl. omflin-
ombouwe, v. opnieuw bebouwen.— In terje.
stik ombouwe, nadat de eerste vrucht omdykje, v. van rondom met een dijk
mislukt is.
insluiten, v. d. Zw., 56. Vgl. omdamje.
ombrekke, v. omploegen. — It lân omdingelje, v.rondslingeren. — Dy doek
ombrekke. Hsfr. XIII, 24.
het hjir de hele wik e alomdingele.
vooral: grasland 'scheuren' tot bouwland. — — Sloffe liû litte hjar sneinske
Yn ombritsene greide wol it tige klean de hele wike om dingelj e. Vgl.
bouwe.
ombongelje.
ombringe, v. den beker rond laten gaan. omdjoeije , v. omdartelen , -stoeien voor­
— Kom, lit ús ris ombringe!
al met vrouwen. — Mei de frouliue om-
rondbrengen, -bezorgen. — Drieven —. dj oeij e. Lex. 771.
kranten ombringe.
omdoarmer, s. rondzwerver. Hûs-hiem
ombringer, s. m, rondbrenger. Vgl. Tcran- 1890, 4.
te-ombrìnger.
omdoarmje, v. ronddolen, omzwerven.
ombruye, v. omwerpen , (ook) omvallen. omdôch', adv. te vergeefs, om niet. —
— Dy dronkene kearel het de tafel 't Is omdôch hwet ik biskrep.
ombruid. — De lampe isombruid. j omdôch'sa, adv. voor de leus, om den
ombûge, v. ombuigen.
schijn. — Dat wier mar omdôchsa. —
ombûkje, v. omhouwen, omver hakken. Hwerom hest dy skiere broek oan?
— De stammen... lizze ombûke, G. Omdôchsa, omdat ik 't verkies. — Hwer­
J. I, 165.
om snijst dat tou stikken? Om-
ombûrje, v. de kerkbuurt of het dorp do c h's a.
omwandelen. des zondagsnaraiddags, — als daarom (als ontwijkend of nietszeggend
het 'manvolk' tegen de zon in, de 'vrouw- antwoord op de vraag: waarom? om welke
wumkes.nl

OMD. 261 OMF.
reden?), — Ik tink, dat Ruerd joun
neiBlijkegiet. Hwerom tinkstdat?
Om doch sa.
substantivisch: — Omdôchsa is gjin
reden.
omdokterje , v. middelen aanwenden ter
genezing. — Lys het in swollen finger,
dêr' moat ik mei omdokterje.
— overdr. Us âld klok wol net gean,
dêr ha'k al wakker mei omdoktere,
mar ik kin 't net redde.
omdolle, v. omdelven , omgraven. — De
groun omdolle.
omdonderje, v. met veel gedruisch of
geweld omwerpen of — omvallen.
omdope, v, een anderen naam geven,
van naam veranderen.
om'draei, s. (het) zwenken om het eind
van een hek. — By de omdraei fen in
hikke pakt men de daempeal beet.
omdraeije, v. omdraaien.— Draeí dy
ris om, dat ik sjuch ho 't dyjas uit.
— De ring fen 'e doar —, it slot (door
den sleutel) omdraeije. — De ierde
draeit yn in etmiel ienkear om.
omdrage, v. omdragen, heen en weer
dragen. —Mei 't lytse bern omdrage.
met zich dragen. — Lést of swierrichheit
mei yen omdrage.
omdrarnmelje, v. aanhoudend treuzelen,
— dralen. Vgl. omäreutclje. Zie drammelje.
omdrave, v. om-, ronddraven.
omdreutelje , v. bij aanhoudendheid talmen
, dralen. Zie dreutelje.
omdribbelje, v. omdribbelen, ronddribbelen.
— Beppe dribbelt sa'n héle
dei yn 'e hûs om. Lex. 735.
omdroegje, -drujje, v. omdrogen. —
It thégoed omdroegje.
omdwaen, v. omdoen , zich of een ander
tooien (met iets). — De das—, de breidendoek
omdwaen, — de gouden
ring —, de earmbân omdwaen.
omdwale , v. errare, tagare, omdwalen,
rondzwerven.
omdweilje, v. omdweilen, fig. veel op
straat loopen (vooral van vrouwen en meisjes).
— Op 'e bfirien omdweilje.
omdwelmje , v. radeloos, in het onzekere
omdwalen, ronddolen. — As ik ris net
me ar yn 't wyld omdwelme, R. P.,
wumkes.nl
Keapm, 48. — Cesars geast, om wrake
omdwelmjende, R P., Jul. Ces., 178.
Vgl. As jiemme, 24.
ome, s. m. eig. oom , voor: vriend, man
(gemeenzaam aansprekend). — Ho fier bin
ik yet fen Ljouwert, ome? — Hwet
sizzejy, ome? Vgl. Reis f. M. J., 12.
Wiers. f. M. J., 9. — Vooral nog in kindertaal
: — Dou mast ome ek dei sizze.
— Jow de ome gau in hantsje. — Verder
meer algemeen, in minder gunstigen
zin: — In nuvere ome, ld. X, 67. —
Rare omen, zonderlinge kerels, L. in W.,
33. — In frj emde ome, geheimzinnig
persoon.
Ook: een zwaar, log beest. — Dy twinterbolle
wirdt in hiele ome.
om-eamelje, v. rondloopende prevelen.
om-earmje, -earmkje, v. omarmen,
omhelzen. — De sliep, dy ús sa sêft
omearme, v.Blom, Bik., 60,
om-eidsje, v. omeggen, f ig. omwoelen.
— De hinnen ha de hele blomtún
o m e i d e.
om-ende-by, adv. nagenoeg, ongeveer.
— Ho let is 't? Om-ende-by toolf ûre.
— Fjirtich healkanne môlkejowt
om-ende-by saun poun bûter.
om-en-oan, adv. om en aan het lichaam
(van kleeren). — Hy het net folie omen-oan,
is dunnetjes gekleed. —Wy binne
mei iten allinne net holpen, wy
moatte ek hwet om-en-oan ha.
omfalle, v. cadere, omvallen. — Ik f al
hast om fen wirgens. — Hy fait fen
wysheit om lyk as Salomons kat;
ook: lyk as 't stêdshûs (it skythûs)
fen Bremen, gezegd van een waanwijze.
— Dat wyfke is oan 't omfallen ta,
moet weldra bevallen.
omfarre, v. om varen, rondvaren. — Mei
it boat hwet op 'e fiver —, op 'e
mar omfarre. — De ierdbol omfa
rr e.
omfeije, v. een hol voorwerp met een
vaatdoek of dweil reinigen. — De thepântsjes
—, dekom —, de skûtel —, de
pôt om f e ij e.
omfetsje, v. omvademen, omvatten, omhelzen.
— Gerjuchtichheit omfettet
f red e yn Ijeaflike e ar men. G. J. I,
212.

OMF. 262 0M6.
omfiemje, v. omvademen. — Ik kin
dy beam net omfiemje.
omfier', adv. omver, overhoop.
omf ier'blaze, -blieze, -b r u ij e, -holje,
-kappe, -keilje, -lizze, -ra me,
-ride, -rinne, -skoerre,' -smite, v.
Zie de Enkelwoorden.
omf iere , v. (iets) omduwen, -stooten ,
opzettelijk of bij ongeluk. — Biroerde jonge!
mastou dat lyts famke omfiere?
— Pas op! fier dy p ô t mei
môlke net om. Zie fiere.
omfierrens, adv. ver van huis, in den
vreemde. — Hy is —, reisget omfierrens.
— Omfierrens wei, van ver weg, uit
den vreemde.
omf imelje, v. ompeuteren, (ook) omzeuren,
-leuteren. — Earne op omfimelje,telkens
weer over spreken. Zie f imelje.
omf iterje, v. heen en weer drijven. —
Hja fiterje mar mei yen om.
rusteloos heen en weer loopen. — Dat
wiif wol ljeafst altyd omfiterje,
hetzij in of buiten 's huis.
omflaeije, v. 'omvleien'. — Mei immen
omflaeije, iemand steeds of gedurig
vleien uit belangzucht, — of om vrede
te houden. — Men moat altyd mei him
omflaeije, oars is er net to brûken.
— Deloaije broedbij, grutsk endom,
|| Flaeide altyd by de kening om,
v. Blom, Bik., 88.
omflappe, v. om- of dichtslaan. — De
netten (van den vogelaar) omflappe. —
In pan koek omflappe, omkeeren, door
een handige beweging met de pan.
omf lap(per), s. abortus, miskraam. —
Hja het in omflapper hawn.
omf leander, -f ljugger, eg. vooral voor:
een vermaakzoekend meisje, dat gaarne bij
de straat of bij pretten is. — Sjouk is in
omfleander, hja kin 't yn 'e hûsnet
hirde.
omf leanderich, -f ljuggerich, adj. uithuizig,
het vermaak buiten 's huis najagende.
— Dejonge boer en syn wyfke binne
bju stère omfleanderich, gaan
veel uit rijden. Vgl. útflechtich. — Sjouk
woe wol for faem by my wen je, mar
hja is my to omfleanderich.
omf lean(n)e, v. om- of rondvliegen (van
wumkes.nl
j vogels), overdr. rijden en rossen , steeds voor
plezier uit zijn. — Hja fleane wakker
• om. — Op 'e bûrren omfleane, op
straat loopen en zich wild gedragen.
in de haast omverloopen. — Flean dy
stoel net om.
omf lechtsje, v. wild heen en weer loopen
(van teeldriftig vee).— De kij flechtsj
e y n 't 1 ân o m.
omflinterje, -f linterknippe, v. rondloopen
zonder iets uit te voeren. A. 148. —
; Hûs-hiem 1895,55. — R. ind T. 2 , .330''. Vgl.
flinterknippe en omdideläeintsje.
omf litterje, v. eenigszins haastig rond-
I loopen; gedurig heen en weer loopende allerlei
beredderen. — Hwetdroktemei
] Jetske ha? Hja is marjimmer oan
't o m f 1 i 11 e r j e n n e i de b û r 1 i u e. —
| Mei sa'n drok spul (bedrijf) het men
altvd o m fl i tt erj en.
omf lodderje, v. omfladderen (van vo-
] gels en andere gevleugelde dieren). — De
f flearmûsfloddere hjirallejounen
i om. Ook in de beteekenis van omflinter-
| je, z.d.
omgammelje, v. sukkelen, aanhoudend
licht ongesteld zijn. Vgl. gammel. Zie gammelje.
omgaspje, v. omgespen. — D e r i m e
• omgaspje.
; omgean, v. omgaan, om (iets) heengaan.
i — De hoeke omgean, fig. sterven. —
j Dat binne f or giftige beijen, ast dy
op-ytste gietst de hoeke om.
rondgaan. — De bûrren o m g e a n.
een omweg maken. — Ik hie al earder
thús west, mar ik bin in ein
o m g i e n.
i — Dy man kin syn sa ken goed
omgean, ze naar behooren drijven. — Ik
scil dy ris omge an, een pak slaag geven,
gebeuren , plaats hebben.—Yn dy greate
winkel giet fr ij hwet om, is veel
| aftrek. — Yn 'e f 1 ae chsh ânn el giet
1 tsjinwirdich neat om, de vlashandel
i staat stil. — Der giet al hwet om
yn dy greate wrâld. — Hwet er yn
I in minske —, yn immens ge moet
i omgietisjamk net to rieden.
I — Dat giet buten 't hert om, het
hart heeft er geen deel aan.
verloopen. — Dergiethastgjindei
i om, of ik krij brieven.

OMG, 263 OMH.
— Dy master kin aerdioh mei de toer mei in omgong. — De Walen
bern omgean, weet ze goed te leiden. kamen troch in lûk op 'e earste
— Dat wiif kin wol mei de mûle om­ omgong f en 'e toer, D. H., 13.
gean, kan bijzonder goed praten. — Goed omgrave, v. omgraven, omwoelen (den
mei 't wirk —, mei depinne . . . o m- grond).
gean kinne. — Dat kin net buten omgrieme, v. ommorsen, omknoeien.
Tryn omgean, dat kan of mag zonder | omgrounje, v. (het water) grondig —,
bijzijn van T. niet geschieden.
i troebel maken door er in te woelen. — I k k ì n
— Mei ligens omgean. — Falsk | 't wetter ommers dêr by jou net
mei immen omgean.
j omgrounje, hwent it rint fen jou
— Dominy en de âlderling binne i ôfnei my ta, Alm. 12°, 1830. Ook omoan
't omgean, gaan rondom huisbezoek | gromje.
te doen.
| omgrúd^je, -grúzje, v. in eene groe­
— Der giet sa'n jacht om onder 'e zelige , onzindelijke of morsige omgeving ver-
bern, er heerscht een ongesteldheid onder keeren. — De liûe gruzen dêr mei el-
de kinderen.
koarren sa hwet om.
omgiselje, v. met eenig voorwerp rond- Ook: in vuil water slobberen , bepaaldelijk
slaan in een verzameling van menschen of van de eenden. — Mei de einenyn 't
dieren. — Lolle gisele mei in stok kroas fen de sleatten omgrddzje.
yn 'e jong es om, dy 't him neipiuw- omliael, s. omhaal, omslag. — Omden.
Ook roungiselje, van een gihel fen wirden,— pi. omhalen, uitselrêd
(vliegwiel).
weidingen. — Pier het altyd in hele
omgoarje, v. aanhoudend (licht) onge- •-
boel omhalen as er hwet fortelle
steld zijn of aan een slepende kwaal lijden.
— Ik ha de hele maitiid sahwet
omgoarre, mar 'k bin nou wer goed
by 't spul. — Hy go arret altyd om,
net siik en net soun, mar noait a 1heel
better. Vgl. omgammelje.
om'gong, s. omgang, rondgang. — In
om gong dwaen, een collecte houden langs
de huizen. — Dominy-en-hj ar binne
mei de omgong beuzich, met het jaarlijksch
huisbezoek bij de gemeenteleden. —
In omgang dwaen mei de ploege
of: in omgong pi o e ij e, ploegende een
gang langs den akker heen en terug.
rondgaande ziekte of ongesteldheid. —
Hast alle liû binne hjir siik oan
forkâldsjen, dat is tsjinwirdich
sa 'n omgong.
verkeer. — Dominy is goed, mar yn
'e omgong is er net folie oan'e man.
Jiffrou is in aerdich ininske yn 'e
omgong. — Douwe het mei nimmen
omgong.
omvang, ook voor: een zwaarlijvig mensch.
— Dat is gans in omgong. — Hylk
is yn 'e kream komdmei (fen)twa
bern. Nou, ik haw yn 'f lést wol ris
tocht: Hwet is Hylk in omgong!
torentrans. — ToMinnertsgeaisin
wumkes.nl
scil,
omhaffelje, v, omkauwen. — De kij
haffelen op hwet hjouwerstrie om,
Alm. 12°. — De kij haffelje yn 'e flotgêrzen
om.
omlialsje, v. omspitten (den grond).
omhâlde, v. de ploegpaarden doen omwenden.
— Boei-om of ha p-om hal de,
rechts of links doen omwenden.
rondpresenteeren. — In bledtsje mei
koeke omhâlde.
Ook: een kleedingstuk omhouden. — De
mantel —, de doek omhâlde.
omliawwe , v. omhebben; van kleedingstukken
of lijfsíeraden.
omhear', adv. expr. die gebruikt wordt
als er iets bijzonders gebeurt in de omgeving.
— Hwet giet dêr omhear, wat gebeurt
daar? — It is der raer omhear gien,
erg toegegaan. Vgl. omwei'.
omheech', adv. omhoog, in de hoogte.
omheech' dwaen, -gean, -hâlde,
-saeije, -slaen, -smite, -triuwe,
-w a e ij e, v. Zie de Enkelwoorden.
omhegens, adv. naar omhoog, naar
boven. — In mìnske sjucht altyd omhegens,
vergelijkt zijn staat altijd met
dien van hen, die meer zijn of 't beter hebben.

OMH. 264 OMK.
omheinje, v. omheinen , van rondom bezetten.
A. 43.
omheisterje, v. rondwoelen en alles onderstboven
— of van zijn plaats halen. —
Dat lytse bern heistert altyd om.
— Yn 'e hûs omheisterje, schoonmaak
houden.
omhelje, v. omhalen, om iets heen varen
om het te ontwijken. — fig. Nearne
for omhelje, zeggen waar 't op staat,—
nergens voor terugdeinzen. — Ik helje
nearne for om, as 't nedich is for
ús doel. Hsfr. XIV, 66.
omìemme, Hl. v. omzoomen. A. 239,
260. Zie himje.
omheukerje, v. een bekrompen, eenzaam
en armoedig leven leiden , níet de noodige
verzorging hebben.
onüiingelje, v. hier en daar rondslenteren
of staan luieren.
omhingerich, adj. lusteloos, wegens lichte
ongesteldheid. — De jonge wier de héle
wike al hwet omhingerich; nou
het er de mûzels.
omllingje, v. omhangen. — De gleskleden
omhing je, van plaats doen verwisselen.
— It hinget er raer om, de Meeren
hangen hem (of haar) slordig om het lijf. —
— Tonger op 'ejoun; dêr hie de loft
de hiele dei al nei omhinge, voorteekens
van gehad.
— Loaí omhingje, lusteloos zijn door
vadzigheid.
Ook in de bet. van omhinge Ij e, z. d.
omhinkje, v. omhinkelen.
oinliippe, -hippelje, v. om- rondbuppelen.
omhysje, v. omver trekken, — rukken.
— In beam omhysje. — pp. omhise.
Wy ha mei ús fjouweren de beam
omhise.
omhysje, v.in: Opimmen omhysje,
ophitsend kwaad van iemand spreken , om
hem gehaat te maken.
omhokje, v. omhokken, buiten echt als
man en vrouw voortleven.
omhonkelje, v. (ergens) omhangen. —
Op 'e bûrren omhonkelje. — By in
oar omhonkelje, bij een ander alleen
inwonen of tevens dienstbaar zijn, zonder
er een eigenlijk honk, of 'thuis' te bebben.
wumkes.nl
omhottefylje, v. voortdurend met elkander
twisten. — Altyd mei elkoar omhottefylje,
lyk as Pier en Tet dogge,
dat is gjin 1 ib b e n.
omhunkerje , v. onrustig loopen en zich
met elkander bemoeien van vee, veelal uit
natuurdrift.
Ook: omhunkeren. — Wyls't ik nou
sahwet omhunkere kae m Betsjeút
itefterkeammerke wei setten. ld.
I, 114.
omjachtsje, v. bij de straat loopen,
vooral bij avond, om met vrijers in aanraking
te komen. Zie jachtsje.
omjammerje, v. omjammeren, jammerend
omloopen. — Dat bern jammert
de hele moarn om fen pine yn 'e
mul e.
omjaskje, v. druk rondloopen om allerlei
kleine zaakjes te beredderen. A. 324. —
Ik ha de hele moarn omjaske, mar
nou is 't spul ek foar in-oar.
Ook: uithuizig zijn, omjagen. Bijek. 1847, 33.
omjeije, v. omjagen, rondjagen. — Dy
jonge liûjeije wakker om, gaan druk
uit rijden en rossen.
omver jagen, — rijden. —• In beam —,
in hikkepeal omjeije, door er hard tegen
aan te rijdenterzijde
drijven. — In kou op 'e stal
o m j e ij e.
omjiette, v. omgieten. — De kofje
omjiette, uit het kopje in het schoteltje
gieten.
omjoeye, v. ronddartelen, ook: pierewaaien.
— Man, hwet hawwejy o mjoeid.
R. ind T. s , 156".
omjokselje, v. heen en weer loopen en
draven, reizen en trekken, vooral met een
rijtuig, quasi voor zaken. — In (koopmans-)
soan fen fyfstien jier .... kriget
ek al nocht oan omjokseljen, Hsfr.
IV, 198. Ook omsjokselje.
omjown', pp. omgeven. — Troch inglenwâlde
omjown. v. Blom, Bik., 64.
omkantelje, v. omkantelen. Zie kantelje.
omkapje, -kappe, v. omhakken. —
Beam men omkapje.
omkapsel, s. n It o inkapsel
fen in boek, buíten-omslag, om het boek
schoon te houden.

OMKE. 265 OMKL.
omke, s. m. oom, broeder van een der
ouders. — Hy is myn omke, W.D., Twa
St., 46. — Prov. As omke wei is, den
is moaike der yette, niemand is onmisbaar.
— 'Hy stiet omke oer my,
is de (tweede) man van mijn aangekuwde
tante. Vgl. âldomlce.
Ook wel voor: stiefvader.
Vgl. -om, -omme.
omkeare, v. omkeeren. — Ha ,iy al
omkeard? het kopje omgekeerd (teeken
dat men geen koffie of thee meer wenscht).
— De pankoek omkeare. — Dominy
keartjiers ienkear de pankoek om,
keert zijn stapeltje oude praeken 't onderste
boven, om weer met no. 1 te beginnen.
land omspitten (Oostel. Wouden).
Ook: van godsdienst of politieke richting
veranderen. — Hy het him al twakear
earder omkeard, nou is er Minnist.
— It lân kearde om, it lânsbistjûr
kearde om, er had een omwenteling
plaats, Hsfr. XIV, 113.
— Yen omkeare, zich omwenden. —
Kear dy ris om.
Ook: zich (om)wentelen. —fig. Dy man
keart him om yn 't jild, is schatrijk.
A. 313.
Zie ook keare. Vgl. omteare.
omkeard, pp. als adj. omgekeerd, het
onderste boven, het binnenste buiten. —
De pankoek omkeard goaij e, 't onderste
boven werpen. K. u. d. Wdkt. — Hy
stiet altyd mei omkearde hannen,
— mei de hannen omkeard. Zie hân.
— In dronken gek mei de buis omkeard
oan, met de voering naar buiten.
onwel, (ook) ongerust.— Ik bin sa omkeard
yn 't liif, derskeeltmyhwet.
— De hondert goune, dy 't dy kearel
krige het, dêr bin 'k omkeard
f en yn 't liif, ik vrees dat geld niet terug
te zullen krijgen.
omkeil(j)e, v. omverwerpen, (ook) heen
en weer werpen. — Mei wichten fen
hondert poun om keil (j) e as mei
klinker tstiennen.
omkejonges, s. pi. ook als schertsnaam
voor: langbeenige muggen, neven. Id.dl. en
elders.
omkesizzer, s. eg. Fra. neveu, niècc,
neef of nicht: zusters- of broederskind. —
In kalde omkesizzer, broeders- of zusters-stiefzoon
of -dochter.
omkeutelje, v. omsammelen, zich met
kleinigheden langzaam bezig houden. —
Dat wiifkin sa omkeutelje, der is
gjin ein en der komt gjin ein. Ook
omloartsje.
omkykje, -kypje, v. rondkijken, (naar
iets) omzien.
Ook: omkijken. — Do 't Reit se hjar
mette seach se sedich foardel, mar
do 'terfoarby wierkipe se ris om.
om'klaeije, v. omkleeden, van kleederdracht
veranderen. — De rike liû klaeije
hjac nou allegearre om. A. 265 e. a.
— Do 't Sytske domeny s-jiffrou wirden
is, het se hjar om klaeid, het oorijzer
afgeschaft. — Omklaeid op 't jiffers.
A. Ysbr. 1861, 90.
om'klaisel, s. n. omkleedsel, b. v. omslag
van een boek. Sw. 1859, 8. Zie omkapsel.
omklamje, -klamme, v. omklemmen,
omvademen. — In beam om klamme,
i met de armen omvatten. — Speaken sa
! tsjok, dat ik se net (met de hand) omklamje
koe. A. 53. — Hsfr. IX, 208.
Ook o m k 1 a m m e r j e.
omklampje, v. omklemmen, met de armen
omvatten. Fr. Wjn. 1861, 5. — Sw.
1872, 62.
omklauwe, v. omkrabben. — D e h i nnen
ha de hele tún omklaud. — Yn
'e modder omklauwe. — Jonge dou
mast net sa op 'e holle omklauwe.
omklieme, v. met traagheid handelen
of met nietigheden bezig zijn.
langzaam, slordig en onzindelijk werken. —
Gredske kin wit ho lang mei'twirk
omklieme, en den docht se yet net
sa 't heart.
omklimme, v. omklemmen, .omhelzen.
G. J. I, 40.
omklirkje, v. omknutselen. — Yn 'e
j hùs omklirkje, in huis zittende zich met
allerlei kleinigheden bezighouden. — Fen
sok yn 'e hûs omklirkjen waeit yen
net folie yn 'e hals, zulk tijdverbeuzelen
helpt geen huishouden.
omklitse, v. omklutsen. — Yn 't bislach
omklitse.
omklommerje, -klûmerje, v. verkleumd
wumkes.nl

OMKL. 266 OMKR.
omloopen. — Dy bernklommerje sa'n
hele dei buten cl oar om.
omklongelje, v. omklungelen, straatslijpen.—
Op 'e strjitte omklongelje.
Zie klongelje.
omklotse, v. oinklotsen. — Yn 't wetter
omklotse.
omklûzje, v. voortdurend alleen wonen
en zich behelpen. — Dy âldmân klûzet
dêr allinne o m.
omknauwe, v. omknabbelen. — Op in
rauwe wirtel omknauwe.
omknoeye, v. omknoeien. — Mei in
ding omknoeije, er onhandig en zonder
goed gevolg aan of mee bezig zijn.
— De boer knoeide to mok mei
de faem om.
omknoffelje, v. met iets bezig zijn,
dat niet vlotten wil of waarvan men geen
verstand heeft. — Heit het mei beppe
stikkene wiele omknoffele, mar 't
meitsjen slagge net.
min of meer onhandig met iets omgaan.
— Jouke mei graech ris mei de
faem omknoffelje.
Ook: — Yn 't tsjuster omknoffelje,
onzeker rondtasten, om in het donker iets
te zoeken.
omknoopje, v. omknoopen.
omknúskje, -knuzelje, v. omknutselen.
Zie knúskje, lcnuzelje.
— Hwet mei de faem omknuzelje,
met de dienstmeid ongemerkt zoo'n beetje
vrijen.
omkoal, s. m. sul, lummel, lammeling.
Feest! sei omkoal, 't mocht in
beest! v. Blom, Bik., 89. — In nuvere
omkoal. Zie koalle.
omkoegelje, v. omkogelen, met kracht
(als door een kogel) omwerpen. Zie koegelje.
omkomme, v. perire, omkomen, vergaan.
G. J. I, 213. — Dy earme stum- i
j en dat is omkomd, rondgegaan tot zij
het te weten kwam.
— As alles omkomd is, zijn beslag
! heeft, is de man dea. A. 596. — Do 't
alles omkomd wier, bij slot van rekej
ningjblykte 't dat se allegearre mis
west hiene. — Ikreisgeneialler-
• hande fammen krekt sa lang as
ik omkomd wier, R. ind T. a , 290*.
omkopje (spr. -ò-), v. (de turf, die in
't veen staat te drogen) 't onderste boven
zetten.
omkrânzgje, v. omkransen. 6. J. I,
116, 117.
omkrasse, v. omkrassen, her- en derwaarts
krassen. — Op 'eglêzen —, op
it laei omkrasse. Ook omskrasse.
omkrije, v. omkrjjgen. — Ik kin dy
doek net allinne omkrije, — it rêd
fen 'e wiele net omkrije. — overdr.
Dou mast gjin drank mear ha, oars
krigest him om, wordt ge dronken.
omkrite, s. omkreits, omtrek. —• Hjir
yndisse omkrite. Meest pl.:omkriten.
omkrite, v. krijtende omloopen , — doori
brengen. — It lytse bern het de hele
] moarn omkriten.
omkroadsje, v. omkruien, met den kruiwagen
her- en derwaarts loopen. — Yn 'e
t.ún omkroadsje.
met den kruiwagen omver rjjden. —
Kroadsje dy blompotten net om.
omkroan'je, v, omkronen, omkransen.
G. J.
om'kroanje, v. gestadig kreunen, kreunende
veel tijd doorbrengen. Ook o mkreune.
omkroasgje, v. in het kroos omwoelen.
— De einen kroasgje yn 'e sleat om.
omkroaskje, v. omsukkelen, rondslen-
pers kinne yn sa'n kjeld, mei alteren.
—Hwa kroasket dêr op 'e dyk
om?
omkrolle, v. omkrullen, doen krullen.
les brek, wol omkomme. — Hy ís | omkromte, -krûmte, s. last, iets on-
yn 't wetter omkomd, verdronken. billijks, onrecht. — lm men omkromte
omkomme, v. omkomen, rondkomen. ) | bylizze, onrecht doen, iets onbillijks van
— By in arbeider kin 't wol ris krap hem vergen. Zie bylizze. — Jy dogge my
omkomme. — Prov. As men allo her­ oeral onrjucht en lizzemy yn alten
by yens eigen nimt (by yen sels les gr eate omkromte by. — Litmy
tin kt), is men gau omkomd, dan oor- • ; sjen hweryn myn tonge him omdeelt
men niet voorbarig over anderen. — j : kromte bylein het, R. P., Asjiemme, 46.
De feint het kweafen'efaemsein omkromte (Haskerl.), s. kromming in
wumkes.nl

OMKR. 267 ÜMM.
een weg. — Dy omkromte makket de
wei wol in k e t ie r langer.
omkruije, v. meer naar den wind zetten,
van den molen. — Jy ra o at te de
m o u n 1 e noch h w e t o m k r u ij e.
omkrukke , v. steeds krukkende —, ziekelijk
zijn.
omkrûpe, v. omkruipen, ter zijde kruipen,
rpndkruipen.— Krûp in bytsje om,
o ars kin ik hjir (in bed) net lizze. -•
De b e r n k r û p e y n 'e modder om.
Forj. 1893, 55.
omkruse, v. omkruisen (met een vaartuig
op zee). Ook omkrúskje.
omkruse, v. omtobben. — To Lj ouwe
rt . . . ha 'k in âld f e int kend, dy
allinne mei in gammele sister omk
r ú s t e , 'E. ind T. s í rondleggen. — Liz de f o arken om,
w y moatte i t e.
fig. te berde brengen, met ophef mededeelen,
vooral van ongelooflijke zaken.
— S wier e forhalen waerden deromlein,
Fr. Vlb. VII. 1882. — Der waerden
stikken omlein, dikke woorden gesproken
, grove leugens verteld.
omlizze, v. omliggen, anders gaan liggen.
— Kinst net hwet omlizzen
g e a n ? tegen een te bed liggend kind.
— Itmês giet omlizzen, als de snede
op harde voorwerpen ombuigt.
— For 't ienof'toar omlizze, van
I wil of bedoeling veranderen, het omgekeerde
doen. — In goede Fries leit for syn
. wird net om. — Ast it w. ir cl f en in
, 35".
goede Fries heste, scil hy der net
omkuijerje, v. omkiiieren, omwandelen. for omlizzen gean.— Troch synkref-
— In streekje omkuijerje. — Wylstige reden bin ik er for omlizzen
tou dyn boadskip dochste scil ik gien, heb ik tegen mijne aanvankelijke
hjir s a• 1 a ng h w e t o m k u ij e r j e.
bedoeling gehandeld.
omkwakkelje, v. omkwakkelen, om- omljúnje, v. naar eigen luimen en grillen
sukkelen. — Moeike kwakkelt sahwet beuzelen, ointreuzelen.
om, hja is net siik, mar eknoait omloartsje, v. Zie omkeutelje.
r j u cht soun.
omloegje, -loejje, v. omvlijen, anders
doorkwakkelen (van het weer in den win­ vlijen. — It hea —, de turf (aan den
ter).— De winter kwakkelt om, den hoop) omloegje.
wer h wet frieze, den wer te ij e. Zie omluiterje, -loaiterje, v. omluieren,
lewakkelje.
ledigloopen. — Hy het de hele moarn
omlangje, v. holl.isme: rondreiken. — noat dien as omluiterjen.
Langje de kopkes —, de pipen ef­ niet voortmaken met zijn werk. — Dy
fen om.
bei'n hiene dat wirk wol dien ha
omlânsk, adj. Zie ommelânsk.
kind, mar hja h a w w e oml uitere.
omleech', adj. & adv. omlaag.
omlûke, v. omtrekken. — In beam
omleech'gean, v. dalen, naar beneden o m 1 û k e.
gaan. — Denôtprizen geaneomleech. — Der for omlûke, aarzelen om iets
omlegens, adv. naar omlaag, naar be­ te doen, zich aan een zaak onttrekken. Zie
neden.
omlizze.
omlêze, v. omlezen, hier en daar lezen. omlume, -lúnje, v. luimig —, veranderlijk
— Ik ha h w e t y n dat boek om lézen, zijn, vooral van het weer. — De foarmid-
mar 't lik et my net folie bysondeis lune it waer mei stilte en in
d ers t a.
bilitsene loft hwet om, R. ind T.
omliede, v. omleiden, anders leiden. —
De ranken f en dy klimmerbeam
moatte hwet omlaet wirde.
omlizze, v. omleggen, anders of op de
andere zijde leggen. — Desikeleitnet
m a k 1 i k , j y moatte h i m hwet omlizze,
en syn kèssen ek hwet omlizze.
— It kêssen f en de sik e moat
li wet o m 1 e i n.
a ,
48*. Zie lúmje, lúnje.
omlústerje , v. omluistcren, rondgaan om
in stilte overal wat af te luisteren.
ook van het weer: — It waer lústert
om, als het stil en zoel is, waarin men
verandering tegemoet ziet.
ommale, v. talmen, dralen, tijd verspillen.
— Nou net langer ommale, oars
kom me wy to let- — Do bern ha on-
wumkes.nl

OMM. 268 OMK.
derweis ommaeld, nou kom me se
to let yn 'e skoalle.
— Ik wol net langer mei jon ommale,
R. P., As jiemme, 68.
— Do wy mei de efterdoar omma
e 1 d e n om dy op to krij en, Eman, 14.
liggen te malen, niet wel bij het hoofd
zijn. — Hy het al in hele tiid ommaeld.
ommartelje, v. ommartelen. — Dy jonge
martelt mei de kat om. YgX.ommoardsje.
ommasterje, v. bestendig dokteren. —
Wy ha dêr nou al s a 1 a n g m e i o m -
mast ere, mar 't helpt al leg e ar re
n e a t. Vgl. omdoíterje.
ommealle, v. ommalen.— Do 't alles
o m m e a 1 d wier, bij slot van rekening,
toen alles bedisseld was, krigen wy neat.
Vgl. omhomme. — IIy mealt er yn om,
hij is besluiteloos, weet er geen raad mee.
ommelânsk, adj. ommelandsch. — In
ommelánske reis, eene reis niet langs
den kortsten weg.
ommoardsje, v. ommartelen. — Dy
jonge moardet mei de kat om.
— Ik ha de kaei yn 't slotgat fêstdraeid,
dêr moardsje ik mei om,
mar hy wol der net út. — R. ind T 2 .,
521».
ommoartsje, v. aanhoudend luid schreien.
— Dyjonge moartet dehiele moarn
om.
omnaeije, v. omnaaien.
omnamje, v. een anderen naam geve».
G. J. I, 79. Vgl. omdope.
omneulc, -neulje, v. omtreuzelen, talmen,
dralen. Zie neul(j)e.
omnjuskje, -núskje, r. langzaam en
met kleinigheden bezig zijn, beuzelen. Zie
njusk.
onipakke, v. nu zóo, dan anders pakken.
— Ik ha der al tige mei ompakt,
mar dat gôd kin allegearre
net yn dy kiste.
(mee) te doen hebben, (over) tobben. —
Ik mirk wol dat erhjirofdêrmei
o inpakte. Vgl. Hsfr. VIII, 2G0.
ompartsje, v verdeelen, ronddeelen.—
Nou is 't omparte, nu heeft elk zijn
deel er van en er is niets over.
ompealje (spr. -pjelje), v. ompalen.
wumkes.nl
ompeardtsje, v. heen en weer loopen
in kleinen kring, vooral van kinderen. Zie
pea rdlsje.
ompeasgje , v. röndtrappen in iets weeks.
— Yn 'e weake modder ompeasgje
Zie peasgje.
ompeije , v. . . . Y n 't i t e n o m p e ij e,
van kinderen die geen eetlust hebben.
ompiele, v. aanhoudend een weinig bezig
zijn. — In bytsje ompiele. Zie^»We.
ompiizje , v. voortdurend ontevreden zeuren
en grienen, vooral van een kind, dat
licht ongesteld is. Zie piizje.
omplagje, v. de bovenste laag van heidegrond
omkeeren.
omploegje, -ploeije, v. omploegen.
omploffe, v. omploffen, ploffende omvallen.
ompolskje, v. met den pols (springstok)
i het water in een sloot beroeren, zooals bij
\ het visschen; — met de karnpols de melk
in de karn.
ronddobberen. — Asik ompolskje mei
de dead foar eagen, E. ind T. 2 , 102*.
van rondom bespoelen. — Ompolske
fen it hege sâlte wetter, Ibid, 61*.
omprate, v. ompraten, pratende iemand
tot een andere meening of besluit brengen.
— Dat hja hjar sa gau omprate litten
hie, Hsfr. VI, 265.
ompriuwe, v. elk zijn beurt drinken uit
' een beker. — Wy priuwe ris om, A.
Ysbr. (1861), 65.
omraek', adj. & adv. flink, ter dege,
met kracht.— In omraek wân bruijen.
! — Dy h o as, windhoos, spil e omraek.
A. 758. Ook omreitsen.
omrame, v. met kracht omver werpen,
doen omvallen. — De kij hadeyesterpeal
omraemd. Ook omrammeije.
\ omraspje, v. aanhoudend hekelen. —
Op immen omraspje.
omraze, v. tierende her- en derwaarts
loopen. — As dy kearel dronken is
kin er yn 'e hûs omraze as in gek.
omreagje, v. omwerpen , eig. al ragende
(bv. met den raagbol) doen vallen. — R e a gje
dat thégûd net fen 'e tafel.
her- en derwaarts ragen. — Yn 'e keamer
omreagje, om ze van spinrag te
zuiveren. — Yn 'e skoarstien omreagje,
om het roet te verwijderen.

ÜMR. 269 OMSA.
Ook: veel gezwaai, drukte en beweging
maken. — Dou mast hjir net mei de
pareplu út in-o ar yn 'e keamer omreagje;
lûk him yn! — Debernha
de lampe omreage.
omreare, -riere, v. omroeren. — De
brij omreare.
— Ik wol dêr net yn omreare, mij
met die zaak of dat verschil niet moeien.
omreed, s. omrit.— In omreed meitsje.
— dim. omreedtsje.
Omreisgje, v. omreizen, her- en derwaarts
reizen. — Hy het wakker yn 'e
wrâld omreisge ear 'tertasynbistimming
kaem.
reizende een omweg maken.
omreit'sen, adj. & ad?, ter dege, van
raak. — Hy krige in la.wibes dy 't omrei
ta en wier, Hsfr. XII, 252. Vgl omraek.
omreitsje, v. door een of andere oorzaak
omvallen. — Net satsjin'etafel
oanstompe! de lampe kin wol omreitsje.
omride, v. om- of rondrijden, rijdende
een omweg maken, omheen rijden, omver
rijden. — In hikkepeal omride.
omride, -ridelje, v. zich zittende of
liggende rusteloos heen en weer bewegen.
— Op 'e steel —, op bêd omride.
omriere, v. omroeren. Zie omreare.
omrikke, v. rondreiken. — Wolle jy
efkes de kopkes omrikke?
omrinder, s. eg. iemand, die zonder vaste
woonplaats rondzwerft, landlooper. — Omrinders
en skoaijers, A. Ysbr. (1861),
_ 69.
Ook van dieren:—Dy houn mast net
oanhelje, dat is in omrinder.
Ook: werkman, die tijdelijk zonder werk
is. Hsfr. XIV, 285.
zekere huiduitslag, die zich nu hier dan
daar op het menschelijk lichaam vertoont.
— Omrinders moat men mei erfsilver
wriuwe. ld. XIV, 107.
omrinders-kearel, s. m. landlooper.
omrinders-lampke, B. n. handlampje
om mee door 't huis te loopen.
omrinders-wüf, s. n., omrinster, s. f.
landloopster. W. D., Boel bitsj., 2, 4.
omringje, v. omringen. — Eiedsliue,
dy syn troan omringje, v. Blom, Bik.,
44.
omrinne, v. omloopen, ronddwalen, -zwerven.
— Dy jonge het fen 'e moarn
omroan, is niet naar school geweest. —
Loai en liddich omrinne. — Dat
minske rint wol hwet om, A. Ysbr.
(1861), 3. — Der rinne tsjinwirdich
in hele boel arbeiders om, zij zijn
zonder werk.
loopende een omweg maken. — De brêge
wier stikken, do moasten wy in
ein omrinne.
omheen loopen, een zekeren omtrek loopende
afleggen. — Hwet bist omroan?
welken weg hebt ge genomen om hier te
komen.
— De holle rint my om, 't hoofd
loopt mij om (van drukte).
omver loopen. — Pas op! rin dat lyts
famke net om.
omrinnend, adj. omloopend. — O nirinnend
folk, werkeloozen, (ook) landloopers.
— Omrinnend wirk, loopende bezigheid
, nu hier dan daar te verrichten. — In
kastlein het it wol ris liddich,
mar hwet omrinnend wirk kin er
altyd wol fine.
omroalje, -ruilje, v. omruilen. — Wy
scille mei jimme omroalje, R. ind
T. 2 , 79'.
Omrolje, v. omrollen. — In f et omrolje.
— Yen omrolje, zich wentelen.
— De bern rolje hjar omyn'tsân.
— Dou mast hjir sa net m.ei dy
bakkert omrolje.
omronne, Zh, v. omloopen. Zie omrinne.
omroppe, v. omroepen. — Der wirdt
omroppen.dat erfiskoan 'emerkis.
omropper, s. m. stads- of gemeente-omroeper.
omrosse, v. omrossen. — Mei de roskaem
op it hynsder omrosse.
overdr. kwaadspreken. — Altyd op in
oar omrosse, eens anders doen en laten
hekelen. Ook wel: omruilen, verwisselen.
Zie rosse.
omruilje, v. Zie omroalje.
omsaegje, v. omzagen. — In beam
om sa egj e.
omsanikje, v. al door zaniken. — Sanikje
net langer om.
Ook: tot vervelens toe omtreuzelen. —
Nou hest de hele moarn mei dat
wumkes.nl

UlfflSE. 270 ÖMSK.
"bytsje wirk omsanike, en der is dy
noch neat út 'e hannen komd.
omsealje, v. voortdurend talmen, dralen,
niet voortvarend zijn. Hsfr. passim.
sloeren. — in spoarwei yn 't Noarden!
dat kin yet wol lang onisealje,
waerd er sein; mar hy is der al.
omseamelje, y. omsammelen. —Hwet
kin dat wiif in skoft mei sa'n bytsje
wirk omseamelje, ik koe 't yn
dy tiid wol trij e ris dwaen.
omseamje, v. omzoomen. — In doek
o m s e a m j e.
omboorden. — Mei g o u d t r i e d o ms
e a m e , D. H., 4.
— fig. I in men omseamje, een flink
pak slaag geven.
om'set, s. omzet (in den handel). — Dy
man het in greate omsetynkûpersh
o u t.
omsette, v. omzetten, andersom zetten.
— De tafel —, de stoellen omsette.
— In golle hea omsette, in geval van
hooibroei.
— Folie jild omsette, 't in zijn handel
gebruiken.
verkeeren, veranderen. — It rjucht omsette,
Sw. 1S54, 26, — De man wier
alheel om set, ten goede veranderd.
omsetting, s. omzet, (het) omzetten (in
den handel). —Dy 't sa folie yn omsetting
het, zooveel omzet, zooveel zaken
doet, Tj, V., Kroantsje, 61.
verandering (ten goede), bekeering. —Dy
man het in greate omsetting hawn.
— Jouke hie fen sa 'n omsetting
gjin bigryp, Hsfr. VI, 177.
omsiikje, v. overal zoeken. — I k k i n
wol om myn gongelstokyn 'ehûs
omsiikje, mar is er hjir to finen?
omsile, ï, rondzeilen, zeilende een omweg
maken, her- en derwaarts zeilen.
omsile, v. rondzwemmen, heen en weer
zwemmen.
omsizster, s. f. Zie omsizzer.
omsizze, v. om-, rondzeggen aan de huizen.
omsizzer, s. m. rondzegger. — pi. omsizzers.
buren, die het overlijden van
iemand rondzeggen. — Omsizsters zijn
vrouwen die dit doen, bv. te Hl. en Mkm.,
van een vrouwelijke doode.
omsizzing, (het) omzeggen. — Omsiz-
wumkes.nl
zing fen it wei-m ei tsj en , aanzegging
van. het bestuur aan de onderhoudplichtigen,
om de wegen in goeden staat te brengen en
te houden. A. Ysbr. (1861), 44.
omsjaggelje, v. omdrentelen. A. 45*.
omsjen, v. omzien. — Do'tGatske
Hinne tsjinkaem seachsefoardel,
mar do 't er foarby wier, seach se
ris om. — Nei in plak omsjen, een
dienst of eene plaats om zich te vestigen
zoeken. — Nei in went omsjen, een woning
zoeken. — Nei immen omsjen,
zich met een hulpbehoevende bemoeien. A.
Ysbr. (1861) 82.
omsjen, s. verb. (het) terugzien (op het
verledene). — Yn 't omsjen kom me, tot
inkeer komen. — De divel grypt de
minske m i d s onder s y n o e r d w e a 1 skens
oan, as er netbytiids yn 't
omsjen komt. R. ind T.*, 7 4 . — In faem
fen 28 jier bigjint al yn 't omsjen
to kommen, ziet op haar jaren terug met
het oog op de kans, die zij nog heeft om
een man te krijgen
ommezien, oogenblik. — Yn in omsjen
wier 't klear.
omsjokselje, v. Zie omjókseìje.
omsjuch, s. n. ommezien, oogenblik. —
Gryn net oer dat bytsje wirk; pak
mar oan, den is 't yn in omsjuch
dien. Ook om wip.
omskaeije, v. veel beweging met armen
en beenen maken. —De âldfrou skaeit
jouns let altyd om.
onvoorziens iets doen omvallen. — De
bern hiene ús anjelierpot o ms
k a e i cl. A, 762". Zie skaeije.
omskarlebarlje, v. heen en weer spartelen.
— Sa 't h j a d ê r togearreomskarlebarlen,op
den grond lagen te spartelen,
W. D., Th. Ulesp. III , 28. Zie skarlebarlje.
omskarlje, -skarrelje, v. omschan-elen,
beweging maken, her- en derwaarts
loopen , zonder veel belangrijks te verrichten.
— Beppe skarlet graech hwet yn 'e
hûsom. — Tryn kinmarminride,
mar hja wol doch op't iis omskarlj
e. Zie skarlje.
omskeppe, v. om-, rondscheppen. —
De brij omskeppe.
omskermje, v. rondschermen , omscher

OMSK. 271 OTVtSK.
mutselen. — Mei frjemde wirden omskermje,
vele uitheemsche woorden gebruiken
om bluf te slaan.
omskette, v. ornschutten, met een schutting
omgeven. |
omskik, om 't skik, expr. adv. (eig. |
wat goed schikt, goed te pas komt), goed- ;
koop, voor geringen prijs. — Frou! kin
'k jou ek apels forkeapje? Jy scille
se omskik ha. — It klokskjinmeitsjen
doch ik tige omskik. — i
Dêr bin 'k hiel omskik oankomd, j
dat heb ik voor een geringen prijs gekocht. |
omskikke, v. omschikken, ter zijde j
schikken. — Skik hwet om, den kin
'k hjir ek in bytsje sitte.
omskodsje, v. omschudden, door elkan- !
der — of onderste boven schudden, — De
fodkoer wirdt soms ris omskodde, j
skrept. — Yn 'e hûs omskreppe, nu
hier dan daar in huis bezig zijn. Sw. 1856, 45.
omskrobje, v. met een schrobber reinigen.
— Der sit oanbarnsel fen iten
yn 'e pôt, dou mast 'm goed omskrobje.
omskûrje, -skjirje, v. omschuren. —
Itgoatling omskûrje.
omslach, s. n. omslag, omhaal, drukte.
— Komme jy snein by uzes to iten?
Ja, mar jy moatte foaral gjin omslach
om my meitsj e. — R. ind T.
den komme der wer âlde feinten
offammen út. Zie fodkoer.
omskoerre, v. omscheuren, omverhalen, :
omkeeren. — Greide omskoerre, grasland
scheuren. — Yn 'e kast —, yn 't
laed omskoerre, bv. om iets te zoeken.
— Op immen omskoerre, iemand
over den hekel halen. Ind. B. 145.
omskoffelje, v. omschoffelen, met den
schoffel omwoelen. — De tún- ofikkerpaden
sitte fol tiích, dy moatte nedich
ris omskoffele wirde.
omskommelje, v. om schommelen. — Ik
haw yn alle kasten omskommele,
mar ik kin dat áld porsleinen
pantsje netwerfine.
omskoppe, v. omschoppen, omver schoppen.
— De kou het de amer omskopt,
nou leit de mólke yn 'egroppe. —
Vgl. bij môlke.
omskot, s. n. omhulsel, omkleedsel. B.
154.
Ook:, kleedij. — Do Tryn neat fen
Lom me witte woe, frege er hjar:
Bin ik den net goed, of is myn omskot
net goed? I
omtrek, ontwerp , plan, schets. — In
rûch omskot meitsj e, een ruw ontwerp
maken, in ruwe omtrekken schetsen.
omskouwe, v, omschuiven, omduwen. —
De karre omskouwe.
omskreppe, -skrippe, v. aanhoudend
bezig zijn. — Ik ha de hele moarn om-
2 ,
312''. — Folie omslach fen wirden,
wijdloopigheid. — Foarby mei neat er
ta. dat is twa gerjuchten en gjin
omslach, Sechje. — Omslach is pankoekbakken,
Sechje.
— Dy man het in great omslach,
doet zijne zaken in het groot.
moeilijkheid, ongelegenheid. — Yn omslach
reitsje, Alm. 12°. — Dou heste
al wonder yn omslach west, Reis f.
M. J. — Mei dit ge f al wieren se danich
yn omslach, R. ind ï. s , 80\
— Mei elkoar yn omslach wêze,
overhoop liggen.
omslach, s. n. omslag van een boek,
brief-enveloppe. — Twa brieven yn
ien omslach.
omslach, s. dijks-, gemeente- of polderlast;
omslag van ieders aandeel. — D e o mslach
moat foar Allerheljen bitel-
1 e wirde.
boorkruk, zwengel. Vgl. boars-omslach.
omslachboar, s. n. omslagboor, zwengelboor.
A. 486.
omslachdoekje, s. n. los om den hals
geslagen (vrouwen)doek.
omslach'ticll, adj. omslachtig. — Dy
man is ynsynpraetensyndwaen
altyd allike omslachtich, hij kan
niets kort afdoen.
omslaen, v. omslaan , keeren. — Onder
't lézen in blêd omslaen. — It hea
omslaen. Vgl. keare.
— In doek —, in mantel omslaen,
tot dekking.
— Dou mast sa net op dat hynsderomslaen.
— Oer —, op 'e hollen omslaen, hoofd
voor hoofd zijn aandeel laten betalen, hoofdelijken
omslag heffen. — R. ind T. 2 , 344 »
wumkes.nl

OMSL. 272 OMST.
veranderen. — It waer slacht om, 't !
wordt dooiweer. — Den koe hjar sin !
ris omslaen, R. P. — Hwet is dit omslein!
hoe is mijn toestand veranderd, A.
Y. (1808), 74, 79.
— Mei oare manliû —, mei oare
frouliû omslaen, verboden omgang mee
hebben. — Hy het mei in gûchelfrommis
omslein, B. 404. j
omslepe, v. omsleepen, omslepen. Zie
omtègje.
omsliere, -slierkje, v. omslieren, -glijden.
— Op 'eiisbaen omsliere.
omslenteren op straat, vooral van sommigemeisjes,
bij laten avond. Sw. 1863, 17, 18.
omslymje, v. in een slijmerigen (moerassigen)
bodem groeien. — De ierappel
wol net mei it gêrs yn lege mieden
omslymje. R. ind T. a , 314'v
omslingerje, v. omslingeren. — In doek
omslingerje. Vgl. slingerdoek.
— Op 'e strjitte omslingerje. —
Mei de ljitskes omslingerje. R. ind
T. 2 , 335«.
omsmeije, v. omsmeden, door smeden
een anderen vorm geven.
omsmeltsje, v. omsmelten. — Jilcl
oms m elt sj e.
omsmite, v. omsmijten, omwerpen. —
Pasop! smyt de lampe net om. í
— It gat omsmite, van zitplaats veranderen.
— Smyt it gat hwet om, schik
wat om, den kin ikhjireksitte. —.
D er wier en fa mm e n út 'e stéd [| dy
smieten 't efterst om, sa glêd, nl.
bij het dansen (oud volksliedje). — fig. Hy
het it gat omsmiten, is van gedragslijn
veranderd, earst houd er't m ei ús, nou
mei ús tsj in partij.
— Dy jonge smyt raer mei syn
boartersgûdom. — Rúch — of raer
mei 't jild omsmite, lichtzinnig veel
geld uitgeven.
omsnaeije, v, heimelijk rondsnuífelen.
omsnas(k)je, v. op ruwe manier eten.
— De bargen snasje yn 'e lytse ierappels
om as banket. R. ind T. 2 , 310 s .
— De jon ges snaskje yn 'e grien e
apels om. — Ook -snatskje.
omsneupe, v. heimelijk rondsnuífelen om
iets te weten te komen of om iets weg te
nemen. B. 161. .
wumkes.nl
omsnitteíje , v. omdrentelen in huis zonder
veel uit te voeren.
omsnuve , v, rondsnuífelen. R. ind T. 2 , 73'.
omsoalje, v. omsollen. — Mei immen
omsoalje, er in 't wilde mee stoeien en
omspringen. — Mei in ding omsoalje.
mee heen en weer gooien.
omspanne, v. omspannen. — De hynders
omspanne.
omsparrelje, -sparlje, v. rondspartelen.
omspegelje, v. pralend (iets) aan ieders
blikken blootstellen. — F a n k e, dou mast
sa net mei dyn doaske omspegelje,
dat stekt in oar de eagen mar út.
— Ruerd spegele yn 't boelgûd sa
mei syn gouden horloazje om, dat
it him ontbokse waerd.
omspiele, v. omspoelen. — De kofjet
s j e 11 e 1 omspiele.
omspielsel, s. n. omspoelsel. — Net
út dy kom drinke, dat is omspielsel
ût 'e kopkes en pantsjes.
omspjeldsje, v. omspelden, om het lijf
spelden. — Spjeldsje my dy doek effen
om.
omspringe, v. omspringen, rondspringen.
omstâlje, v. van stelling (betrekking of
plaats) veranderen.
— Bisten omstâlje, de eene op den
stal der andere zetten, van stal doen verwisselen
, verschikken.
Ook: eene regeling veranderen. — Ds
Sn ein toj ouns-ro un tsj e moat omstâlle
wirde, hwent frou Kreep
kin ús op hjar bar net ha.
Ook: omruilen met beesten. Vr. Fr. II, 93.
omstanner, s. eg. omstander, meest in
den pi.: o m s t a n n e r s. G. J. II, 73.
omstânnich, -standich, adj. & adv.
omstandig. — In omstânnich forhael.
— Omstânnich fort el Ie.
omstânnichheit, s. omstandigheid. — It
hinget fen de omstânnich heden ôf.
Ook: toestand. — Yn omstânnichhed
e n w ê z e , van eene zwangere vrouw. —
Dy e ar me man het de hele winter
sah w e t omgoarre, en 't hús ge sin
brek lit ... dat is dêr al in omstânnichheit.
omstap, s. inrichting bij een hek, houten
driehoek of halve schijf, om daar om

03I3T. 273 0M3U.
heen te kunnen stappen. — Hy truzele
by'tomstapfen ús ham e ij e del yn ;
'e grêft.
omstappe, v. omstappen, rondstappen. j
— Lit xís hjír, wyls't wy prate, hwet
omstappe.
omstean, v. omstaan, zich staande om- \
keeren. — Gean ris omstean, dat ik
sjuch ho 't dy jas dy fen efteren
si t.
— Omstean leare, overdr. zich (uit i
noodzaak) leeren gewennen aan een minder s
aangenaam leven. Zie leare (v). Ook: — Ik
se il dy omstean leare, ik zal je mores
leeren.
— Der om omstean, wie dit of dat deel
zal hebben.
omstekke, v. omsteken, omnaaien. j
— Omstitsen wirk,fig. Holl. een doorgestoken
kaart. — Hja tochten dat it
omstitsen wirk wie (dat zij gefopt werden),
Hsfr. III, 73.
!
omstel, s. n. omslag, toebereidselen. — ',
Jy moatte gjin omstel om my meitsj
e , geen bijzondere drukte (of kosten), om
mij te onthalen. — Der wirdt gans omstel
makke for de brilloft. Vgl. omslach.
omstemme, v. Hl. en omstr.: met fijn
benaaide versiering (borduurwerk) omzoomen
ou-iboorden. — pp. o m s t e m d, met versierden
boord omzoomd. Vg. sterns. Vr. Fr. X , 34.
omstik, s. n. omsnede, heele snede (rogge)brood.
— In omstik brea, R. ind T. 2 omstomp(j)e, v. omstooten, -stommelen
omverstooten. A. 504. — Meideluiwagen
yn'e ierappels omstompje. R.
iud T.
,
312". — Bij verkorting ook in om.
omstikje, v. omstikken (van naaiwerk).
omstipje, -stippe, v. ontberen. — Ik
moast om stippe, er van voorbij, mocht
toezien dat een ander wat kreeg.
zonder vaste woonplaats rondzwerven. —
ledig rondloopen, in slechten zin. — D y :
jonge stipt altyd om.
omstipper, s. m. landlooper, (ook) lediglooper.
'j
omstjitte, v*. siibvertere, omstooten. I
omstjûre, v. omsturen. — Dehoeke I
omstjûre (een schip of paard en rijtuig)'
omstommelje, v. stommelend omver werpen.
— Dêr het de faem my dat
moaije bl o m taf e lt sj e omstommele.
— Op 'e haiwein omstommelje,
omhotsen. l
2 , 312'.
omstreakje, v. streelen en vleien. — Dou
hoei'st sa net mei my om to streakjen,
dou mienst it doch net, s ei de
faem.
Omstreek, s. omstreek, omgeving (van
een plaats). ld. I, 132; XV, 153.
omstreupe, v. omstroopen, vooral om
wild te vangen.
Omstrike, v. omstrijken, (ook) slaan, afrossen.
— Ik ha dehounristigeomstritsen.
omstrikje, -strykje, v. omstrikken,
om(heen)slaan en met een strik vastmaken.
— De das o mstrykj e.
omstroffelje, v. strompelend of struikelend
her- en derwaarts loopen. — Jeip
stroffele yn 'e klompen om, dy 't
dêr in hele bulte foar de do ar stiene.
— Ik ha wol in ûre yn dat kaphout
omstroffele, ear 't ik seach
hwer 't jy oan 't wirk wierne.
omstrúnder, s. m. iemand, die in 't
geheim rondsluipt, 't zij om iets af te luisteren
of, met weinig goede bedoeling, den
omtrek te verkennen.
omstrune, v. speurende of luisterende
rondsluipen. — F e inten strune sneintojouns
Iet om by de boeren, dêr 't
defammenfrijers ha, — Itgemien
ondogens folk strúnt deis om, om
ôf to loeren hwer 't se nachts wôze
moatte. Zie strune.
omstrùpe , v. omstroopen , het binnenste
buiten keeren.
omstûkje, v. de op het land staande
'stuken', graanschoven, omzetten om beter
te drogen. — De rogge —, de hjouwer
moat omstûke wirde.
omsuislíje , v. langzaam omloopen , talmende,
tijdverbeuzelende rondslenteren. —
Ho komme jimme sa let? Och, wy
ha hwet omsuiske. — Ook: (als in een
roes) rondzwieren, van de eene herberg naar
de andere loopen. — De hele nacht o ms
u i s k j e. Vgl. f o rsu isl-je.
omsukkelje, v. voortdurend sukkelen,
— ongesteld zijn. — Hy het de hele
winter omsukkele (mei de koarts).
18
wumkes.nl

0318 C. 274 OMTT.
omsúlkje, v. omsullen, op een sulle- of
glijbaan zich heen en weer bewegen.
omsûpe, triv. v. om-, ronddrinken. —
Sûpris o m! It jong. boosk, 29. Zie omprïuive.
omsutelje, v. rondzoetelen, ventende
her- en derwaarts loopen , overdr.: rondslenteren.
— Den binne de feinten suierich,
dat komt fen dat omsutelj
en yn 'e merite, Sw. 1861 , 81.
omsuterje, v. omslingeren en daardoor
vuil worden en bederven. — Smyt dat
ding wei, dat het hjir al sa lang
omsutere.
omswabje, -swabberje, v. omzwerven.
R. ind T. s , 132", e. a.
omswaeije, v. omzwaaien, omwenden.
omswaermje, v. omzwermen (van bijen
en andere vliegende insecten).
omswalker, s. m. iemand, die overal of |
steeds rondzwalkt.
omswalkje, v. omzwalken. Zie swalkje. \
omsweevje, -sweve, v. om-, rondzwe- ]
ven. — De hjersttriedden sweevje
y n 'e 1 oft om.
(als zwevend) hier en daar rondloopen.
— Ik ha de dû beltsjes-doarwaerder
omsweevjen sjoen, der scille wer
gûds moanbriefkes krije.
om (iets of iemand) heen zweven. — De
onbistindichheit, dy driigjend it
ierdske lok en seine omswevet. Sw
1856, 18.
omswerve, -swervje, v. omzwerven
omsweve, v. Zie omsweevje. \
oinswier(,J)e, v. aan den zwier zijn, zwie- |
rend omlcopen. i
omswindeler, s. m. landlooper. |
omswindelje, v. als landlooper omzwerven. ;
omswine, v. omslingeren en daardoor [
bederven. — Dy sylbeage swynt bû- !
tendoar om; moat dy dêr forwirde?
Vgl. omtoavhje. \
Oinswinge, v. omzwenken , -zwaaien. — j
Sadat it hynsder omswong en de
gasthtìsd o ar .. .ynfleach, R. indT. a ,80'.
Omswypkje, v. heen en weer zwiepen.
— As 't hwet waeit kinne de twigen
fen 'e parrebeam sa op it dak fen 't
hús oms wy pkj e.
om't, eonj. verkorting van omdat, z. d. i
Ook voor: want. — Om 't oars koe 'k
net thús komme, W.D., Winterj.
wumkes.nl
Omtaeste, v. rondtasten. — Iktaest
hjir yn 't tsjuster om, kin gjin-ien
my effen ljochtsje'?
omtalrnje, v. omtalmen. Sw. 1859, 15.
omt-blte, v. en andere met het voorvoegsel
o m t- aanvangende woorden, zie
ont- ....
omteare, v. omvouwen. Zie teare. —
De boksen omteard. Hsfr. XIV, 161.
omslaan (van een vaartuig). — 't [13 o at]
te arde om en hj a binn' forgongen,
Lieteb. No. 39. '
Ook: — In blêd omteare, al lezende
een blad omslaan of keeren. — Hy is der
f o ar omteard (opstrûpt), voor gaanomleggen.
omteisterie, v. zich rusteloos heen en
weer bewegen.— Simmerjouns by stil
waer kinne yen bûtendoar de miggen
sa f o ar de eagen omteisterje.
Zie teisterje.
omtiemje, v. omverhalen. G. J. I, 166.
omtüzje, v. omwarren, omstrikken. Schelde-
Weichsel, III, 157.
— fig. Hj a kin dy feint mar net
forjitte, dêr tizet se altyd mei om,
Holl. daar wart ze mee om. — Mei de
sliep omtüzje, van kinderen.
omtimmerje, v. omtimmeren. — Der
is al sa folie yn dat hûs ointinimere,
dat de earste bouwer it netwerkenne
scoe.
omtinke, -tinse, v. bedenken, overwegen.
— Einlik omtinsende dat it gelok
fen syn ljeave Keimpke boppe
alles gean moast, R. ind T. a , 51".
nadenken. — Folperda bigoan ris
om to tinken ho't er meiskik út
dit gat komme scoe, dêr 't er hjir
ynkrûpt wier, R. ind T. 2 , 75'.
omtmken, -tinsen, s. n. (het) bedenken,
overweging. — ... it om tinken,
dat syn soan oars net krije koe dêr
't syn sin op wier, forrette him, R.
ind T- \ 86».
nadenken. — Dat fanke het suver
gjin omtinken, bekommert zich over
niets, leeft zorgeloos of lichtzinnig daarheen.
— Hy komt yn (ta) omtinken, tot
andere gedachten, — nadenken, keert in
tot zich zelven.
omtyskje, v. met zweep, stok of zoo

OMT.T. 275 OMTR.
iets rondslaan, vooral onder dieren. — Yn
in keppel lammen omtyskje. R. ind
T. 2 j omtouwe, v. eig. met een touw slaan,
meer alg.: slaan, om te kastijden. — Lys
,17''.— Hy tysket op 'e baerch om. kin soms ra er op hjar ondogense
omtjirmje, v. omkwijnen, voortdurend jonge omtouwe.
ongesteld zijn.
omtraepje, v. omtrappen. — It kyns-
omtoarkje, v. her en der verspreid geder sloech eft er út en trape in
raken , zich verstrooien; inz. omzwerven (van krêbbe om.
personen), omslepen, omzwindelen (van voor­ heen en weer stappen. — Ik ha, om my
werpen.) Halb. Lex. 596. Vgl. omswine, for- to f orluf t igjen , hwet .by hûs o intoarkje,
— Forjit hjar net, dy út ús trap e.
lân forjage, omtoark'ne yn need omtrêdsje, v. omheen treden. — In
mei wiif en bern. v. Loon, Fr. Edelen stik lân omtrêdsje, om den omtrek bij
en Ballingen yn 1572.
schreden te meten. A. B., It Doarpke, 15.
Voorts: kwijnende —, voortdurend lijden­ omtrint, adv. bijna, ongeveer. — Prov.
de zijn. — Hja hie allerhanne kwa­ Omtrint sjit men gjin einefûgels
len, dêr semeiomtoarke. Sw. 1853, 47. (z, d.) — Ik ha omtrint dien, bijna ge­
Van voorwerpen ook: als waardeloos wegdaan. — It is omtrint twa û re, bijna
werpen. — De jonges toarkje mei de twee uren. — Hja koe 't sels omtrint
stientsjes om, smijten de steentjes in 't net leauwe. Sw. 1856, 19.
water. — Mei stientsjes en kluten — Ik wist wol hwet man jy om-
op in-o ar omtoarkje.
í trint wierne, ik kende u wel eenigsomtoffelje,
v. eig. op muilen omloopen, ! zins, Hsfr. XII, 209.
meer alg.: druk heen en weer loopen om — Hein of omtrint. Zie hein.
verschillende huiselijke bezigheden te ver­ omtriuwe, v. omduwen.
richten.
omtroaije, v. steeds iemand naar den zin
omtôgje, -toaije, v. omsleepen, -sle­ ; praten en doen, — vleien, streelen, ontzien.
pen. — Ho hâlde jy 't út keapman, — Wakker mei i m m e n o m t r o a ij e. —
sa'n hele dei mei de mar se om to To folie mei de bern omtroaije, den
tôgjenî — Dy âlde klean tôgje, sle­ bidjert men se yn 'e groun.
pen, lij ir mar om, ik se il se Ijeawer omtrobbelje, v. met gesloten beenen
hwet better bergje.
her- en derwaarts springen. Zie trobbelje.
omtommelje, -túmelje, v. omtuime- Zuidl. Leeuwdl. otntrûbeJje.
len. — Pas op! dy blompot moat net omtrolje, v. (mee) omtrommelen (klee-
o m t o m me Ij e.
dingstukken, -stoffen). — Fanke, dou
omslingeren. — Dou litst dyn gûd mast sa raer net mei dyn sneinse
mar omtommelje, der is gjin klean | klean omtrolje; bergje se op sa 't
riedens-ein oan.
heart.
omtobben. — Dy lytse knapen, hwet overdr. zachtjes met een meisje stoeien.
torn mei,je deal don dêr al mei om, i — Do uwe mei graech ris efkes mei
A. Ysbr. (1861), 67.
i syn bûrfaem omtrolje,
omtongerje, v. vooríoopig over iets spre­ omsollen. — Mei in lyts bern omken,
vooral: praten en leuteren over nog , trolje, Sw. 1856, 19. — Sjouke het in
onbesliste plannen. — Hy het er wol ris serpint fen in wiif, dy 't meihim
op om tongere, [dat er nei Hollân omtrollet as in âld foetsok. A.
woe. — Scoe ba es Kei smi d-ô f w i r d e 421.
wolle? Dêr het er wol ris op om- omtromje, v. bij trommelslag bekend
tongere, mar ik wol 't net leauwe. maken. — Boelgûdden en forkea-
omtopje, -toppe, v. omtobben, veel pingenwirde omtromme. Hsfr. XI, 123.
zorg en werk (mee) hebben. — Mei in gek fig. met veel ophef ruchtbaar maken. Zie
fanke om toppe, een krankzinnig meisje i trormje. — Vgl. tromme.
verplegen, Bijek. 1847, 30. — ld. I, 110. — omtrouwe , v. het trouwen ongedaan ma-
Sw. 1865, 58.
I ken, echtscheiden. — As in hopen dy 't
wumkes.nl

OMTS. 276 OMW.
nou trouwe mei in jier wer om trouwe
koene, den diene se 't grif.
omtsiere, v.onderling twisten.— Saep
en hjar greate bern kinneheislik
yn elkoar omtsiere.
omtsjen, v. omtjj°en, omtrekken. —
Geale tsjucht yn 't hiele gea om,
om wirk to siikjen.
van kleeren verwisselen, andere aantrekken.
— It wirk pak moat út, ik scil
my efkes omtsjen.
omgeven. — Neare tsjusternis omtsjucht
it. H. S., BlomL, 92.
omtsjirmje, v. drenzend (eig. kermend)
omloopen, aanhoudend drenzen. — H ê , b e r n'
hji-r net sa omtsjirmje. — Dat famke
het de hele moarn omtsjirme,
it is fêst net goed.
omt(s)jirmje, v. kwijnend omloopen, aan
een slepende of ongeneeslijke ziekte lijden_
omtsjouwe, v. vervelend, zanikend iets
bespreken. — Dy Syts kin heislike
lang op in ding omtsjouwe. — As
jimme bidde, seille jimme net lang
op it selde omtsjouwe. Halb., Matth.
VI, 7. Vgl. omtsja/felje.
omtútsje, y. aanhoudend kussen , rondkussen.
— Op immen omtútsje. —• De
rige omtútsje, in een gemengd gezelschap
van jonge lieden it 'roundtsje
dwaen'. Zie W. D., Fr. Volksl. I, 372.
omwâdsje, v. in plassen of natte modder
omloopen, (ook) met bevuild schoeisel binnen'shuis.
— Dejonges wâdsje bûtendoar
yn 'e poezzen om. — Hwa het
hjir sa yn 'e keamer omwádde? De
hele flier is wiet en smoarch wirden.
omwaeije, v. omwaaien. — Jy me ij e
jou âlde pompieren wol earne oars
bringe; dy waejje hjir nou yn myn
tún om.
— Dy hege popelbeam is fen nacht
omwaeid.
omwaerje, v. omwaren, — in weer en
wind omloopen. — Bern meijegraech
bûtendoar omwaerje. — By nacht
enontiid omwaerje, bij nacht met allerlei
weer op weg zijn.
omwálje, v. omwallen, omgeven met een.
wal. — overdr. Hwet lok ús mei omwálje,
It j. Frysl., 128. — Halb. in Epk.
wumkes.nl
omwaskje, v. omwasschen. — De sktitels
omwaskje.
om'wei, s. omweg, niet de kortste weg-
— fig. In omwei lans nei 't gelok.
omweï- of oanweigean,' v. gebeuren,
te doen —, aan de hand zijn. — Hwet
giet dêr omwei? — Itgieterraer
omwei, het gaat er vreemd langs.
omweinje, v. omwenden. G. J. I, 190.
omwenne, v. aan iets anders gewennen.
Hsfr. XIII, 95. — Denwaerdenwyal
tofolle omwend, O. St., 104.
omwenst, s. het anders gewennen. —
De omwenst is great as men út Amsterdam
wei yn Wierum komt to
w enj en.
omwidzje, v. omwiegen. — Pas op!
dou mast it bern net omwidzje.
omwikselje, v. omwisselen.
oinwynderje, v. door beweging wind of
tocht veroorzaken. — Net sa f o ar de
lampe omwynderje.
omwynders, s. pi. äolores falsi partus
(B. 8), looze of valsche (voorloopige) barensweeën,
bij eene vrouw. Henndl. glûpers,
glûpende fleagen. Leeuw, knipers.
omwine, v. omwinden. — Mei jern
om win e.
omwine, v. omwenden, heen en weer
woelen, omloopen, omzwerven. — De kou
wynt op 'e stal om. — Hy wynt om
as in aeisiik hin. — As in siik houn
omwine, troosteloos omloopen. — Sa wynde
er om salang er mar in doekje
f o r 't blieden wiste.
— Yn 't gat omwine, (iemand) hinderen,
zorg baren. — Asmynsoanoanlottet
bin 'k tige oanklaud, dat
wynt my danich yn 't gat om. —•
Sjirk is riedslid óf wirden mei twa
stimmen to min, dat scil him wol
yn syn tontsje omwine.
orrvwynsels, s. pi. omwindsels. — S i z
it mar sonder omwynsels, onomwonden.
— Gjin omwynsels, kom maar rond
voor de zaak uit. — Forj. 1890, 35.
omwinterje, v. lang aaneen en bij korte
tusschenpoozen winterweer zijn. — It het
lang omwintere ear't it 'for goed
moai iis waerd.
omwip, s. oogenblikje. — Yn in omwip
bin 'k hjir wer. Zie omsjuch.

OMW. 277 ONBI-DR.
omwippe, v. omwippen. — De stoel
wipte om. — Wip dat ta feit sj e net
o m!
omwiirmje, v. omtobben, moeite (met
iets) hebben. — Mei 'tien of't oar omwjirmje,
er veel getob mee hebben. —
Ook wel omwoarmje. Makk. en omstr.
omwjûde, -wjudde, v. omwieden, (den
grond) met een wiedhaak omwoelen.
hier en daar wieden. — Dat stik flàechs
moat yetris goed fen 'e eìn ôf wjûd
wirde; der yn omwjûde jowt neaf.
omwoelje, v. omwoelen. — Yn 'e sliep
onrêstich omwoelje.
omwoelje( spr. -ûó-), v. omwikkelen, omwinden.—
It gûd mei in pompier omwoelje.
— De tûnman het de roazebeam
tsjin 'e winter mei strie omwoelle.
omwrakselje, v. aanhoudend (mee) worstelen
, — te kampen hebben.
omwrame, v. heen en weer woelen, zich
druk bewegen. — De jonges wrame mei
in-o ar yn 't hof om. — Bern, jimme
moatte 3a net yn 't bêd omwrame.
Ook: door sterke beweging doen vallen.
— Wraem my dat kasje net om. —•
De jonges ha de hikkepeal omwraemd.
Vgl. hierbij omrame, omrammeije.
zwaar werken, bestendig zwoegen. — Ik
ha de hele dei om wraem cl.
omwrantelje, v. iets zwaars omwentelen.
— In stien omwrantelje.
— Op bêd omwrantelje, vermoeid en
slapeloos op zijn bed omwoelen.
omwrikke, v. wrikkende doen omvallen.
omwrokje, v. aanhoudend tergen, zijn
wrok trachten te koelen, aanleiding zoeken
tot vechten. R. P. in Epk., 547.
omwrotte, v. omwroeten. — De mollen
wrotte de tún om, woelen dien onderste
boven.
— De baerch het dat beibeamke
o m w r o t, wroetende omvergewerkt.
— Dou mast dêr net sa yn 'e modder
omwrotte.
on, ûn, adv. voor: oneven. — Hwet
retste, even of on? Even! Forlern!
it is on.als
s. n. Hy wol der even en on for
ha, alles, zooveel mogelijk.
OU-, ook ûn-, onscheidbaar voorvoegsel,
wumkes.nl
met de beteekenis van: wan, of van: niet.
Vgl. overigens de hier volgende met onsamengestelde
woorden.
on-, ûn-achtsum, adj. achteloos, onoplettend
, gedachteloos. Vgl. achteloos.
on-, ûn-aerdich, adj. onaardig, niet aardig.
— Hwet tinkt dy fen dat sizzen?'tls
net onaerdich, we] aardig, —
geestig.
onaris, bastaardw. Zie omaris.
on-, ûnbarmhertich, adj. onbarmhartig,
ontneedoogend. G. J. I, 43.
on-, ûnbarmhertigens, s. onbarmhartigheid.
on-, ûnberne, adj. ongeboren. — Hja
hie onberne biggen it'en (volgens een
oud raadsel). W. D., In Doaze, 109.
on-, ûnbibane, adj. ongebaand. — O n b ibane
iis. — Oan de oare kant Boalsert
is 't iis alheel yet onbibane.
on-, ûnbiboud, adj. onbebouwd. Ook:
onbibouwe. — Yn de stoffelike
skeppinge, dy der onbibouwe hinne
leit, is alles oarspronkelik en
natúrlik. R. ind T. a , 186".
on-, ûnbibrûkt, adj. nog niet gebruikt
voor 't werk. — Inonbibrûkt hynsder.
Vgl. onbileard.
on-, ûnbidich, adj. & adv. overdrijvend,
uitgelaten zoowel van blijdschap als droefheid.
— Net sa onbidich. — Yen onbidich
oanstelle. Ook somtjjds ombidich.
— Dou biste in bytsje ombidich.
overdreven, buitengewoon, zeer. — 11
skilt onbidige folie, R. P. — Onbidich
tjirjen, veel misbaar maken. Halb.,
Matth. IX, 23.
— Onbidich yn 'e pronk, zeer opzichtig
gekleed. — Dat gouden keatting
is to onbidich, te opzichtig.
— Net onbidich, niet bij uitstek. — Der
wier net in onbidich bult folk yn 'e
tsjerke, eig. te weinig. — Net onbidige
fluch op 'e stonken, niet zeer vlug
ter been.
on-, ûnbiditsen, adj, onbedekt. G. J-
II, 66.
on-, ûnbidoarn, adj. niet bedorven. —
Do 't lelie it twinter kocht, wier 't
onbidoarn; mar nou is 't ondogenson-,
ûnbidreaun, adj. imperitus, onbe

ONBI-FL. 278 ONBI-L.
dreven, onervaren. — Jong en onbidreaun.
— íì. J. I, 14.
on-, ûnbifloerre, adj. niet bevloerd.
onbigryplik, ûnbigripelik, adj. onbegrijpelijk
, onverstaanbaar.
Ook: traag van begrip. — Hwet bist
onbigryplik. — B i n n e j i m m e e k
noch sa onbigrip elik, Matth. XV, 16^
on-, ûnbigroeid, adj. onbegroeid.— Ik
woe dy ik kei- lizze litte (voor grasland),
mar hy bliuwt my langer-nôch
ûnbigroeid; der bliuwe tof olie ûnbigroeide
plakken yn.
on-, ûnbigroeven, adj. onbegraven.
on-, ûnbiheakke, adj. onbegrensd, onbeperkt.—
Gods kreft ís great en ûnbiheakke,
Salv., 9.— Den Ijeapt myn
geast op ûnbiheakke banen, ld. II,
50.
on-, ûnbiheard, adj. onbeheerd, zonder
toezicht. — Dêr stiet in karre onbih
e ard op 'e dy k.
on-, ûnbiheind, adj. onbeschaafd, onbehouwen,
lomp. — Hird en sterk,
rûch en onbiheind wierne hja, mar
it wierne kearels, R. ind T. a , 381*.
on-, ûnbihelp, s. eg. onbeholpen persoon.
— Sa'n onbihelp stiet by 't
wirk him sels en in oar yn 'e wei.
on-, ûnbihelp(er)ich, adj. onbeholpen ,
onredzaam. — Us faem hetinswollen
e to mm e, nou is se ûnbihelperich
yn 't wirk.
Ook: hulpbehoevend. — Swier en onbihclperich,
R. ind T. 3 , 392*.
gebrekkclijk. — De iene foet strampelç;
sahwet onbihelp eri-ch efter
de oare oan, W. D., Heam., 29. Zie onbihelplilc.
Vgl. onbihelpsum.
on-, ûnbihelperigens, s. onbeholpenheid,
ongeschiktheid Hsfr. XIV, 4. —v.d.
M., 't tsjoede, 18.
on-, Ûnbihelpich , adj. Zie onbihelperich.
on-, ûnbihelplik, adj. onbeholpen. —
Hy koe de lea pas reppe, wier
mij en, ûnbihelplik, stiif, R. ind T. 2 ,
272*. — Ik haw in seare hân, nou
bin 'k hwet onbihelp lik.
on-, ûnbihelpsum, adj. zich zelf niet
kunnende helpen. — In â 1 d min sk e
wirdt tige ûnbihelpsum. Zie onbihelperich.
wumkes.nl
on-, ûnbiheltere, adj. niet aan het
hulter (halster) gewend, van een jong
paard. Vgl. onbilaet.
overdr. onervaren, ook van ecu niensch.
on-, Ûnbihoarlik, adj. onbehoorlijk, niet
behoorlijk. Zie bihoaiiik.
on-, ûnbihouwen, adj. onbehouwen,
fig. grof van lichaamsbouw, ruw, lomp, onbeschaafd,
onbeleefd. — In great onbihouwen
kearel.
on-, ûnbikeard, adj. onbekeerd. — Onbikearde
minsken, die den gemoedstoestand
van een bekeerd mensch niet begrij-
! pen. BI. Kr. I, 2. — O nb ik e ard en kinne
oars net dwaen as kwea. A. Ysbr.
(1861), 82.
on-, ûnbikend, adj. onbekend. — Ik
bin hjir onbikend, ik weet hier van weg
: noch spraak. — Prov. Onbikend as de
snoek op 'e turfsouder. — Onbikend
is onbiklage.
on-, Ûnbikibbe, adj. onbeknord. — Gjin
minske is ea ûnbilekke of ûnbikibbe
b 1 e a u n.
I on-, ûnbiklâdde, adj. onbevlekt, goed
] ter naam en faam staande. — In o n b i-
\ kladde n a m m e neilitte.
on-, ûnbiklage, adj. onbeklaagd, onbetreurd.
— Lykwol stoar er onbiklage.
Vgl. onbiskriemã.
on-, ûnbikliuwber, adj. onbeklimbaar.
; — Unbikliuwbere iisbergen. — (De
i Heare) dy yn syn heechste hym m'-
1 e s e a 1 e, syn onbikliuwbere wen-
; pleats het. G. J. I, 227.
on-, ûnbikôge, adj. ondoordacht. Zie
j bikôgje.
on-, ùnbikommere, adv. zonder kommer.
— Onbikommere libje. v. Blom,
Bik., 46.
on-, Ûnbikomsum, adj. niet wel bekomend,
niet gemakkelijk verteerbaar (van
spijzen). Zie bikomsum.
i on-, ûnbikrompen, adj. ruim, overvloe-
I dig. — Hy kin dêr ûnbikrompen fen
libje. — Hy nimt it er tominsten
onbikrompen fen.
on-, ûnbikwaem, adj. onbekwaam, ook
voor: dronken. — Us Gurbc hâldtwol
fen plezier, mar hy komt noait ûnbikwaem
thús.
on-, Ûnbilaet, adj. (nog) niet aan leiding

ONBI-L. 279 ONBI-S.
gewend. — Onbilaet kouwefé. Zie bìliede.
VgL onhiheltere.
on-, ûnbileanne, adj. onbeloond.— Ik
h i e de boer efkes holpen, mar ik
koe diss' kear ûnbileanne neihûs
gean. — Goeddwaen bliuwt net o nbileanne.
on-, ûnbileard, adj. ongeoefend (van
menschen), ongedresseerd, onafgericht (bijv.
van paarden). Vgl. onbìbrttkt.
on-, ûnbileefd, adj. onbeleefd, onwellevend,
onbescheiden. — Instoersk en
onbileefd man. — It is onbileefd
ho't dyjonges dy frjemde man oangapje.
— In onbileefde bok.
on-, ûnbilegere, adj. niet belegen,
nieuw. — Dy tsiis is noch ûnbilegere.
on-, Ûnbilekke, adj. onbesproken, onberispelijk,
niet gelaakt. — Onbilekke
waer, fig. een knap meisje van onbesproken
gedrag. Vgl. onbikibbe.
onbillik, on-, ûnbìnlik, adj. ìniquus,
onbillijk. — Hy is gjin onbillike kearel,
hij handelt over 't algemeen niet onbillijk.
— Dat gewyn en gebombam
fen in klok wier noch sok onbinlik
wirk for loaijo Olfert net, R. ind
T.', 46'.
on-, ùnbimirken, -murken, adj. onbemerkt.
R. ind T. s , 114*.
on-, ûnbimunstere, adj. ongeoefend,
onervaren, (ook) onbeschaafd. — O n b i m u nstere
minsken. — De fryster wier
onbi munstere, nl. op het gebied der
vrijerij. W. D., Heam., 55. Vgl. Sw. 1872, 5.
on-, ûnbinlikens, s. eg. onbillijkheid.
on-, ûnbìnul, s, eg. onbeteekenend persoon.
— Hy is in greate onbinul.
on-, ûnbinullich, adj. & adv. zonder
benul of begrip handelend, stumperachtig,
gedachteloos. —.Hy docht alles allike
ûnbinullich.
on-, ûnbinuttige, adj, niet tot nut of
gebruik aangewend.
onbipealle, adj. onbepaald, onbeperkt.
— Onbipealle oppermacht, R. ind
T. 2 voor kwaadsprekendheid is niemand veilig.
on-, ûnbipune, adj. onbepuind. —
Onbipune paden binne hjerstmis
s m o a r c h t o g e a n.
on-, ûnbiret, adj. onberaden, onbedacht.
— Do 't Jouke dat ge mi en e frommis
troude, het er in ûnbirette stap
dien.
Ook: (nog) niet besloten, besluiteloos. —•
Ik bin noch ûnbiret. Vgl. onbiriedich.
on-, ûnbiriden, adj. onbereden, onafgericht.
— In onbiriden hynsder. —
Dy eker is fen 't jier ûnbiriden
bleaun, niet met mest bereden.
onberoerd. — Bern litte neat onbiriden.
fig. onbeproefd. — Hy is in man dy
't neat ûnbiriden lit.
on-, ûnbiriedicb., adj. onberaden, onbezonnen.
Lex. 323.
on-, Ûnbiritsen, adj. niet ingerekend
(van vuur). — It fjûr isnochonbiritsen,
dat moat ik yet birekke foar
'tik op bêd gean.
on-, Ûnbirjuchte, adj. onberecht, zonder
de laatste sacremènten te hebben ontvangen.
— De sike is ûnbirjuchte
s t o a r n.
on-, ûnbiroaid, adj. & adv. eig. zonderof
buiten rooi: ongeregeld, onmatig. — 11
is onbiroaid, het raakt kant nog wal.
— In onbiroaide holle, Holl. berooid
hoofd. — Onbiroaid lige, — ite, enz.
onbisauwe, adj. onbezwekeu. — Mei
in onbisauwe moed, R. P., Keapm., 151.
on-, ûnbiset, adj. niet bezet. — In
boel plakken yn 'e tsjerke wieren
onbiset. De foarste rige wier onbi
s e t.
on- ùnbisjoens, adv. zonder vooraf te
zien.--In keallefel onbisjoens keapje.
— Ik jow er ùnbisjoens in daeld
e r f o r.
on-, ûnbiskamme, adj. onbeschaamd.
Mkw. onbiskammede. —Dryst en on:
biskamme.
, 178'.
on- ûnbiskamsum, adj. geen schaamte
on-, ûnbipleistere, adj. ongepleisterd. hebbend, niet licht beschaamd te maken.
— In ûnbipleistere mûrre.
on-, ûnbiskave, adj. onbeschaafd. —
on-, ûnbipraet, adj. onbesproken, on­ Wy (filantropen) sjugge op gjinryks'
berispelijk. — Prov. Hwa 't onbipraet daelders om onbiskaveminskebern
b 1 iu w e wol m o a t de w r â 1 d ú t r inn e , .út weaze en slyktolûken.Fr. Wjn.
wumkes.nl

ONBI-S. 280 ONBI-S.
1861, 41. — Hwa ea ontí'inzen het
goe gave en lit se roastge en brûkt
se net . . . hy libbet rûch en onbiskave,
G. J. I, 89.
on-, ûnbiskeadige, adj. onbeschadigd
— As men hwet fen inoartolien
het, m o a t men 't ûnbiskeadige w e r
thüs 1 e v erj e.
on-, unbiskerme , adj. niet beschermd-
— De jonge 'beamkes steane onbiskorm
e op 'e wyn.
On-, Ûnbiskie, s. n. onbescheidenheid. —
Swij hjar ivich 't onbiskie, || dat
hja woe bidriuwe, R. ind T. 2 , 100*. —
Alth. II, Voorr. in rijm. — G. J. 1, 14.
on- ûnbiskieden, adj. onbescheiden.
on'-, Ûn'biskoft, s. eg. onbeschoft persoon.
— Dy kearel is in ûnbiskoft.
on-, ûnbiskoft, -biskoftich, adj. & adv.
onbeschoft, lomp, grof. — Onbeskoft ite,
— lig e. — Onbiskoftichjild nimme.
A. Ysbr. (1861).
on-, ûnbiskreaun, adj. onbeschreven.
— Jow my ris in onbiskreaun stik
pompier.
onbiskriemd, adj. onbeweend. — Dy
man is ûnbiskriemd stoarn.
onbiskrien, adj. zonder gerucht, zonder
gewag. — Gean den jou wegen, dat
dy geast onbeskrien thús kom me
kin. ld. VIII, 160. (Oudfr. skria = schreeuwen).
on-, ûnbiskriuwelik, adj. onbeschrijfelijk.
onbiskromme, adj. onbeschroomd, zonder
schroom. — Hy doarst it. netbistean
][ Om sa mar onbiskromme ||
Nei hjarres ta to gean, W. D., Boeresj.
— Hûs-hiem 1890, 390. — Fr. Wj. III, 98.
on-, ûnbislein, adj. onbeslagen, niet van
(hoef)beslag voorzien. — fig. Onbislein
op it iis komme, onvoorbereid —, der
zake onkundig zich met iets bemoeien.
on-, Ûnbislept, adj. onbeslapen. — In
bêd, dat onbislept is. — Ook onbisliept
en onbisliepen.
on-, ûnbisletten, adj. niet afgesloten
(van de lucht).— Gûd, dat forfljucht,
moat net yn in ûnbisletten flesse
stean.
on-, ûnbislipe, adj. ongesiepen. — Onbislipe
klontsjes, onregelmatig van vorm
wumkes.nl
en niet glad.— Ook wel van personen: onbeschaafd,
ruw. — Inonbislipe fint.
Zie bislipe.
on-, ûnbisljuchte, adj. onbeslecht. —
— It skeel bleau onbisljuchte.
on-, ûnbisnoeid, adj. onbesnoeid, fig.
onbeschaafd. — Hja binneonbisnoeid
I opbrocht. A. 50. — In onbisnoeide
(onbesneden) filestijn, ruw en onbeschaafd
mensch. — Onbisnoeid praet, onbeschaafde
taal. Vgl. oerhearrich.
| on-, ûnbisnoeidens, s. onbeschaafdheid.
A. B., It Doarpke, 70.
on- Ûnbisoarge, adj. onbezorgd. — In
onbisoarge libben, een zorgvrij leven.
— Hy het de onbisoarge byt, heeft
voor zijn onderhoud niet te zorgen.
zorgeloos. — Dou libbestersamar
ûnbisoarge nei ta, bekommert u om
! niets.
onverzorgd. — Yens bern ûnbisoarge
efter litt e.
on- ûnbisoargens, s. onbezorgdheid. —
; De glans fen jeugdige onbisoargens
leit net mear op 't wezen, Hsfr.
X, 31.
on-, ûnbisocht, adj. onbeproefd. — Ik
lit gjin middel onbisocht. Zie bisiikje.
on-, ûnbispritsen, adj. onbesproken. —
Dat punt bleau onbispritsen. —
Ook: onberispelijk. — Hjar ûnbispritsen
wânle.
on-, Ûnbisteanber, adj. onbestaanbaar.
— Dat is onbisteanber, dat bestaat
niet, kan niet. — Dat is onbisteanber
neffens de wet, in strijd met de wet.
on-, ûnbistindich, adj. onbestendig.
on-, ûnbistjûrd, adj. onbestuurd. — As
dyn gloar my net oanglûrt, || Sa
taest ik bjuster onbistjûrd, G. J.
I, 26.
on-, ûnbistjûrsum, adj. onbestuurzaam,
onbestuurbaar. Lex. 351. — In onbistjûrsum
wezen, losbandige zinnen. G. J. I, 79.
on-, ûnbistjûrsumheit, onbistjûrsumens,
s. onbevarenheid, gebrek aan stuurmanskunst.
— Dêr Endimion, troch
de onbistjûrsumheit fen syn loatsman,
fordrinst habbe scoe, G. J.
II, 72.
Ook: bandeloosheid. —• De onbistjûr

ONBI-S. 281 ONDER.
su in heit f en de strjitj onges is lange
r s 1 i m.
on-, Ûnbistoarn, adj, onbestorven. —
In onbistoarne widdou, vrouw, wier
man afwezig is of haar verlaten heeft.
on-, ûnbistraffe, adj. ongestraft.
on-, ûnbistruid, adj. onbestrooid. —
Wy k omm e mei de dong net a 1 hie 1
lans, der bliuwt in hoekje f en 't
lân onbistruid.
on-, ûnbiswierd, adj. onbezwaard. —
O n b i s w i e r d e eigendommen, niet met
hypotheek of ander zakelijk recht belast. —
Fr. Wjn. III, 122.
on-, ûnbitelle, adj. onbetaald. — Mei
in onbitelle hoed op, sit men oan'e
earen ta yn 'e skild. Sw. 1860, 20.
on-, ûnbitinkber, adj. ondenkbaar, zooals
men 't zich niet kan denken. — O n b itin
kb re wytnis het er, ld. I, 189.
on-, ûnbitinklik, adv. onbedenkelijk. —
Sa onbitinklik flokke, R. ind T. 2 ,
296". — In onbitinklik best man,
Ibid. 296Í. — Ook somtijds onbidinklik.
on-, Ûnbitocht, adj. onbedacht, onberaden.
Lex. 363, e. a. — Ûnbitocht geskei,
onbedachte scheldwoorden. Sw. 1872, 5.
on-, ûnbitochtsum, adj. onbedachtzaam.
Hsfr. XIII, 265. - H. S., Telt,, 68.
on-, ûnbitochtsumens, -sumheit, s.
onbedachtzaamheid. ld. IV, 172.
on-, ûnbitrouber, adj. onbetrouwbaar.
— Myn faem is ûnbitrouber. Ik doar
't spul net oan hjar oerlitte.
on-, ûnbitrousum, adj. wantrouwend.
— Hy wier onbitrousum, altyd
bang dat hj a him forrifelje woene,
Alm. 12°.
on-, ûnbitrousumens, s. wantrouwen,
mistrouwen.
on-, ûnbiweide, adj, onbeweid.
on-, ûnbiwenne, adj. onbewoond. — In
onbiwenne hûs. — Dy keameris onbiwenne.
— In ûnbiwenne oarde,
— pleats. Halb., Matth. XV, 33.
on-, ûnbiwolke, adj. onbewolkt.
on-, ûnbrekber, adj. onverbreekbaar.
on-, ûnbrekken(d), adj. onbrekend, onbreekbaar.—
Onbrekkene griene eart
e, die niet gaar zijn te koken. — O nbrekken(d)
lân, bouwland dat geen andere
dan niet brekende erwten of boonen
oplevert. — fig als s. Dy jonge is in onb
r e k k e n , onverbeterlijk , ondeugend.
onbreklik, adj. onverbrekelijk. G. J. I'
39, 43.
on-, ûnbrûk, s. n. onbruik. — Y n on
b r û k r e i t s j e , — w ê z e.
on-, ûnbrûk, adv. onbruikbaar, bedorven.
— I m m e n h wet o n b r û k m e i t s j e,
bederven, (ook) ontrooven, afhandig maken.
— In wille dy 't niinmen ús onbrûk
meitsje kin, Hsfr. VII, 268.
on-, ûnbrûkber, adj. onbruikbaar, niet
i te gebruiken.
] on-, ûnbrûksum, adj. onhandelbaar.—
l In onbrûksumejonge. — In on brûksum
e kearel, onhandelbaar, weinig inschikkelijk,
niet zeer welwillend. — Un-
I brûksum ark (ridskip), niet gemakkelijk
in 't gebruik. — Onbrûksum lân,
moeilijk te bewerken bouwland.
onder, ûnder, praep. onder. — It lân
: stiet onder wetter. — De hounleit
onder 'e tafel. — Hy sleepte ûnder
de preek. — Bern meije onder iten
net prat e. — Hy stiet onder oarde r.
— Hy het de koarts ûnder 'e lea,
í hij gevoelt het begin van koorts. — De
jonge liûe stean onder 'e geboadens,
in ondertrouw.— 't Jongwiif het
it ûnwaer onder 'e lea, — onder 'e
mûtse. — Hy is onder en boppe de
i wet, ontoerekenbaar, bv. een kind, dat
men veel vergeeft. — Rien heart ûnder
Lytsewjirrum, onder 't behoor van L.
— Onder seil, zeilende. — Der is nin
! greater onder (de menschen) opstien
as Johannes, Matth. XI, 11. — Sy n sisters
binne ûnder ús, Ibid. XIII, 56.
adv. Wy wenje onder en sliepe
boppe. — De sinne is al onder. —
It giet .der onder of der boppe, er
; is slechts keus tusschen alles te winnen of
alles te verliezen, — de zieke zal herstellen
of sterven. — Dy 't ûnder leit komt
wolriswer boppe, bij een vechtpartij,
ook toegepast op maatschappelijke toestanden.
— Ho stiet er der onder? hoe
denkt hij er over? — Dêr ha 'k neat
onder to dwaen, dat baart mij geen
' zorg, — laat mij koud, onverschillig.
onder, ûnder, als scheidbaar of onscheidbaar
voorvoegsel bij samengestelde woorden»
wumkes.nl

ONDER-B. 282 ONDER-E.
on-, ûnderbaes, s. m. onderbaas, die
voor zijn meester het werk bestuurt, — ook
vooral: onderopzichter bij een belangrijk
werk. Sw. 1859, 79. Vgl. hounebacs.
on-, ûnderbaeitsje, s. n. mans-hemdrok.
— Baes Sjouke rint altyd yn
't onderbaeitsje, zonder bovenkleed, al
is 't ek kâld. — Lou stiet er yn 't
onderbaeitsje f o ar, doet zeer zijn best.
— fig. Mei de minne tiid reitsje
folie liûe yn 't ûnderbaeitsje, worden
velen arm. — Undogense hynsders
moat men yn 't ûnderbaeitsj e hâlde,
mager houden en hard laten werken..
Zie baeitsje.
on-, ûnderbine, v. onder de voeten binden.
— De redens onderbine, de
schaatsen aanbinden. — Up in wintersneintojoun
|| hie 'k de redens onderboun,
W, D. Doaitse, 37.
on-, ûnderblib(be), -blibze, s. onderlip
van een paard of koe. Lex. 389. Vgl. blib.
on-, ûnderblyntsje, s. n. onderst vensterluik
of -blind.
on-, ûnderboargemaster, s. m. (in
den volksmond voor:) oudste wethouder.
on-, ûnderbringe, v. onderbrengen, onderdak
brengen, een onderkomen bezorgen
of verschaffen. R. ind T. a , 335«.
ten onder brengen. "G. J. I, 171; II, 74.
on-, ûnderbroek, s. onderbroek.
on-, ûn der broeksbus e, s. — Ik biwarje
it jild yn myn onderbroeksbus
e.
on-, ûnder dak, s. n. onderkomen, woning,
nachtverblijf. — Ik koe to Stiens
gji.n onderdak krij e , gjinien f en 'e
kastleinen woe my herbergje. —
Sas is mei wiifen bern út 'e wente
set, nou hab ik him onderdak jown
yn myn weinhús, mar dêr kin 'k
him net hâlde.
on-, ûnderdamje, -damme, v. geldelijk
achteruitgaan. — Mei al dy tsj in rampen
moasten hja wol onderdamje.
onderdien, s. eg. onderdaan. ld. VIII,
828. — R. ind T. 3 onderdienichheit, s. onderdanigheid.
on-, ûnderdoar, s. onderdeur. — In
kearel as Karst, en Karst wier in
kearel as in onderdoar, sechje. —
dim. onderdoarke, schertsend voor: klein
persoontje.
onder-, ûnderdoun, ook onderdûn
(Dongdln., Leeuwdl.), adj. & adv. even onder
water (van waschgoed, te koken aardappelen,
enz.). Vgl. oeräoun.
on-, ûnde,rdrompel, s. onderdrempel.
; — De onderdrompels fen'ekozinen.
Hiervoor ook sillen. Zie drompel.
on-, ûnderdûke, v. onderduiken.
on-, ûnderdûms, adj. & adv. onderduims,
onderdehand,heimelijk. — Hy moffele dat
onderdúms yn 'e bûse. — Dy jonge
kin sa onderdúms in o ar nytgje. —
Onderdiímske middels, onedele, in 't
geheim gebezigde middelen. R. P., Ás jiemme,
8.
on-, ûnderdwaen, v. onderdoen, 't gewonnen
geven. — De Friezen wolle for
de Hollânners net onderdwaenyn
moed. Lex. 807. — Ik woe for leb net
I onderdwaen, Salv., 82.
on-,'ûnder-e arm, s. benedenarm.
on-, ûnder-eidsje, v. ondereggen (het
op het land uitgestrooide zaad).
on-, ûnder-ein, s. (n.) ondereinde, beneì
dendeel.— It onderein fen in hoas,—
I fen in minske. — Abe is in lange
; fint, mar 't sit him meast yn syn
j onderein, zijne beenen.
fig. (de) lagere klasse. — Gelf het in
d w a e n d e, vermogend, man west, mar
hy is by de onderein tolânnekomd,
arm geworden. — It folk yn 'e onderein
wirdt soms onrêstich. —• dim.:
on-, ûnder eintsje.
on-, ûnderen, adv. steeds voorafgegaan
door een voorzetsel. — Nei onderen ta,
• in benedenwaartsche richting. — As men
de flearbeam ôfskylde neiboppen
! ta en men sea dy, dêr koe men fen
; switte en koarje; en skylde men
, 293''. Sprktl. ook onder- him nei ûnderen ta, den makke itû nda
en, pi. onderdanen, voor: beenen derút romte, R. ind T.
of voeten. — Myn onderdanen wolle
net om lyk, doen mij pijn.
on-, ûnderdienich, adj. onderdanig. Sw.
1853, 17.
a , 10', -- Fen onderen
op bigji nne, — opkomm e. fig.
met weinig of in een lagen rang aanvangen,
om geleidelijk bevorderd te worden. — Prov.
Men kin net fen 'e groun ôf op 'e
wumkes.nl

ONDER-F. 283 ONDEK-H.
souder stappe, men moat fen onderen
op bigjinne.
on-, ûnderfean, s. n. onder in den grond
zittende veenlaag. A. 64.
on-, ûnderf ine, v. ondervinden, ervaren.
— Prov. Ta-skinen en onderfinen
8 k e e 11 folie. — Dy man het fen s y n
libben. al hwet onderfoun, met veel
tegenspoeden te kampen gehad. — Barmhertichheit
onder fine. Matth. V, 8.
— Ik ha net folie goeds fen dy
man onderfoun.
On-, ûnderf ining, s. ondervinding. —
Ik ha gjin ûnderf ining fen dy man;
ik wit goed noch kwea fen him. —
Prov. Onder fining is de beste Ie armast
er. — R. ind T. 2 , 40 { fean is forkoft, mar de eigener
hat de ûndergroun oan him halden.
Altijd als tegenstelling van boppegroun.
on-, Ûndergrounsk, adj. ondergrondsch,
onderaardsch.
on-, Ûndergûd, s. n. onderkleeding.
i on-, ûnderhabbe, v. onderhebben. — De
j onges wieren tigedeilis,hjahiene
in-oar onder. — Oeds hat Sjouke ûnderh
a wn.
on-, ûnderhabbende(n), s. pi. onderhoorigen.
— Op keninginnedei jow
ik myn onderhabbende(n) altyd f rij.
on-, ûnderhâld', s. n. onderhoud, het
noodige tot instandhouding van iets. — Alles
moat op 'e tiid syn onderhâld
. — Sw. 1852,3. i ha, oars wirdt it gau minder. — On-
on-, ûnderflappe, v. gezelschapsspel dêrhald fen diken en dammen.
met centen of andere kleine voorwerpen on­ onderstand (nit de armenkas). — Klaes
der de hand, waarbij een de ûn derflap­ : en Luts ha fen 't winter ek al ouper
is, de anderen de bylizzers.
d er hâld ha wn.
on- Ûnderf lier, s. ondervloer.
on-, ûnderhâlde, v. onderhouden, in
on-, ûndeífloerring, s. De onder- goeden staat houden.
floerring fen in púndyk, de eerste — lm men út 'e wisse onderhâlde,
bevloering (flijlaech) op de aarden baan. zonder vergoeding hem al het noodige voor
Ook onderflier.
zijn onderhoud verschaffen. — De arme-
on-, ûnderfreegje, v. ondervragen. steat woe him net ûnderhâlde, —
on-, ûnderfrette, v. benadeelen van voed­ De godstsjinst onderhâlde, in eere
sel, door er mede van te gebruiken (van dieren). houden, de kerkplichten steeds naleven.
— As in skiep en in laem by in-o ar — De frjeonskip onderhâlde, aan­
yn 't hok binne, den ûnderfret it houden. — Do frjeonskip rekket oan
skiep it laem. — Dy boer hâldt t o- 't forkâldsjen || Hwennear ze net
folie skiep, dy onder frette de kij. wirdt ûnderhâlden, — Hwet men
Vgl. onäerite.
leard het ûnderhâlde, er zich in blij­
on'-, ûndergean, v. ondergaan. — De ven oefenen.
sinne giet onder.
I onderhalder, s. m. onderhouder. — O,
on-, ûndergean', v. ondergaan. — Straf yngoe God! Onderhalder fen myn
—, lijen ondergean.
; lot, G. J. I, 105.
on-, ûndergêrs, s. n. in hooiland: 't eigen­ ; on-, ûnderhãns(k), adj. & adv. onderlijke
gras, in tegenstelling van 'de ra ei', ' hands. — Onderhans smite, — top-
'de stânnen'. opgeschoten halmen of sten­
:
; sette, met benedenwaartsche handbewegels.
— As er gjin ûndergêrs yn 't ging. — Onderhans ljeappe, springen
haeilân is, den stiet de miede min. met de hand naar beneden gestrekt aan den
on-, ûndergong, s. occasus, ondergang. polsstok.
Vgl. sinne-ûnäergong.
— In onderhâns stok je, klein wan­
ruina. — Dy mislearre on demi mdelstokje. — In onderhânsk spuitsje,
niing waerd syn ondergong.
klein zaakje of boerderijtje. — In onder­
— I m m e n ondergong d w a e n, door hall s k e k e a p m a n, — slachter, —
mededinging schade of verlies berokkenen. kastlein, — dokter, enz., de zaken in
on-, ûndergroun, s. ondergrond, vaste het klein drijvende, of zonder voldoende be­
aardUuig onder het veen of onder den omkwaamheid.Ook : — Onderhâns f o r k o a pgcwoelden
bouwgrond.— De terp —, it je of forliierc, niet in het openbaar door
wumkes.nl

ONDER-H. 284 ONDER-L.
een notaris. — In ûnderhânske keapbrief,
— in onderhânsk h ie r kontrak
t, in onderhandschen vorm opgemaakt.
on-, ûnderhear(r)ich, adj. onderhoorig,
ondergeschikt.
on-, ûnderhear(r)igen, s.pl. onderhoorigen.
Hsfr. V, 19. Zie onderhabbenden.
on-, ûndérheije, v. onderheien. — Yn
't Wetterlân moatte de hûzen û nd
erheid wir de.
on- ûndérheije, v. (de hand of een voorwerp,
dat men in de hand heeft) opheffen
om te slaan of te werpen. — De fust onderhelje.
— Hans onderhelle syn
gre a t e b i 1 e en houde de be ar y n 'e
kop, Hsfr. V, 153. — Hy onderhelle
de (bier)kanne, om Klaes der in
slach mei to jaen, Ibid. III, 71. — Ook:
— De foet onderhelje (om te schoppen).
on-, ûnderhiere, v. onderhuren. — Hy
wol my onderhiere, tracht het huis of
land, dat ik in huur heb, in stilte te huren,
door meer te bieden dan ik betaal.
on- ûnderhimd, s. n. kort onderhemd van
wol of flanel.
on-, ûnderhôl, adj. niet massief. — In
keapman dy in greate winkel het
en in bulte hannel docht — mar
frijhwet onderhôl is, niet solide is.
on-, ûnderierdsk, adj. onderaardsch. —
In onderiedske hoale. — It ûnderierdsk
hokkeling fen Molkwar.
Sage. W. D., Fr. Volksl., II, 229.
on-, Ûnderierdske, s. n. eig. aardmannetje
, fabelachtig wezen, dat, naar oud
volksgeloof, onder den grond woont en somtijds
uit de haardkolk te voorschijn komt.
Ook voor: dwergje, klein kereltje.
on-, ûnder-yn, adv. onderin.
on-, ûnder-ite, v. benadeelen door met
de anderen mede te eten. — Kom, Pier,
skik mar mei oan; ha mar gjin
noed, datjy ús onderite; der is g enôch.
— Ik wol myn âlden net onderite,
niet te hunnen koste leven.
on-, underjeije, v. onderdrijven, onderploegen.—
Dou moast de dong ergoed
o n d e r j e ij e.
on-, ûnderkin, s. n. onderkin.
onderkypje, v. opziende (iemand) bekijken.
— 'k Onderkipe dy fen foare,
a. J. I, 11. — Halb., N. O., 275'76.
wumkes.nl
on-, ûnderklean, s. pi. onderkleeren.
Hsfr. XIV, 155. — fig. lm men yn 'e onderklean
h â 1 d e , oorzaak zijn dat iemand
arm blijft, niet vooruitkomt.
on-, ûnderkleedtsjes, s. pi. ondergordijntjes
voor liet benedendeel der ramen. Ook
ondergirdyntsjes.
on-, ûnderkomme, v. onderkomen, beneden
komen.
een onderkomen vinden. — Dy earme
om stip per wit fenjoun tajoun net
ho 't er onderkomme seil.
on-, ûnderkommen, s. n. onderkomen,
huisvesting. — Hy sei dat er nin ondei-kommen
hie. R. ind T. a , 335". Vgl.
onderdak.
on-, ûnderkrûpe, v. onderkruipen, op
listige wijze benadeelen, den voet lichten.
Vgl. onderwrotte.
on-, ûnderkrûper, s. eg. onderkruiper,
die zich ten nadeele van een ander in iemands
gunst of in een positie dringt.
on-, ûnderlaech, s. onderste laag. —
De ûnderlaech fen in golle (nôt),
de onderlaag van de opgetaste graanschooven
in de schuur.
on-, ûnderlegers, s. pi. onderlaag, planken
als bodem in een bedstede.
on-, ünderlekken, s. n. onderlaken op
een bed.
! on-, ûnderlüf, s.n. onderlijf, onderbuik.
| dim. onderlyfke, vrouwen-onderkleedingstuk.
voornamelijk over borst en bovenlijf.
on-, ûnderling, adv. onderling.
on-, ûnderlippe, s. onderlip.
on-, ûnderlizze, v. onderleggen, ondernemen,
aanleggen, wagen. — As wydat
plan sa onderlizze, komt it grif
goed. — Dou mast my dat net on-
\ derlizze, waag het niet dat te doen, Fr.
j Wjn. III, 139.
] — Hy onderlei, beproefde, it mei
: de gekheid, nam scherts te baat, om
haar te misleiden. R. ind TV, 114 4 .
on-, ûnderlizzend, adj. in: De onderlizzende
partij, de zwakke, de afhankelijke.
— De arbeider, dy itnet
mei syn boer lyk fine kin, h e t, 1 e a u
'k, wol it rjuchte foar, mar hy is
de onderlizzende partij.
onderlizzing, s. onderneming, voornemen.
G. J. II, 69.

ONDER-M. 285 ONDERST.
on-, ûndermaster, s. m. ondermeester,
hulponderwijzer.
on-, Ûndermiette, v. ondermeten, ondermaat
hebben. — Dy finne leit for
acht pounsmiet, mar hy miet wol
in fearn ûnder.
s. ondermaat. — As de bakker dy
rogge neimiet en hy kin net útmiette,
den kin er de ûndermiette
koarte (in de betaling).
on-, ûndermynje, v. ondermijnen, ondergraven
, f ig. heimelijk iemands ondergang
bewerken.
on-, ûn'dernimme, v. onderdak nemen,
herbergen. — Ik wier in frjemdling
en jimnie ha my net ondernomd,
Halb., Matth. XXV, 43.
on-, ûndernim'me, v. ondernemen. —
In wirk ondernimme. — In w e a c hstik
ondernimme. — De reis ûndernimme,
beginnen. Dit ook oannimme.
on-, ûndernim'ming, s. onderneming.
— In bûterfabryk opsette, dat
wier earst gans in ondernimming.
— In widdou mei seis bern trouwe,
dat is ek in ondernimming.
on-, ûn'derploegje, -ploejje, v. onderploegen.
on-, ûn'derpomp(j)e, v. onderpompen.
on-, Ûnderrjucht, s. n. onderricht.
on-, ûnderrjuchting, s. onderrichting.
G. J. passim.
on-, ûnderrjuchtsje, v. onderrichten.
— Ik scil dy wize en Ijochtsje ij Ik
scil dy onderrjuchtsje, G. J. I, 131.
on-, Ûnderrôk, s. (vrouwen)onderrok.
on'-, ûndersette, v. onderspitten. Vgl.
onäerhakje.
on-, ûnderset'te, v. van onderen opwerken.
—• De loft onderset him, betrekt
in de kimmen. A. 500.
ondersiet, s. eg. onderzaat. ld. I, 63.
on-, ûndersiik, s. n, onderzoek.
on-, ûndersiik'je, v. onderzoeken.
on-, Ûndersjit'te , v. onderzoeken, nauwkeurig
nagaan. — Ik hab it net ondersketten,
dêrom siz ik er Ijeawer
n eat f en. B. 151.
on-, ùnderskaet, s. n. onderscheid. Zie
onde rskied.
on-, ûnderskep'pe, v. onderscheppen,
opsporen, (een zaak) onderzoeken. B. 143.
on-, ûndersketten, adj. onderschoten.
— Pa nn e n (op het dak) mei reid ûndersketten.
— Ondersketten lân, weiland
dat aan den grond dicht begroeid is,
ter onderscheiding van: lân mei holle
frucht. A. 613.
on-, ûnderskied, s. n. onderscheid, onderscheiding
, verschil. — Onderskied
meitsje, onderscheiden, (ook) niet ieder
op gelijke wijze behandelen. Ook onderska
et.
on-, ûnderskiede, v. onderscheiden, onderkennen.—
Ho de loft him oanjowt,
witte jimm e wol to onderskieden,
Halb., Matth. — De beam út hjar
fruchten onderskiede. Halb., Matth.
VII, 20. — By lampeljocht kin men
de kleuren net goed onderskiede.
— It is sa tsjuster, dat ik kin neat
onder skiede. Vgl. bikenne.
onderscheid opmerken , zich onderscheiden.
— Dy twielingen binne sa suver gelyk;
as se gelyk klaeid binne kin
men se net fen elkoar onderskiede.
— It ienichste hweryn (de Jonker)
him fen in oarboeronderskaette,
wier, dat hy mei synwiifenbern
allinne iet, R. ind T. s , 419'.
on-, ûnderskof felje, v. onderschoffelen.
— De ierappels ond ersk of fel j e , de
aarde rondom de jonge aardappelplanten
i losmaken met de schoffel.
on-, ûnderskouwe, v. onderschuiven.
— In onderskoud bern, een onderge-
• schoven kind.
on-, ûnderskriuwe , v. onderschrijven ,
onderteekenen.
on-, ûndersnije, v. ondersneeuwen, met
sneeuw bedekt worden.
on-, ûnderspiele, v. onderspoelen, onderstroomen.
j on-, ûnderspjje, v. door spuwen of braken
bevuilen. — It lytse bern het alles
onderspein.
on-, ûnderspriede, v. onderspreiden,
spreidende bedekken. — Wy ha 't hele
stik gr ei de onderspraet, met aarde
bestrooid.
on-, ûnderspul, s. n. onderstel, onderste
deelen (van eenig voorwerp).
on-, ûnderst, adj. onderst, laagst, be>
nedenst. — 't Scil barre of scil de
wumkes.nl

ONDERST. í 86 ONDEUGD.
onderste stien hoppe. — De onderste
stallen, die aan het lager einde. Ook
veel voor: onder- (als Ie iid der samenstelling)
: — De onderste 1 i p p e , de onderlip
, — de onderste f o r dj i p p i n g,
benedenverdieping.
on-, ûnderst(e), s.n. — Dy it onderste
út 'e kanne ha wol, krycht it
lid op 'e noas.
on-, ûnderst, s. n. vrouwen-onderkleedingstuk,
gewoonlijk voor borst- en rugbekleeding.
— Ondersten e 11 jakken. A.
Ysbr. (1861), 10. Vgl. romp-onderst.
on-, Ûnderstân, s. onderstand, bedeeling.
on-, ûnderst-boppest, adv. onderstboven,
door elkander. — De boel ûnderstboppest
h elj e.
on-, ûnderstean, v. polsen, uithooren,
(zijdelings) ondervragen. — Hy bigoun
Hettinga anstons to onderstean
oer de hylkspunten, R. ind T. 2 , 86".—
Onderstean dy faem ris o ft se boask
e i s. A. 549.
on-, ûnderstek, s. benadeeling door tegenwerken
(gewoonlijk met het v. dwaen),
— Immcn o n d e r s t e k dwaen, door
onedele mededinging benadeelen in zijn zaken,
den voet lichten; ook: iemand zijn
meisje ontvrijen. Vgl. onderkrãpe.
on-, ûnderstekke, v. ondersteken, onderstokelen.
—pp. onderstitsen. — Age
en Sjoerd ha rûzje en Sjoerd het
dêr ûnder stitsen. It is allegearre
ûnderstitsen wirk. Ook veeltijds o mstitsen
wirk.
on-, ûnderstekker, s. ondersteker, bek­
ken voor een zieke (of kraamvrouw), die 't
bed niet kan verlaten.
on-, ûnderstel, s. n. onderstel. Zie
onderspul.
onderstypje , v. ondersteunen , onderstutten.
Hsfr. III, 277.
on-, ûnderstik, s. n. onderstuk. — De
kop en 't onderst ik. Hûs-hiem 1890, 11.
on-, ûnderstopje, v. toedekken. — It
bern op bed goed onderstopje.
on-, ûnderstrûpe, v. onder water loopen
(van een polder). — Mei 't h ege wetter
is ú s mounlekrite fen nacht
ûnder strûpt.
on-, ûndertaeste, v. ondertasten , onderzoeken.
G. J. passim. — Do 't alles
wumkes.nl
, . . fen kindig e minskcn ondert a os t
wie, R. ind T. s , 114\
on-, ûndertarre, v, interen. Zie yntarre.
\ g\. ondcrdamje.
on'-, ûndertek, s.n. onderste laag rietof
stroobedekking op liet dak van een huis
of schuur.
on-, ûndertek, s. n. onderdak — I mnien
ûndertek j a en. Zie onderdak.
• on-, ûndertroevje, v. ondertroeven (bij
het kaartspel).
on-, ûndertwisken, adv. ondertusschen,
intusschen.
on-, ûnderút, adv. onderuit. — De
s i k e het ûnderút r o m t e k r i g e, ontlasting
gekregen.
on-, ûnderwal, s. onderwal. — Yn 'e
on der wal reitsj.e, fig. ten val komen,
stoffelijk te gronde gaan. Fr. Wjn. III, 128.
on-, ûnderweis, adv. onderweg, langs
den weg. — Onderweis skold ik se út
for bidlers en 1 iet sj o ngers. R. ind
T. ! , 143'.— Hwent den falie hja flau
ûnderweis. — Dat spul is lang onder
weis, die zaak is lang aanhangig. —
Het S ij k e in m a k 1 ike w a 1 d r e i s
h a w n ? een voorspoedige bevalling gehad ?
Nou, hja het al h w e t lang ûnderweis
west.
on-, ûnderwilen, -wilens, -wiles,
-wyls, conj. onderwijl. — Hy seoe onder
wil es de skaren út eltsjoar
gean litte, Matth. XIV, 22.
onderwine, v. onderwinden. — De tûzen
soargen en plannen, dy 't Eva's
bern hjar onderwine, R. ind T., 32".
— Bern! h w e t d o a r s t d y û n d e r w i-
: ne? Sw. 18.57, 65.
on-, ûnderwiizje, -wize, v. onderwijzen.
Halb., Matth. XXVIII, 19.
on-, ûnderwys, s. n. onderwijs.
on-, ûnderwrotte , v. onderwroeten. —
De mol het dy hele jonge hage onder
w r o t.
fig. (iemand) door onedele mededinging in
zijn zaak of bedrijf benadeelen. Vgl. onderkrúpe.
on-, ûndeugd, s. ondeugd. — Swakkens
en onbitochtsumheit binne
twa heislike ondeugden, ld. IV, 172.
on-, ûndeugd, s. eg. deugniet, sleehti
aard.

0ND1ED. 287 GN T FAT.
ondied, s. misdaad- G. J. I, 114; 11,68.
ondiedich, adj. misdadig. G. J. I, 129.
ondier, s. n. ondier. G. J. passim.
ondilde, s. ongeduld. G. J. passim.
on-, ûndildich, on-, ûnfordildich, adj.
ongeduldig. — Oan it ondildichwachtsjen
kaera ringen in ein, R. ind T. s ,
119 4 . '— Wylst onfordildich rop it
folk, Aid. 195*. — Lex. 660.— ld. II, 119.
on-, ûndjip, adj. ondiep.
on-, ûndjipte, s. ondiepe plaats in een
water.
on-, ûndogens', adj. ondeugend, slecht.
— Ut syn aerd is de minske net ondogens.
ld. IV, 172. — Matth., VII 17,
18; XII, 33, 84, 39, 45. — In ondogens
e jonge, een stoute knaap. — O n d ogense
beane, de niet vruchtbare onder
de zaaiboonen. — Ondogens jild, valsch
geld, R. ind T. 3 on-, Ûndwaen, s. n. lastige drukte, onbehoorlijk
doen. — Dat wier in ondwaen
en ges krip. R. ind T.
on-, ûndwaenlik, adj. ondoenlijk, onmogelijk.
Matth. XVII, 20.
on-, ûndwestlik, adj. onuitbluschbaar.
— Hy scil ittsjêf meiondwestlik
fjûr forbarne, Halb., Matth. III, 12.
on-, ûn-eare, s. oneer. — Sok mâldwaen
jowt him neat as lést en
on-e ar e. G. J. I, 97; II, 77.
on-, ûnearlik, adj. oneerlijk, bedrieglijk.
— Onearlik goed, sa hird as 't
ta de foardoar ynkomt, giet itta
de efterdoar wer út, oneerlijk verkregen
goed gedijt niet. B. 542.
on-, ûnearlikens, -earlikheit, s. oneerlijkheid,
diefachtigheid, bedrog. —Hwa
het fen syn libben f en myn onear-
, 307". — In ondogense likheid heard. A. Ysbr. (1861) 42.
nút, — kies, ongaaf. — In ondogense on-, ûn-echt, adj. Zie oneft.
kou, een koebeest dat door de slooten gaat. on-, Ûn-effen, adj. oneffen, niet overeen­
Zie sleatsjerider.
stemmend. — Dat lânleit oneffen. —
on-, ûndogensheit, s. ondeugendheid, Wy ha nea in oneffen wird, woord
slechtheid. Halb., Matth. XXII, 18. ì van twist, mei in-o ar hawn. — H. S.,
stoutheid (van een kind).
i Telt, 52.
on-, ûndoogd, s. nog gebruikelijk voor on-, Ûn-eft, adj. onecht. — In oneft
ondeugd.
, bern. R. ind T.
s. eg. deugniet, slechtaard, stouterd. Vgl.
ondeugd.
on-, ûndragelik, adj. ondragelijk. —
In ondragelike pin e.
on-, ûndreach, -dreech, adj. niet dragend,
niet zwanger. A. 271; Lex. 734; Halb.,
Maarl. 261.
Ook: niet stevig, degelijk en duurzaam.
— Ondreech iten, weinig voedzame spijs.
Zie dreech.
on-, ûnducht, s. ondeugd, voor: onzuiverheid,
ziektestoffen. — Dy jonge sit
fol onducht (onduchten), is gekweld
met huiduitslag, puisten of zweren. Ook
wel ondeugd. — Ook: vloeiing bij koeien
in de eerste weken na het kalven. — De
ûnducht giet foart by it ûnderst
rier.
on-, ûnduchtich, adj. onzuiver, ziekelijk,
zwerend. — Onduchtige skonken,
ongave beenen. W. D., Heam. ,67. — Ik
binsiik ensuchtich || Jimmerwei
ûnduchtich. Sw. 1860, 24.
on-, ûndúdlik, adj. onduidelijk.
s , 173'. Ook onecht.
on-, ûn-egael, adj. oneffen, ongelijkmatig.
— Dy apels binne onegael fen stik,
der binne greate by en ek tige
lytse. — De ikkers lizze ûnegael.
! on-, ûn-eigen, adj. oneigenaardig, ongerijmd,
onnatuurlijk. —It liket hwet oneigen,
dat er jou dêr neat fen sein
het, Hsfr. V, 112. — 't Wier n eat oneigen
dat de jonge for syn mem opka
e m.
— Dy persoan is my net oneigen,
komt mij bekend voor. — Dat wezen en
dat lûd wier my net oneigen, niet
vreemd. Hsfr. XIV, 212. Zie eigen.
on-, ûneigenlik, adj. Zie oneinlilc.
on-, Ûneindich, adj. oneindig. BI. Kr.
I, 5.
on-, ûneinlik, ûneigenlik, adj. oneigenaardig.
— Dat wier net oneinlik,
niet ongeschikt, — ongepast, zou wel behagen.
A. 511.
on-, ûn-even, adj. oneven.
on-, ûnfatsoen, s. eg. onfatsoenlijk persoon
, die zich steeds lomp en onfatsoenlijk
wumkes.nl

ON'FAT. . 88
gedraagt. — Dy Haeije is in onfatsoen.
on-, Ûnfatsoenlik, adj. onfatsoenlijk,
onbeschoft, onbeleefd.
on-, ûnfatsoenlikens, s. onfatsoenlijklieid,
onbeleefd- en onbeschoftheid.
on-, ûnfeilich, adj. onveilig. — Dat
paed troch 't boslc plichte bynacht
onfeilich to wezen. — Mei sok on-,
feilich iis (niet overal sterk genoeg) is
't net riedsum fier fen hûs to stekken.
on-, ûnfennoaden, adv. onnoodig. —
K o m p 1 e m i n t e n b i n n e o n f e n n o a d e n.
13. 262.
on-, Ûnfest, adj. onvast, beweeglijk, beweegbaar.
— De ûnfêste halge degg
e n (Hl.), beweeglijke feestdagen. Hulde II.
194.
on-, Ûnfoarsjoens , adv. onvoorziens, onverwachts.
ongezien, voetstoots. — Hy hetdathûs
sa mar onfoarsjoens (ook o nbisj o ens)
koft. Sa mar onfoarsjoens wei ha
se 't akkoart ré makke. — Hy is dêr
sa mar ûnfoarsjoens yn roun, zonder
zich vooraf op de hoogte te stellen, heeft
hij zich met de zaak ingelaten.
on-, Ûnfoech, adj. onvoegzaam, onbetamelijk,
grof, (ook) overdreven. — Dy kearel
is bare oní'oech yn 't sizzen.
— It binne onfoege w ir den, dy 't
hy útbrocht. — Syn rop pen en razen
is onfoech. — Wier der immen, dy
ûnearbre praetsjes hâlde, de Fries
kearde him de rêch ta, en sei: it
is in onfoech minske, hyjowt raer
gûd op. v. Blom, Dr. Halb., 36. — „Biskite",
neame de Hollânners in onfoech
wird. R. en T. 2 , 41 noot.
Als adv. overdreven, uitermate. — Dêr
w i r d t onfoech f e n b e a r d, overdreven
veel ophef van gemaakt. — Onfoege
moai, uitermate mooi. — Ik waerd
mislik en tier ge my yet onfoeger
as 'k oars wier. A. Ysbr. (1861) 38. —
Nou ha 'k my onfoech bedraeije litt
e n , erg laten bedriegen.
Ook veeltijds in verbinding met de ontkenning
net, niet, en als zoodanig voor:
niet uitermate, maar zoo tamelijk. — Ho
giet it thús? Net onfoech, myn
wiifsukkelt sa hwet, — Ho is 't mei
wumkes.nl
ONFOR.
de sik e? Nou, net onfoech, maar zoo,
zoo! — Syn greate slattershannen
koene net onfoech de pinne regearje,
maar zoo tamelijk de pen hanteeren,
Hsfr. VII, 212.
In gelijke verbinding ook voor: niet onvoegzaam,
niet overdreven. — In nije
planke yn 'e flier, dat wier net onfoech,
niet overdreven, wel van pas. —
Hy docht dat —, hy seit dat net
onfoech, niet onaardig.
on-, Ûnfolmakke, adj. onvolmaakt.
on-, ûnforbastere, adj. onverbasterd.
— In onforbastere neisiet fen de
edele f rij e Fries. ld. IV, 69.
on-, ûnforbetterlik, adj. onverbeterlijk.
on-, Ûnforbiten, adj. 'onverbeten', onbeweid.
— Onforbitene groun, onafge-
' graasde weide, G. J. 1, 96. —Lex. 359. 837.
on-, ûnfordildich, -duldich, adj. ongeduldig,
ongelaten, onlijdzaam. A. 225. —
Wyls't ûnfordildich rôp i t folk: ||
Men sit yen de ears yn strimen, R.
ind T. a , 195'. — Hsfr. X, 273.
on-, ûnfordraechlik, adj. onverdragelijk,
niet te verdragen. — Sa 'n gegniis
fyn ik nou sa ûnfordraechlik — In
onfordr ae chl ik e pin e, hevige pijn.
on-, ûnforfalske, adj. onvervalscht. —
Onforfalske waer. — Echte en onforfalske
boarnen fen it minskelik
hert. R en 'f. 2 , 186".
on-, ûnforfalst, adv. onverhoeds, toevallig.
— Ik frege him sa onforfalst
dêr nei, sadwaende bin 'k dat wys
wirden. — Hja moatte sjen dêr ris
onforfalst wei efter to kommen.
on-, ûnforfeard, adj. onvervaard.
on-, ûnforgonkelik, adj. & adv. onvergankelijk,
(ook) onverslijtbaar. — Dat gûd
(die stof) is onforgonkelike sterk.
on-, ûnforgraven, -groeven, adj. onvergraven.
— 0nforgraven fean , Sw.
1856, 8.
on-, ùnforheard, adj. onverhoord.
on-, ûnforhierd, adj. onverhuurd. —
Dat h û s is noch o n f o r h i e r d.
on-, ûnforhindere, adj. onverhinderd,
zonder hinder. — Ik kin dat onforbindere
effen for jou dwaen.
on-, ûnforhoalen, adj. onverholen. — Immen
onforhoalen de wierheit sizze.

ONFOR, 289 UNFR.
on-, ûnf orjitlik, adj. onvergetelijk. G.
J. II, 90.
on-, ûnforjowlik, adj. onvergefelijk.
On-, Unforkoft, adj. onverkocht, nog niet
verkocht. — Do merk wie Fr eed slop;
folie k ij b i n n e o n f o rk o ft b 1 e a u n.
Ook fig. voor: een ongetrouwde dochter.
— Dy Jank e is vet onforkoft, dêr
w o 1 ik ris li i n n e.
on-, ûnformingd, adj. onvermengd. Ook
o nf orm o n g en.
on-, ûnformôge, adj. onvermolmd.
Onformongen, adj. Zie onforniïngd.
on-, ûnfornoege, adj. onvergenoegd.—
Ily wier ûnfornoege, ho torn er 't
ek hie, ld. I, 12.
on-, ûnforskelich, -skillich, adj. onverschillig.
— It is my onforskillich,
't zelfde, ik heb geen voorkeur. — Hy
houd him onforskillich, deed alsof
hij er geen belang in stelde (b.v. bij
handel).
— In onf o r skillige bruijer, die tot
alles in staat is, wien 't niets kan schelen,
hoe 't gaat.
— adv. De jonge is net to goed, hy
sit er mar onforskillich hinne.
on-, ûnf orskeligens, -skilligens, s.
onverschilligheid, (ook) ruwe ongevoeligheid.
on-, ûnforslein, adj. onverslagen, niet
overwonnen. — Us krychsfolk kaem
onforslein út 'e striid.
gelaten, onvervaard, niet uit het veld geslagen.
— Der kaem in k e are 1 op my
oan, dy my plunder je woe; mar ik
bleau ûnforslein, en joech him in
t re win kei, dat er ôfsakke.
niet verschaald (van wijn , enz).
on-, ûnf orslyfrber, adj. onverslijtbaar.
on- , ûnfOrstân, s. eg. onverstandig persoon.
— Dy kearel is in onforstân,
men kin neat mei him wirde, men
kan niets verstandig met hem bespreken.
on-, ûnforstàn, s. n. onverstand, doldriftigheid.
Halb. in Epk., 519.— Dy man
slacht y n syn onforstân alles stikken.
', o n f o r s t â n n i g e kearel, men kin
n e a t m e i h í m oerlizze. — E i s e ui e i
syn onfors tânnige kop wol gjin reden
forstean, zich niet tot rede laten
brengen.
— adv. Onforstânii ich dwaen, (iets)
onverstandig? doen.
on-, ûnforstânnigens, s. onverstandigdigheid.
Zie onforstânnic/i.
on-, ûnfortocht, adv. onbedachtzaam,
zonder erg. — Hy het onfortocht de
ka ei yn 'e bûse halden. — Ik kaem
dêr sa onfor tocht, niets kwaads ver-
' moedende, oanrinnen en dêr waerd
ik yn ienen mar tige úth euvele.
onverhoeds, zonder op zijn hoede te zijn.
— luimen ûnfortocht op'e hûd falie.
on-, ûnfoï'tsjinne, adj. onverdiend. —
Onf or t sj in n e e ar e. G. J. I. 92.
on-, ûnfortúnlik, adj. niet voorspoedig
in zijn ondernemingen.— Dy man het ali
tyd ûnfortúnlik west, 't is hem steeds
tegengeloopeii. A. 160.
on-, Ûnforwacht, adj. onverwacht. Hsfr.
VIII, 260.
on-, ûnforwachts, adv. onverwacht. —
í Der kaem û n f o r w a c h t s immeii i t
h û s y n s t a p p e n.
on-, ûnforweeehlik, adj. onbeweeglijk,
niet te bewegen, niet bewegend.
i on-, ûnforwrigge, adj. onverwrikt, on.
wrikbaar. — Bank, Frysk en onforw
r i g g e , s t i r t h j a r f e i n t e n moed y n
't herte. R. P., Pr., 78; As jiemme, 21;
Farwol, 7.
; on-, ûnfrede, s. onvrede, tweedracht,
: ^wist. — A11y d y n on f r e d e mei de
! minsken 1 i b j e , Hsfr, VI, 175. — Ik
wol net gr a ech , dat er n ei m y n w eireisgjen,
afsterven, onf rede twisken
-jimnie kom me scil, Ibid. 2.
on-, ûnfrij, adj. onvrij. — It wennet
h j i r tige o n f r ij , sa 1 y k oan 't p a e d,
elk g a p p e t h j i r y n.
. on-, ûnfrtjens, s. onvrijheid. — Tsjin
de û n f r ij c n s habbe de â 1 d e F r i e z e n
hj ar re n al tyd fors et. Zie onfry.
— Dy t w a b û r 1 i û g e a n mei o n f o r- on-, ûnfrysk, adj. onfrieseh, niet
stàn tsjin elkoar op, zijn oneenig, kun­ • Frieseh.
nen zich niet niet elkander verstaan.
on-, ûnfrjeon, s. eg. onvriend. — On-
on-, ûnforstânnich, adj. onverstandig, frjeonen mei iiunien wêze, in onmin
onbesuisd, onhandelbaar. — Dat is sa 'n ] met iemand leven. — Men nioat yen
19
wumkes.nl

ONFR. 290 ONGE-L.
nimmen ta ontrjeon meitsje, niemand
tegen zich innemen.
on-, ûnfrjeonlik, adj. onvriendelijk, onbeleefd.
on-, ûnfrjeonlikens , s. onvriendelijkheid,
onbeleefdheid.
on-, ûnfrom, adj. & adv. onvroom, ongodsdienstig,
oneerlijk. — D' ûnfrom me
Grave kin 't pleit oanhearre. Sw.
1858, 12.— Oufrom hânnelje, bedrieglijk
handelen. — S co en e al dy Heide nske
liue sprekke ûnfrom: Hweris
God? Alth. 432. — For bjar wier der
nin káns om ûnfrom to hânneîjen.
ld. X, 16.
on-, ûnfrommens, s. oneerlijkheid. H.
S., Telt., 66.
on-, ûngaedlik, -gadich, adj. & adv.
ongadelijk, ongeschikt. — De fryster
k a e in m y s a û n g a e d 1 i k n e t f o a r. —
Dy pleats leit ûngaedlik, de landerijen
dier boerderij liggen ongeriefelijk voor
den gebruiker.
on-, Ûngâns, a. n. nageboorte (van een
koe). — De kou b 1 i u w t mei 't ongans
stean, de nageboorte blijft, na 't kalven,
zitten. Zie fiilcns. A. 836. Soms ook omgâns.
13. 365.
on-, ûngânzen, s. pi. ingewanden en afval
van geslacht vee, dat men den honden
geeft. — Bijke (de hond) snuffelt op
't hiem en sik et de on ganzen op. li.
ind T. 2 , 5". A. 204, 496.
on-. Ûngear, adj. ongaar, niet voldoende
gekookt. Lex. 479. — Ongeare ierappels.
Vgl. healnôch.
on-, ûngedien, adj. ongeredderd, niet
in orde, slordig. • — S mo arch en ongedien.—In
on gedi en e, onordelijke, boel.
vermoeid, afgemat. — W i r ch en ong
e d i e n. — F e n 'e jacht komt men
wiet en ongedien thiís. B. 373.
niet recht gezond. — Ik b i n f e n 'o m o a r n
sa ongedien, ik wit net hwet my
s k e e 11.
on-, ûngedierte, s. n. ongedierte. ld. I.
153. — De bern f en Tutte-moi sitte
fol ongedierte. B. 715.
on-, ûngedildich, adj. & adv. ongeduldig.
— Hy wachte ongedildich. E.
ind T. 9 , 119*. Vgl. ondildich.
on-, ûngedurich, adj. ongedurig, on­
wumkes.nl
rustig. — Dejildman isongedurich,
mar hy het wjirmen, zijn geweten is
niet zuiver. Lex. 662.
on-, ûngeef, adj. ongaaf: ziekelijk van
gestel, met een of ander inwendig gebrek.
— It hynder hat in ûngeve poat. —•
In ûngeef hynder, een paard met gebreken.
— Üngeve skiep binne al folie
hwet rûpsk, gevoelig voor koude.
on'gel, s. n. gesmolten en daarna gestold
vet, vooral: kaarsvet, talk. Vgl. Jcêrs-ongel.
ongeleatrwe, s. n. ongeloof. Ualb., Matth.
XVII, 20. Ook ongelove.
ongelich, adj. talkachtig, spoedig stollend
(van vet), -— Skieppesmoarissa
ongelich, folie slimmer as kouwes
m o a r.
on-, ûngelyk, adj. & aibr. ongelijk. —
Hja wierne beide kloek enwarber,
|| mar ongelyk wier hjar bistean,
S. K. F., In bytsje, 1.
onvergelijkelijk.— Ongelike folie better,
Sw. 1852, 20.
on-, ûngelyk, s. n. ongelijk. — Immen
ongelyk ja en, — ongelyk hawwe.
— Op lyk of ongelyk fierder
gean, op goed geluk af. — Op lyk of ongelyk
it gelach opnimme, om later,
naar de uitkomst eener onzekere zaak, uit
te maken wie 't betalen zal.
on-, ûngelikens, adj. ongelijk, niet bij
elkaar behoorend. — Ongelikens thégûd.
— In pear ongelikense hoazz
en , — klompen.
on-, ûngelikens, als s. iemand van het
andere geslacht. — Elk wol graech in
ongelikense ha. — W. D., In Doaze, 67.
on'gelje, v. spoedig stollen en hard worden.
— Skieppesmoar wol d ani ch onge
Ij e. — overdr. It fries t, dat it onge
11. Zie frìeze.
on-, ûngelok, s. n. ongeluk, Hl. û n 1 o k.
— Prov. It iene ongelok wachtet net
nei 't oare. — It kaemtroch ongelok,
bij ongeluk. — Dat wier syn ongelok,
R. ind î"-, 125'. — dim. ongelukje.
— De boer hat in ongelokje
hawn mei syn hûshâldster.
on-, ûngelok, s. eg. (een) stumperd voor
alles ongeschikt. — Och, hwet is my dat
in ongelok!
Ook: ongeluksvogel, ongelukskind, iemand

OTSíGE-L. 291 ONGE-T.
wien veel ongelukken treffen, of wien alles
mislukt.
on-, ûngelokkich, adj. ongelukkig.
on-, ûngemak, s. n. ongemak. — Hy
sitfol ongemak, verouderde ziektestoffen,
(ook) ongedierte.—Hy komt yn syn
eigen ongemak om, vervuilt door gebrek
aan verpleging.
— Winters oer iis komnie er altyd
ongemakken, ongelukken. — Ha
jy ongemak oan 'e foet? eenig gebrek,
letsel, R. ind T. 3 , 33S'. — Hy hie in ongemak,
dat syn noas gau ris forstoppe
siet. W.D., Fr. Hsfrj. 1890, 11.
— Rabjen, dêr komt in hopen ongemak
út foart, moeite, last, verdriet,
leed. Vgl. swierrichheit. — Hy het my yn
't ongemak holpen, in ongelegenheid
gebracht. — A. Ysbr. (1861), 40.
on-, ûngemakke, adj. onopgemaakt.
— W y m oast en de jouns w er op i t
ûngemakke bêd.
Ook: niet gemaakt of hersteld.
on-, ûngemak(ke)lik, adj. & adv. ongemakkelijk.—
Ik sit hjir sa ongemakkelik.
— In ongemaklike stoel,
waarop m«n niet gemakkelijk zit.
— Ik bin o n ge makkelik, niet op
mijn gemak, ongerust, oer myn broer,
dy wier jisterjoun yn dy hirde bui
mei 't b o a t op 'n b a en.
— As men fen ûre noch tiid wyt,
dat is ongemaklik, lastig.
— Myn wiif waerd al ongemakkelik,
gemelijk, Svv. 1852, 6.
— In ongemaklik wân bruijen,
een duchtig pak slaag.
on-, ûngemaklikens, s. ongemakkelijkheid.
Zie ongemákhelík.
on-, ûngemirken, adj. ongemerkt, onbemerkt.
— Ik wier him ongemirken
f o a r by si ûp t.
on-, ûngenadich, -genedich, adj. &
adv. ongenadig, onbarmhartig. — Hy scil
dy dogeneaten ongenedich fen
kant holpje, Halb. , Matth. XXI, 41. —
lm men ongenadich o mgean, onbarmhartig
afrossen, BI. Kr. I, 6. — Dy scoed
er ongene die h reagje, R. ind T. a . 263''.
— Skodde my ongenedich, Ibid 325*.
on-, ûngeneeslik, -genêslik, adj. ongeneeslijk.
on-, ûngenoade, adj. ongenood. — Prov.
Ongenoade gasten set men by de
d o a r.
on-, ûngerêst, adj. ongerust.
on- ûngerêstens, -gerêstheit, s. ongerustheid.
on-, ûngeryflik, adj. ongerieflijk, ongemakkelijk
, lastig.
Ongerlân, s. n. Hongarenland, Hongarije.
Salv., 16.
on-, ûngêrs, s. n. ongras, verkeerd gras
of verkeerde vrucht. — Der is in boel
ûngêrs yn it lân
Ongersfolk, s. n. Hongaarsch volk. R.
ind T. 2 , 435*.
Ongersman, s.m. — pi. Ongersliû,
Hongaren, reizende kwakzalvers (jeneveroliekoopen),
die meestal uit Hongarije kwamen
en altijd heetten vandaar te komen.
on-, ûngeskikt, adj. ongeschikt, vooral:
oninschikkelijk. — Hy is gj in ongeskikteman.
— I k h a j i m m e f o a r ô f w a rskouwe,
dat ik ongeskikt wier . . .
ik siz altyd de wier heiten datmakket
in minske ongeskiktforfolie
dingen, R. ind T. 2 , 272".
on-, ûngesoun, adj. ongezond: schadelijk
voor de gezondheid.
on-, ùngetiid, s. on(ledi)ge tijd, die van
den hooi-oogst. Vgl. onleech. A. 701. Onlege
tiid, dat is dy haityd en de dy
korntyd. Oudfr. — Ook haeijing(e), z. d.
Ook: drukke tijd in 't algemeen. — Mei
Sinteklaes binne de bakkers yn 'e
ùngetiid.
on-, ûngetidery, s. (de) werkzaamheden
van den hooi-oogst, W. D., In Utfenh., 23.
on-, ûngetiders, s. pi. lieden, die aan
den hooioogst werkzaam zijn. Vgl. haeijer.
tijdelijk in dienst genomen arbeiders om
in den hooioogst te dienen.
on-, ûngetidershynder, s. n. paard
dat men (dikwijls alleen voor den kost) van
anderen in gebruik neemt in de 'onge tiid'.
Ook bouboer, z. d.
on-, ûngetiderskost, s. zwaar, moeilijk
verteerbaar eten. — Brune beantsjes
mei goed bret spek en fet is ûngetiderskost.
on-, ûngetiders-miel, s. n. Zie heamìel.
on-, ûngetiidsje, v. in den hooioogst
zijn , de daaraan verbondene werkzaamheden
wumkes.nl

ONGE-T. 2 2 ONYT.
verrichten. —Wy binne yn—, ofoan 't
ongetiidsj en.
Ook: — Itlân moatongetidewirde.
A. 448, e. a.
on-, ûngetreast, adj. ongetroost: zonder
te zijn geslaagd. — Hy koe ongetreast
wer hinne gean. — Ik tochte Sibe
scoe my wol geriivje wolle, mar
mis wier 't; ik kaem ongetreast
werom.
on-, ûngewosken, adj. ongewassehen.
— Mei ongewosken hannen breait
e.
— lm men ongewosken de wierheit
sizze, onomwonden harde waarheden
zeggen.
on-, ûngnap, -knap, adj. onknap (meest
altijd met de ontkenning net.) — Jetskewier
net ongnap, niet van schoonheid
misdeeld, Sw. 1858, 40. Vgl. ontsjep. Zie
ook onsjuch.
on-, ûnhandich, adj. onhandig. — It
is my to ûnhandich, 't komt mij niet
geschikt uit.
on-, ûnhânsum, adj. niet gemakkelijk
in 't gebruik. — In onhânsum stik
gûd, — onhânsum ark, niet gemakkelijk
te hanteeren werktuig. — In onhânsume
kearel,, een onhandelbaar persoon,
ook: niet handig in zijn werk.
on-, ûnhearich, adj. & adv. onbehoorlijk,
onbetamelijk. — Onhearige (greate)
poarsjes, zeer groote hoeveelheden, Forj.
1879, 83. — Dy fint docht it onhearige
mal, gedraagt zich buitensporig en
losbandig.
on-, ûnhebTòich, adj. & adv. onooglijk.
onzindelijk. — It sjucht er dêr yn'e hûs
al hwetonhebbichút. Zie hcbbich.
on-, ûnheil, s. n. onheil, ramp, ongeluk.
on-, ûnhiermlik, -hjirmlik, adj. & adv.
onverdraaglijk, onduldbaar. — In o nh j irmlikenpine.
— Dat die my onhjirnilike
sear. — On hjirmlik e kâld. A-
258,711. — De tonger beart ûnhjirmlik.
Sw. 1866, 77.
— Myn dochter wirdt on hjirmlik
riden fen in kweadegeast, Halb.
Matth. XV, 22. — Hy is moannesiik
en moat onhjirmlik lije, Ibid. XVII,
15. — Onhjirmlike (Ij ea fde) br ân. G.
J. II, 80.
wumkes.nl
on-, Ûnhimelik, adv. Hd. unheímisch
wanordelijk in huis, zoodat het tegenzin
wekt om er op zijn gemak te zijn. — As yn
'e hûs alles út oarder is en troch
elkoarren leit, den is 't er sa ûnhimelik,
dat min ernetgraechyn
forkeart. Vgl. ook onhimmél.
on-, ûnhimmel, adj, & adv. onzindelijk'
niet netjes. Zie himmel.
Ook: erg, bovenmate.— In onhimmél
e instôk, — in onhimmél grou stik
brea. — It wetter om it tsjerkho
stjonkt onhimmél. B. 153.
on-, ûnhoask, adj. onheusch, ontrouw. —
Ho koe hja sa onhoask hânnelje?
ld. I, 11. — H. S., Telt., 68.
on-, ûnhuer, -hurich, adj. afzichtelijk
vuil, onguur. — In onhure kearel, —
onhurige bern. — In onhurige houn,
Hsfr. II, 259. — Onhurige strjitsangkjes,
vuile straatliedjes, Fr. Wjn. 1861, 98.
— . . . dat makket de minsken onhu
er, Halb. Matth. XV, 18. — Heeg onhuverich.
on-, ûnhuer, s. n. vuil, vuiligheid. —
It onhuer stjonkt dêr ta de doarút.
B. 286.
on-, ûnhurichheit, -hurigens, s. vuil,
drek, onreinheid. — Y n w i n d i c h f o 1 . . .
fen dea'bonken enalderleijeûnhurigens.
Halb. Matth. XXIII, 27. —pi.
on hurich heden. — In drankje om
de onhurichheden op to romjen. R.
ind T. 3 , 96".
on-, ûnienich, adj. discors, oneenig,
twistend. — Ealse en syn wiifbinne
gau ris ûnienich.
on-, ûnienigens, -iemchheit, s. oneenigheid,
tweedracht. — Nimmer wier
de frijdom heger skat as nou, wylst
alle skeel en ûnienigens forgetten
like to wezen. Sw. 1865, 18. — . . .
dy mei hjar folk yn ûnienichheit
wier. ld. XIV, 140.
on-, Ûniens, adv. oneens, niet van dezelfde
meening, (ook) in twist. — Hja wieren
der wakker oniensmei mekoarr
e n.
on- ûnytber, adj. oneetbaar. — Wylde
kastanjes dêr kinne de bern mei
boartsje, mar hja binne onytber.
— I's ierappels binne bifêrzen, nou

ONJ. 2
binno se ûnytber, niet te genieten.
on'jer, ûnjer, s. een der namen van de
kwadernaat, equisetiim

ONL. 294 ONN.
oproerige tijd. — In onlijich minske,
luidruchtig, zeer bewegelijk, licht opvliegend
persoon. — H y roaii mei de onlijige
holle, in drift, nei mast er ta. A. 400.
onlyk, s. n. ongelijk, onrecht. — F r j e on,
ik doch dy ninonlyk, Halb , Matth.
XX, 13.
onlok, s.n. ongeluk. Hynl. Alm. — Alg.
lokk., 11. Zie onk.
on-, ûnlokkich, adj. ongelukkig.
on-, ûnlokkige, s. eg. ongelukkige. —
In âldj iersnacht fen in ûnlokkige.
Sw. 1866, 76.
on-, ûnmaclvt, s. onmacht.— Syn onmacht
as troud kear el, Forj. 1893, 158.
— Yn onmacht falie, bezwijmen. — It
skiep leit yn onmacht, kan niet alleen
opkomen.
onvermogen. —Ik kin jo net bitelje,
't skeelt net oan myn wille, 't is
myn onmacht. — It komt út ûnmacht
foart. ld. IV, 172.
on-, ûnmachtich, adj. onmachtig, niet
bij machte. — . . . onmaebtich . . . om
it to krijen, Forj. 1893 ,124/25. — Hwet
leist dêr wer onmachtich, sei ú s
mem, lui, als machteloos of in onmacht,
Bijek. 1854, 23-— Onmachtich om to
b i t e 1 j e n.
on-, únmak, adj. onmak, onhandelbaar,
niet vertrouwd op den weg. — In onmak
h y n s d e r.
knorrig, boos. — Der moast ris hwet
oan miskearje, den wier ús heit
rare onmak. — Of is jou wiifhwet
ûnmak? ld. VIII, 158.
on-, ûnmeilydsum, adj. onmedelijdend,
onmeedogend, zonder medelijden. Ook onmeilijich.
— Ogoden.scillejimme
... on meilijich wêze? 6. J. I, 43.
on-, ûnmeilydsumens, adj. onmeegaandheid,
onmeedogendheid.
on-, ûnmelk, adj. niet melkgevend. —
Us rierren binne yette on melk.
on-, ûnnienearlik, adj. onmanierlijk,
onbehoorlijk. — Onmenearlikdwaen.
on-, ûnmietlik, adj. & adv. onmetelijk.
— Onmietlik hege bergen. — It ûnmietlik
lof trom, hwer miljoenen
stjerren lânsfêste banen skitterje.
— Onmietlike rykdommen. Hsfr.
VIL 267.
wumkes.nl
on-,ûnmin ,s. onmin. — Hj a libje mei
mekoarn yn onmin.
on-, ûnminske, s. eg. onmensen.
on-, ûnminskelik, adj. onmensehelijk.
on-, ûnmis, adj. verkeerd, niet passend.
— Ik ha h im gjinonmis wirdjown
(sein.) Vgl. onmogelik.
on-, ûnmisber, adj. onmisbaar. Sw. 1852,24.
onmoai, adj. niet mooi. Telt., MS., 75.
on-, ûnmoed, s. ongerustheid. — Dêr
ha 'k onmoed oer.
Ook: gebrek aan moed, neerslachtigheid.
— Ik scil net troch weak-wank 1 e
onmoed omkomme. G. J. I, 213.
on-, ûnmogelik, -mooglik, -mûglik,
-mûlk, adj. & adv. onmogelijk. — Ry minsken
is soks ûnmûlk, mar by God
is alles mûlk, Halb,, Matth. XIX, 26.
— 't Ia oars ûnmûglik. W. Gr.
Ook: — In onmooglik (ûnmûglik)
w i r d, een onvertogen woord , wat niet gezegd
mag worden. — Ik ha noaît in ûnmûglik
wird fen him heard.
on-, Ûnmounich, adj. onmondig, minderjarig.
onmûglik, -mûlk, adj. Zie onmogelik'
on-, ûnneigeanber, adj. onnagaanbaar,
onnaspeurlijk, onberekenbaar.
on-, ûnneikomlik, adv. (eig. onnavolgbaar),
buitengemeen. — Dy it onneikomlike
skoan gong, wien 't buitengemeen
goed ging. A. B.
on-, unnoadich, -nedich, adj. & adv.
Onnoadige drokte meitsje. — Onnoadich
jild ûtjaen.
on-, ûnnoazel, adj. & adv. onnoozel,
onschuldig, onwetend. — Dou bist sa ûnnoazel
net, gij houdt u maar zoo. — O nnoazel
yn't gefal komme, — yn'tûnleech
reitsje, onschuldig of onwetend in
ongelegenheid komen. — Onnoazeldea
reitsje. Hett., Rymk., 169.
— Dat is doch onnoazel, toch jammer.
— Dy man is onnoazel fen syn
jild ôf rekke, door een ongeval buiten
zijn schuld, en dat is wel jammer.
zeer (klein.), — Dat skilt sa'n onnoazel
dripke, zoo heel weinig, R. P., Jouwerk.,
51. — Onnoazel e lyts.
on-, ûnnoazelens, -noazelheit, s. onschuld.
— Troch onnoazelheidyn'e
fjurrie reitsje. A. Ysbr. (1861) 19.

ONN. 295 ONR.
on-, ûnnochlik, -noflik, adj. & adv.
onaangenaam, ongemakkelijk. — O p 'e w e ro
mr ei 3 ha 'k yn dy foor m ans-w ein
onnochlik sittcn, do woin wier fiers
to fol. — Ik hab in bloedfinkrekt
ûnder'e broeksbân, dat is onn oflik,
h e a r!
on-, ûnnoeht, -noft, s. ongeneugte.—
Dy het nocht oan onnocht, genoegen
in twist, — ergernis, verdriet (van anderen).
B. 272. — Hy hie ek wol ris
nocht oan onnocht. R. ind T. s , 330''.
on-, Ûnnoflik, adj. & adv. Zie onnochlik.
on-, ûnnoft, s. n. Zie onnocht.
on-, Ûnnut', adj. & adv. onnut, nutteloos,
zonder nut. A. 500. — Driuwdy
ûnnutte tsjinner yn 'e bûtenste
tsjusternisse. Matth. XXV, 30. — Onnutte
praetsjes hâlde. A. Ysbr. (1871)
70.— Hy keapet allerhânne onnutte
dingen. — Synjildonnutweijaen,
— forgrieme.
— It is onnut, overbodig, overtollig.—
Sa folie bûter op it brea smarre,
dat is onnut.
on-', Ûnnut, s. eg. nutteloos persoon,
iemand die meer kwaad doet dan goed. —
Sokke onnutten rooasten se it lân
ú t b a n n e.
on-, ûnoannimlik, adj. niet innemend,
oiibevallig. — Sa 'n onoannimlik faem,
Hsfr. VIII, 153. — Ibid III, 78. Zie oannimlik.
on-, ûnoanrierd, adj. onaangeroerd. —
H j a r va o a ij e g 1 ê d d e r e d e n s || b 1 i u w e
onoanrierd yn 't f et, v. Blom, Bik., 29.
on-, ûnoarderlik, adj. onordelijk, niet
op orde. — In onoarderlike boel.
on-, ûnôf ea(r)te, adj. onafgegraasd. Lex.
837. — In onôfearte heide. G. J. I, 96.
on-, ûnophâldlik, adj. onophoudelijk.
G. J. passim.
on-, ùnpartidich, adj. onpartijdig. —
Ik frege him sa onpartidich wei,
zoo zonder nevenbedoeling, argeloos, (ook)
schijnbaar argeloos, om iets uit te vorschen.
on-, ûnpartidichheit, -partidigens,
s. onpartijdigheid. Freechal, in ld. 1865.
on-, Únpas, adv. in: Pen onpas, ongelegen.
— Der komt my neat f en ûnpas.
— 1 k k a e m d ô r r a e r f e n ú n p a s.
wumkes.nl
on-, ûnpasjintich, adj. bastaardw. Fr.
impatient, ongeduldig, vooral bij pijn of ongesteldheid.
— Nij sgj irr ich en onpas
jint ich.
on-, ûnpaslik, adj. licht ongesteld. —
U s o mk e is h w e t o n p as 1 i k. — Ook :
Onpaslik f en 't smoken.
on-, Ûnrant, s. n. vuil, onkruid, onreinigheden.
Hier en daar on ra en. — Hy friet
de pikelhjerrings en droege bokkens
mei kop en onrant op, zonder
het ingewand er uit to halen.
Ook: ongedierte, schadelijke insecten,
wormpjes. — Onrantyn'tkoalsie. B.
264. — Oeral krûpt dat onrant yn.
v. Blom, Bik., 73. —Lit niy w/jirni noch
ûnrant kwea dwaen.
on-, Ûnredsum, adj. onredzaam, onhandig.
— Onredsumyn'twirk. Hsfr.
III, 224.
on-, ûnreisber, adj. onreisbaar. — Onreisber
waer, niet geschikt om op reis
te zijn. H. S., Ts. tuwzeu, 158.
on-, ûnrep(pe)lik, adj. onroerend, vast.
— Onreplik goed, onroerende goederen.
Hsfr. III, 273. — ld. XIV, 140. —• Hj a
makke hjar faem by hjar f orstj erren,
in great diel fen hjar ûnreplik
goed.
on-, ûnrêst, s. onrust. — It hert is
net gerest ear 't it net yn ûnrêst is,
gezegd van jonge lieden, die naar 't huwelijk
haken. B. 509. — Sw. 1857, 73. — D e
nachts fleach my de ûnrêst fen de
deis sa yn de holle om, datmynwiif
my wol trijeris wekker meitsje
mo ast.
on-, ûnrêst, s. n. onrust (in een uurwerk).
— Ik bin 't on rest sêd, sei Ja pik, en
hy forkoft syn klok, en hy miende
syn wiif. — Dy reade kou, dat is in
ûnrêst, nooit rustig.
on-, ûnrêstich, adj. onrustig. — Jy
habbe in onrêstige, ongelukkige
tiid troffen. R. ind T. 2 , 157". — De adlik
onrêstich, v. Blom, Bik., 32. — De kij
binne onrêstich, niet rustig bv. bij onweder
of als ze iets ongewoons zien.
on-, ûnrêstigens, s. onrustigheid. Sw.
1870, 38.
on-, ûnrêstmeitser, s. eg. rustverstoordcr.
Hsfr. lil, 27.

ONK, 296 ONS.
on-, ûnrêststoker, s. eg. -stookster,
s. f. onruststoker, stokebrand. Forj. 1882, 144.
on-, ûnrie(d), s. n. onraad •. gevaar. — 1) e
skûrre rikket en 't folk fljucht op
it liiem om: dêr is onried. — De line
uiienden dat er on ried t'o ar 'e stêd
w i e r.
— Der is onrie yn fallen, storing
of belemmering in gekomen. A. 589, 591.
— Stof en onrie, stof en vuilnis. Vgl.
onrant.
on-, ûnriedlik , -rjidlik, -rjillik, -ridlik,
adj. onredelijk, onbillijk,— Hûndert
goune for dit bistke, dat is neat
o n r i d 1 i k. — 11 y mjn d e i li i e r ô f t o
h â 1 d e n , d at is o n r i e d 1 i k,
Ook: niet gereedelijk, niet voor de handt
er ver af. — 11 1 â n (stuk land) 1 a e i in y
h wet o n r i e I i k, Vgl, vfhandich en ongaeälik.
On-, ûnriedsum, adv. onraadzaam. —
11• is o nr i e d s u m y en y n o a r m a n s
sis e el to bijaen. — Kekke liat sin
0 an b û r mans T abe : nou, as se dy
krije koe, dat wier net ûnriedsum^
on-, ûnriisd, adj. ongerezen. — Onriisde
bôlen. Halb., Matth. XXVI, 17. —
Sprktl.: — Bôlen son der rees. Zie ffffl
on-, ûnrym, s. n. onrijm, ongebonden
stijl, proza. — Ryin en onrym.
on-, Ûnringe, adj. ongeringe! (van varkens).
— Onringe bargen mei ik net
y n 't 1 â n h a. Zie ringje.
on-, ûnryp, adj. onrijp, niet rijp. — Onripe
apels. — In onripe kou, nog niet
aan 't kalfwerpen toe.
on-, ÛnrjUCllt, s. n. onrecht. —Dy onder
in folk onrjucht docht, lieecli
of leech, het alle bannen op 'e kop;
dy onrjucht lit, al is er noch sa
1 y ts en earm , dêr binno se by o m
him to biskirmjen, K, en T. 181".
— Krûm f en onrjucht, iron. van
een kroingegroeiden of gebochelden advocaat
van kwade zaken. B. 526. — Skear jimïne
f en my, dy it onrjucht dogge.
Halb., Matth. VII, 23. — Skynhillichheit
en ûnrjucht. Ibid. XXIII, 28.
On-, ûnrjucht, adj. verkeerd. —De o nr
j u c h t e w e i. — D e o n r j u c h t e kant,
de keerzijde van wollen of' îinneu stoffen.
— De o n r ju c h t e kiel, de verkeerde keel.
W. Gr., 56.
wumkes.nl
on-, ûnrjuchtfeardich, -firdich, adj.
onrechtvaardig.
on-, ûnrjuchtfeardigen, -firdigen,
s. pi. (de) onrechtvaardigen. — God re int
oer rjuchtf irdigen en ûn rj u ch tf i rdigen.
'Matth. V, 45.
on-, ûnrjuchtichheit, s. ongerechtigheid.
- It foartsterkjen fen de ûnrjuchtichheit.
Halb. Matth. XXIV, 12.
on-, ûnrom, adj, eng, nauw. — Wif,
is dy de wrâld t' onrom? G. J. I, 75.
— ld. IV, 138. — In onrom me, plankene
wrâld (schip). Vgl. near, krap.
on- ûnromte, s. gebrek aan ruimte. —
Mei de romte is botter to rieden as
mei de o n r o ni t e. Verg. krapte.
on-, ûnroun, adj. onrond, niet rond. —
-In aei is roun en ûnroun.
ons, Ûns, s. n. (een) ons, 1 HG.
on-, ûnseaft, -sêft, onsacht, adv. onzacht.
— H y k a e m dêr o n s ê f t del,
deed een pijnlijken val. —Hy waerd dêr
| on sêft weireage, niet ruwheid weggejaagd.—
On sêft ontweitsje. v. Blom,
] Bik., 60.
I on-, ûnsedich, adj. onzedelijk. — Un-
! s e d i c h p r a e t.
Onse-fader, s. n, (het) Onze Vader. A.
490.
on-, ûnsillich, adj. ongelukkig. — Unsillich
man! Sw. 1866, 76.
on-, ûnsin, s. onzin. — Lêz dy brief
ris, 't is k 1 e ar e bare onsin ; gjin
j i e n kin 't b i g r i p e. — Dat p r a e t i s
. o n s i n.
i Ook veeltijds met de ontkenning gjin,
! gean, en in verbinding daarmede: niet verwerpelijk,
wel goed. — Dat is gjin onsin,
wel raadzaam, niet te versmaden. —
| Mei in gnap faem to bier is gjin
onsin. — By 't hjerst de romt fen
winterturf opslaen, is gjin onsin.
on-, ûnsindeiik, adj. onzindelijk. — 11
is der ju 'e hûs in onsind e 1 ik e boel.
onsinlik, adj. onbehaaglijk, niet geschikt
om er zin in te hebben. — Dat is gj i*n
| onsinlik, geen onbevallig, hynsder. A.
910. Zie sinlik.
onsjen'ber, adj. onzichtbaar. —- O n sjen-
Ijor t'o i' min ske-e agen saeiden dor
hele lyts e dingkjes trocli de romte.
llsfr'. XIV, 177.

ONS. 297 ONT.
on-, Ûnsjenlik, adj. onzienlijk. —- De
o n s j c n 1 i k e dingen.
on-, Ûnsjuch, adj. onooglijk, onbehaaglijk
uitziende , leelijk. — H j a m e i t s e h j a r
troanjes ûnsjuch. Halb., Matth. VI, 16-
— Onsjugge waer, — in onsjugge
kou. — In onsjuch minske, — in
onsjuch faem. — Hy wier mar onsjuch,
Hsfr. VIII, 66. — It sjuchter
dêr hei slik e onsjuch út ju 'e hûs,
't wii f is net sin d 1 ik. A. 553.
on-, ûnskea(d)lik, adj. onschadelijk.—
In onskeadelik beestke, K. ind T 2 .,
158«.
Ook: — De bern sette faek allerhanne
fiten ût, mar se binne trochstringsnoch
al ûnskealik.
on-, ûnskeamel, adj. voor: onbeschaamd.
— De ûnskeatnele hat it trêddediel
f en 'e wráld. Holl. brutale lui hebben de
halve wereld.
on-, ûnskeind, adj. ongeschonden. — It
rjucht onskeind biwarje. — R. ind
T. 2 on-, ûnskildige, s. eg. onschuldige. Halb..
Matth. XIí, 8.
onskilds-byld, s. n. toonbeeld van onschuld,
v. Blom, Bik., 45.
on-, Ûnsljucht, adj. oneffen. —Dat lân
leit freeslike onsljucht, fol bulten
en bulten. — It stiet vette sa
onsljucht. W. Gr.
, 181". — Ruerd is fen 'e pokken
skeind, mar syn broer is der ûnskeind
ôfkomd. Ook ongeskeind.
on-, ûnskiklik, adj. & adv. onschikkelijk,
ontoegeeflijk, onwelwillend. — Dy
m an is net ons kik 1 i k. Vgl. ongeskikt.
— On ski klik praet, onkiesche taal,
W. D., Heam., 63.
Ook : ongeschikt, onvoegzaam. — O n s k i klik
ite, onfatsoenlijk eten, Hsfr. VI, 87.
On-, ûnskild, s. onschuld, ook als verzamelwoord
voor: onschuldigen; — H y
skoerde yn syn fordjerren ek, o
jammer, de on ski ld wei. — Dy, as
e abel folk'ne fâd, de werleazeons
k i 1 d h o a s k b i w â 1 d t.
Ook: onschuld eener maagd, eerbaarheid.
— As me hjar ons kil d lagen 1 e i t. —
Dêr se gefaer rinne, om hjar onskil
d to forliezen.
on-, ûnskildfol, adj. onschuldig, geheel
onschuld. — Onskildfol as 't jonge
lamke, v. Blom, Bik., 8.
on-, ûnskildich, adj. & adv. onschuldig,
onnoozel. — De frou mie n de dat Saep
hjar gouden ring krige (gestolen) h ie,
mar 't fanke wier sa onskildich as
in lyts bern. — Onskildich yn 't getal
kom me. Vgl. onnoazc/.
2 , 16. — Syn onsljuchte
reed, oneffen wagenpad, ld.
II, 83.
on-, ûnsoarchsum, adj. niet zorgdragend.
— H i e r d, onsoiirclisura folk,
Sw. 1856, 61.
on-, ûnsoartich, adj. niet van de gezochte
soort, verbasterd, geen ras-type. —
— In onso art ige kou kin wol ris in
goeden oer de snier, goed melkgevend,
wêze. Zie soartich.
on-, ûnspoed, s. onspoed. — De on-
! spoed romme 't hûs. Sw. 1857, 61.
on-, ûnstâdich, adj. ongestadig. — In
hiel on stadie h, veel bewogen, libben,
R. ind T. 2 , 287". — In onstadich, wispelturig,
man. — Onstadich waer, onbestendig
weer. Sw. 1871, 3.
on-, ûnsterk, adj. onsterk. —Dat gûd,
: die stof, is bare o-u sterk.
| on-, ûnstjûr, s.n, verwarring, wanorde.
— De sak en yn onstjûr, in 't ongereede,
bringe, Hsfr. VII, 29.- De tsj ern-
| derij yn onstjûr. W. D., Fr, Hûsfrj. 1900,
I 13. — Scoe mast er Denker, dêr 't ik
it gûd, de geneesmiddelen, fen ha, my
ek to onstjûr arbeide ha? A. Ysbr.
(1808), 80.
; — Yn 'e jin wirdige dagen f en on-
• stjûr, wanorde in de maatschappij, ld, IV,
73. — A. 494.
on-, Ûnstumich, adj. onstuimig, stormachtig
(van het weer). Vgl. onlijich.
on-, Ûnsuver, adj. onrein. — O n s u v e-
; re ge as ton. Halb. Matth. X, 1.
on-, Ûnswiet, adj. onzoet, ook fig. wrang,
bitter. — Dêr scil er letter onswiete
fruchten fen rispje.
— Ik bin dêr onswiet (of net swiet)
oan, daar heb ik niet veel mee op.
ont, praep. tot, aan . . . toe, totdat. —
Ont nou ta, tot heden. -- Ont Pinkster
ta, tot Pinkster. B. 68. — Altyd
bliu w t hj ar siele on tsteld, |i ont se,
yn 't bychtsjcn oan de Pry st er ,
wumkes.nl

ONT. 298 ONTF.
hjar binaude droom fortelt. v. Blom
Bik., 38. — Sit oan myn rjuchterhân,
o n t ik dyn f ij â n n e n onder d y n f o e tten
set, Matth. XXII, 44. — Ont it al
barnt sa barnt it wetter lokkel
net, Burm. — Thans in de sprktl. oant.
ont-, ûnt-, onscheidbaar voorvoegsel van
de hiermede afgeleide woorden.
ont-, ûntaerd, adj. ontaard, vooral: wreed.
— Men scoe sizze, ho kin in minske
sa ontaerd wèze? — 't.Is al ontaerd
in bem sa to bruijen.
ont-, ûntaerdgje, v. ontaarden. — In
droege kuch, dy ontaerdge yn
b 1 o e d s p ij i n g en 1 o n g t a r r i n g. R. ind
T. 2 , 8'. Meest:
ont-, ûn taerdsj e.
on-, ûntank, s. ondank. — O n t a n k
is 't lean f en 'e wrâld.
on-, ûntankber, adj. ondankbaar. Sw.
1860, 48. — G. J. I, 43, 178, 209.
on-, ûntankberens, -tankberheit, s.
ondankbaarheid. — Sa 'n ontankberens
hie 'k net forwachte.
ont-, ûntbiede, v. ontbieden. — In dokter
ontbied e. A. Ysbr. (1861) 75, 78.
ontbine, v. ontbinden. B. K, 57. — Wy
scille iens, ontboun, it swiet fen
't ivich sillich libben priuwe. Sw.
1862, 58.
ont-, ûntbyt, s. n. ochtend-boterham. Vgl.
ombijt.
ont-, ûntbrekke, v. ontbreken , mangelen.
— Men scoe wol ris hwet ondêrn
i m m e , mar 't o n t b r e k t j a m k o a n
j i 1 d. — Nou is 't spul y n o a r d e r, der
ontbrekt n eat oan.
ont-, ûntdekke, v. ontdekken, tot de
ontdekking komen. — Ik hie al lang
fortinking op dy faem, mar nou ha
'k einlings ontditsen, dat se net
earlik is. — Nimmen ken de Heit
as de Soan, en hwait de Soan ontdek
k e wol. Matth. XI, 27. —
ont-, ûntdekking, s. ontdekking. —
Dy ontdekking skrikte Ale just
fen syn foarnimmen ôf. Sw. 1857, 22.
ont-, ûntdien, adj. (eig. pp. van ontdwaen),
ontdaan, ontsteld, verschrikt. Lex.
807. - Wakker ont dien. Halb., Matth.
XIX, 25. — Ik wier biteutere en ontdien.
B. ind T. 2 ont-, Ûntdriuwe, v. ontdrijven. — De
moed scoe yen ontdriuwe, ontzinken.
Sw. 1858, 38. — De skiepkes (ook wel
s k i p k e s) b i n n e h i m o n t d r e a u n, hij
(het kind) is lusteloos, —• slaperig, (ook in
't algemeen:) de moed of lust is hem vergaan.
ont-, ûntdwaen, v. afhandig maken,
ontfutselen. — Der binne frouliue, dy
m iene, as se de mâ n 1 i u e ji 1 d ontdwane,
dat dat woun is. Hsfr. VI,
208.
on-, ûntelber, adj. ontelbaar.
ont-, ûntervje, v. exheredare, onterven.
Lex. 931. Vgl. ontm'eitsje.
ont-, ûntfalle, v, ontvallen. — D o u
haste fiers to folie gûd yn 'ehannen,
de helte kin dy wol ontfalle.
— Dywirden binn' myyndehjitte
hei ûnt fa Hen, mar ik mien it sa
slim net. — Hy is skeef, de romer
ontfalt him. Lex. 975. Ook voor: verliezen.
— Syn wiif, syn frjeon is him
ontfall en.
ont-, ûntfange, v. ontvangen. — pp. o n tfinzen,
ontfongen. — Vooral in min
of meer deftigen stijl: — Hy waerd oan
't Hof troch de earste steats-liue
ûntfinzen. — De Bo ar ge m as ter ontfong
de liue op it Gemeintebûs.
ont-, ûntfanger, s. m. ontvanger der belastingen.
Vgl. ryks-, gemeinte-ont†anger.
— Ik moat effen nei de ontfanger,
schertsend: naar 't heimelijk gemak.
ont-, ûntfarre, v. ontvaren, varende verlaten
, vermijden of ontwijken. —Wif ontfart
niy, Wif onttsjucht my! G. J.
I, 77.
†ontfean, v. ontvangen. G. J. 1, 8.
ont-, ûntfytmanje, v. aftroggelen, ontvreemden
, afhandig maken, afzetten. A. 166,
e. a. — Immen hwet ontfytmanje.—
Dat is my on tfy t m anne.
ont-, ûntflamje, v. ontvlammen.
ont-, ûntfleane, -fleanne, v. ontvliegen.
— Us skelfink is my ontflein
wyls 't ik syn kou we skjin makke.
ont-, ûntfl(j)uchtsje, v. ontvluchten,
ontvlieden. — Wif on tf 1 j uch t my, ontvliedt
mij. G. .1. 1, 77.
ont-, ûntfolking, s. ontvolking. —Alle
, 289''.
gekken wei!? Myn Ijeave man, dat
wumkes.nl

ONTF. 299 ONTH.
scoe gelyk stean mei inontfolking
f en de ierde. R. ind T. 3 , 1.59'.
ont-, ûntfolkje, v. ontvolken.
ont-, ûntfotselje, v. ontfutselen.
ont-, ûntfryskje, v. het Friesche karakter
verliezen. — As ús, lyk as folie H ollânners,de
Frânskewyn oan-waeit,
den giet it âlde aerd forlern en
wirde wy alhiel ûntfryske.
ont-, ûntfromjë, v. ontvreemden, afhandig
maken. — Hja het se Is hjar
bern forlern, || en nou dy grouwe
ljeagen stãlle, |j om my t' ontfromjen
myn ein bern. R. W. — Sûnder
dat er 't minste hoefde to ûntfromjë
n. Sw. 1863, 9.
ont-, ûntgean, v. ontgaan. — It goede
scil dy net on tge an, niet misloopen.
— Syn lean scil him net ontgean.
Halb., Matth. X, 42.
— Datismy ontgien, vergeten, aan
mijn geheugen ontsnapt. — It is my ontgien
hwet dat gûd kostet.
ont-, ûntginne, v. ontginnen. — pp.
ontgoun. — Hjir is, bern, de heide
ûntgoun. It j. Frysl., 227. Ook veel ontgind.
ont-, ûntglide, v. ontglijden. — Hwa
tiid net brûkt, dy tiid ontglydt, G.
J. I, 29.
ont-, ûntglûpe, -glûpje, v. ontgluipen,
voor: ontglippen, ontsnappen. — Dat de
kommizen him snapten wist er (de
smokkelaar) meastentiids to ontglûpjen.
Hsfr IX, 241.
ont-, ûnthaedgje.-haedsje, -hade. v.
onthoofden. — Liet hy Joännes ynde
finzenisse onthade. Halb., Matth. XIV,
10.
ont-, ûnthael, s., n. onthaal. Vgl. onthelje.
ont-, Ûnthãld, s. n. geheugen. Ook omthâld.
Hl. onthaeld.— Koart—, goed
fen onthâld. —In onthâld sa lek as
in tems, een zwak geheugen. — De libbenstiid
dêr 't ik se Is gj in onthuld
fen ha, W. D., Ulesp. — It is my klear
foar 't onthâld, 't heugt me zeer goed,
R. P., Keapm., 13; Pr., XXIV. — Sa 'tm'y
sein is, nei myn onthâld, Hsfr. XI,
292.
ont-, ûnthâlde, v. onthouden, in 't gebeugen
houden. — Hy kin onthâlde
fen toalf ûre (ô f) ont mi d dei (ta). —
Itwier dy yet ont halden, Sw. 1869,
3. — Der wier yn 'e âlde tiden in
man, sa 't my onthâld en is, naar 't
mij heugt, Alm. 12°.
— Ik wier better fen onthâlden,
had een beter geheugen, — het beter onthouden,
ld. XV, 172.
Ont-, ûnthâlde , v. onthouden, afhouden.
— lm men hwet onthâlde. — Men
me ij e de bern itbrea net onthâlde.
Halb. Matth. XV, 26. — Hwet dy earlik
takomt, scil ik dynetonthâlde.
— Ik ha my dêr fen onthâlden, mij
er niet mee ingelaten.
Ook: in goeden staat blijven. — Heit
is goed onthâlden, flink en gezond gebleven.
A. 753.— Jelke het in jier soldaet
west, dêr is er goed fen onthâlden.
B. 385. — Ook omthâlde.
ont-, ûntheisterje, v. ontheisteren: havenen,
teisteren, vernielen. R. W., Blomk.,
30. — As de stoarmen it fji ld ûntheisterje.
— Dat liet is dea for 't
wyld ûntheistre hert. — In neare
dream ûntheistre him it brein. —
Gabe wier sa ontheistere, dat er
sont net wer nei in houwelik taeld
het, R. ind T. 2 , 8'.
ont-, ûnthelje, v. onthalen, vergasten.
— Ik waerd dêr tige onthelle, flink
onthaald. —• In kosthús dêr 't se him
deis twaris onthelje op beaneen
smoar, R. ind TV-, XXVIII». — H wer op
de fùgels ús yn 'e bosken ûnthelje.
Sw. 1863, 84.
afhalen, afstel en. — Tryn, it wirdt
tsjuster, 't gûd moat yn, hja mochten
't ûs oars onthelje.
ont-, ûnthllligje, v. ontheiligen. — De
sn ein onthilligje.
ont-, ûnthinderje, v. ontvreemden, op
oneerlijke wijze (iets) afnemen. — Hy het
myn eareskeind en my de helt fen
in miljoen winst on th in tl er e, R. P.,
Keapm., 55. — R. P. in Wiarda, 188.
ont-, -ûnthyt, -hiit(ten), s. n.promissut»t
belofte, toezegging. — Hykomt syn onthjitten
net nei. — Yn wirden, yn
onthjitten licht, G. J. III, 60. Ook
o nthji ttinsre.
ont-, ûnthite, -hjitte, v, beloven, toe-
wumkes.nl

ONTI. 300 ONTK.
zeggen. — Ik onthjit it dy. Forj. 1893.
— Rients is rynsk yn 't onthjitten,
mar cìêr bliuw.t it faeks hy, hij belooft
spoedig en veel, maar komt zijn beloften
dikwijls niet na. — Ontliiet my
den, detste my net wer út 'e sliep
äteure wotte. W. Gr. (1820), 75.—Derby
nat se m y onthjitten in man
opstjûre to scillen. W. D., Fr. Hsfr.
1900, 17. Ook omthjitte.
on-, Untidich, adv. ontijdig, niet op tijd.
— In untidich berne koubist neamt
me wol in slakje, Hûs-hiem 1883, 379,
noot 2.
on-, ûntige, adj. & adv. ondegelijk, ondeugdelijk
, ondeugend. — De H e a r snoeit
dy go dieazen út, as on tig e inten.
G. J. I, 100.
Ook s. voor: kwaad, ondeugd. Halb., N. O.,
288. — 'k He ar lek en brek fêst by 'e
rûs: 't Is Stêds ontige, al hwet
jy sp rekke, kwaadsprekerij van liet stadsleven.
6. J. I, 68.
on-, ûntiid, s. ongeschikte, ongelegene,
onbehoorlijke of verkeerde tijd. — It (het
hert) jonget fen eangstm'e to ontide,
Salv., 3. — Veelal voor: de naehtelijken rusttijd
ten platten lande. — It wier noch
yn ontiid, do 't er sketten waerd.
--By nacht en ontiid, bij nacht en
ontijd. — By nacht en ontiid tliúskomme,
— omswalkje. — In forlitten
hûs, dat de earme eilânners by
nacht en ontiden wol heal ôfsloopt
hiene. R. ind T. ! , 335". — Ik ha fen
myn libben folie omswalke, by
nacht en ontiden en ynallewaer
en wy n.
on-, ûntiigje, v. op ergerlijke wijze aangaan,
zich woest en wild aanstellen (van kinderen).
— Jiinme ontiigje lij ir fordeald,
ge maakt een vreeslijk leven en
haalt alles overal. Halb. ín G. J.
on-, ûntins, s. voor: onbedachtzaamheid. —
De w r e k-f j û r loge, yn ûntins û n tstitsen.
ld. I, 94.
ont-, ûntjaen, yen, v. ontluiken, ontspannen,
ontwikkelen. — Alles ontjowt
him, begint te ontluiken (in 't voorjaar).
Slj. en Rj. (1890', 16. — De roazeknop
ûntjowt him. — Litte wy — hwet
hjir bigoun en him sa goed ont-
wumkes.nl
jowch, yn 't bosk ek einje, E. P. —
It iis ontjowt him, begint te ontlaten,
te dooien. — Den wol ik my ris
goed ontjaen, ontspannen, Cuperus, 16.
—• Myn siel, ontjow dy! waak op, G.
J. I, 109.
ont-, ûntjeije, v. ontjagen: ontnemen.
— De Starumers . . . ontjagen hj arren
de bút. Vgl. Hulde II, 216.
ont-, ûntjilde, v. ontgelden. — Het de
foerman in n o ar tig e bui, de knollen
moatto 't ontjilde. R. ind T. a ,
XXVIII».
ont-, ûntkaepje, v. ontkapen, ontnemen.
— De feinten hiene him plea-
• ge, dat in frjemde feint fen 'e
\ klaei him syn fryster ûntkape. Sw.
; 1859, 15.
ont-, ûntkeare, v. onthouden, beletten
dat een ander iets krijgt. — Dy in grien
faem hjar feint en in seupelder
syn slok ont k e are wol, moat ier o pstean,
R. ind T.', 304 5 . — It scoeheislik
wéze, as de âldende bern al
hjar goed ontkeare koene.
ont-, ûntkenne, v. ontkennen , loochenen.—
Mar hy ontkende it foar hjar
allegearre. Matth. XXVI, 70. - En do
ontkende hy it wer. Ibid. 72.
ont-, ûntkieme, v. ontkiemen , zich ontwikkelen.
— Sjuch'ris homoaidatsied
him ûntkiemt. — It is in wonder
for yen, as men neigiet ho 't dy
gr e a te bcam út in ikel ontkiemd isont-,
ûntklaejje, v. ontkleeden. — 11
wirdt bêdgongers-tiid, de bern
moatte ontklaeid. — Ik scilmymar
ontklaeije en gean opbêd. Vgl. út-
I Maeije,
ont-, ûntklauwe, v. door een vlugge
beweging — of op steelsche wijze (iemand
iets) ontgrijpen of ontnemen. — I m m e n
hwet ontklauwe.
ont-, ûntkliuwe , v. ontklimmen , verrij-
I zen. — Ont de moanne ûntkleau oan
! 't weach-wiid, totdat de maan ontklom
aan (oprees uit) de golven van 't wijde water.
Forj. 1902, 72'.
ont-, ûntkoimne, v. ontkomen. - Hy
is 't gelokkich o n t k o m m e n , het gevaar
ontkomen, ontloopen.— Ik bin fen
'e koarts ontkomd, Sw. 1852, 16.

ONTK. 301 ÜNTM.
— Ik moast oan 't sjongen, dêr
koe 'k net fen ontkomme, daar hielp
geen lieve-moederen aan.
— De hazze is ús ontkomd. — Dat
is my ontkomd, ontgaan, misgcloopen,
(ook) 'k heb het bij ongeluk gedaan.
— 11 swierste wirk wie him ontkomd,
dat kon hij niet meer doen, R.
ind T. 3 foar 't kealjen bigj int itjaer folietiids
to ontlitten. — Tsjin 'e maeitiid
bigjinne de knoppen hj a r to
ûntlitten, beamen en strûken komm
e yn b 1 ê d.
ont-, ûntlitten(d), -littich, adj. min of
m eer dooi. — Ontlitten d ofontlittich
w a e r, het eerste begin van zachten dooi.
, 9'. — Hy is my o n t ko m m e n, — Degroun is ontlittieh, het bevro­
ik heb den persoon, die hier voorbijkwam en ren slijk op den grond wordt vochtig.
dien ik wensehte te ontmoeten, niet gezien. ont-, ûntlizze, v. betwisten. — Oepk e
ont-, ûntkreauwe, v. ontkibbelen. — woe my ontlizze, dat ús ierdbol
lm in en hwet ontkreauwe, iemand be­ roun giet, B. 126.
twisten wat hem 'rechtens toekomt, — kij­ tegenwerken, verhinderen dat iemand
vende afhandig maken, A. 500. — 'k Ha iets krijgt. — U s w e t h â 1 d e r woe m y
finsterslach en oesdrip f rij, mar de gemeinte-leveransje ontlizze. —
dat wol Murk my ontkreauwe — Gjin frijer mocht dy faem frjeonlik
Fr. Wjn. III, 112. — k Hie tsien knik­ taknikke en Gabe, dy er faek op
ker t s fen Sibe wonn, mar dy het er loerd hie, wist er it altyd toon t-
my ontkreaud, twistende mij onthouden. liz z e n,
ont-, ûntkreftigje, -kreftsje, v. ont­ ont-, ûntlûke , v. onttrekken , ontrukken.
krachten , de kracht benemen , verloren doen — pp. ontlitsen. — Ik scoe him
gaan, verzwakken. — In einleaze striid sla en, mar hy h a t my de stok ûnt-
het 't folk ontkreftige. ld. IV, 69,77. litsen, uit de handen getrokken. — Hy
ont-, Ûntkrije , v. ontnemen , afnemen. hat my it tou ontlitsen.
— Ontkrij dat lytse bern it mês. ontluiken, ontsluiten. — Drôgjend
Ook als verzachte uitdrukking voor: be- driu w t de tsj us t r e nacht || wei op
rooven, ontstelen. — Twa kearels ha in feale wjukken. || Wyls 't de doddi-
arbeider oanpakt en him alles ontg e i e r d e wacht || op in n ij o n 11 û k e n.
krige. Fr. Vlb. 1882. — Lys is út 'e v. Blom, Bik., 50. — 'k Sjuch de nacht
tsjinst, hj a hie de frou, haar mees­ al rju forflein; [| Alleman dy riist
teres , jild ontkrige.
o er-e in || en bigjint to ontlûken.
ont-, ûntkrûpe, v. ontkruipen, krui­ G. J. I, 57. — Mei myld ontlitsen ear.
pende zich van iets of iemand verwijderen , Ibid. 113. — De dagepracht, dy it
— ontkomen.
fj i 1 d op nij wei- docht ontlûken. v.
On-, ûntleare, v. ontleeren.— Fryske Blom, Bik., 9. — Ibid 50.
seden, 't folk ontleard, ld. XI, 28. ont-, ûntmanne, pp. als adj. van macht
ont-, ûntlêstigje, -lêstgje, v. ontlas­ beroofd, onmachtig. — Wy binne ús hûs
ten. — T 8 j a 1 k e t r a p e y n 't m i 1 lui s o m, ontmanne, wij zijn geen meester van (of
as immen d y 't him fen in y n w i n d i- in) ons huis, de kinderen heersenen. A. 504.
geonrêst ûntlêstgje wol, Hsfr. VI, Ook: er zijn veel vreemde gasten.
175. — Ik scoe fen dit fé (ongedierte) ont-, ûntmeitsje, v. ontmaken, onter­
graech ontlêstge wêze wol] e. Hfr. ven. — Omke het syn broersbern al­
IX, 179; XII, 73.
les ontmakke, niets van hem laten er­
ont-, Ûntljje, v. ontgelden, (er door) lijven. — Moeike stoar en hie him de
den. — Hy moat it altyd ont lij e, hij hele b o e 1 (hare nalatenschap) ontmakke.
is altijd de zondebok.
Hsfr. I, 46.
ont-, ûntlinzgje , v. ontlasten, rust krij­ Ook: ontnemen. — Den kinne se jo
gen. — Men is hast net ontlinzge. jou post ont meit sje, A. B., It Doarpke.
men heeft haast geen verpoozing, rust, ver­ ont-, ûntmenne, v. ontrijden. — Ik
ademing. Zie Uns.
(het paard) moast alle dagen jeije en
ont-, ûntlitte, v. ontlaten. — In wik e fleane om de krediteurs to ont-
wumkes.nl

O'NTM. 302 ONTSA.
mennen, opdat mijnheer de krediteuren
kon ontwijken, R. ind T. 2 , 129'.
ont-, Ûntmerke, yen, v. door verandering
onbekend worden. — Hy is mj alheel
ontmirken, zoo veranderd, dat ik
hem niet meer herken. A. 404. — Itjongfolk
ont merkt yen gau. — Troch
dat ik nou gjin bird ha, wier ik
jimme ûntmirken. ld. XV, 172.
ont-, ûntmietting, s. ontmoeting. —
T ryn, hwet hestdou rare ontmiettingen
hawn. A. Ysbr. (1861), 24. —De
earste ontmietting wier nin trije
wike lyn. Sw. 1859, 13.
ont-, ûntmoffelje, v. ontfutselen. Hsfr.
III, 28.
ont-, ûntnaderje, v. zich heimelijk en
op oneerlijke wijze iets toe-eigenen. — Dy
faem is sa earlik as goud, hja het
ús noait in spj eld on t nad er e.
*ontnatûrje, v. van de natuur doen ontaarden.
— Syn natûr, dy oars yn
e skoalle en yn boeken ontnatûrd
wirdt en formuffet, forfêrskje. R
en T. s , 186'.
ont-, ûntnimme, v, ontnemen.— H w e n t
syn fleur wier him ontnomd. R. ind
T. 2 , 199'. — Mar dedagenscillekomme,
dat de brêgeman h j a r ontnomd
wirdt, Halb., Matth. IX , 1.5. — H wa neat
het, him scil ontnomd wirde ek
hwet hy het, Ibid. XXV, 29.
on-, ûntofreden, adj. ontevreden-.
ont-, ûntpakke, v. afpakken (iemand
iets) uit de handen pakken.
ont-, ûntrabje, v. door kwaadspreken
iemand een voordeel doen missen. Dat
het Sjouke my ontrabbe.
ont-, ûntrêdden, adj. ontredderd. —
In ontrêdden fet, een lek geworden vat,
waarvan door droogte de duigen eenigszins
zijn vaneengereten. B. 17. Zie forrêdsje.
ont-, ûntreine, v. door regenen voor
iemand verloren gaan. — Ik haw in,fust
traktemint, dat kin my ontreine
noch ontwaeije. — ld. I, 78.
ont-, ûntreinigje, v. (ver)ontreinigen.
— Hwet de mûle útgiet ontreinigt
him. Matth. XV, 11.
ont-, ûntrier(j)e, v. ontroeren. — Beide
skrilje; beide ontriere. v. Blom,
fik-, 23. •- G. J. passim.
wumkes.nl
ont-, untriering, s. ontroering, aandoening.
— Derby komt in nuvere ontriering,
dy him troch de lea forbreidt.
v. Blom, Bik., 24.
ont-, ûntrinne, v. ontloopen. — Fol
kei te ûntroan 'k him hird. ld. VII.
23. — As dy guds, knol, oud paard, him
net ontfalt, ontrinne scil er him
net (iron.). B. 459. — Boete — , straf ontrinne.—
It wrekfjûr ontrinne, Halb.,
Matth. III, 7. — I t oardiel ontrinne,
Ibid. XXIII, 33.
— Hja ontroannen elkoar net fier,
verschilden niet veel van elkander. Fr. Volksalm.
1849, 34.
ont-, ûntrive, -riiv(j)e, yen, v. zich
ontrieven, zelf ontberen of zich behelpen,
door iets aan een ander te geven. — Jy
moatte jo se 1 s net ontrive. —• In
oar myn reinwetterjaen enmysels
ontriivje, sa wol 'k net.
ont-, Ûntrôlje, v. rollende ontvallen. —
Dy knikkert is my ontrôlle.
ont-, ûntromje, -rûmje, v. ontruimen.
— Wy m o as ten it hûs ontromje,
met meubelen en al verlaten.
Ook: zich den toestand verruimen, verrijken,
zijn omstandigheden (mee) verbeteren.
— Ast dy earme feint al as kostgonger
krigest, dêr scitte dy net
folie mei ontromje. — Heit sei tsjin
Sibbel: Dy earme lus-angel (als echtgenoot),
dérkinst dyekalgáns (iron.
voor: niets) mei ontromje. Hsfr. XI, 202.
on-, ûntrou, s. & adj" ontrouw. — Hy
izct f en forrie en ontrou. v. Blom,
Bik., 44.
on-, ùntrouwigens, -trouwicûheit,
s. ontrouwheid, oneerlijkheid (bijv. van dienstbaren).
ont-, ûntrûgelje , v. korrels- of kruimsgewijs
uit de handen vallen. — Ik hie
dy in hânfol groatjown for de hinnen,
hwer is dat? It is my onderweis
ontrûgele.
ont-, ûntrove, v. ontrooven.
ont-, üntsach, v. ontzag, eerbied. — In
hem moat ontsachhaforsynâlden.
— Dy ma ster kin gjin rjucht oarder
hâlde, hy het gjin ontsach,
weet zich niet te doen gehoorzamen.
ont-, ûntsach(e)lik, adj. & adv. ontzag

ONTSE. 303 ONTSK.
Ijjk. — Forheven en ontsachelik. R.
ind T. a net ontsjinstich, nuttig en noodig, Hsfr.
, 186". — In ontsachlik great XIV, 194.
sédier. A. Ysbr. (1861), 69.
ont-, ûntsjitte, v. ontschieten, tegen­
ont-, ûntset, adj. ontsteld, verlegen, vallen. — As men drok beuzich is,
door schrik verbijsterd. — Hja wier al- ontsjit yen de tiid, schijnt die spoedihiel
ontset, wy koene se hast net ger -voor ons voorbij te gaan. — Hwet ú s
wer torjuchte prat e.
mei ontsjitte, || God scil ús net for-
ont-, Ûntset, s. uitkomst, hulp in onlitte, Hsfr. XI, 135. — Ikskattedy
gelegenheid. — Ruerd siet koartlyn baerch op 300 poun, en hy woech
danich yn 'e jildpine, mar der is mar 270; dat is my raer ontsketten,
ontset komd; syn omke het him dat was zeer tegen mijn verwachting. —
holpen.
Syn namme is my ontsketten, ont­
ont-, ûntsette , v. ontnemen , ontrukken, gaan , vergeten, ld. 1, 33. — Fr. Wj. III,
door overmacht (iemand) noodzaken (iets) af 145.
te staan. —Dy jonge het in grou stok, on-, ûntsjutsk, -tsjusk, adj. onduitsch,
dy mast hirn ontsette. — Dy dron­ niet van Duitsche stam, (ook) peregrinus, uitkene
feint wol fjueht^je, ontset heemsoh. — Nin wyld ofbliksemfjûr||
him dat mês. — De kat hie in stik Brocht sok Ie a-t ril jende eangst (en)
spek pakt, dat ha 'k hjar ontset. s tj erren sn e ad, |[ As ik (Gustaaf Adolf)
— Sw. 1858, 17.
oer Tsjutsk- en ontsjutske riken
— De boarch (burgt) is ontset, ook: gjealp útgeat. G. J. I 86.
L e ij en is ontset, er is redding gedaagd, Ook als adv. peregrine, uitheemsch, vreemd­
de zwarigheid is weggenomen.
soortig, buitengemeen.— Ontsjuske moai,
ontzetten, buiten iemands macht brengen, mei hjar bleistrige jûpe oan. bui­
vandaar: bevrijden. — Dy kearels hiene tengewoon mooi, vreemd, opzichtig, R. ind
my beet en scoene my in wân brui- T.
jen jaen, mar myn maten habbe
my ontset.
ont-, ûntsettend, adj. & adv. ontzettend,
erg.
ont-, ùntsiferje, v. ontcijferen, verklaren.
— In rekken —, in brief ontsiferj
e.
ont-, ûntsjen, v. ontzien: met zachtheid
behandelen, sparen. — Dou mast dyn
lytse broer —, dyn sneinske klean
hwet ontsjen, — For myn soan scille
hja hjar ontsjen. Halb., Matth. XXI,
37. — Nimmen neat ontsjen. W. G.,
(1820), 73.
— Hy ontsjucht neat ofnimmen,
deinst voor geen gevaar terug, vreest niemand.
on-, Ûntsjep, v. niet schoon. — Dy fa e m
is net ontsjep, tamelijk knap (schoon).
— 'k Hab oars ek sa ûntsjep net
west. ld. VIII, 184. — In tige ûntsjep
frouminsk. — In ontsjep
fan ke.
on-, úntsjinstich, adj. ondienstig. —
Dat scoe net ontsjinstich wêze, wel i
zeer aan te raden. ld. IV, 178. — Dat is J
s 35'. — Men heart rît hjar mûie
gj i n ú n t sj u s k w i r d, geen buitengewoon
of onvertogen woord. Halb. LeK. 797; A.
4964 708.
ont-, ûntskachelje, -skacherje, v. ontschachelen,
-schacheren. — Hy woe my
tsien goune ontska cherj e, BI. Kr., 13.
— Hsfr. XIV, 60.
ont-, ûntskildigje, v. ontschuldigen.
Bijek. 1846, 6.
ont-, ûntskoattelje, v. ontgrendelen.
— De doar ontskoattelje, den grendel
van de deur schuiven. Zie skoattel.
ont-, ûntskoerre, v. ontrukken.— Dou
ontskoerst de wrede dea syn bút,
v. Blom, Bik., 65.
ont-, ûntskroev(j)e, v. eig. uit de
schroeven geraken, fig. buiten de gewone
stemming komen, ontstellen. —• Ik scoe
my mar net to folie ûntskroeve,
niet te erg ontstemmen. ld. I, 122. — Ontskroef
dy net, schrik niet, R. W.
p.p. ontskroefd (R. ind T. 3 , 118'), ontskroeve.
— Ontskroeve fen lilkens,
buiten zich zelven van toorn, ld. IV, 167.
Vgl. bij skroef.
ont-, Ûntskûlje, v. ontschuilen, schui-
wumkes.nl

ONTSL. 304 ONTT.
lende Ontwijken.—Dêr hy Phoebi strie- ! ha fen nacht by my ynbritsen en
I e' ontskûle, de stralen der zon ontschuil- j ha my fen alles ontstellen.
de, G. J. I, 31. — Halb., N. O., 257.
ont-, Ûntstelle, v. ontstellen. Ik ontstel,
ont-, ûntslach, s.n. ontslag (uit een be­ ik ontstelde, ik bin ontsteld. — Jank e
trekking).
wier fen de skrik sa ontsteld, dat
ont-, untslaen, v. — pp. o n t s 1 e i n, ont­ h j a s i i g d e der h i n n e.
slagen, afgedankt, (ook) bevrijd, ontheven. ont-, ûntsteltenisse, s. ontsteltenis. Iísfr.
— Wolle se ontsloin wêze, sa mo at- X, 180.
i
te se nei syn pipen dounsje. W, Gr.
1820), 73. — H j a h a w w e h i m ontslein,
hem zijn ontslag gegeven. — Fen dy
soarch binne wy wer ontslein. —
Dykearel komt h j i r út en tr o e h ,
'k woe dat 'k mar fen him ontslein
wie r.
ont-, untstjurigje, v. verontrusten. —
De droafheit o n tstj ûrige hjar geas'
ten, G. J. I, 43.
ont, ûntstride , v. (iemand een bewering
of meening) betwisten. — Sake woe my
dat o n t s t r i d e , mar ik wit it al to
k 1 e a r. — Dat de ierde om 'e sinne
ont-, Ûntslûpe, v. ontsluipen , sluipende draeit, lit ik my net ontstride. B.,
ontkomen.
160. Tegenover o pstri de, z. d.
ont-, ûntslute, s. ontsluiten. — Dêr ont-, ûntswymje, v. uit den zwijmei-
ontslút de blonde Auroaryn it east droom doen ontwaken , tot helder bewustzijn
de gou'ne do ar. v. Blom, Bik., 50. — komen. — Wachtsje, ont ús de sinne
De (roas) hat ek hjar swiet for 't ûntswimet. Forj. 1902, 11.
bijke ontsletten. Ibid. 96.
ont-, Ûnttake , v. ontnemen , ontkapen.
ont-, ûntspringe , v. ontspringen , zich — H y s t r ú n d e b y j o u n t y d om h û s
uit de voeten maken, ontkomen. — Hy en hiem, o ft er ek hwet to ontta-
makke d êr t r o ch dat er w e ik a e m j ken wier. — Sa s e o e se W y p m o i de
en is sa syn fijân ontsprongen. — j apels onttake. R, ind T.
II y is 't g e f a e r ontsprongen.
Ook: openspringen, losbarsten. — Der
2 , 34 r A
| onttínke, v. uit de gedachte gaan, ver-
: geten. — Dat is my onttoeht, Halb. in
û n t s p r o n g him in i e r, s a d a t er d an
i c h b 1 e 11 e. — Do de m o a r d n e r b y
't 1 y k k a e m , ontsprong him d e n o a s
en bigoun to blieden. A. 549".
ont-, ûntsprute, v. ontspruiten. —Nou
ontsprute k r û d en b 1 o m m e n. v. Blom,
Bik., 78. Vgl. útsprute.
ont-, ûntstean, v. ontstaan. — De sterke
drank dêr kin fen alles (allerlei
onheil) út ontstean.
— Dat s c i 1 net lang m e a r ontstean,
zich niet lang meer laten wachten. —
S é f û g e l s y n 't 1 â n : den ontstiet i t
tr ochgean s net lang, of der komt
min waer. — 't Sc il net lang mear
ontstean, den komt hjir in bysondere
skoalle. — I's faemhetjouns
in skoft by Al e stien to praten.
Pas op! nou scil 't net lang ontstean,
of wy krije him hjir.
ont-, ûntstelle , v. ontstelen. Ik ontstel,
ik ontstiel, ik haw ontstellen. — Dy kearel
ontstiel my it haloazje, nou
ha 'k him o anklage. — De dieven
wumkes.nl
Epk. 476. — It wier my onttoeht hwet
ik dy faeni tasein h i e. B. 12.
ont-, ûnttokje , v. ontvleien . aftroonen.
Meinderts , Volle gel., 3.
! ont-, unttrekke, v. onttrekken. — As
bûrliue, yn 't lij en sittende, yens
help freegje, kin men yen dêr net
f en on ttr ekke, is men er zedelijk toe
verplicht. — Hja woene my yn hjar
selskip habbe, mar do ik fornaem
hwet der g e a n d e wier, ha w ik er
my fen onttritsen.
ont-, ûnttroaije, v. ontvleien , (ook) ontvrijen.
— De faem him t ro ch in o are
feint onttroaije litte — hy mocht
er net om t i nk e! Sw. 1852 , 63. Zie troaije.
ont-, ûnttsjen, v. onttrekken. — Wif
o n 11 s j u c h t m y. G. J. 1, 77. — (De sinne)
dy ús dauw e en mist ontt s j u cht. Aid.
56. — M a n n i c h-i e n , d y 't f 1 e u r i c h
en binoege it jier bigoun, is nou
syn wille onttein. — Het de sinne
|| Ek mei waermt' ús 't Ijocht û n ttein'?
ld. III, 18. — Hsfr. II, 1.

ÜNTT. •m (WW.
ont-, Ûnttsjoene, v. onttooveren. R. ind ! ont-, ûntwrakselje, v. Zie ontu-oaratdje.
T., 339».
ont-, Ûntwrame, v. op energieke wijze
ont-, ûnttsjoeninge, s. onttoovering. bewerken, dat een ander iets ontgaat. —•
R. ind IV, 355'.
Ik hie dat postje wol krige, mar
on-, ûntúch, s. n. onkruid. Vgl. onhwea. í dat hestou mj ontwraemd. Vgl. mit-
It lan —, detúnsitfolontúch. wrotte.
— It ûntúch moat útwjûde wirde. ont-, Ûntwringe, v. ontwringen. — As
— Ook meer algemeen voor: allerlei on­ 't folk syn plicht dien het, lit it
gedierte. — Ikwoe den wol, dat al h i m syn r j u c h t net ontwring e.
datontiích il sa mar n e i d e m o a n- ont-, Ûntwrotte, v. heimelijk bewerken,
ne fleach. H. Z., Ts. Tuwsen, 217. Zie túch. | dat een ander iets ontgaat. Zie outwrame.
ont-, ûntwaeije, v. ontwaaien, wegwaaien. on-, ûn-úteachber, adj. onafzienbaar.—
Zie ook ontreìne.
: Lykme allinne stoe ik yn it on-útont-,
Ûntwaeije, v. i'ra. lUpouiller, ont- ; eachbere fjild. H. Z., ïs. tuwsen, 123.
waden, ontweien. — Do bigotin se de ! on-, ûnwaer, s. n. onstuimig weer, — iets
jonge syn forstûkte foet to ont- anders dan HoU. : onweer (zie swierwaer). —
waeijen, van de wade of zwachtels te ont­ 11 wier de nei middeis al h w et r e idoen,
Hsfr. VI, 244. -- In pakje f en 'e nich en winich, en op 'ejoun waerd
post mei in hele. boel pompier der it alheel onwaer. — Derstieinon-
om. Lit ús dat gau ris ontwaeije, i waer op, fig. er werd braaf gescholden en
open maken, uitpakken. Vgl. Slj. en R. getwist. — It wiifkrige 't onwaer ou­
1890, 16'.
der 'e muts e, voelde de bevalling nadeont-,
ûntweitsje, v. ontwaken. — It ! ren, de barensnood komen. — It wier to
sliepend Fryslân . ..as in liuw scil nacht onwaer by de smid en fen 'e
it ûntweitsje, (| ho lang 't ek s I o m- I m o a r n wier er in jonge soa n.
me het. Sw. 1858, 84. — De heal ont- on-, ûnwaerje, v. onstuimig weer zijn.
wekke,nochtren himel. v. Blom, Bik., 9. — It is tsjinwirdich mar oan 't on­
Al'tdjier, nou ek ontweitset. v. Blom, waer jen, aanhoudend onstuimig weer.
Bik., 10.—Onsêft ontweitsjen. Ibid. 60. I on-, ûnwaersbui, s. bui met sterken
ônt-, ûntwêzene, pp. wezenìoos, gees­ j wind en regen. — By sokke rare onteloos.
— Stom is natûr: as ûntwêwaersbuijen komt it er for de s ézene
beidet hja de to wachtsjene man op oan. — In lû dr ofte onwaer s-
(tonger)slach. ld. IV, 157.
bui. G. J. I, 86.
ont-, ûntwyk, s. n. ontwijk, wijkplaats. on-, ûnwaersfûgel, s. dg. — pi. on-
— In ondermaster, dy 't by in oar I waersfûgels, (stormvogels), soort zeevoyn
'e kost is, moat nedich in ont- I gels: kobben , ook ûn waren (pi.) genoemd.
wyk, vertrek, kamer, for him sels ha. ! Ook m as tersfûgel.
ont-, ûntwykje, -wike, v. ontwijken. I Ook overdr. voor personen: — Dêr komt
Fr. Wjn. III, 69. — Dêr me net in tred wet sa 'n onwaersfûgel oan. Hy
ontwiket, || skiën de de ad yen grym \ treft nou aítyd min waer.
oankiket. G. J. I, 76.— Koene wy de on-, ûnwaersfroastke, s. n. geringe vorst
kjeltm' ûntwykje. ld. III, 18.
I waarop storm volgt. Ook:
ont-, ûntwine, v. ontwinden , loswinden. on-, ûnwaersrypke.
— Dat is in kleau» dy 'thimsels on-, ûnwarich, adj. onstuimig (van het
ontwynt. Zie khaun(e).
weer). — De loft stiet onwarich, voor­
ont-, Ûntwine, v. stilletjes ontloopen , spelt onstuimig weer. — Der is sa 'n on­
ontsluii^en. — lm men ontwine, — it warich read oan 'e loft, Halb., Matth.
wirk ontwine.
XVI, 3.
ont-, ûntwoarstelje, v. ontworstelen. I on-, ûnwarrich, -warch, -wirch.adj.
Ook ont-, ûnt w raksel j e.
onvermoeid. — Ûnwarrich as de sim­
ont-, ûntwoartelje, v. ontwortelen. Ilalb. mer sinn e. ld. XV, 24. Zie toarch.
in Epk,, 336.
i on-, ûnwenne, s. heimwee, verlangen
20
wumkes.nl

ONW. 300 00.
naar iemand of iets, van wie(n) of waarvan
men verwijderd is. — Skrieme f en
onwenne. — • Us nije faem is siik fen
onwenne. — Hwet hie'kdêr in onwenne
fen. R. P. in Epk., 527.
Ook onwennigens, -w ennichheit,
wenst. Vgl. ongewoaiite.
on-, ûnwennich, adj. landziek, met heimwee
gekweld. — Sa onwennich as in
houn. — Ik bin onwennich ('k heb ongewoonte)
fen myn âld spinwièle; dy
en ik hearre by elkoar. Ook w a nw
e n n i c h en w e n s t i c h.
on-, ûnwenniehheit, -weniügens, s.
heimwee, verlangen. Hl. onwonnichheit.
Zie onwenne.
on-, ûnwenst, s. ongewoonte.— üt sa
'n great hûs wei yn sa 'n lyts wentsje!
— dat scil in onwenst wirde
for dy liue. Vgl. onwenne.
on-, ûnwente, s. ongewoonte, (het) niet
gewoon of gewend zijn. — Onwente jowt
blierren, iemand die geen harde handenarbeid
gewoon is, krijgt er blaren van, overdr.
het valt moeilijk zich in ongewone (vooral:
slechte) levensomstandigheden te schikken,
R. ind T. s , 87», — Salv. MS., 94.
on-, ûnwier, adj. onwaar. — H y isnou
yn'ewierewrâld enwyynitgûchelspil
fen de onwiere, R ind T. ä , 118*.
on- ûnwiid, adj. onwijd, niet wijd. —
In onwiid sleatsje. — In net onwide
feart, — steich.
on-, Ûnwiis, adj. onwijs, onverstandig.
— In onwiis man, dy syn hûs op
sân boud het. Matth. VII, 26.
on-, ûnwille, s. onwil. — It is myn
on wille net, het hapert niet aan mijn
goeden wil (maar ik kan niet anders.) — 11
is gjin onwille, mar onmacht.
verdriet, — tegenover: wille, z. d.
on-, ûnwillich, adj. onwillig. — Mei
onwillich folk kin men net folie
wirde.
on-, ûnwillichheit, -willigens, s. onw
illigheid.
on-, ûnwillige , s. eg. onwillige. — U nder
de tsien scil pas ien ûnwillige
foun wirde, by de oare komt it út
ûnmacht foart. ld. IV, 172.
on-, ûnwird, -wirdich, adj. onwaard,
onwaardig. — HwetdeyngoêGodde
wumkes.nl
ânwirde niinske jowt. G. J- I. 1. —
Dou bist onwird —, onwirdich ïuy
langer to tsjinjen. — Dou hast dy
myn fortrouw en ûn wirdich m'akke.
— Halb., Matth. X, 13.
on-, ûnwirdige, a. eg. onwaardig incnsch.
•— Nin wird me ar, ûnwird'ge!
on-, ûnwis, adj. onwis, onzeker. — In
lyts, onwis deihier, Bijek. 1847, 27.
on-, ûnwisse, s. n. ('t) onzekere. — De
fammen wierne yn 't on wisse, verkeerden
in onzekerheid, Hsfr. 1,147. — Hj a
hie him yn 't on wisse litten, om 't
se efkes him hwetpleagjewoe. —
W. D., Húsfr. 1901, 230. — It wisse f o ar
't o n w i s s e. Zie wis.
on-, ûnwissens, -wissichlieit, s. onzekerheid.
— De onwissensfen'tlibben.
Hsfr. II, 255. — Wist ik mar
hwer 'thyforkearde || of . . . syn
biente leit, || dat scoe for 't hertmy
rommer wêze || as dy tsjustere onwissichheit.
Ibid. XIV, 183.
on-, ûnwitend, adj. & adv. buitengewoon
, in ongekende of sterke mate. — In
pear bizen hiene opmirken, dat
Gosse onwitende bygelovich wier.
R. ind T. 368*. — Ien fen 'e. bargen, dy
t de fo ar gong hie, dat wier in onwitend
ding, fet en heech, ougryslik!
Ibid. 83". — In onwitend ein stok,
— in onwitende hipe brea. — Onwitend(grof)yn
al syn dwaen ensizzen.
on-, ûnwitend, adj. onwetend. — H w atstou
mj dêr fortelste, dêrbinik ûnwitend
fen, daar ben ik onbekend mee.
on-, ûnwitens, -wittens, adv. onwetens,
onbewust. — Onwittensha'ksâltyn
't sûkerbakje dien.
on-, ûnwize, s. eg. onverstandige, dwaas.
Halb., Matth. XXV, 2, 3, 8.
adj. stompzinnig, dwaas, idioot. — B a u k
glimke as in onwiis, wanhopich
minske; hjar t3jeppe troanje bigoun
in heislik wezen fen fortwyfling
oan to nimmen. R. ind T. 2 , 117".
on-, ûnwrikber, adv. onwrikbaar. —
Kenne y it lân, dattweintichieuwen...
Op 't seldesté onwrikber
stoe? v. Blom, Bik., 3.
oochteren, Hl. adj. nuchteren. Zie nochteren.

OP. 3Ö7 OPBI.
op, praep. op. — Myn soan is op 'e
d o e 1 e , aan 't dolen, op den dwaalweg. —
Hy hâldt de hoed op 'e holle, — Dy
jonge liket op synheit. — De boer
skript op 'e bou.— Ik kom al op ji erre
n. — Ik ha him op myn hân. —
Dat is gjin antwird op myn frage.
— Dy sk'ipper fart op Ljouwert. —
Op 'e m i n ú t ô f. — L i 1 k op i m m e n
wêze, — op immen om rosse, — skelet
e. — Yen hwet op 'e bals helje. —
Op 't hynder. — Op a z e m komme.
-— Op hân. —Op dy dei en op dy ûre.
adv. De boer het fjirtich kij op,
op stal. — Hy het ek in baerch op,
op 't hok. De doar stiet op, open. —
Hy het de eagen op hawn, goed uit
zijn oogen gezien.
— Op is m o a i, mar a 11 e s o p is 1 i 1 k'
Ook: — Op isnioai, marskjin op is
moaijer. — Skjin op en skraech gene
e h (en krap sêtl). — O p en wei. —
Op en del. — 't Is tiid (fen) op, van
opstaan. — Op en hinne, opgestaan en
heengegaan, G. J. I, 12. — Op en út, in
allen deele. — Hy isop en út in dogeneat,
— liger, enz. — Op end op,
op en top. — Hy giet eropôf, trekt
af, verwijdert zich. — Hy giet er op'ta,
op los. — 11 fries t er mar op (n ei) t a.
— It is der op ôf, op 't kantje af. —
Feu foaren-ein op, van voren (af) aan.
— Ik bin suver op, doodaf, -moe. —
Men woe der op út. . ., opperde het vermoeden,
dat ... — Hy giet er op yn,
verstout zich binnen te gaan.— Hy hâldt
dêr mar op yn, dringt er op aan, staat
er vast op, Hsfr. VII, 218.
op-avensearje, v. bastaardw. Fra. avaneer,
voortmaken. — W y moatte o p-a v e nsearje,
oars krije wy to let dien.
spoed maken voor 't vertrek. Zie avensearje.
opbaggerje, v. opbaggeren, fig. terecht
brengen.—Wat se is to sink, onder water,
dronken , mar de f e i n t s c i 1 h i m
wol opbaggerje, naar huis leiden. Lex. 157.
opbakerje, v. opbakeren. — In bem
opbakerje. Lex. 164.
zich (of een ander) wegpakken. — Bakerje
mar op! — Dedeadkoemydêrtroch
net yn ienen opbakerje, H. Z.,
ïs. tuwsen, 146.
I opbakke, v. opbakken, verbakken. —
Wy ha alle daei opbakt. — Alde
bôltsjes opbakke, ze opnieuw even in
den oven zetten. Vgl. ook opbrieäe.
\ opbarne, -baerne, v. opbranden. —
: Barn dat boek mar op, der binne
boeken to folie. Lex. 185. — Dat âld
hout is nearne mear ta nut, wy
scille 't mar opbarne. — De lampe
opbaTiie, opsteken. (Eenndl. en omstr.).
Zie opstekke.
opbarre, v. opbeuren, moed inspreken,
moed vatten. Ind. B. 88. — Ik siikje my
sels op to barren mei kwinkslaggen,
R. ind T. 2 , 289*.
opbarste, v. opbarsten. Zie opboarste.
opbealgje (triv-.), v. opzuipen. — Dou
witste wol hofolle wyn dêr opbealge
is, R. ind T. 2 , 128''.
opbekje, v. hijgend (met open mond) tegen
den harden wind inloopen, overdr.:
' met het schip tegen den wind opwerken. —
Wy m o as ten dat hele rek opbekje,
we hadden dat heele rak tegen den wind.A. 57.
opbergje, v. opbergen, wegsluiten. —
De sneinske klean opbergje. —
overdr. Immen opbergje, gevangen zetten.—
Wy scille tìs h wet opbergj e,
schertsend voor: naar bed gaan.
opbeste, -bestje, v. (een kleed, dat te
lang is) tijdelijk korter maken door de stof
en de voering met lange 'bestel'steken vast
te hechten.
opbestsel, s. n. los met lange'bestel'steken
genaaide vouw in een kleed, om het
tijdelijk korter te maken. Vgl. opnaeisel.
opbetterje, v. herstellen. Lex. 156. —
In kou, dy de pest hawn het enwer
opbettereis, R. ind T. 2 , 38'-.
opbycht(sj)e, v. opbiechten. — Kom,
bychtsje op! zeg mij de volledige waarheid.
Vgl. Lex. 240.
opbiede, v. opbieden (bij openbaren verkoop).
— Tsjin elk o ar opbiede, elkanders
bod beurtelings verhoogen. Vgl.
Lex. 249.
opbikje, v. opbikken. — In mûrre
hwet opbikje, door gedeeltelijk af bikken
opknappen, — netter maken.
opbilje, v. opbillen, door billen de tanden
van een molensteen opscherpen. — In
! mounlestien opbilje. Zie bil je.
wumkes.nl

(OPBI. "03 OPDR.
opbine, v. opbinden , vastbinden. — I k
gean to riden en scil mj gau opbine,
de schaatsen aanbinden. — In kou
dy 't slachte wirde scil, moat in
dei fen tofoaren opbounstean, vastgebonden
, zonder voedsel. — D ú n s k e k ij
wirde follentiids opboun, tijdelijk uit i
de wei bij 't andere vee weggenomen en
ergens aan een hek of boom op het heem
vastgebonden , zonder voedsel in den regel,
vandaar:— It is krekt ofstou opboun
stien heste, tegen iemand die veel eetlust
toont te hebben. — Ook wel van het
gepeupel, dat plotseling komt opdagen en
den vrijen teugel gaat vieren. — It folk
komt los, oft it opboun sitten hat, ,
alsof het vastgebonden heeft gezeten. — In
bern de broek opbine. — Iminen
de broek opbine, fig. de broek opveteren:
narijden, tot zijn plicht brengen. —
De hoasbânnen opbine, as se los
hingje.
opblaze, -blieze, v. opblazen. — In
bonge opblaze, een dierenblaas met lucht
vullen. Vgl. opblieze.
opblierje, v. opvroolijken. R. P., Farwol,
6.
opblieze, v. opblazen. Lex. 883. — In
froask dy him fen greatskensopbliest.
E. ind. T 3 ., 179*. — Bliest Eölus
soms helder op, v. Blom, Bik.,- 106. —
Vgl. opblaze.
opbliuwe, v. opblijven, later dan op den
gewonen tijd (of niet) naar bed gaan. — Hy
wier op b 1 e au n. Halb., Matth. — De bern' :
scoenejoun hwet opbliuwe, hwent j
wyscoenemôlkedrinke. j
brandende blijven. — Lit de lamp e
opbliuwe. |
opboarje, v. eig. een boorgat opnieuw I
boren, verruimen. — Dy gatten binne to I
nau, hja moatte hwet opboarre |
wirde. — Ook: eene opening in 't algemeen
wijder maken. — Hwet dochstou •
mei dyn lytse broer syn wanten •
oan? Dou hest se helen dal opboar- ]
re. — Ti-och al to folie iten en drin- \
ken de yngewanten opboarje. A. !
Ysbr. (1861) 67. |
opboarste, -barste, v. openbarsten. —
De kastanjes binne ryp.debolsters
boarste op.
wumkes.nl
-— O p bars t e n ko in m e , opschieten uit
het water (bv. van een gezonken voorwerp). —
Yn ús opfeart is 't iis opboarst, het
onder water zittend ijs (bij dooi weder) is van
de wallen losgebarsten en naar boven gekomen.
— 't Greate deiljocht boarste
steatlik Hút'eGrykskeséen op,R.
ind T. s , 223'. — Dêr bo arst it wetter
op! omhoog. Hûs-hiem 1890, 11. Vgl. opdriuioe
en boppcbarste.
opbobbelje, v. ebullire, Eng. bubble up,
opbobbelen, bobbelend oprijzen.
opbod, s. n. opbod. — By opbod forke
apje.
opboddelje , Hl. v. opborrelen , fig. opdagen.—
Der koam in aald man foarús
opboddeljen. Roosjen 84. Zie opborrelje.
opboeie , v. opboeien (een schip), opbinden
(takken). Lex. 424.
Opbqlsterje, v. opbolsteren, door opschudden
bol en zacht maken. — 11 b ê d —,
de kêssens opbolsterje.
— Wollen ondergûd bolstert sa
o p. Vgl. opprotte.
opbor(re)lje (spr. veeîal -boarlje, -bûórlje),v.
opborrelen. — fig. E in lik wier se
w e r o p b o e r 1 j e n* k o m d. E. ind ï. 2 , 73".
Zie opbîägje.
opbouwe, v. opbouwen, herbouwen. —
Melle wol syn ôfbarnde mounlenet
w e r o p b o u w e.
opbrekke, v. opbreken. — De doar —,
in kast opbrekke. Vgl. iepenbrekke.
— De hûshâlding opbrekke, zijn
huishouden aan kant doen, — Ook: —Wy
moatte opbrekke, vertrekken. — Wy
binne fen 'e moarn bytiid o p britsen,
op reis gegaan.
oprispen. — It iten brekt my op. —
fig. Dat scil him sûr opbrekke. —
It scil him opbrekke as de houn de
woarst, — as trang spek.
opbretsjes, s. pi. (Opsterl. en omstr.
voor:) opgebakken aardappelen.—• Wy hiene
fen 'e moarn earst hwet opbretsjes
hawn. Vrijburg, Gr. f. Nijehoarne,
57.
opbriede, v. opbraden, opbakken. —
Ierdappels opbriede, — opbrette
i e r d a p p e 1 s. Vgl. opbakke.
opbring, s. opbrengst. — By heger
opbring stees al djipper 't lân yn

OPBiì. 309 OPDIÌ.
skilden. — De opbring fen 'e boerkerij.
Zíe opbringst.
opbringe , v. opbrengen, opvoeden , grootbrengen.
— De bern wirde bare ong
e 1 y k o p b r o e h t. — D y 't i n o a r s y n
bern opbringt, het er faek neat fen
as on tank. — Hyisyn'eboerkerij
opbrocht. — In bern opbrocht mei
brandewyn, van jongs af aan brandewijn
gewend. Skoeralm. 24/11, 1887.
proäucere. — It lân {veld, akker) bringt
net folie op.
— Depleats hat gitnsjild opbrocht
(bij verkoop).
contribuere. — Rinte —, lânshier—,
bilêstingen opbringe. — Hy scilsyn
wyngert oan oare boeren forhiere,
dy him syn fruchten op syn tiid
opbringe seille. Matth. XXI, 41.
— In dief opbringe, gevankelijk wegvoeren.
— As Jezus hearde dat Joannes
opbrocht wier. Matth. IV, 12.
— In brief—, in telegram opbring
e, van 't kantoor aan een afgelegen adres
bezorgen.
opvoeren, opwaarts leiden. G-. J. 1, 155.
opbringers-jild, s. n. vaste belooning voor
't opbrengen van brief, telegram of krant.
opbringst, opbring, s. pvoducta, opbrengst.
— De opbring(st) fen 'e bon
wier troch de wiete simmer tige
min. — Hy hat boelgûd halden, mar
de opbringst foei net ta.
opbringsten, pi. meestal meer bepaaldelijk
: hetgeen men verplicht is op te brengen
, als : huren, renten, belastingen , die
men te betalen heeft.—De opbringsten
binne swier.
opbringster, s. f. opvoedster. Tj. V., Baeije,
45.
opbrûz(j)e, v. opbruisen. —It w otter
b rûst — of b rûzet op.
opbuf felje , v. op onfatsoenlijke wijze —
of geweldig veel opeten. Hsfr. V, 249.
Opbûlgje, -bûlje, v. opborrelen, opbrobbelen.
Vgl. opborrelje.
opdaegje, -deagje, v. opdagen, te voorschijn
komen. — De farrensman kaem
opdaegjen om er in boerdtsje f o ar
t'o s kut ten. R ind T. s opdichte, v. verzinnen, uitdenken. —
In f o r h a e I opdichte.
opdien, pp. opgedirkt, v. Blom , Bik., 37.
Zie opäwaen. Vg!. nptoffele.
opdiggelje, -diggerje , v. (zich) zonder
smaak optooien, opdirken. — Sokke opdiggel
e moaije fammen, Hsfr. IV, 272.
opdije , v. opgroeien. — Dou dij s t e op
yn kjeld en wiet te, R. ind ï.
, 73'.
opdekke, v. overdr, voor: kastijden, afranselen.
— Dek m ar op! Zie tlMcc.
2 , 55 4 .
opdyk, s. afwaarts loopende dijk of'weg,
zijweg, binnenweg. — dim opdykje.
opdykje, v. een lage dijk ophoogen. —
fig. Hy kin 't net opdykje, is niet in
staat zijn gezin van zijne verdiensten te onderhouden.
Lex. 658.
opdine, -dyry'e, v. opdijnen, -deinen,
opzwellen, vooral van het water. Lex. 662.
— Moai is de dage, as alles wer opdynt,
hwet laei yn in hoale. Sw.
1853, 32.
opdippe, -djippe, v. putten. — Wetter
opdippe út 'e saed (Tietj.).
overdr. onbekende zaken of geheimen opdiepen.
— Ik wyt wol rie om 't op to
djippen.
opdokje, -dokke, v. opdokken, afschuiven,
met geld voor den dag komen, betalen.—
Ik hope frij to kommen fen
biteljen, mar mis wier 't: ik moast
o p d o k k e.
onthullingen doen. — As ik ris oan 't
opdokken kaem fen alles hwet ik
wist, den kaem er hwet los. — Hy
dokke mar op, folie net genôeh,dêr
w a e r d n u v e r f e n o p h a r k e.
opdolle, ï. opdelven, -graven. Lex. 706.
— In lyk wer út it grêf opdolle. R.
ind T s ., 346*.
opdosse, v. uitdossen. — Hwet bistou
opdosse.
opdosse, v. (iemand) opduwen, door een
duw in den rug vooruit doen gaan. Zie dosse.
opdouwe, v. opduwen, openduwen.
opdouwe, v. in: Mei de priis opdouwen
gean, met den prijs gaan strijken
(bij een wedstrijd). A. 469. — Boore-Vr.
opdracht, s. (het)'opdragen'van een lijk.
—• Moarn is 't opdracht fen âlde
P i t e r-o m in e. — U s a r b e i d e r n: o a t
moarn o p d r a c h t mei d w a e n.
opdracht, s. opdracht, gegeven last, machtiging
ter uitvoering.
wumkes.nl

OPDR. 310 OPDW.
opdrachtich, adj. turgidus, opdrachtig,
rood en gezwollen (van aangezicht). — O pdrachtich
om 'e holle. — Opdrachtich
feu 't foaroerstoan, Ilsfr. X, 50.
— S ij k e h i e in k a e m sa r e a d as
bloed. Ho is 't mei dy ? sei de boer.
Dou bist den bare opdrachtich. ld.
IV, 163.
opdraeije, v. opdraaien. — De do ar
op dra e ij e.
inslaan (een weg). — F en 'e brédyk
ôf kinst opdraeije nei Jelsum.
— Der foar opdraeije, er voor terugdeinzen,
er geen moed toe hebben. — I m m e n
earne foar opdraeije litte, eenander
de moeite en den last er van laten dragen.
opdrage , v. opdragen , aan den hoop dragen.
— Flaechs —, sûkerei opdrage
(bij het oogsten). Dit ook veel o andrage.
sepelire, ter aarde bestellen. — S t e a n
my ta dat ik hinne gean en myn
heit opdraech. Matth. VIII, 21. — Us
omke wirdt moarn opdragen (-droegen,
-drein).
-— lm men in saekofinstikwirk
opdrage, aan zijn zorg toevertrouwen.
opdrager, s. m. jongen, die vlas aandraagt
naar de plaats waar het gerepeld
wordt, (ook) die de uitgedolven cichoreiwortelen,
aan kleine hoopjes liggende, naar
den grooten hoop brengt. Ook veel oandrager.
opdreune, v. opdreunen. Vgl. opäroanje.
opdrinke, v. opdrinken, uitdrinken. — J y
moatte jou kof je ek ris op drink e.
opdriuwe, v. opdrijven, opwaarts drijven
(het riet of stroo bij het dekken van
schuren). Vgl. bij driuwboerd. —De prizen
—, de merk opdriuwe, de prijzen van
handels-wâren kunstmatig omhoog drijven.
— It hynsder —, de kou is opdreaun
fen rêch, heeft een naar boven
gekromden ruggegraat, B. 318.
naar de oppervlakte drijven (van iets dat
onder water ligt). — It sizzen is, dat
in drinkeldeade binnen de njuggen
dagen opdriuwt. — It iisdriuwt
op, nadat het bij dooiweer nog eenigen tijd
onder water aan de kanten is blijven vastzitten.
Lex. 750. Ook opboarste.
opdroanje, v. opdreunen. Salv., 8. —
Thans opdreune.
wumkes.nl
opdroegje, v. opdrogen, uitdrogen , droog
worden. A. 43. Vgl. opäruije.
opdrosse, v. zich weg pakken, (mee)
strijken gaan. — Doede het Sneintojoun
nei Einsk west, mar hy koe
opdrosse, met een blauwtje naar huis
gaan. — Dros op! scheer je weg. — Bauke
en Ate frijden beide om Lys,
mar Sas gyng op 't lest mei hj ar opdrossen.
A. 762. Ook opdrosje.
opdruije, v. opdrogen, — vooral in be-
\ drijvenden zin. Vgl. opâromje.
opdudelikje, v. ophelderen, duidelijk
\ maken. — It wirdtsje opjaen om it
I yn ienen mar goed op todudelikj
jen. ld. V, 1.
| opduije, v. onder het dorschen door paar-
| den het plat getreden en verspreide graan
j opschudden. Zie duije.
opdûl£(j)e, -dûkelje, v. opduiken, -duikelen.
— Ut it wetter opdûke. — Dé
sinne dûkelt op út 'e kimen.
oploopen, trachten te verkrijgen. — Nei
stêdom hwet flèsk op to dûkjen.
A. 31. — Hepk., 4.
opdúnje, v. zich opheffen, -verheffen
(van de felbewogen zee). — De sédunet
op, verheft zich. Zie dãnje (aan 't slot).
Vgl. dynje, opäine (-dynje.)
zich ophoopen, van stuifzand, sneeuw. —•
It sân —, de snie dunet op, wordt tot
hoopen opgejaagd.
Ook: opdoemen, zich aan den horizon
schijnbaar opheffen. — It fjild — ,it wetter
dunet op, — waarvoor meer algemeen:
it ... tilt. Lex. 778.
opdwaen, v. opdoen, opendoen. — De
do ar opdwaen.
openen, openbaren. — In boekje fen
immen opdwaen, zijn fouten en gebreken
mededeelen, — openbaren.
— It iten opdwaen, opscheppen, uit
den pot in den schotel doen. — De koal—,
de rapen —, de ierappels opdwaen.
opsporen, vermeesteren , zich verschaffen,
deelachtig worden.—'In hazze opdwaen
yn 't fjild. — Winterbrânje opdwaen.
— Nynke hat op 't iis in
f rij er opdien. Lex. 807.
oploopen. — Ik haw in blauwe skino
opdien, R. ind T. a , 201*. - Wy habbo
mei de bos omgion, een inzameling

OPDW. 311 OPFE.
gehouden, mar net bjuster folie oplijk), s. (hpoi)opper. — By 't oper, bij hoodien.pen
, in menigte. — A p e 1 s wieme der
— Yen o p d w a e n , zich tooien , — op­ b y 't oper o a n 'e m er k. — 11 o ar 1 o c h sdirken.
— Hja hie hjar wakker opfj ûr m ean t de minsk en by 't oper.
dien, v.Bìom, Bik., 57.— In soksis yn Slj. en Bj. 189.9, 372'.
f o r s t â n U opdien ncidc ïaoade, ld. o'perhaeije, v. hooi opladen uit oppers.
IV, 93. Meest in den pp.
operje, v. aan oppers zweelen. — It
met ophef of aanbevelend van (iemand of hea wier net droech genôch; wy ha
iets) spreken. — De Hollânners dogge hjoed o per e, het hooi aan oppers gezet.
wakker op fen Amsterdam. A. 187. oper-kop, s. (de) top van een opper. —
— Der wirdt my opdien fen in di- De o per-k op pen binne er t o-nacht
velbanner. A. 421. — Sijke skroar ôf w aeid.
het de fron fen in faem opdien, haar opermeitsje, v. oppers maken. Ook
gesproken over een dienstmeid , die een huur o p e r s e 11 e , z. d.
wenschte.
oper-omsette, v. Zie omsette.
opcLweüje, v. opdweilen, met een dweil opersette, v. het hooi aan oppers zetten.
reinigen. — De keamer —, de gong -- tís nije ongetider is in baesyn
opdweilje, (den vloer van) de kamer, — 't opersetten. Vgl. opermeitsje.
gang. — De stoepe —, de strjitte op­ opersteal, s. plaats waar een opper gedweilje.staan
heeft.
op-easkje, v. opeísehen, opvorderen. — opfâldsje, v. opvouwen. — De klean
Dy man stiet wrak, ik ha mynjild opfâldsje en weib ergj e. Lex. 969. Vgl.
opeaske. Lex. 27. — De divel is in opteare.
nu v ere jildsjitter, dy 't by nachten opfandelje , -fantelje, v. opzamelen,
ontiden opeasket. Wiers. f. M. J., 11. oprapen (van verspreid liggende en gelijk­
— Hans moast s i 11 e , do woed er soortige dingen). --Der lizze ierappels
útknipe, mar hy waerd e ar der op­ oer de skûrreed, dy mast opfand eleaske.je.
— Fantelje de fangst mar op. R
op-ein(i)e, v. vorderen, vooruitkomen. ind T. 337".
— Allyk mei in-o ar opeine, even snel opfange, v. opvangen. — Wetter op-
vorderen. — Nou wyt er, dat fen ús fange. Ook opheine.
klokken nimmer n i n t w a j i m m e r- opfarre, v. opvaren, een zijvaart volgen.
wei allyk mei in-o ar opeine. ld. IX, — Ut 'e Grinzer feart wei kin men
17. — Wy einje mei de deaden op, opfarre nei B ir gum.
Salv., 119/20. — Nou einje wy al moai opfeart, s. zijvaart, uit een hoofdïaarl
op, vorderen zichtbaar, naderen het einde naar een dorp, gehucht of boerderij loo-
(van den tocht of van den arbeid.)
pende. A. 503. — dim. opfeartsje.
op-ekerje, -ekkerje, -ikerje, -ik- opfeechsel, -faechsel, s. n. opveegsel.
kerje, v. opnieuw te berde brengen, op Vgl. ocm†aechsel.
terug komen. — Hy ekkertdataltyd opfeye, -faegje, v. opvegen. — It
weroan op. — Mem ekkere alle fi- j túch hwet opfeije, bijeen vegen.—Hea
ten fen heit syn jonkheit op. A. opfeije, het gevallen hooi in den veestal
225. ; opvegen. — De sou der —, de stal op­
op-en-del, expr. adv. op en neer, over J feije, schoonvegen. Dit meer oanfeije.
't geheel. — Ik wier noch op en del, j opfervje, -farvje, v. opverven, op­
nog gaande en staande. — Rjueht op en schilderen. — Ithûs —, de keamer —,
del stean, recht overeind staan. — It i de tafel opfervje. — In harbarge,
skeelt op en del net folie. | alheul giel opfarve, mei tarpen-
op-en-delje, v. op en neer gaan. — 11 tyn. (dialect v. Achtk.).
op-en-del jen t'enitséwetter. ! opfetsje, v. opvatten, opnemen. — It
op-en-del'latte, s. rechtopstaande lat. wird opfetsje, het woord nemen. Sw.
oper (Hcjuidl. en elders), opper (Ooste­ 1853, 81. — Jy moatte myn sizzen
wumkes.nl

OPFI. 312 OPFK.
net forkeard opfetsje, begrijpen, uitleggen.
— It wirk mar wer opfetsje,
aanvatten , weer beginnen.
opfiede, v. opvoeden. — Hja fiede it
weeske as eigen bern op. — pp. o pficd
en op f et. — II y liet my sein ho
edel dat hja opfied wie, R. ind T. a ,
391". — Dy hoanne is to Lollum.yn
'e p a s t e r ij ú t b r e t en o p f e t. lbid 294'.
Zie opbringc.
opfieding, s. opvoeding. — Mei d y
opfieding kaem er in sêfthoid yn
syn seden en men e ar en. R. ind T. s ,
20». — BI. Kr. I, 12. — G. J. II, 71. — Hy
het in fryske b oere-opfieding h awn.
Tj. V., Sjouke, 28.
opfiere, v. opzetten, ophitsen. — Ik
haw it folk en de âld kening tsjin
elkoarren opfierd, R. ind T. 2 í zien. — Dy jas is net sa min, of hy
kin noch wol ris o p f o e r r e, den is
e r w e r k n a p.
opfoerje, v. laten opeten , als voeder
doen verbruiken. — Lys wol hjar lyts
bern Ijcafst t war is de is in goede
protte potstrou opfoerje. — Dat
! restje ic r ap p e 1 s scil ik mar y n 'e
j bisten opfoerje.
door doelmatige voeding herstellen. — J}'
binne nou oars wer soun, mar noch
swak, nou moattc jyjo earst hwet
opfoerje, dalik net arbeidsje. — In
| stôkmeager hynsder hwet opfoeri
j e. Hett. en Posth., 197.
j opfokje, -fokke, v. opfokken, aankweei
ken (inz. vee). Ook: opvoeden, opleiden. —
' Ik haw him mei de pinne opfokke,
., 133"- ! sei Mas ter. R. ind T
opfiere, v. opvoeren. — Intoanielstik
opfiere.
opfiering, s. opvoering. — De opfiering
fen in toanielstik. — De opfiering
bigjint de jouns 7 ure.
opfylje, v. opvijlen , door vijlen glad maken
of opseherpen.
opf iskje, v. opvisschen , uit het water
balen.
opfiterje, v. opstoken, ophitsen. — Dy
man lit him de kop opfiterje fen
syn wiif. A. 765. — Twa liù tsjin inoar
opfiterje, tegen elkaar in 't harnas
jagen.
opfizelje, -fiselje, v. opvijzelen, fig.
verheerlijken, sterk aanprijzen.
opflamje, v. opvlammen.
opflean(n)e, v. opvliegen.— De ljurk
fljucht op en tj ottert yn 'e blauwe
loft,
opstijgen. — Frysk bloed . . . flean.
op, Lieteb. N°. 2.
fig. voor: zich wegpakken. — H y mei
om myn part op flean e. — i'lean op!
loop heen.
opfleurje, v. opfleuren, weer gezond
worden of maken, opvroolijken, verjongen.
— Dat drankje scil dy gau hwet
opfleurje, of: ... dêr scilst fen opfleur
je. —• Hy fleuret alheel op.
opfodsje, v. achteloos opvouwen. —
Hwet host d y doeken r a er o p f o d d o.
opfoerje, v. van nieuwe voering voor-
3 . 37 a .
opfolgje, v. opvolgen, nakomen. — Hja
kinne 't wol moai biprate, mar dat
| allegearre op to folgjen is slim.
opfolje, v. opvullen. G. J. II, 115. —
Infaem dy netmeistrieopfoldis,
die nog al manziek is.
opfolsel, s. n. vulsel, in kleeding of dekens.
opforguldsje, v. vergulden, opnieuw
vergulden. — De spegel- ofskilderijlisten
—, de klok opforguldsje.
| opfreegje, v. door navraag iemand zoe-
I ken. — Hjar âld e spylfanimen woe
I se ris opfreegje, Hsfr. VI, 155. — Hy
wennet to Kollum;ik wit net krekt
Invers a'n e, mar jy kinne him dêr
i wol opfreegje. — Hwer h wennet de
. kiezedokter to Ljouwert? Dy kinst
wol opfreegje, diens adres kunt ge daar
door vragen wel te weten komen.
opeischen. — Itjild dat Tabe onder
j syn spul (huis, zaak) het, wirdtnou
! o p f r e g e , de geldschieter of hypotheekhou-
; der wil het nu terug hebben.
opfrette , v. opvreten. — Prov. Dy 't him
sels forkromlet wirdt fen 'e hin-
I nen opfretten.
i triv. voor: opeten. — Dy kearel sjucht,
o ft er yen mei hûd en hier o pfr eti
t e wol. — Ik doar net n ei de b o arge
mast er ta. Kom, gekheit, li y scil
dy n et opfr e t te.
opfrieze, v. weder beginnen te vriezen.
wumkes.nl

OPFR. 313 OPHA.
It is nou ontlittend, mar f en
nacht scil 't wol wer opfrieze.
opfriskje, -frisje, -frisse, v. opfrisselien.
— Kom nei buten en snuf de
suvere moarnloft op.dêr scittegau
f en opfriskje. — Sim uiers nou en
den to w etter, dut is best om ris alheel
op to friskjen.
overdr. in ongunstigen zin: — Der scitte
f en opfrisse, dat zult ge tot uw schade
of verbazing ondervinden.
opfïyskje, v. meer Friesch maken. — Er
bliuwtjimmer y e 11 e oertobiskaevjen,
to forienfâldigjen en op to
fryskjen. ld. IX, 1.
opfrommelje, v. ineen frommelen.
opfûrgje, v. nog eens met den ploeg in
de reeds gemaakte vore langs gaan, om
er de groote aardkluiten uit te verwijderen
(op den Heigrond). Sch., MS., 16. — R.
P. in Epk., 152.
opgarje, -gearje, v. sparende bijeenbrengen.
— Sakin'menyninjierin
hele boel sinten opgarje. — Hy hat
in haloazje koft fen syn eigen opge
arre sinten.
opgean, v. gaande (een weg) inslaan , —
volgen.—Nei Jeruzalem opg c an. Matth.
XX, 17, 18. —As jy dy reed opgeane,
kommejy fen sels by dat boerehûs,
(tegen) ingaan. — Dou gietst tsjin
alles op, slaat alle vermaningen in den
wind. — Tsjin 't ien of 't o ar opgean,
(ook) zich tegen verzetten. Hsfr. II, 134
verteerd , opgegeten of gedronken worden,
— Wy hiene fen middei in hele potfol
ierappels, mar dy binneallegearre
opgien.
opkomen, verrijzen. — Ieremoarnyn
't opgean fen 'e sinne. G. J. I, 56. —
Er is my in Ij ocht opgien. — Dyyn
it lân en yn it skaed fen de dead
sieten is in Ijoeht opgien. Matth. IV,
16.
opengaan. — Ik lykje in mol, dy
'teach op giet || As him de dead
foar 'e eagen stiet. G. J. I, 71.
opgearje, v. opgaren. Zie opgarje.
opgynje, v. opgijnen, lasten met liet
gijn touw ophijschen.
opglânzje, v. opglanzen, opnieuw vernissen.
— De stoel len opglânzje.
nieuwen glans krijgen, glanzend worden
(ook van gezondheid). — Dat bistke is
sont in toarntsje aerdich opglânze.
opglêdsje, v. er merkbaar beter uitzien.
— Dy jonge 1 iû g 1 ê ds j e op; i t b ottert
cl Gr fen dei ta dei. Wiers. f. M. J.,
23.
opglierje, v. opklaren, ophelderen. —
De loft glieret op. Zie glierje.
opglimme, -glimkje, v. opglimmen,
(ook) ophelderen, van de lucht.
opgloerje, -gloerkje, v. opgloeien (van
vuur), opgloren. — De loft gloorret op,
it kinyet wol moai waer wirde.
opgnapje, -gnappe, v. opknappen. —
Ris goed h i m m e 1 j e, d è r g n a p t i t
spul fen op. — Ik wolmynhûsris
hwet opgnappe litte, it ropt om 'e
f erfk wast.
opgnisje, -gnisse, v. glanzend maken,
vernissen, versieren.
opgnisterje, v. ophelderen. — H o 1 i c h t
scoe 't myfalleienenoarmeilibbene
eksimpels ta to ljochtsjen en
op to gnisterjen, v. d. V., bitsj. Wrâld.
opgong, s. opgang, (het) opgaan, Vgl.
sinne-opgong.
trap, optrede, plaats waar men opgaat.
— Opgong m e i t s j e , in trek komen,
roem verwerven.
— Hja is alle op>gongen mei, er
wordt niet gedanst of zij is er bij. Sch., MS.,
36.
— Hj a wol alle e ars-opgon gen
mei, zij komt zoo dikwijls mogelijk in het
kraambed. A. Ysbr. (1861) 15.
opgrape, v. oprapen. — Dou mast
net alles fen 'e groun wei opgrape.
Zie grape.
opgrave, v, opgraven.
opgrienje, v. opgroenen. — It gêrs is
fen 'e rein aerdich opgriene. —
It lân is fen dat reintsje moai opgriene.
ophael, s. ophaal (aan een letter).
ophaffelje, v. opknauwen. Zie haffelje.
ophâld, s. n, oponthoud.
ophâlde , v. ophouden , omhoog houden.
— De f ae m in o ast hj a r rôk ophâlde,
dat er net op 'e groun sleepte.
— De hân ophâlde. — De pet ophâlde.
— Yens steat ophâlde.
wumkes.nl

OPHÂ. 314 OPHE.
openhouden. — De mûle ophâlde,
open houden. — Party eariii e liû kinne
amper de ra û 1 e ophâlde, hebben
nauwelijks te eten.
— D o u mast d y net lang ophâlde,
niet lang vertoeven. — Ik w o I j o net langer
ophâlde, niet aansporen langer te
blijven.
— Yen mei immen of hwet ophâlde,
met iemand omgaan, zich met iets bezig
houden.
eindigen, een einde nemen.—Dou mast
ophâlde f en gûlen. — Hâld op! ik
laeitsje mj sear. — Arheidsjen sonder
skoftsjen of ophâlden. — As
lang Hik waer yn ienen ophâldt,
komt it grif wer. A. 553. — It hâldt
net op, dat heeft geen maat of grens. —
Ho 'n jild dy man fortsjinnet, dat
hâldt net op. — Ho faek ik dy jonge
neirinne moat, dat hâldt net op.
— Hja is sa deugdsum en best, it
hâldt n et op.
ophâlder, s. vooral: een touw, dat dient
om iets op te houden, zooals bij het eggen
om de eg in goede richting op den akker
te houden Ook: een deel van het paardetuig,
dienende om te beletten, dat het rijpaard
den kop te veel om laag houdt — en
om het trekzeel en de leidsels vast te houden.
ophannen, adv, ophanden, nabij. — De
simmer is ophannen. — Der is mei
Sjouk ek wer hwet ophannen, het
my talike, zij is zichtbaar zwanger.
ophappe, v. ophappen. — It bern hapt
de brij lekker op. — D êr de sé sa
groulik gappet, enbytûzenenophappet.
G. J. I. 75.
opharkje, v. opharken.
opharkje, v. ophooren. — Nuver opharkje,
vreemd van ophooren. Ook oph
e ar re.
ophawwe, -habbe, v. ophebben. —
It miei ophawwe, met eten gedaan hebben.
—• Hwet ophawwe, te veel gedronken
hebben.
opheapje, v. ophoopen. — pp. o p h e ap e
of opheappe. — Opheape fol.
Ophearre, v. ophooren. Vgl. opharkje.
opheegje, v. ophoogen. A. 45.
opheevje, -heuve, v. omhoog heffen,
wumkes.nl
I vooral bij een jongensspel waarbij ze een
| hunner bij armen en beenen, onder hetzin-
\ gen van 'heef op!' herhaaldelijk omhoog
heffen en daarna laten neerploffen.
' overdr. ophemelen, zeer prijzen. — De
pakkedragers ha der si ach fen om
: hjar gûd danich op to heevjen.
ophef, s. ophef. — Earne opheffen
meits j e.
i opheine, v. opvangen. -- De bal opheine,
— w etter opheine. — Immen
opheine, staande houden. — H wer om
heinstou h i m o p, o p 'e d y k ? Forj. 1893.
Wy scille nei Ljouwert mei 't re au
en wy moatte myn sister onderweis
opheine, opnemen in 't rijtuig. — O pheind
t roch Ij e avj ende e ar men. v.
Blom, Bik., 30.
ophelbrêge, s. ophaalbrug. Lex. 727.
ophelderje, v. ophelderen.
ophelje, v. ophalen. — Prov. Helje
op as 't byt, trek als 't nopt, bij 'tvisschen!
(ook fig.). — De earste fisk dystou
ophellest. Matth. XVII, 27. — De
s i k e n o p h e Ij e , den adem ophalen. — In
sucht ophelje, slaken. — De girdynen
ophelje, omhoog halen. — De boeren
ophelje yn 'e hier, de huur (paehtl
verhoogen. Vgl. ophise.— Ophelje fen âlde
tiden, verhalen. — In sangophelje,
aanheffen. — Helje op! En lit ús sjonge.
Lieteb. no. 49, Ie rige. — Ik wol
jimme net ophelje, geen hoogen prijs
! laten betalen. R. P., Jouwerk., 6. — Dat
moat syn hert ophelje, zijn gang maar
gaan.
tollere laudibus, verheffen, ophemelen.
— Lit ús Syn oer-g reate nam me ophelje,
G. J. I, 198. — Lit se heeehlik
blij, Gods lof ophelje. Ibíd 205, en verder
passim.
— Jild ophelje, inzamelen. — Roel
moat alle wiken de sinten for 't bigr
aff enis fons ophelje.— Immen ophelje,
gevangen nemen.
ì ophelpe, v. ophelpen, — helpen om op
te staan. — It lytse bern is fa Hen,
: help him effen op.
\ — Help my de koer effen op, help
; mij die opnemen.
herstellen, in zijn vorigcn stand brengen.
— 11 â 1 d liûs liwct ophelpe. — Der

OPHI. 315 OPJA.
is in ske t o m waeid , dat m oat de
timmerman wer h w e t o p h e 1 p e.
ophimmelje, v. reinigen, (het stof of vuil)
opnemen. — De f'1 i er ophimmelje, — i t
t ú c h o p h i in m e 1 j e. — f ig. 't voor iemand
schoonmaken, vergoelijken. — Ito uk e het
i t min makke, ilominy w o e 't y e t
al liwet ophimmelje, m a r .. . .
opruimen, aan kant doen. — Hi mm el je
den de âld-dominijs op, R. ind T. 2 , 158 4 .
ontruimen (de woning), vertrekken, de
vlucht nemen. — Ophimmelje, onze biezen
pakken, dat is ás foarlân. Sw. 1850,
17. — Hieno se net skiel ik ophim-
mele, de vlucht genomen, ik hie se
twisken hals en kop si e in. A. Ysbr.
(1861), 25.
opeten. — W y h i m m e 1 j e m e i ú s h ú sli
á 1 d i n g wyks in k o e r f o 1 ierappels
op. — ¥y ha de strou skiën ophimmele.
— Dat ophini m elj en f en 't
oerbleaune waerd (mei ittsjettelskr
aebj en) to kenn en j o wn. ld. XI, 12,2.
ophippe, -hipje, v. zich opheffen van
zijn zitplaats. — Hipje ris efkes op, ga
een beetje overeind. — De wyn b o ar te
mei de wrine (fen snie), sadathja
om in hoartsje ophippe. Sw. 1858, 4,
opheffen, oplichten, opwegen. — De
weachskeale hipt op, as eat to
licht bifoun wirdt. Vgl. G. J. I, 214.
ophise, -hysje , v. ophijschen , omhoog
hijscheu (een last).
fig. hooger ophalen, meer laten betalen,
vooral van landhuur. — De 1 ánh earr e
wol my al wer ophise, — Dy boer is
to heeeh ophise. R, ind T. 2 XXVI". —
Alle boeren brochten jierliks in
kynsen twa bûter, om 't se oars ophyst
waerd en, Ibid. 77».
ophysje, v. ophitsen.
Ophoastje, v. ophoesten. — Hy hoaste
rare slimen op. — Tet het bloed ophoaste.
ophoepelje, v. ophoepelen , vertrekken,
zich wegpakken, vluchten. — Kom, wy
scille ophoepelje, ons haasten om te
vertrekken. — Hoep e Ij e mar op! maak
maar dat je wegkomt.
ophoepje, v. vaster in de hoepels slaan.
— In fet ophoepje. — De fûke ophoepje,
van nieuwe hoepels voorzien.
ophúzje, -hûskje, v. opzetten, voornamelijk
van turf in een haardstel, in den
vorm van een huisje. — It fjûr op hú zje,
de turven bij eikaar opzetten , om ze beter
te doen branden. W. D., Boel bitsj., 11. Ook
opstoelje. Vgl. ook hûskje, bij-ienhùakje.
op-ikerje, -ikkerje, v. op een vroeger
gesprek terug te komen, iets wat men vergeten
waande, weer in herinnering brengen.
— Dou hoef si al ely âlde dingen net
wer op to ikkerjen, op te delven. Zie
opeíei-je.
opinearje (spr. veelal: openearje), v.
bastaardw. opinari, van meening zijn.— Ik
openearje, dat Batik e gelyk hat.
í —Yen opi n earj e, zijn gevoelen ofver-
; langen openbaren. — Ast e iten ha wol-
\ ste, mast dy openearje. B. 38.
op-ite, v. opeten. — T i n k er o m , b ern!
as wy hjoed alles opite, ha wy
moarn neat. — Ho hy de toanbankbreaen
opiten het. Matth. XII, 4. —
Ik lit my net fen 'e kij opite, den
yt ik ljeaver de kij op, sei in boer,
do 't it hea krap en djùr wier. —
fig. Yens eigen w ir den opite, terug
nemen, eene beleediging herroepen.
opjaen, v. opgeven, mee ophouden, —
uitscheiden, laten. — Hy het it b o e rkjen
opjown, — de striid opjaen,—
| de moed —, de hope opjaen. — Hy
het it opjown, den geest gegeven. Vgl.
oerjaen.
omhoog heffen, opheffen. — Dou mast
í dy opjaen, gaan opstaan. — Yen sols opjaen,
zich opbeuren, fig. zich opmonteren.
! — In âld faem wol hjar wol licht
opjaen, as er ien komt om hjar út
j 'e fodkoer to hysjen, zij wil hein 't
vrijen wel gemakkelijk maken.
— Kinst my dat gûd effen opjaen?
dat pak ophelpen? — H e e c h f e n i m m e n —,
' fen in ding opjaen, er met ophef van
spreken.
doen oprijzen, — opstijgen. — De groun
jowt damp op. — De stiennen flier
j o w t k â 1 d op.
braken, spuwen. — Hy hat bloed opjown:
— hy jowt noch altyd bloedrige
slimen op. — Hyjowtraergûd
op, ook overdr. hij braakt genieene taal
uit.
wumkes.nl

OP.IK. 3 16 OPKI..
Ook: opgeven om te doen of op te lossen.
— Ik hab him in dreech stik wirk
o p j o w n. — Masterjowch de jonge in
slimme s o m m e op. — D e b e r n j o w e
mekoarren riedlingen op.
opjeije, v. opjagen. — In hazze opje
ij e, uit het leger jagen. — In houn dy
't op t r ij e p o a t e n springt, h w e t s c i 1
ik dêr mei opjeije?
voordeel najagen. — Mei in loaije
feint, knecht, en in sleau wiif kin
'k neat opjeije, daar kan ik geen dienst
van hebben. — Mei flokken scilst by
degreate hearen netfolleopjeije,
geen gunst of voordeel behalen. 15. 385.
opstuwen, rijzen. — It bûtewetter
is t o-nacht wol in foet opjage. —
De snie is hjir en dêr ta hege (Innen
opjage.
opdrijven van zijn zitplaats — , uit zijn woning.
— Dy 't in winkel het, sit noait
rêstich, alle amerijen wirdt men
opjage (meer o er e in-j age). — lm in en
út 'e went opjeije (meer fordriuwe).
— Ik ha niis e ft er yn 'e fiver in
keppel petrizen op j age, doen opschrikken
en vluchten.
door bieden- (of meer te bieden den prijs
van iets) verhoogen. — Omdatjy depriis
fen 't spek opjeije, R. P., Keapm., 73.
— Ik woe dat hûs wol keapje, as
se 't mar net tof o 11 e opjeije, bij den
publieken verkoop.
opkappe, -kapje, v. ophakken, openhakken.
— De púndyk opkappe, — in
bit yn 't iis opkappe.
opkatsje, v. scheepsterm: opkatten. —
It anker opkatsje. Zie kat.
opkauje, v. Zie opkógje.
opkeamer, s. opkamer, boven een kelder,
eenige treden hooger dan de gelijkvloersche
vertrekken. — dim.:
opkeammerke. Vr. Fr. II, 112. — Hsfr.
VI, 56.
opkeaper, s. m. opkooper van grooten
voorraad waren, iemand die handelsartikelen
opkoopt, vooral als ttwschenpersoon. —
Hette is Bels gjin fékeapman, mar
o ars neat as opkeaper. — Vgl. heaopkeapei:
opkeapje, v. opkoopen, alle mogelijke
voorraad van eenig artikel opkoopen. Vgl.
wumkes.nl
opkeaper. — De beste keallen wirde
opkoft for 't bûtenlân.
opkeare, v. opkeeren, tegenhouden, belemmeren.
— It w etter mei diken en
dammen opkeare. — Heit keart de
trouw er ij op, en hy wol net sizze
h wei-om. W. D.. Oebl. Glûp., 8.
opkerre, Schierm. v. vaart zetten, snel
voortzeilen. B. 361.
opkylje, v. met een wig (kyl) opdrijven.
— In b a 1 k e opkylje.
opkinne, v. aankunnen, kunnen verdragen.
— IIy kin hwet op, veel spijs verorberen.
— Dat kin 'k net op, zooveel
(spijs) kan 'k niet aan, fig. dat kan 'k niet
dulden, daar erger ik mij aan. — Thús
hast gjin iten krije kinne, en by de
boer net witte hwet se itewolle,
dat kin 'k fen sok folk net op. —
Folie — of net folie fen immen opkinne,
kunnen verdragen, dulden,
opkiper, s. harde slag of stoot. Vgl. opmiter.
opkypje, v. opkijken. — Beitske kipe
, er frjemd fen op, dat Bauke op
hj ar t a kae m.
opkladderje, v. opklauteren. — Yn 'e
beam opkladderje. — Wer by de
wâl opkladderje, overdr. weer winnen,
vooruitgaan in gezondheid, ook in bezitting.
opklaeije, v. opkleeden, (netjes) aankleeden.
— In deftich opklaeid man,
Hsfr. III, 109. — In moai opklaeid
frommiske, Ibid X, 177. — It hinget
er om as in opklaeidehjouwers
k e a f.
opklauje, v. opharken met de tuinhark.
opklauwe, v. verwijderen, opnemen (van
vuil). — De bernhadeheleflieronderbarge,
ik kin de smoarge boel
mar wer opklauwe, seit de faem.
opklearje, v. opklaren, ophelderen (van
de lucht), toelichten, uitleggen. — It se il
him wol opklearje, duidelijk worden,
ho 't de foarke yn 'e stok sit.
opklearring, s. opheldering, uitlegging.
opkleaunje, v. tot een kluwen winden.
— Jern opkleaunje.
opkleurje, v. opkleuren, mooier, gezonder
kleur krijgen.
opkliuwe, v. opklimmen. — By de trepp
en —, by de berg opkliuwe. — 'k

OPKL. 31 ? OPKO.
Siueh de si nne yn 't east o pk Hu- [
wen. Vgl. G. J. I, 118. — O ar e liue j
binne ta sok in gloarje opkleaun,
omdat se de Prins nei tl e mûlesp ritsen.
G. J. II, 93.
opklopje, v. opkloppen , uit bed kloppen,
wekken, om op te staan.
opkluve , v. opkluiven , kluivende opeten,
— Goasse liie de brette einfûgel
allin ne opklúf d.
opknabbelje, v. opknabbelen, knabbelende
opeten. Vgl. knappe.
opknappe, v. opknappen, opeten. —
In lieu kaem alle dagen om deiene
ofde oare op to knappen. Sw. 1853, 63.
opknappe, v. knap(per) maken, worden.
— Lys.Dou mast dy gau hwet opknap
pe, netter kleeren aantrekken, dou
mast nei de b û r r e n om b o a d s k i p.
— Jouk is sont hjar sykte al wer
gans opknapt. Vgl. opgnapje.
opknipe, v. opknijpen. — De ploaijen
fen 'e floddermûtso opknipe (as in
te ik en fen rouwe).
opknippe, v. opknippen. — De rôk is
dy to nau, dou moast him opknippe
en set er noch in baen yn.
opknoopje, v. opknoopen. — De broek
opknoopj e.
Ook: ophangen. — De moardner
w aerd opknope.
opkoaije, v. Zie opkòyje.
opkoaits(j)e, -kokje, v. opkoken. —
Par ren yn hjar eigen sop opkoaitsje.
— De siken yn hjar eigen sop
opkoaitsje, de genezing aan de natuur
overlaten. R. ind T. 3 herstellen. — Hy is alhiel fen syn
sykte wer opkommen.
vloeien van zeewater. — It tij komt op,
't wordt vloed.
opgaan. — De sinne komt op.
in de gedachte komen. — Mienstou
datikdyforriedescoe? Dat komt
net yn my op. — Hwerom tinktjou
dat? Dat kaem sa yn my op, — Ut
it herte kom me op tsjoede útfynsels.
Halb., Matth. XV, 19.
zich aanmelden, dienen. — De lotlingen
moatte nije wike opkomme, —
hja moatte allegearre opkomme. —
Opkomme om t o s t i m m e n. — In bulte
falske getugen kamen op. Halb.,
Matth. XXVI, 60.
ontkiemende —, opwassende boven den
grond komen. — Dat wirtelsied is net
opkaem, — de ierappels kom me op.
oprijzen. — T w a . .. opkom mende út
de gr even. Halb. Matth. VIII, 28.
— Ik moat moarn op reis, dat is
sa hommels o p k o m d , een onverwachte
omstandigheid noopt mij daartoe.
— In wiii', him f en ef teren opk o mmende,
rekke oan de sterns fen syn
tabbert. Halb., Matth. IX, 20.
— D e 1 of t ko m t op, er komen onweersbuien
op.
— For immen opkomme, 't voor
iemand opnemen, zijn belangen behartigen.
— As se myn sister to nei komme,
den kom ik for hjar op. — In goed
feint komt for syn baes op. — Ik
kom for myn bern op.
, 847'. — Itearizer — It wirk komt for my op, moet ik
opkoaitsje (litte). — In gleaun o p- doen, men laat het aan mij over, de bern
kôke earizer. Zie opsieäe.
doggeneat. — De o aren sûpemei,
opkoart(sj)e (spr. oá), v. opkorten , min­ mar 't biteljen komt for S ij e op,
deren. — Us winterturfkoartet hird S. moet het betalen, 't is voor zijne reke­
op. — De lange winterjounen koartning.sje tsjin 'e maitiid stadich-oan op. opkommen, s. verb. opkomst. — B y 't o p-
— In kou opkoarte, korter binden. kommen fen 'e sinne. — Aldtiids do
opkoesterje, v. opkoesteren.
Ljouwert yn't opkommen wier, laei
opkôgje, v. opkauwen, opeten. — De 't oan 'e Middelsé. — Sa lang de
minskefretters op Borneo hienen beantsjes yn 't opkommen binne
myn stjûrman o pk ô ge. R. ind T. 331". kin me se net wjûde.
Vgl. opTcauje, opkoaije.
het optreden der spelers in een tooneel-
opkomme , v. opkomen, overeind komen. stuk. — Earste, twade, tredde op.
— Help dat bern effen, hy kin al­ kommen. O. St. — v. d. St.
lin n c net opkomme.
opkomst, s. opkomst.— De opkomst
wumkes.nl

OPKO. 018 Ül'LA.
fen 'e leden fen 't selskip wier tige
g r e a t.
opkomsten, s. pi. opkomsten , opbrengst.
— De opkomsten fen de landerijen.
Ook: plotseling opkomende grillen, —
luimen. — Dat binne fen dy opkomsten.
A. 628; B. 418.
opkopje, -kopkje , v. boter vormen. Vgl.
hûíerkopkje. Zie kopkje.
opkrabje, -krabbelle, v. krabbelende
overeind komen. — 11 b e r n r ö 11 e oer 'e
f 1 ier, mar kr abb e 1 e gau \ver op. —
By de wál opkrabbelje, ook fig. van
een herstellende zieke, en van iemand, die
tijdelijk in bekrompen omstandigheden was
geraakt.
opkrasse, v. opspelen, een dansdeuntje
op de vedel, vooral ín een dorpsherberg.
Tj. V., Sjouke. Zie krasse.
opkreazje, v. opknappen. — It hûs
wer ris fervje, dat kreazet foart
in heel ein op. — Dy w i d d o u kreazet
hjar al wakker op, mar de frijers
komm e net. Zie Jcreas.
opkrye, v. opkrijgen, van den grond opnemen,
omhoog beuren. — Myn skjirre
is niis op 'e groun fallen, krijdy
effen op. — Ik kin dy sek, — dy koer
allinne net opkrije, help my effen.
— Dat po ars je iten kin 'k net o pkrije,
kan ik niet aan.
openen. — Wy koene de doar net
o p k r ij e.
opkrimpe, v. opkrimpen, meer: omhoog
krimpen. — De gordinen krimpe op.
door krimpen korter worden. — De i e n e
skon k is him opkrompen.
opkroadsje , v. opkruien , omhoog kruien.
— De slat modder opkroadsje.
opbreken , vertrekken , zich wegpakken. —
It waerd tiid dat hja opkroaden.
B. ind 1\", 331". — Hsfr. II, 71. Ook:
opkroaskje, v. opkrassen, weggaan,
zich wegpakken. — Dou kinst opkroaskje.
A. 288, e.a. Vgl. opkrosse.
opkrôkje, v. hoorbaar oprispen. Zie krukje.
Vgl. opkropje.
opkrolje, v. opkrullen, oprollen, (ook)
krampachtig ballen.— It hier opkrolje.
— De poep flokte en raesde noch,
do 't de Fries de fusten opkrolle.
A. 590. Vgl. oprôlje.
wumkes.nl
opkropje, v. oprispen, opbreken. — It
iten krop pet my op.
verkroppen. — Hwet moat men al
hwet opkropje, veel krenkends voor lief
nemen, Salv., MS., 77. — Hja kroppe
hjar fortriet allegearre by hjar
se Is op. — Dy faemisoan'tmalen
rekke fen op kroppe, onbeantwoorde,
Ij e af de.
opkrosse, v. opkrassen. Vgl. opkroaskje.
opkuijerje, v. opwandelen. — In eintsje
mei in-o ar opkuijerje. — Kom,
wy moatte hwet opkuijerje, wat ving
voortvvandelen.
opkûpje, v. opkuipen. — Dat fet is
forrêdde, dû mast it opkûpje litte.
. opkweekje, v. opkweeken. — Dit roazebeamke
hab ik sels op kwek e.
opkwikje, -kwikke, -kwikkerje,
v. opkwikkcn, verkwikken. — Sa 'n pântsjefol
waerme kofje, dêr kin men
yen aerdich mei opkwikke yn 'e
kjeld. — In wipperke fol jenever
yn de ongetiid, dat kwikkert aerdich
op. Ook opkikkerje.
verlevendigen, opfleuren. — De plantsjes
binne fen 'e rein aerdich opkwikt.
— De sinne mei syn blier o p -
kwikjend fjûr, R. P., Pr., 8.
Ook: optooien, netjes kleeden. — Dêr
komt Masterske oan; f est op in
pantsje kofje. Nou moat 'k myearst
gau hwet opkwikke. Vgl. kwik en
kwikker.
opkwispelje , v. opknappen met de verfkwast.
— Ik bin wol gj in. f er ver,
mar ik kin myn eigen hûs w o 1 h w e t
opkwispelje.
oplade, v. opladen.
oplaepje, -lapje, v. oplappen, herstellen
, vooral van kleeren en schoenen. —
Ruerde âld baitsje moat hwet op-
1 appe wirde. — Dy âld sko en binne
't oplapjen net me ar wirdich.
— overdr. Dokter het him wer aerdich
oplappe. Sw. 1154, 63.
oplangers, s. pi. oplangers, stijlen of
verbindings-houten in een schip (A. 485), verlengstukken
van de inhouten, waar de r i i swarring
op rust.
oplappe, v. op de mouw spelden, wijsmaken.
Schelde-Woichs. 214/15.

01'LA.. 319 OPMA-.
oplavearje, v. oplaveeren, laveerende
boven den wind komen.
opleane, s. -leantsje, s. n. oprijlaan.
oplette, v. opletten.
opleverje, v. op-, voortbrengen. — Us
appelhof het fen 't jier net folie
oplevere.
oplêze, v. oplezen, verslag geven. —
Hja het lis dêr alles fen oplezen,
alles breedvoerig van verhaald, — meegedeeld.
B. 2. — De nammen oplêze, aflezen.
(iemand) de les lezen.— Hy bigoun ús
allelekken en b rekken' op to lézen,
allerlei kwaads van ons op te sommen. —
lm men it leksum oplêze, streng berispen.
— De misdied, earn bigien, oplêze,.
afkondigen. 6. J. I. 94.
oplibje, v. opleven, opfleuren. — Myn
dochter het lang bêdridich west,
mar hja libbet nou wer op. — Mei
de goede jierren libbet de boer
wer op.
opliede, v. opleiden. — In jonge yu
't boerewirk opliede. Ind. B. 88. —
De measte boerebern wirde yn 'e
boerkerij oplaet.
oplieding, v. opleiding.
oplige, v. liegende opsommen. — Fen
alles (fen immen) oplige.
oplymje, v. met lijm (op iets) vasthechten.
— Snijwirk oplymje. Vgl. oplizze^
oplitte, v. oplaten. — In draek, vlieger,
oplitte.
oplizze, v. opleggen. — Dy kastliket
fen m ahoanj e-h o u t, mar hy is
oplein, het mahoniehout is er aan bladen
opgelijmd. — Do hy hjar de hannen
oplein hie. Matth, XIX, 15.
gelasten , bevelen , gebieden , opdragen. —
Lyk as des Hearen ingel him oplein
hie. Halb., Matth. I, 24. — Jezus
hat it hjar oplein. Ibid.IX, 30; XVII,
9. — De Heare hat it my oplein. Ibid.
X, 5; XXVIII, 19.—Ik ha 't de jonges
hird oplein, streng bevolen, net op it
i i s t o kommen.
— It opleine krús. v. Blom, Bik., 33.
— Straffe oplizze. G. J. I, 40.
— De skippers lizzeop, geven het
varen (voor den winter) op.
bij 't schaatsrijden: de hand op den rug
leggen om door een ander als achterrijd(st)er
te worden gevat. — 'k Liz op, en hja,
hjafett'tmyn hân! v. Blom, Bik,, 106.
opljeappe, v. opspringen. — Opljeappe
fen freugde, R. ind TV, 381". - Halb.
in Epk. 346.
opljeappend, adj. oploopend, 025vliegend,
driftig. — Jouke is in opljeappende
k e ar el, om 't minste bigjint er yn
ienen to razen en to flokken.
opljeappendheit, s. oploopendheid, drift.
oploarkje, v. opslurpen. — De jonge
siet de molk e mei in pypstãl op to
loarkjen. Zie loarlj;
oploegje, -loejje. v. vlijende opstapelen,
— optassen. — Turf of stien o ploegj
e.
oplôgje, v. opvlammen. — Strie en
skaefspoennen lôgje hird 'op, mar
binne gau fortard.
oplosse, v. oplossen. — Sûker en sâlt
losse yn it wetter op. Zie to-rinne.
Ook : een vraagstuk oplossen. — S i e r d
koe net goed bigripe, ho datynmekoarn
siet, mar ik ha it him al oplost.
oplûke, v. optrekken, omhoog trekken.
— Der 1 ei t in damp oer 't f j i 1 d, mar
dy scil, as de sinne heg er komt,
wol oplûke. — Lys, don mastdyn
rôk hwet oplûke, oars sakket er út.
— De girdinen oplûke. — De klok,
het klokgewicht, oplûke.
— It gouden sinne-each lukt op.
G. J. I. 208.
— De holle oplûke, met nieuwen moed
het hoofd opsteken. G. J. I, 82, 90, 91, 120.
opentrekken. — It laed oplûke. — fig.
Do waerd er in oar laedtsje oplits
e n. Zie laedtsje.
oplurkje, v. opslurpen, oplikken. — Ik
lietjiffrou hwet 1 e v ertraen oplurkje.
ld. I 92. — Dou seoest yen de
winst oplurkje? ld. IV, 20. Vgl. oploarkje.
opmakker, s. m. auctor, opmaker, schriftsteller,
— (ook) verkwister.
opmarsjearje, v. opmarcheeren, heengaan,
zich wegpakken. —Dou kinst mar
opmar sje ar j e.
opmasterje, v. voor meester opspelen,
schelden, verwijten.— Hja wierne tsjin
wumkes.nl

OPME. i
Hylke oan 't opmasterjen, Forj. 1892,
110.
opmeale, -mealle, v. opmalen. — It
wetter opmealle.
opmeitsje , v. opmaken, verteren, doorbrengen,
verkwisten. — It kaptaeltsje,
dat de álden by'noar potte ha, dêr
binne de bern hird mei oan 't opm
ei tsj en.
in den vereischten vorm brengen. — In
reak —, opers (hea) opmeitsje. —
Brea opmeitsje, roggebrooden vormen.
— Mutsen opmeitsje. A. Ysbr. (18G1), 28.
in schrift stellen. — Lou het syn broer
dat pounsmiet groun libbens-lang
to brûken jown, dêr het notaris in
ding fen opmakte. — Dy ferversf'eint
kin wondere moaíje stikjes
o p m e i t s e.
pp. ook als adj. op makke, opgemaakt
opgepronkt. — Opmakke hoarnen. Ik
wol gjin opmakke fé yn 't lân ha.
Hûs-hiem 1890, 79. — Opmakke spul,
mooi voor 't oog, zonder degelijkheid (een
of ander stuk werk), ook: vooraf beraamd
plan, — vertooning, om iemand te foppen
of te bedriegen.
Ook: afleiden. — Ut it petear kinne
wy opmeitsje, dat domeny itnet
r j u c h t goed o a n 1 e i om de achting
to winnen. W. D, Praetst, 83.
opmerke, v. opmerken. A. Ysbr. (1805):
o p m a r k e.
opmerkelik, adj. opmerkelijk, opmerkenswaard.
opmerker, s. eg. opmerk er. •— 11 is sa'n
stille opmerker. — In fine opmerker.
R. ind T. 38''.
opmerksum, v. opmerkzaam, oplettend.
— Dat bern is al saopmerksum, dat
him neat ontgiet.
opmerksumens, s. opmerkzaamheid, oplettendheid.
opmiter, triv. s. geduchte klap. — Ik
ha him in goede opmiter jown. Vgl.
ophiper.
opmitselje, v. opmetselen. — In m û rre
opmitse Ij e.
opmjitte, v. opmeten. — In stik lân
opmj i 11 e.
opmonterje, v. opfleuren, meer opgewekt
maken, — worden.
wumkes.nl
) orai.
opmûzje, v. oppeuzelen. — It bern
het syn hele pantsjefolitenswiet
op muze. Vgl. opsmûzje.
opnaejje, v. opnaaien, een opnaaisel maken
(in een kleed).
met de deknaald werken, om de stroo- of
ï'ietbedekking van een dak te bevestigen,
— tegenover tsjinnaeije, z. d.
opnaeisel, s. n. opnaaisel, vooral in een
vrouwen- of kinderkleed.
opneame, v. opnoemen.
opnimme, v. opnemen. — Nim dyn
spriede op engeanneidynhûs. Halb.,
Matth. IX, 6. — De matten opnimme,
wegnemen. — De jurk of rokken opn
i m in e.
— J i 1 d opnimme, een voorschot ontvangen
op zijn loon, — een leening aangaan,
tegen onderpand van vastigheden. — Ook:
een gedeelte van zijn uitgezet geld opvragen
en terug ontvangen.
in oogenschouw nemen. —In pleats of
h û s opnimme, voor verkoop. — 11 w i r k
opnimme, (als opzichter) in oogenschouw
nemen.
hoogte nemen. — Opnimme hwayn
'e tsjerke wieren. — De ken ing binnen
kom men de om ris op to nimmen
hwa oan tafel sieten. Halb.,
Matth. XII, 2.
— M ô 1 k e opnimme, in tijds een grootere
hoeveelheid melk nemen dan gewoonlijk,
om ze later voor een bijzonder doel,
bv. een kinderfeest, te gebruiken.
— In romerfol opnimme, uitdrinken,
het glas ledigen. — It gelach opnimme.
— Wy riede ominflessewyn,
dy scille wy op lyk ofongelyk mar
opnimme, opdrinken.
— 11 w i r d opnimme, het woord nemen.
Matth. XVII, 4; XIX, 27.
— Immens s i z z e n forkeard opnimme,
kwalijk opnemen.
— It for immen opnimme, voor
iemand in de bres springen, zijn belangen
bepleiten of behartigen. — Nim it op for
earmen en swakken.
tot zich nemen, onder dak nemen. Halb.,
Matth. X, 14; XVIII, 5.
— • Hakken opnimme, het op een loopen
zetten. Zie hakke.
— - Wollen gûd nimt onder 't naei-
i

OPOF. 321 ÔPP.T.
jen sa op, verliest genaaid wordende aan
lengte.
pp. o p H o m men, -n o m d. — O p n o m â e
m o o 1 k e n (Hl.), afgeroomde melk. A. 474,296.
op-offerje, v. opofferen, ten offer broneen.
— Dy âld man het alles oan syn
bern o poffer e, nou het er sels neat.
op-ontbiede, v. opontbieden, gebieden
om ergens te verschijnen. — H y w a e r d
opontbe an.
oppa(e)nderje, v. heengaan , opstappen.
Bijek. 1846, 30. Zie panäerje.
oppakke, v. oppakken. — De boel o pp
akk e.
zijn biezen pakken, heengaan. KI. A., 55.
gevangen —, in hechtenis nemen. — I ramen
oppakke.
oppasse, v. oppassen. —It wiifgong
de doar út, en liet ít f anke oppasse,
't huis bewaren. — D e h o u n m o a t
oppasse, dat er gjin fremd folk op
't hiem komt.
— Goed oppasse, ook: zich goed gedragen.
— Ik scil der wol for oppasse, er
mij wel voor wachten.
— Pas op, as 'ttiid is, oppassen is
de boodschap, Salv., MS.
oppassen, s. verb. oppassendheid.—Hy
is goed fen oppassen. — Hearre j i mme
se ris fen hjar oppassen en
skr and er heit, den binne er gjin
better. A. Ysbr. (1861) 53.
— Hwet is er al in soarch en oppassen
mei. Ibid. 67.
op'passend, adj. oppassend, goed van
gedrag. — Sunich en oppassend, —
warber en oppassend,
oppasser, s. m. oppasser.— De skoalmasters
setten by âlds wol ris in
oppasser foar de klasse. — Jelke
wier onder tsjìnst oppasser by de
kaptein. — De oppassers dy de boel
gnap halden, R. ind T. 2 opperbest, adj. opperbest, uitmuntend.
— Beppe wier in opperbest minske,
H.Z., Ts. tuwsen, 1.
opperflakkich, adv. oppervlakkig. —
Dat de frouliue f o arst ânst ers fen
â ld e s e d e n b i n n e, w y t elk,dy't hwet
m e ar as opp erf 1 akki ch mei wr â 1 cl
en minsken bikend is. Sw. 1863, 7.
Zie f lakte.
opperje, v. opperen, te berde brengen.
— Ik opper e dy saek ris.
opperje, v. opperen, handlangen bij timmer-
en metselwerk. — Ik hal) oppcre
by 't forbouwen fen ús toer.
opperje, v. Zie operje.
op'perlear, s. n. bovenleer (van schoenen).
H. S,, Telt., 91 Zie oerlear.
oppermacllt, s. oppermacht. — In folk
lit him syn rjucht net ontwring e.
Wirdt de oppermacht oanrânne
den kringt it folk om syn kening
hinne. R. ind T.
, 77".
oppenearje, v. bastaardw : opineeren.
Zie opinearje.
opper, s. (hooi)opper. Zie oper.
op(p)eraesje, s. bastaardw.: operaiio,
kunstbewerking van een heelkundige.
werk, arbeid. — In hele operaesje,
een moeilijk werk.— Sa kaem disse opperaesje
ta in ein, Forj. 1892, 52.
2 , 181'. — Jildersma,
ús w ethâlder, m ient da t er hjiryn
't doarp de oppermacht ha moat.
opperman, s. m.. opperman, handlanger bij
timmer- en metselwerk. — In poep skreau
oan synwiif: hy wier yn Fryslân
opperman by timmerliue wirden.
Hja, tin ken de dat er in great hear
wier, reisge dalik nei him ta. ff. D.,
Hfr. 1900, 22.
oppermoai', adj. uiterst mooi. R. P.,
Keapm. XX.
opperpryster, s. m. opperpriester bij Katholieken
en Israëlieten.
opperste, s. m. opperste, overste.
Ook als adj. in de bet. van: eerste, of van
het voorvoegsel aarts —. Hy is in opperste
dogen eat.
opperstjûrman, s. m. opperstuurman.
oppertsje, s. n. buitenkansje. — Dat
is in oppertsje, hear!
opperwâl, s. hoogerwal, — tegenover
legerwàl, z. d.
oppeuzelje, v. oppeuzelen, langzaam,
bij gedeelten opeten.— Hy hie sa sw ietsjes
wei de hiele bôle oppeuzele^
oppikke, v. oppikken. — Mos ken en
protters pikke de sied-ker l tsj e s en
break rum els op, dy se op 'e groun
fine.
oppjukke, v. oppikken, inz. (iets) met
21
wumkes.nl

OPPL. 322 OPKÏ.
een puntig voorwerp opnemen, — naar zich
toehalen. Zie pjuk en pjukkc.
opplakke, v. opplakken. —Print sj es
opplakke.
oppoarkje, v. opporren, oppoken (het
vuur).
oppoetse, v. oppoetsen. — Tryn, don
maste myn skoen ristigeglêdoppoets
e.
oppotsje, oppotte, v. oppotten, bij elkander
verzamelen. — Jild oppotte.
oppoun(ts)je, v. de pas bereide boter in
ponden C/s KG.) verdeelen en opmaken.
oppriuwe, v. bij kleine teugjcs opdrinken.
R. ind T. 2 , 306'. Zie priuwe.
oppronkje, v. oppronken. — Lys mei
hjar oppronkje sa 't se wol, in onsjuch
skepsel bliuwt se doch.
uitstallen, te pronk zetten.— Porsleingûd
oppronkje, porseleinen voorwerpen
zoo plaatsen en rangschikken, dat de schoonheid
er van het best uitkomt.
— Knikkerts —, sinten oppronkje,
bij het spel: ze zoo leggen, dat men ze
al te gemakkelijk kan wegschieten of-slaan.
— De bûter oppronkje. — It fjirder
oppronkje, op de boter in het vat
figuren of bloemen drukken. Zoo ook : — De
pountsjea bûter oppronkje. Vgl. bûterprint.
opprotte , v. opkreukelen , oppuilen , omhoog
kreukelen, opkruipen (vooral van gedragen
wordende onderkleeren.) -- Datwollen,
onderhimdtsje prot mj sa op.
Ook: oppersen (van slijk). — De weake
klaei prot yen by de skoen op.
oppûste, ï. opblazen met een blaasbalg
(p û s t e r), bv. een geslacht kalf of schaap.
— In bûk kealflêsk, mei wyn oppûste,
om great foar 't each to lykjen.
opputte, v. ophalen uit een put, putten.
— "W e 11 e r opputte. Vgl. opãjippe.
Oprabbelje, v. snel en eentonig opzeggen.
— Defragen —, itleksum oprabbelj
e.
opraepje, v. oprapen. — Itlaeihjir
alles sa sloarderich hinne oer 'e
flier: ik ha de boel mar gau hwet
oprape. — Ik foun in hoefizer op 'e
wei; dat wier it opraepjen wolwirdich.
wumkes.nl
verzinnen. — Dû mast hint net leauwe,
alles hwet er fortelt, het er
sels opr ap e.
opraepsel, s. n. verzonnen nieuwtje , leugenpraatje.
— pi. opraepsels.—Lésten
fortelden se mei alle kleuren, mynhear
Snol en syn húshâldster scoene
in pear wirde, en dat binne
klearebare opraepsel s.
oprame, v. oprammen, -rammeien, met
geweld openen. — De doar oprame.
opraze, v. uitschreeuwen. — As Gurbe
en syn wiif deilis binne den
raest er lûd op, dat hja de boel der
troch nimt, alles verbrast.
opreakelje, v. oprakelen, oprekenen (het
vuur). — Omke gyng yn'e hirdsherne
en reakele de steallen hwet op. R.
ind T. 2 , 257'. Vgl. oprekke.
oprêdde, v. opredderen, in orde maken.
— De keamer oprêdde. — Dy saek
scil ik wol ris oprêdde. — Dat ha
wy ris gnap op redden.
opreed, s. oprit naar een huis of dorp,—
De opreed nei Ruerde pleats. —
Twisken Weidum en Easterwjirrum
het men earst de opreed nei
Joarwerd en denneíMantgum. Dit
ook op wei.
oprekke, v. oprekenen (het vuur). —It
fjùr —, de steallen oprekke. H. S.,
Telt., 8: oprikke. Zie opreakelje.
oprekke, v. oprekken. — It linnen,
de wasch, oprekke.
oprekkenje, v. oprekenen, (een rekening)
optellen. — As er oan 't oprekkenj en
kaem, krige er in hele sornme. —
Wy moatte ris oprekkenje, hwet ik
fen 'e wike al for de húshâlding útj
o wn ha.
opride , v. oprijden. — H e a —, i er d e —,
dong —, noat opride, met wagen of
kar verder brengen, — een eind weegs nader
tot de plaats van bestemming rijden.
Vgl. twisken-ride.
rijdende (te paard, per rijtuig, of op schaatsen)
een weg of richting inslaan, — volgen.
— Wy moatte dizze wei —, dizze
b a e n opride.
Ook: (iemand) vervolgen, tot schadeloosstelling
dwingen. — Ik scil dy opride,
het u betaald zetten, narijden.

OPRT. 323 OPSA.
opril, s. oprel, opril, hellend oploopende
weg tegen een hoogen dijk of brug. Dongdl.
o pr al. 't Bildt oprel.
oprin, s. tumultus, oploop, opschudding.
— Wj h i e n e h j i r j i 31 e r j o u n in hele
oprin mei trije dronken poepen; 't
wier swart f en minsken.
— De oprin 'fen in tijle, de helling
van den weg naar de brug. Ook : y n 't o prinnen
(fen 'e terp).
oprinne, v. oploopen, in zekere aangewezen
richting loopen. — De wei rint
hjirop. — As jy dy dyk oprinne,
kom me jy bj r de tsjerke út.
loopen om iets te verkrijgen , (iets) oploopen.
— Hwer hest dy n ij e ierdappels
oproun? — Sjouke swalket itlân
troch om jild op to rinuen for in
bysondero skoalle. — De kost —, it
miei oprinne, kleploopen.
stijgen, opzwellen. — De wei rint dêr
op, is daar stijgende. — 11 w e t rint d y
bûd e op. Lex. 549. — Syn skonk
wier troch de fal alheel oproan.
— De noatprizen binne oproan,
gestegen. — De rekken —, inskuld
oprinne litte, steeds hooger doen worden.
— De yntressen oprinne litte.
oprintsje, s.n. tijdelijke stijging in den
prijs van een handels-artikel. Vgl. gieltsje,
rintxje.
oprize, v. oprijzen, omhoog rijzen. —
De sinne riist op út 'e kim en. — Oprize
útit kalde wetternêst. R. ind
T. a , 67*.
oprjucht, adj. oprecht. Schierm. opjocht.
— It fromme ienfâlde, oprjucht
gemoed. G. J. I, 191. — De oprjuchte
deugd let izer, stiel noch
f j û r w i r k. Ibid. 62. — Y n alle o prjuchte
wierheit. W. Gr. (1820), 74. —
In op rjuchte k e ar el, een waarheidlievend,
vertrouwbaar man.
oprjuchte , s. eg. oprechte. — 11 b i n n'
de oprjuchten fen gemoed, || dy't
h j ir in oanhâld fine. W.D., Praetst.,131.
oprjuchtens, oprjuchtheit, s. oprechtheid.
oprjuchting, s. oprichting. — De oprjuchting
fen 't klokhûs, ld. IV, 143.
oprjuchtsje, v. oprichten.
oproasterje, v. oproosteren: lekker bra­
den of stoven (van spijzen), (zich) opkoesteren
bjj den haard. — Hja roasleren de
lea hwet op j| By prikkefjûr en takken.
R. ind T. a , 196'.
oproer, oproar, s. n. oproer. — 11 1 â n
1 e i t o e r h e a p troch oproer. G. J. I, 62.
— Oproaren en o m k e a r i n g e n , R. ind
T. a , 177». — It Kollumer oproer, Ibid.
423. — Oars komt er oproer onder
't folk. Matth. XXVI, 5. — Pilatus
sjende dat it oproar greaterwaerd.
Ibid. XXVII, 24.
op'roermakker, s. eg. oproermaker, vooral:
rumoer-, levenmakei-. — Den bistû
de op r o arm akker, feint! R. ind T. a ,
177*.
oprokkelje, -rokkenje, v. oprekkenen,
opruien. A. 43, 906 e.a. — Hy mocht
miene, dat ik dy op rokken e. A.Ysbr.
(1861), 37.
oprôlje , v. oprollen.— In lap e gúd—>
in kaert oprôlj e.
— De fusten (ook de hannen) oprôlje,
de vuisten ballen. A. 226, 549.
opromming, s. opruiming. — Oprommin
g hâlde, — meitsje, opruimen.
opromje, -rûmje, v. opruimen. — De
keamer opromje. — Yn in blits wier
de hiele bi we gin ge opromme en út
'e wei. Forj. 1892, 116. Vgl. oprêäde.
oprop, s. oproep, oproeping. — Syn
(koning Willems) oprop is Gods stim.
Salv., 59.
oproppe, v. oproepen, roepen om op to
staan.
oproepen, bij openbare verkooping of verhuring.
bijeen-, samenroepen (tot een vergadering,
enz.). — Hy stjûrde syn tsjinstboaden
út om de noade gasten op to
roppen ta de brilloft. Halb., Matth.
XXII, 3.
opropper, s. m. oproeper bij publieke
verkoopingen en verhuringen.
oprosse, v. (bemorste plekken) reinigen
door te rossen met een dweil. — De s in o a rge
foetleasten oprosse.
oprukke , v. op staanden voet vertrekken.
— Kom, wy moatte oprukke. — Ruk
mar g a u op! Eig. een soldatenterm en
holl.iame.
opsaejje, v. in schuinsche richting op-
wumkes.nl

OPSA. 324 OPST.
werpen. — In plat stientsje —, in
Ia ik e, stukje lei, opsaeije.— De draek
opsaeije, den vlieger opwerpen, terwijl
een ander de gespannen lijn vasthoudt. Zie
saeije.
opsaeije, v. een lam van zijn geboorte
af met melk grootbrengen'tot het zich zelf
kan redden. — Ik ha dat skiepke o psaeid.
B. 210. Vgl. saeilaem.
opsâltsje, v. opzouten, in het zout zetten
om te bewaren. — Spek of'flesk opsâltsje.
opsammelje, v. opzamelen.
opsealje, v. opzadelen.
opserwearje, v. bastw.: obsereare, 1'ra.
ohserver, waarnemen, opmerken.
opset. s. n. opzet. — Mei opset of mei
opset sin, niet toevallig of bij ongeluk,
maar opzettelijk, voorbedachtelijk.— Ik ha
dat net mei opset sin dien; mar by
ongelok.
— Opsetmei 'tienof'toarha,er
veel mee op hebben, zich verheugen in 't
vooruitzicht van iets. — Us bern ha s a'n
opset mei de merke—, mei 't útfenhûzjen.
Vgl. opsnjit.
opset, adj. opgezet. — Tige opset feu
holle, opgeblazen, rood.
— Opset iten, koud maal, bestaande
uit brood, eieren, koud vleesch, enz. — Kofje
mei opset iten.
opsetsel, s. n. hemdsboord. í.ex. 556.
Hl. roantsje. — Goudene knopen yn
't opsetsel, II. S, Telt., 10.
opsette, v. opzetten, openzetten. — De
doarren opsette.
op iets zetten. — De hoed opsette.
— Iten opsette. — Ik krige onforwachte
gasten, dy wieren haestich,
ik tochte: mar gau in kâld miei opsette.
— De kij opsette, op stal zetten.
overeind zetten, oprichten. — Flaechs
opsette, de gerote vlassehooven overeind
zetten om te drogen. — De kreammen
wirde opset.
— In winkel opsette. Sw. 1860, 43.
— Breidsjen —, in hoas opsette.
— Ik kin dat allegearre net út
'e holle birekkenj e, ik wol der in
som fen opsette.
ophalen. — De fok opsette, omhoog
halen, ook fig.: den bril opzetten. Zie fok.
wumkes.nl
hooger worden. — It wetter ís opset.
— It brea is wer opset, de broodprijs
is verhoogd.
boven elkander zetten om iets te bekleeden.
— De mirre mei stientsjes op
se11e. — fig. Syn mage is mei stien
tsjes opset, hij kan alles verteren. A. 649
met St. Nicolaas: een mandje of iets der
gelijks op een of andere plaats zetten, om
er de geschenken in te ontvangen. — Heit!
as 't Sinter-Klaes wirdt, den scil 'k
in koerke opsette! En as ik er den
fen dy grutte taeije wiven yn krij
mei goud er op, en fen dy lekkere
sûkerdingen, o heit! den scil 'k
roppe: tankje Sinter-Klaes! v. Blom,
Bik., 122.
in juisten vorm brengen. — In deade
fûgel opsette.
uitstellen. — Hja sizze, de merke
wirdt opset.
aan ten koste leggen, bij inschieten. —
Dy widdou het hjar skoansoan boer
makke, dêr het se alles hwet sehie
by op'set, en hy het net oppast. —
Men scoe yens sinnen der by opsett
e, zijn verstand er bij verliezen.
naderen. — Opsette n'komm e. — Dor
kaem in onwaer opsetten, fig. hij
(zij) brak los in hevigen toorn.
in verzet brengen. — Ik bin komd om
de minske op to setten tsjin syn
heit. Halb. Matth. X, 35.
opset(te)lik, adv. opzettelijk, moedwillig.
— Immen opsetlik tofoaren lige.
opsetter, s. verlengstuk, dat onder een
bijenkorf gezet wordt als die vol werk of
raat is.
opsetters, s. pi. kinderen, die op St.
Nicolaas-avond bij familie en kennissen hunne
mandjes komen 'opzetten'. — Omkehet
Sinteklaes altyd in hele boel opsetters.
opsicht, s. n. opzicht, toezicht, leiding.
— Us baes timmerman het it opsicht
oer 't forbouwen fen 'e
sko alle.
— Dy faem is swart fen opsicht,
donker van uitzicht.
opsichter, s. m. opzichter, die met het
op- of toezicht van iets belast is. — De
hear fen de wyngert(sei) tsjin syn

OPSI.
opsichter: Rop de arbeiders. Halb.,
Matth. XX, 8.
vroeger ook voor: kommies bij de belastingend
Vr. Fr. X, 26.
opsichtershúske, s. n. huisje bij een
korenmolen, in hetwelk, vroeger toen er belasting
van 't gemaal werd geheven, een
kommies woonde.
opsie, s. Zie opsje.
opsiede , v. opkoken, (ook) van gouden en
zilveren voorwerpen , om ze nieuwen glans te
geven. — It earizer opsiede.
opsiikje, v.opzoeken. — De lytse jonge
smyt alles hwet er bigrape kin
op 'e groun, en 't great f anke moat
itwer opsiikje. — Ofwaeide apels
en parren opsiikje. — Der binne
dy 't er hjar sa skjin út hânnelje,
datse de heakkel wer opsiikje
moatte. R. ind T. 2 , XXVK
(ook) bezoeken, een bezoek brengen. —,
Ikscil dat hearskip ris opsiikje.
ld. XI, 23. — Jy moatte my -ek ris
o p s i i kj e. Zie forsiikje.
opsimmerje, v. door het zachter weer
herstellen, — opfleuren. — Foarjiers
simmert pake wer op. B. 59.
opstoten, s.pi. opcenten, verhoogde belasting.
Ook opjild.
opsintsje, v. opeenten laten betalen. —
Ofhja my opsintsje ofbilestje,dat
kin my neat skele, ik reitsje myn
jild kwyt onder beide nammen, R.
ind TV-, 305".
opsítte, v. opzitten. — De sike ís a e rdich
oansterke, hy het fen 'e moarn
al in ûre opsitten.
— (Nachts) by in sike opsifcte, waken.
— Hy het by in soun minske
opsitten, schertsend.' 's nachts bij een
meisje zitten vrijen. — De feint en faem
sitte by elkoar op.
— Us houn kin opsitte en poatjaen.
— fig. Immen opsitten leare,
tot redfi brengen, mores leeren.
— It sit erop mei dy twa, ze zijn
elkaar vijandig.
— Der sit net oars op, er is niets anders
aan te doen, 't is de eenige weg, —
Klaes hot syn sneins broek toskroeid,
nou sit er oars n't op: hy
moat in n ij e n ha.
3. 5 OPSK.
wumkes.nl
opsizze, v. opzeggen. — It gebetsje —,
de f ragen —, it leksum opsizze, het
laatste ook fig: (iemand) de les lezen. — 11
A-Bie dat ik dy hjir opsei. R. ind TV,
176*. — Dy faem kin 't raer opsizze,
rinre taal spreken.
— Immen de went —, de hier —,
de tsjinst opsizze.
Opsje, opsie, s. bastaardw.: optio, pauze,
tijd van beraad en keus, vooral bij openbare
verkoopingen van roerende goederen,
tusschen den inzet en de finale veiling. —
Ho let rint de opsje ôf? Krekt om
ien ûre. — De kijsteane onder opsje
(ook: onder bôd.)
op'sjelyst, s. (de) lijst der'optie-posten'.
opsjeposten, s. pi. (de) posten (perceelen)
waarvan de verkoop na de optie afloopt.
—• Allinne fen opsj e-pos ten
wirdt stryk- en forhegersjild bitelle.
— Posten ûnder de trije g o une
binne gjin opsj e-posten.
opsjen, v. opzien, de oogen opslaan. —
Opsjende nei de himel. Matth. XIV, 19.
— Bank siet stil to mimerjen, mar
sa gau asDoekele ynkaem, seach
se frjeonlik op. — fig. Dêr sciste
raer fen opsjen, dat zult gij met verwondering
beschouwen, — vernemen. Vgl.
opharkje.
opsjitte, ï. opschieten, omhoog schieten.
— De draek sjit op, de vlieger schiet
omhoog.
opwassen. —• De rogge—, de weit sjit
goed op. — De raei (raaígras) sjit op.
— Dat nou is lytser as alle sieden,
mar as it opsketten is, is it greater
as alle grienten. Matth XIII, 22.
— In opskettene jonge, een opgeschoten
knaap. Zie opslApen.
voorschieten. — Immen jild opsjitte.
opsjitters, s. pi. twee-jarige planten,
die (bij uitzondering) het eerste jaar doorgroeien
en opschieten.
Ook: hoog opgaand onkruid.
opsjugje, v. ooglijk maken. — Ds hûs
is fen it opfervjen aerdich opsjugge.
— In n ij e pet en in pear nije
klompen, dat sjugget sa'n jonge in
heel e in op. Zie sjuch.
opskeare, v. opklaren, helder worden
(van de lucht). Vr. Fr. II, 104. — Sjong

OPSKE. 326 OrSKO.
m y n o i t a F r y s 1 â n s e a r e! D w a e n
ús grimich swirk opskearen, R. P.
opskeppe , v. opscheppen. — De brij—,
it iten opskeppe. — It is dêr altyd
mar: skep op en lit koelje, Holl. men
schept daar breed op, er wordt altijd maar
rijkelijk opgedischt. — Asdyliûsarom
1 i b j e kinne, m e ij e se 't j i 1 d wol f o r
't opskeppen ha. — De boel opskeppe,
fig. den baas spelen, veel drukte veroorzaken.
opskerpje, v. opscherpen, slijpen. —
De sein e mei de strik el opskerpje.
— fig. In boer syn breinkas mei wol
goed opskerpe wêze, Tj. V., Sjouke, 28.
opskik, s. opschik, kleeding. — Sa 'n
nuver opskik ha 'k nea net earder
sj oen.
opskikke, v. opschikken, opschik maken.
— Dy doarst my fornije, dat ik s afolle
tiid to siikjen brocht mei
hi in mei jen en opskik ken.
opskikke, v. ter zijde schikken, plaats
maken. — Skik in bytsje op, ik kin
hjir sa net lân s.
opskilderje, v. opschilderen. — De
klok o p s k i 1 d e r j e.
opskine, v. opdrogen door den zonneschijn
(van houten vaatwerk). — De f etten
binne opskynd.
opskypje, v. opschepen. — pp, o p s k i p e •
met iets belast zijn. — De skipper het
i n p a r t ij minne ier appels y n , dêr
sit er moai mei opskipe.
— Dy man is m ei f j o u w e r g r e a t e
dochters opskipe.
— Dêr bin 'k net best nieiopskipe,
slecht mee gediend, — wol mei opskipe,
zeer goed mee in mijn schik. Hsfr. X. 170;
XIV, 103.
opskipperje, v. in orde brengen, be"
zorgen.—Dy saek —, dat wirk scil ik
wol opskipperje. — Wy fregen ús
stalke dat for ús opskipperje to
wollen.
opskoaije, v. opschooien, opbedelen. —
De ítldfaem rint om in stik brea op
to skoaijen. K. ind T. s , 224". — Asmyn
bûrmans dochter trout, moat ik in
11 a. ggc sjen op to skoaijen, h went
ik ha gjin.
opskoarje (spr. oà), v. iets wat scheef
wumkes.nl
staat onderstuttcn. — Datâldskethín
g e t d a n i c h ú t i t 1 e a d, w y m o a 11 e
't h we t op skoa rj e.
opskoarte , v. ojikriinpen , omhoog trekken.
— pp. ops ko art. — Dy kou is h w et
opskoart, der sit netgenôehpochel
oan, — ?jin lüf genóch onder, zij
heeft lange beenen en een naar evenredigheid
te weinig ontwikkelden romp.
opskoattelje, v. opsluiten, achter grendels
sluiten. —F e int en faem (een vrijend
paar) yn 't milhûs opskoattelje.
— De kij opskoattelje, ze in een beperkte
weide laten grazen. Ook:— On deimelken
wirde de kij yn 'ejister o pskoattele.
opskobje, v, verteren, verslinden , opvreten,
uitroeien. G. J. I, 141, 166.
opskobje, -skobberje, v. opschooien.
— 'kMoat sjen, dat ik earne hwet
opskobberje, oars kin 'k my net
redde.
opskodding, s. opschudding, oploop. —
Do Jezus yn Jeruzalem gong, kaem
de hele stèd yn opskodding. Matth.
XXI, 10.
opskodsje, v. opschudden. —It bêd—,
it kêssen opskodsje.
opskoer, s. opschudding. — In doarp
yn opskoer. W. D, Praetst., 102/103. —
Dat fjuchtsjen jowch in hele opskoer
yn 'e herberge. Ind. B. 38.
onnoodíge drukte. — Hwet in opskoer
oer allerhanne dingen, dy 't neat
to bitsjutten ha.
beweging, gepraat. — Der kaem in
opskoer yn it gea oer dat p e ar jonge
liûe. Hsfr. VIII. 263.
Ook opskoerring.
opskoerre, v. op-, losscheuren. — De
jonge het b y 't b e a m k e k 1 a d d e r j e n
syn broek opskoerd. — fig. Dat wiif
het in bek as in opskoerde toffel,
zij is een helleveeg. — De paden skoerre
o ji, de hardbevroren oppervlakte laat door
den dooi los.
— Hwet scil dy (in pear) eagen
opskoerre, verwonderd staan kijken. — My
tinkt, ik sjêu, hwet eagen astû f en
sok praet opskoerste. 11. ind T.°, 179&.
— Deearen opskoerre, de ooren spitsen.
— Kik skoert de o aren op, bv.

OPSKO.
wanneer in 't openbaar luidruchtig gesproken
wordt over zaken. die derden niet aangaan.
kwistig verbruiken, doen verzwindelen,
vermorsen. — Eûch opskoerre. — De
kij s koer re to rûch op, zij vermorsen
te veel gras (in de natte weide) of hooi (op
den stal). — It skoertmyrûger-nôch
op for dy liû, zij leven te ruim naar hun
inkomen.
opskoerring, s. opschudding. Zie opskoer.
opskoffelje, v. 'opschoffelen'. — De
túnpaden —, it £> 1 e i n hwet opskoffelje.
opskommelje, v. opschonimelen, bij elkander
zoeken. —Saepke het brek oan
alles, nou ha 'k hwet âlde kleanfor
hjar opskommele.
opskonkje , v. aanbeenen , met rassche
schreden voortgaan. A. 628.
opskoppe, v. ergens zien te krijgen. —
Ik moat effen in kroade brûke, 'k
scil sjen, hjir of dêr ien op to skoppen.
— Tryn, hestou gjin f ei nt (vrijer)?
Den scil ikdy wol ien opskoppe,
er wel een bewegen om u te gaan bezoeken.
opskouwe, v. opschuiven, opduwen. —
— De wein —, de karre hwet opskouwe.
— By 't reedriden immen opskouw
e, opduwen door den achterrijder.
— It skout al aerdich op, nou
wirdt it myn bar ek gau,
opschuiven, omhoog schuiven.—It skúframt
hwet opskouwe for de frissi
c h h e i t.
opskranderje, v. aanzetten (tot leeren,
werken...). — Dy jonge, dy 't ik j o biskikt
ha, kin flink hwet dwaen,
mar Ì3 wol ris hwet onbigryplik;
jy moatte him nou en den ris hwet
opskranderj e.
zich flink te weer stellen. — Wy ha
hjoed in drokke dei Tryn, dou
meist dy wol hwet opskranderje. —
Wel wiif, ik moat dy sizze,daste
dy fen dizze wike hwet opskranderje
maste, en rcagje en klinsgje it
hele hûs út. 11. en T. 2 , 379".
opskrift, -skruft, s. n. opschrift.
opskrilje, v. opschrikken. — Mei for-
321 7 OPSL.
heffing fen stimme, wyls 't se (in
geestvervoering) opskrillet, ff. D., Boe!
bitsj., 10. — Hy skrillet op en eangstich
slacht him 't hert. Sw. 1866, 78.
opskriuwe , v. opschrijven, aanteekenen.
— Tryn hellet in healbrea. Wolle
jy 't mar opskriuwe, baes? Skoeralm.
29/111, 1887.
op schrift stellen. — Dy Sibe ha 'k it
net op stean, dy skriuwt alles op
hwet er heart en sjucht, en den
makket er dêr stikjes fen op.
— De fjildwachter het :ís opskreaun
om't wy in fjûrkebarnden.
opskroarje (spr. oá), v. opknappen, van
halfversleten kleedingstukken. — Dy âld
jas moat nedich hwet opskroarre
wirde.
Ook in 't a.g.: verfraaien. — Safolle
wier't binhús sont dy tiid opskroarre,'
Bijek. 1849, 38.
opskrobje, v. opschrobben. — It hûs
(den vloer) opskrobje.
opskroeve, -skruve, v. opschroeven.
De lamp e —, it stel, kooktoestel, h w e t
opskroeve.
opslabberje, v, opslabberen, -slobberen.
— Hy hie dat panfolbrìj gau opslabbere.
opslach, s. opslag (bij 't kaatsspel), tegenover
útslach. Ook: de plaats vanwaar
opgeslagen wordt.
verhooging van prijs of loon. — Dy faem
kriget tsìen goune opslach.
— Prov. Hy scil hwet hawwe fen 'e
opslach, iron. zal duchtig afgerost worden,
Telt,, MS., 13.
— Yn d' earste opslach, in 't eerst,
aanvankelijk.
Ook: oogopslag. — It is mei in opslach
fen 't each wol tosjen,datdytwa
lapen gûd net by elkoar kleurje-
Vgl. each-opslach.
opslagplaats op den wal van een vaarwater
, waa.r schepen kunnen lossen en laden.
Ook: het zakelijk recht van opslag — De
tsiene het ops.aehop'e Swette-wâl.
s.n. jong, in het wild groeiend gewas, opgeslagen
(d. i. zich zelf gezaaid hebbende)
planten, vooral: boompjes. — Elzen en
bjirken opslaoh. Hepk, 12 IV, 1893.
opgeslagen deel van oen mouw. — In si-
wumkes.nl

OPSL, 328 OPSN.
den pak mei f Ie wielen opslaggen.
D. E, 4.
opslaen, v. opslaan, omhoog slaan. —
De bal opslaen, bij het kaatsen. — F o r
mast er opslaen, fig. den meester spelen.
Zie master. — Mannich-ien wol for
m a s t e r opslaen; al kin er jonge sv/irk
pas dwaen, Skoeralm. 12,'V, 1898.
— Mar hjar eagen opslaen de. Matth.
XVII, 8.
verhoogen in prijs, duurder worden. — De
ni ô 1 k t a p e r s w o 11 e d e m ô 1 k e o p s 1 a e n.
— It brea —, de bûter is opslein.
(voorraad) opdoen. — Hjerstmis wint
er turf opslaen.
opzetten, — By in n ij kerwei moatte
de timmerliû in keet opslaen. —
fig. Ik wyt net h w e r 't i k t o M a e ij e
myn tinten opslaen scil, waar ik mij
metterwoon zal vestigen.
geoorloofde of verboden omgang hebben.
— D o u mast d y s k a m j e, d a t s t mei
sa'n sleau frommiske opslachste,
dat je daar mee verkeert. — Mei frj einde
frouliû opslaen, verboden omgang
mee hebben. •— Mei elkoar opslaen,
ook, in 't alg: gezamenlijk iets uitvoereu.
openslaan. — De bibel —, in boek
opslaen. — It hipotheekboek opslaen
litte.
opslagger, s. m. die den bal opslaat (bij
't kaatsen). — Sjouke is in baes opslagger.
opslatte, v. opnieuw slatten, uitdiepen.
— De sleat opslatte.
opsleat, s. sloot, kleine, nauwe 'opvaart',
uit een grooter vaarwater, naar een of meer
huizen loopende. — Der kaem it (sehaatsrijdende)
folk op 'e opsleat oan. R. ind
T. 2 zooveel jaren jonger te doen schijnen (een
bedrog in den veehandel). B. 223.
opsloarpe, v. opslurpen.
opslobberje, v. opslobberen.
opslokke, -slokje, v. opslikken, opslokken.
opslûpen, -slûpt, adj. opgeschoten. —
In opslûpen jonge, — in ops1ûpt
fa uk e. — In opslûpen feintsjc, aankomend
jongeling. Vgl. healwoechsen.
opslút, adv. bastaardw.: onzuivere uitspr.
van a b s 1 ú t, z. d.
opslute, v. opsluiten. — Dehounyn
'e hutte opslute. — Imnien efter
slot on do arren opslute.
zich aaneensluiten, vaster worden. — De
bannen slute op, de sluitspieren (van de
koe) worden weer vast, na het kalven.
opsmarre, v. opsmeren. — Jy moatte
alle bûter net opsmarre, den ha wy
moarn-ier neat.
Opsmite, v. opsmijten, opwerpen. —
Sinten opsmite (een spel). Zie sintsjestnite.
— De âld-brune smyt slim op, werpt
bij 't draven den berijder in de hoogte.
openwerpen. — Hy smiet de doarmei
ge welt op.
(voordeel) afwerpen, opleveren. — Hy het
in bidriuw, dat moai hwet opsmyt,
een winstgevende zaak. — Sije bout fen
'tjier koalsied op dat lân, mar dat
scil net folie opsmite. —Dat heidefjild
smyt neat op.
opsmoezje, v. smakelijk opeten, opsmullen.
— Hy koft in fearn hoi teflip,
dat syn sister, sa bliid as in
bern, opsmoesde. R. ind T
, 198«.
opslikje, v. oplikken.
opslykje, v. opslijken , door slijk verhoogd
worden. — Op 't fryske Wâd slik et it
strân bjir en dêr stadich-oan op.
opsline, ï. opsnoepen, snoepende verslinden.
— Snypsnaren dy 't mar opslynd
wirde. Hsfr. XIII, 121.
opslypje, v. opslijpen, opscherpen. —
M ê s s e n~ o p s 1 y p j e.
Ook: — Op slip e kij, van wier hoornen
men een paar jaarringen heeft afgevijld, om ze
3 ., 35".
opsnappe, v. opsnappen: opeten. —
Snap dat mar gau op.
opsneup(j)e, v. opsnuffelen.
opsnije, v. opsnijden, aansnijden. — In
bôle opsnije, aansnijden.
opensnijden. — Prov. As wy opsnien
wirde, stjonke wy allegearre, niemand
is zonder kwaad. B. 167.
spoedig gereed zijn, brutaal op hoogen toon
te spreken. — Lou wier jister yn 'e herberge
oan 't opsnij en oer 't r egeai.
— As de frou hjir of dêr hwet feu
scit, bigjint de fa e m mar op to
| snijen.
wumkes.nl

OPSN. 329 OPSP.
— In forliael opsnije, vertellen, voordragen.
— Hear 'ris, Gabe; ik haw
jisterjoiin oan dy fornimã, datste
masterlik i e n s t â. 11 e en opsnijekins
te. Witste ek in f orteltsj e f en Dokkum?
R. ind T. 3 , 215',
opsnijer, s. eg. opsnijder, iemand, die
spoedig gereed is om op ruwe wijze en hoogen
toon anderen toe te spreken.
Ook : pocher, grootspreker,
opsnjit, s. blijde drukte, het opgetogen
zijn over een genot in het vooruitzicht. —
ïrynne dochter, dy 't sa ryk troud
is, scil mei de manbymemútfenhûs
komme, o! hwet het de âldedêr
in opsnjit mei. Vgl. opset.
opsnoarkje, v. opsnorren: opstoven. —
Barge-earen opsnoarke meisipels,
dêr makke de âldfaem inkrouske
fen om jouns by de brette ierappels
op to smullen. R. ind. T. a , 214 1 .
opsnoejje, v. opsnoeien, met de boomschaar
de in den weg hangende takken, bijv.
van een oprijlaan, afslaan.
opsnolkinge, s. opsiering, optooiing,
reiniging. Wl. ld. XVI. Vgl. opsnolkje.
opsnolkje, v. opsieren , versieren. — H y
die al hwet er mar koe, om de foarjiers-dagen
fen de earnie (dôfstommen)
mei blommen fennjû op to
snolkjen. ld. XIV, 51. — G, J. I, 105;
II, 50.
opsnoskje, v. opzoeken, opspeuren. K.
A., 38.
opsnuve, v. opsnuiven. — Rûk dyblom
ris! mar goed opsnuve! is dat net
h e a r I i k ?
opsoarje, v. op nieuw laten oppruttelen
van spijs, door ze met eenig vocht te
vuur te zetten, om ze op te warmen. —
fig. De hoeprokken binne wer opsoarre,
op nieuw in de mode gekomen.
B. 521. Zie soarje.
opsobje, v. opsabben, -zuigen. — It
bern het in hele sûkerstâlle ops
o b b e.
opsomje, v. opsommen. H. Z., Ts. tuwsen,
151. — Hsfr. X, 208.
opsouderje, v. opzolderen, op den zolder
bergen. — Rogge —, weet opsouderje.
om ze den winter of een tijdlang
over te houden.
opspalkje, v. opspalken, met een spalk
opzetten, — vasthouden. — De eagen o pspalkje.
opsparje, v. opsparen.
opspatte, v. opspatte. — It wet ter
spat heeeh op tsjin desédiken.
fig. opstuiven, -vliegen: driftig uitvaren.
| opspiele, v. opspoelen. — It linnen
o p s p i e 1 e, in schoon water uitspoelen,
om de zeepdeelen, die er na het wasschen
in overblijven, te verwijderen.
opspikerje, v. opspijkeren. — De lat
opspikerje, de latten op de daksparren
vastspijkeren.
0 P s PylJ6, v. opspelen, beginnen te spelen,
het eerst spelen. — Jy moatte opspylje.
— Hwa het dissekaert opspil
e.
dans-muziek maken. — De spylíiû
moatte mar ris wer opspylje.
overdr. zijn ontevredenheid luchten, uitvaren.
— Dou hoefst net dalik op to
spyljen, as dy 't ien of 't oarnetnei
't sin is. — For master opspylje,den
| baas spelen. Vgl. opslaen.
j . opspinne, v. uitvaren,— Dat minske
! kin neat tsjin dy jonge siz.ze, of hy
bigjint mar op to spinnen. — Oan
de himelpoarte spoun se ûnbidich
op. W.D., Praetst., 124. — Hwet skeelt
dy, tsjin dy kening sa|]skandalich
op to spinnen. Ibid. 126.
j pochen, grootspreken. — De kok spoun
| braefop fen fette kalkoenen, dy 't
l er op in bruiloft to Dokkum levere
hie, R. ind T. a , 324\
opspitse, v. spitsen (de ooren). — De
bern spitsten de e ar en al op. R. ind
T. 3 , 406". Zie opstekke.
opspjalte, v. opsplijten, open-, vaneeni
splijten. — Syn múle wier moai hiel
i fier opspjalt, Hûsfr. 1900, II. Zie spjalte.
j opsplitte, v. opsplitten (van touw). Zie
j splitte.
\ opspraek, s. opspraak. — Hy wier
j bang om by it jong f o Ik yn op-
| spraek to kommen, D. H., Unk-Lok, 15.
} opsprekke, v. opspreken, van zich af
\ spreken. — Hy do ar skoan opsprekke
'i as 't wêze m o a t. — Dy 't him sels
neat to for wit en het, en net fen in
i oar ófhinget, kin frij opsprekke.
wumkes.nl

OPSP. 3 10
beginnen te spreken, het woord opnemen.
— Jy hearre hwet se fen jo sizze,
sprek nou op! verdedig je nu.
pochen, grootspreken, hooglijk roemen.—
Wakker fen in ding opsprekke.
afspreken, overeenkomen. — De sk e arde
r . . . stjûrd'e him, as wier 't opspritsen
... in fette skinke. ld. VIII,
157.
opsprekker, s. eg. grootspreker, pocher.
opspringe , v. opspringen , omhoog springen.
opstal, s. opstal, gebouwd eigendom, de
grond niet mee gerekend. — In hûzing
of opstal. — De opstal fen 't hok
heart oan 'e hierder.
opstalbeam, s. de vergaderplaats van
de afgevaardigden der verschillende Friesche
gewesten in de middeleeuwen, nabij Aurich
in Oost-Friesland.
opstalje, -stalle, v. opstellen, opzetten.
— In fûke opstalje. —In toerke fen
dominyshoutsjes opstalje. — Do
stalde hja de nutenopfor'tnutebossen.
Fr. Vlb. 1882.
opstân, s. opstand, verzet. — Yn opstân
komme, in verzet (ook: tegen het
wettig gezag)."
(het) opstaan van zijn zitplaats, — onverplichte
ontruiming van de woning. — Beppe
het sa 'n foech fanke by hjar,
dykin hjar mannieh opstân bisparje.
— Wy krigen tweintichgoune
for de opstân (uit het huis).
opstap , s. opstap, optree vóór een drempel.
— In opstap foar de keamersdo
ar.
wagentree. — De opstap fen in wein.
opstappe, v. opstappen , heengaan. —
Kom, it wirdt ús tiid, wy moatte
opstappe. — Hy is opstapt, fig. gestorven.
—• Wy meije wol hwet opstappe
oars komme wy to let. — De
stal is niy to heech, sok opstappen
is myn wirk net!
opstealje, v. vochtig opgeven, vochtig,
onfrisch worden, door het optrekken van
damp uit den bodem.— In golle hea of
nôt stealet trochgeans hwet op,
't vochtige van den bodem trekt er in omhoog
(waardoor de onderste lagen meer of
minder 'stealich' worden.)
wumkes.nl
OPSTE.
opstean, v. opstaan, overeind komen,
van 't bed opstaan. — Hwet leist dêr
loai hinne, gean ris gau opstean.
— En Jezus opsteande. Halb. Matth.
IX, 19. — Stean op en wês net eang.
Ibid XVII, 7. — Ik scil opstean en scil
se hoedsje en frije. 6. J. I, 101. — Ier
opstean en let nei bêdgean.R ind
T. 3 , 9'. — Dy moarns opsteane en
jouns to bêd gean e. Ibid. 20''.—Moarns
bytiíd opstean. — Opstean fen de
d e a. Matth. passim.
— Dy út in frouminske berne
waerden, dêr is nin greater onder
opstien, as Joannes. Matth. XI, 11.
— Tsjin immen opstean, in verzet
komen. — Dy ondogense jonge doar
tsjin syn âlden opstean. — De bern
scille opstean tsjin de âlders. Halb.,
Matth. X, 21.
opkomen (van een onweder). — Der stiet
in onwaer op, fig. een hevige twist. —
Der scil in onwaer for dy opstean,
ge zult duchtig bekeven worden.
opstean, s. verb. opstanding, het opstaan.
— Nei myn opstean scil ik
jimme foarút gean. Matth. XXVI, 32.
opsteapelje, v. opstapelen, garende opstapelen.
— Jan-omme steapelt se op
efter 't linnen.
opstekke, v. opsteken. — Hea ofnôt
opstekke, hooi of koren op de hooivork
omhoog steken om het daar op elkander te
laten vlijen, op te stapelen. — De fingers
opstekke, omhoog steken, — de earen
opstekke, spitsen. — Net sa lûdroftich,
elk stekt de earen op. — De
earen opstekke as in hazze. R. ind.
T. 2 , 12'. Vgl. opstykje. — De holle opstekke.
— Wif! mocht mem de holle
opstekke! Wif, it hert scoe hjar
tobrekke. (ì. J. I, 75. — Der stiek in
baes stoarm op.
opensteken. — In nij fet bier opstekke.
aansteken. — It ljocht —, de iampe
opstekke. Ook: . . . oanstekke.
— Jild opstekke, een anders geld
tot eigen gebruik aanwenden, — verduisteren.
— Hy hetjild opstitsen, dat er for
syn baes bard hie.
opstekker, s. m. opsteker, iemand die

OPSTE. 331 OPSTO.
dienst doet voor het opsteken van hooi,
korenschooven, enz. Zie opstelde. — U s n ij e
ongetider is in beste op stekker.
opstel, s. n. voorloopige vroolijke drukte.
— De keningin seil yn 'e stêd komme,
dêr ha se in boel opstel mei.
opstelle, v. opstellen. — U s ondermaster
kin nuvere moaije stikjes
(verhalen, verzen, enz.) opstelle. Vgl, opmeiísje.
afspreken. — Hja ha w w e opst e 1 d om
moarn út to aisiikjen to gean. —
Hja hawwe 't mei in-o ar opsteld,
't was een te voren beraamd plan.
uitstellen. — De geavkomste is opsteld
(ook forsteld). Vgl. útstélle.
opsternaet', opsterna'ten, adj. bastaardw.
obstinatus: erg boos, opvliegend. —
Dy kearel waerd yn ienen mar a 1heel
opsternaet.
opsterna'tens, s. bastaardw.: opkomende
toorn. — Yn syn opsternatens reage
er alles yn 'e hûs omfier. Zie opsternaet.
opstige, v. opstijgen. — As simraers
de dampen út 'e groun opstige,
hingje s'e jouns as wite dauwe oer
de 1 â n n e n.
opstiging, s. opstijging. — Ik hab wol
faken ris lést fen opstiginge fen 't
bloed nei de holle.
— Dat joechinopstigingyn'ebûrr
e n , een drukte van belang.
— It is in hele opstiging, onverwachte
ontsteltenis of ongelegenheid.
opstiivje, v. opstijven. — It linnengûd
opstiivje.
opstykje, v. opsteken. — In boaike,
dy deearenwyldopstike || as er
Noarman hearre koe.
opstjitte, v. opstooten , opduwen. — Yn
'e krang fen 't folk —, by 't reedriden
immen opstjitte.
openstooten. — De do ar—, de finsterblinen
opstjitte. — Hy hie de doar
mei sa'n evels gewelt opstaet. R.
ind T. a , 78".
opstjitter, s. eg. opstooter, paard, dat
als noodhulp en voor allerlei werk gebruikt
wordt. A. 502.
opstjûre, v. opzenden, toezenden. — rijfde
vrijer) w oe 't lang net wêze, dat er
him fen in skoaister opstjûre liet.
Hsfr. II, 174.— Scoene jy him net opstjûre
kinne? Fr. Hsfr. 1900, 12. - Hy
wier de man, dy 't fen Berber Kruk
oan Goasseboer opstjûrd wirde
scoe. Ibid. 14.
opstoelje, -stoelkje (spr. -ûó), v. (bij
elkaar) opzetten. — It fjûr opstoelje,
de half doorgebrande turven in den haard
weer terecht zetten. — De kêssens opstoelje.
opstok, s. elk der beide achterstijlen van
een ouderwetschen stoel.
— fig. In lange opstok, lang mager
persoon.— Hja het in pear goede opstokken,
flinke beenen.
opstoke , v. opbranden , (vooral: brandstof
voor den haard.) — Dy hele heap
talhout ha wy fen 't winter opstookt.
— Yn sa'n lange strange
winter wirdt er om mâllens hwet
opstookt.
Ook: ophitsen. — De liû tsjin elkoar
opstoke.
opstokelje, v. door aanhoudend pogen
opruien, ophitsen.
opstokerij, -stokelderij, s. opstokerij.
— Do 't it skeel bylein wier, bliik
it, dat er in hiele opstok el der ij
efter siet.
opstome, -stoomje, v. met een stoomboot
opvaren. — Wy stoomden de
Noardsé op.
opbruisen, opwasemen. — De felle winen,
dy er waeije en de felle weagen,
dy er opstoo mj e. — G. J. II, 103.
opstommelje, v. hier en daar stommelend
iets, wat bijv. lang vergeten in een of
anderen hoek gelegen heeft, te voorschijn
brengen. A. 314.
opstopje, v. verstoppen, zich ophoopen
en daardoor den doortocht verhinderen. —
De w etter lossing wier alhiel mei
prikken en m o deler opst o pp e. Vgl.
forstopje. — Hy sitopstoppefolfen
kjeld. Ook stoppen e fol.
opvullen , opzetten. — In o p s t o p p e k eninefel.
— In fûgel opstopje. — De
piip opstopje, een niet geheel ledige pijp
met tabak volstoppen.
door stoppen herstellen. — Hoazzen
opstopje. — Dy álde foetsokken bin-
wumkes.nl

OPSTO. 332 OPSTR.
ne 't opstopjen haat net mear wird
i c h.
stoppende verbruiken. — Nou ha 'k dy
hele kleaune jern al opstoppe.
opstopper, s. opstopper, hevige slag,
duw, stoot. — In opstopper kr ij e , —
immen in opstopper jaen. Vgl. opkiper,
optuter, opmüer.
opstouwe , v. opstuiven, opwaarts stuiven.
— De monde fen 'e diken stout
sa op mei dy droechte. — overdr. Feu
lilkens opstouwe.
opstuwen. — It w etter is mei de
hirde wyn gânsk opstoud.
opstouwe, v. opstouwen, -stuwen (scheepswoord).
— Mei in opstouwen seil der
op ta gean, in drift. Zie opstritsen.
opstove, v. opstoven, gaar stoven. —
Ik scil hjoed ris hwet parren opstove,
as in priuwke by de ierapp
e 1 s.
stoven met bijvoeging van kruiderij of dergelijke.
— Kealle-flêsk mei sipeis opstove.
opstrampelje, -strompelje, v. opstrompelen.
— Douwe kaem mei syn
stive skonk it paed opstrompeljen.
opstreakje, v. opknappen, netjes aankleeden.
—Der ried in gnap faem fen
Suwâlde nei sted; hja wier ris opstreake
sa tsjep en saglêd. R. ind
T. a , 373". Vgl. opstrike.
opstride , v. opstrijden, opdringen , overtuigen.
— Dominy woe my opstride,
dat de sinne om 'e ierde draeit. B.
561. — Ik lit my dat net opstride.
Lex. 952. Het tegengestelde van ontstrid
e, z. d.
opstrike, v. opstrijken, omhoog strijken.
— It hier opstrike.
opknappen (eig. glad strijken). — M o a i
opstritsen, netjes gekleed voor de gelegenheid.
— Dy widdou stinkt hjar
wakker op, tracht er netjes en bevallig
uit te zien.
opspelen (op een viool). — Kom, s p y 1man,
dou mast ris fiks opstrike,
Lieteb., no. 60.
op- en meenemen. — Jild opstrike.
— Mei h û n d e r t keizersgounen en
in swiet galgemiel gyng Goasse
op strik en, dit hebbende vertrok hij.
wumkes.nl
— In strykhoutsje opstrike, een
lucifer door strijken doen ontbranden.
— It sket mei ferve opstrike.
vaneen strijken, openschuiven. — De
bêdsgerdinen binne heal opstritsen,
Hsfr. IX, 215.
pp. als adj. opstritsen — Hy kaem
mei in opstritsen seil by my, opgewonden
door drift. B. 4, 557. Vgl. opsteanä,
opstouwen.
opstrjitte, s. zij- of dwarsstraat.
opstrûpe, v. opstroopen. — De mouwen
opstrûpe, — de broek (de boksen)
opstrûpe, de broekspijpen omslaan.
— Gûchelhanzen dy de mouwen opstrûpe.
R. ind T. 3 , 17«.
voor blijven zitten , niet doorkomen. — De
â ld man scoe yet nei Londen ta,
mar hy iserfoaropstrûpt,hij heeft
wegens bezwaar of hindernis van de reis
afgezien. — ... in grousume tsjinst,
koorts, dêr de meastenfoar opstrûpe,
in blijven, aan sterven. R. ind T. s ,
277*.
opstûkje, v. graanschoven tegen elkander
op—, aan hokken (stuken) zetten. —•
Rogge—, koarn —, hjouweropstûkj
e. — Ook: — De turf opstûkje, aan
stapeltjes zetten, op het turfveld.
— Hja is as in breid opstûke, als
een bruid uitgedost. A. 650.
opsûgje, v. opzuigen.
opsûpe, ï. opzuipen.
opswarre, v. een hoogen toon aanslaan,
driftig uitvaren. — It past dy net sa
op to swarren. — By it minste of
neatichste wird, dat him net noaske,
bigoan er op to swarren.
opswemme, -swimme, oudt. -swomme,
v, opzwemmen. — Tsjin 'e stream
opswemme. — De grêft opswemme.
— Al swietsjes mei de stream dol
dr in we of al wraksel jende en arbeid
s j e n d e der jin opswomme. Gr.
J. II, 89.
©pswylje , v. opzweelen , zweelende bijeen
brengen. — It stirt hea opswylje.
— fig. Getugen m o as ten faek weche
n d e-w e a r o p s w i 1 e w i r d e, men moest
overal zoeken om die te krijgen. R. ind
T. 2 , 60\
opswimme , v. Zie opswemme.

OPSW. 333 OPT.
opswypkje, v. opzwiepen. — De h i r d e
wyn swypket it wetter op en makk
e t in w y 1 d e mar.
opswolgje, v. opzwelgen , bij groote
teugen opdrinken.
Ook: opslikken. — H y s w o 1 g e s y n k w ile
troch de toarre kiel op en hâlde
him dea stil. R. ind T. 3 , 117*.
opswolle, v. opzwellen, (ook) zwerende
uitzetten. — De f o et is opswold.
opswomme, v. opzwemmen. Zie opsicemme.
optakelje, v. optakelen, optuigen (een
schip), fig. (zich) uit wansmaak of met voordacht
bespottelijk of opzienbarend kleeden.
— In klirk ... takele him alle dagen
as in jonker op. R. ind T. 2 , 434".
— Sijke takelt hjar sneins al wakker
op, mar h j a k r i g e t doch g j i n
frijers. — Sinteklaes takelje de
g r e a t e j o n g e s hjar t i ge m â1 op,
om de lytse bern bang to meitsjen.
optarje, v. opteren, met teer bestrijken.
— Ik scil dat sket h wet optarje.
optarre, v. opteren , verteren , verbruiken.
— For in inkele kear kin men
wol tsjin in boargem aster optarre.—
Hy hat syn hele kaptael opt
ard.
opteamje, v. optoomen. — It hynsder
opteamje.
opteare, v. opvouwen. — Doeken —,
glêskleden opteare. — De boksen
opteare, de broekspijpen omslaan.
optein, adj. opgetogen van blijdschap. —
Cupido .... sjucht it moaije famke
gean. „Mem! binn' jou it"? ropt er
optein. En bliiawt rimpen foar hjar
stean. v. Blom, Bik., 22. — Mei in goudpompjirke
op 'e mouwe, binne se sa
optein, dat men er mei omslepe
kin as in dweil. R. ind T. a , 175".
optékenje, -teikenje, v. opteekenen,
opschrijven.
optelle, ï. optellen. — Der wierne sa
folie liû by'noar, dat ik se allegearre
net optelle kin. — Ook: een
optelling maken. Zie volg. art.
optelling, s. aäditio, optelling (in de
rekenkunde).
opteuter, -tuter, s. slag, schop, oorveeg.
A. B., It Doarpke, 2. Zie opstopper.
I optíemje, -tymje, v. bij elkander trekken
(van hooi) met de 'tiem e' en 'ti ernst
ok', z. d.
I Optil, s. opgetogenheid, vreugde wegens
' toekomstig genot. — Nije wike is 't
merk e. Hwat ha de bern dèr in op-
I . L
í til mei. Ook opstel. Vgl. optille.
\ optille, v. optillen, oplichten.—Itgorí
dynke optille. R. ind T. 2 , 2 J , 18". —
; De tin e optille. Ibid. 5". — Men m o a t
i de skonken net to heech optille,
niet overmoedig worden. — Wol heit mv
efkes optille, den kin ik ek hwet
sjen. — Wy m o at te it keal optille,
as 't stean scil. — W. Gr. (1820), 39.
verheffen. — Dû Kapernaum, himelheeeh
bistû optild, oan de hol ta
scilstû del sta et wirde. Halb., Matth.
XI, 23.
optrekken, opgetogen worden. — O, hwet
koe him 't hert optille, as er 't
blomryk ierdryk seach, Hsfr. III, 10.
— B 1 iest hy (de winter) it wetter hird
en glêd, || Dat kin my 't hert optille.
v. Blom, Bik., 102.
in opschudding geraken. —Pier is stil
mei de faem (dienstmeid) f'oartgien,
dêr tilt it doarp f en op.
wemelen (van), in menigte aanwezig zijn.
— It tilt hjir op fen muzen, —
eamelers, — flieën. — De pastorij
en ús hiem tilden op (f en m ollen.) R.
ind T.', XXVII*.— Molkwarren, dêr tilt
it op fen tsjoensters. R. ind T.,* 328*.
optimmerje, v. optimmeren, opbouwen.
— In loads —, in keet optimmerje.
Ook: door timmeren herstellen. — Dat
âld hok wirdt sa min, it moat nedich
hwat optimmere wirde. — A.s
it hûs fortimmere ofnij optimmere
wirde moat. Forj. 1879, 95.
optinke , v. uitdenken , verzinnen, verdichten.—
In moai stik je (verhaal, dichtstukje),
dat het er sels optocht. —
Ljeagens optinke.
optinksel, s. n. verzinsel,' verdichtsel
(vooral in slechten zin). — Allegearre
optinksels, hear! neat fen wier.
optoajje, v. optooien (meestal op overdreven
wijze), — (zich) wansmakelijk of bespottelijk
opschikken, — kleeden. Vgl. optakelje.
wumkes.nl

OPT. 334 OPW.
optoaisel, s. n. wansmakelijke of bespottelijke
opschik, — kleeding, (ook) de opgeschikte
persoon. — Dat bern is in nuver
optoaisel, — de gûchel hanzen
yn 'e merken binne soms rare optoaisel
s.
optoarne (spr. -oá-), v. open-, lostornen.
— In naed fierder optoarne.
optocllt(e), s. optocht. — Ljouwert
wier fol minsken om de optocht
fen 'e kenninginne to sjen.
(het) optrekken, gang ergens naar toe.—
Ik moat it linnen noch fen 'e blikke
helje, dêr moat mar ris in optocht
fen wêze. — De skoallebern
hawwe hjoed in optocht troch it
doarp dien, — it wier in hele optocht,
een groote stoet.
— Jiffers yn 'e dagen fen de optocht
e, huwbare dochters.
Ook *optochtme, voor: opgetogenheid.
Zie geast-optochtme.
optoffelje, v. dwaas opschikken. —
Hwet stêds-lodske is dat? Dy is
frjemd op tof f el e.
optoogd, pp. Dantdl. en Tietj. getogen,
opgevoed, grootgebracht. — Hy is yn 'e
Walden optoogd, (geboren en) getogen.
Elders jong west.
optouwerje, v. opjagen , opstuiven door
den dwarrelwind. — Lit in twjirre wyn
it smoarge stof fen'e strjitte nei it
swirk optouwerje, it bliuwt stof.
E. ind T. 3 , 101«.
optrêd, s. optrede, (ook) slaapkamertje,
twee of drie treden hoog. B. 169.
optrèdsdoar, Hl. s. trapdeur naar den
zolder of de slaapplaats. Boosjen , 11.
optriuwe, v. opduwen. — In efterrider,
dy goed optriuwt. —• Vgl. opskouìve.
optsjanterje, v. vervelend opdreunen ,
een vers bv.
optsjen, v. optrekken, verheíïen, verhoogen.
— Frysk bloed, tsjuch op,
wol nou ris brûze en siede. Lieteb.
no.2. — In hiele kliber mânliûteach
op nei de gearkom st e. — Hja binne
optein, vertrokken. — (De goddeleazen
tinke) him út 'e heechheit del
to hompjen, dy God optsjen wol. 6.
J. I, 213. Zie verder optein.
wumkes.nl
| optsjepje , v. opknappen, mooi of mooier
; maken. — In gouden earizer tsjeppet
in fromminske tige op. B. 128.
optsjernje, v. nakarnen met de losse
| karnpols om de laatste boter te krijgen. —
: De boerinne hie de bûter der sa sa
I út, it optsjernjen jowch net folie
me ar.
optúgje , -tuge, v. optuigen. — In skip
optuge. — Ithynsderoptúgje. — As
i in jongkearel út to frijen rydt, den
I wirdt it hynsder (rijpaard) optúgd;
it moai telt komt er oer. B. 74.
: optuter, s. slag, klap, oorveeg. Vgl.
| opteuter.
opfrwinge, Y. opdwingen. — Jy moatte
de bern it iten net optwinge; as
se 't me ij e, den ite se út hjarsels
í wol.
op"wachtsje, v. opwachten, wachten op
iemand. — Ik scil dy út 'e skoalle wei
opwachtsje. — Wolst my hjir opwachtsje
ast earder klear biste?
den kinne wy mei in-oar werom
gean.
opwaechsje, -waeksje, v. opwassen,
opgroeien.— De toarnen woechsen up.
Halb., Matth. XIII, 7. — Lit it beide
(de weet en it onkrûd) mei in-oar
opwaechsje, Ibid. XIII, 30. — As de
bern yn't opwaechsjen binne,moat
me hj arren de klean rom meitsje
lit te. — Bern yn 't opwaechsjen
moatte skoan ite kinne.
opwaeije, v. opwaaien, door den wind
omhooggaan. — De rôk waeide hjar op.
openwaaien. — De doar waeit op.
opwaermje, v. opwarmen (spijs of drank).
— Opwaerme potstrou, — ierdappels.
opwage, -weage, v. opwegen. — Mei
goud opweage. —• In swiere balke
o p w e a g e, met een hefboom opbeuren. —
Sûkerei opwage, de aan de fabriek geleverde
cichoreiwortelen wegen.—It foardeel
kin net tsjin de skea opwage,
't zaakje is onvoordeelig.
opwager, s. in. de man, die bij het
wegen van cichoreiwortelen aan de fabriek
het toezicht heeft.
opwálje, v. opstijgen van dampen, gassen
en geuren, opwellen. —- De loft wâl

OPW. 835 ORA.
let op, er stijgen dampen op aan den horizon.
— Swietrook wallet op út de
blommen op bon en greide. — Ut 'e
som pen wâlje forkearde dampen op.
opwellen, oprijzen (van gedachten). —
Wylst ik dêr stil hinne siet to
mime r jen, wallen er allerhande
frjemde gedacht en op.
oprispen, opbreken. — Itgoes-zefetwâllet
mj op.
door uitdamping zuiveren van onreine stoffen
en gassen. — De pikel moat opwâl.e
wirde, door even op te koken gezuiverd
worden van het opgenomen vleeschnat.
— It bêd opwâlje, opbolsteren,
door er herhaaldelijk een heeten steen overheen
te rollen.
opweage, v. Zie opwage.
opwei, s. opweg, zijweg.
opweitsje, -wekje, v. opwaken, ontwaken.
— Weitsje op, de dage komt.
ld. X, 50. — Weits op! 't is tiid. Ibid.
II, 2. — Do er (Kupido) opwekke, G.
J. I, 31.
opwekken, doen ontwaken. — Och,mochten
dizze mannich wirden it den
doch dêr ta bringe, dat immen opwekke
wirdt om better en wiidweidiger
it greate fyt to biskriuwen.
Sw. 1865, 4. — Litj' opweitsje, Faer,
y drôgje, Ibid. 69. — Hwa seil ... út
hjar deasliep hjar opweitsje? R.
ind T. 2 , 67*.
opwekke, v. opwekken. — Dokter
spuitet him gûd yn, dat wekt him
h w e t o p.
opwekkerje, v. opwakkeren, iemand i
zonder veel geestdrift, aansporen tot iets." —
Hy is sa loom, ikscilhimris hwet
opwekkerje.
opwekking, s. opwekking. — In wipperke
foar iten, is in opwekking
f or de m ag e.
opwêze, v. wakende —, niet te bed zijn.
— Hja het de hiele nacht opwêst.
— By Linseboers wieren se yette
op. — Let opwêzen, dêr kin 'knet
mear oer, nou 'k âlder wird.
opwierje, v. ophelderen (van het weer).
— It wierret wer hwet op, de zon
breekt door de donkere wolken.
opwyk, s. zijvaart. — De pleats leit
oan de twade opwyk út de Langewyk.
opwine, ï. opwinden. — Jern opwin e,
garen op een klos winden. Vgl. opkleaunje.
— De klok —, it haloazje' opwine.
fig. opvoeren. — De forljochting is
in ge ast, dy it minske forstân opwynt,
forriket en forgreatet. H.Z.,
Ts. tuwsen, 113.
— It lézen fen romanske boeken
wynt yen sa op. — Dy jonge wier
danich opwoun, erg opgewonden.
opwinterje , v. opnieuw vorstig worden,
opvriezen. — 't Is nei de tei yn'eKrystdagen
wer op winter e.
opwippe, v. opwippen. — Fen 'e stoel
opwippe. — Mei de stoel opwippe.
— Wip ris op! dou sitst de matte
oer, met de poot van den stoel op de vloermat.
opwytsje, v. opnieuw witten. — De
mûrren moatte nedich ris wer opwit
e.
opwjukkelje, v. opvliegen. — Mines
(is) al lang op wj ukkele en y n 'e hime
1 flein. R. ind T. 2 , 101*. Zie wjulckelje.
opwrame, v. open werken. — De kij
rinne yn 'e miede, hja ha de hikke
o p w r a e m d.
opwrantelje, v. opwentelen, wentelende
of wroetende omhoog werken. — De mol
wrantelt de ierde op. Wl. ld. XVI.
opwriuwe, v. opwrijven. — 11 k a mmenet
opwriuwe.
opwrotte, v. opwroeten, omhoog wroeten.
oranje, adj. (s.) oranje (kleur), (-kleurig).
Ook : opgewonden.— De kop (de holle)
is my oranje, ik ben opgewonden, woedend.
— Jimme scille sa lang patriotsje
en oranje (v.), dat jimme de
kop wer oranje wirdt. R. ind T. 2 , 299*.
Vgl. het volgende.
oranje, s. het stamhuis van Oranje. —
Wier hjir Oranje wei || 'tbrocht
skeelenonriemei || ...markaem
Oranje wear || de loft waerd moai
en klear. Lieteb. no. 71.
oran'je-klant, s. eg. aanhanger van het
Oranje-huis. — De oranjeklanten (binne)
lang stadiger en dimmenerliue
bleaun as de patriotten. R. ind T. z ,
299 s . — Sa bit el je ik myn skulden
oan de oranje klanten. Ibid. 431°.
wumkes.nl

ÖKA. 336 PAED.
oranjeman, s.m. voorstander, aanhanger
van Oranje. — Pi ter (wier) in oranjeman.
— pi. oranjeliû.
orberje, v. verorberen. Zie oarberje.
ordeel, s. oordeel. Zie oardiel.
ordeelje, v. oordeelen. — W y ordeelje
eltsjoar mar by gisjen. R. ind T. 3 ,
118*. Zie oardielje.
ordenaris, adv. bastaardw. Zie omaris.
ordenearje, v. bastaardw Lat. ordinare,
Fra. ordonner, voorschrijven, oordeelen. —
Ho beestich kin him ien forgisje.
Dy ordenearret nei 't jy pis je. G. J.
I, 66. — Ik ordenearje, heite, baes
Joute scoe dy gau it léste bird ontnomd
ha. R. en T. 2 , XXV».
Thans algemeen verkort tot: ornearje,
voorschrijven, oordeelen. — Jimmesizze
o mm er 8 dat alles í'o ar-orne ar re is,
vooraf bepaald. A. Ysbr- (1861), 22.— Den
nimme wy it (gastbôd) Woansdei,
ornearje ik. Aid. 63. — Dokter hat
in drankje ornearre. — Moarn komt
er wer, ornearje ik.
ordintlik, adj. adv. bastaardw. ordentelijk,
redelijk , tamelijk. — Ordintlikeminsken.
A. Ysbr. (1861) 62.. — Dat giet er
net ordintlik ta. Zie oardintlik.
orkelpán, s. m onderpand , waarborg,
handpenning, handgeld. — Hja habbe
him it orkelpán werom brocht. R.
ind T. 3 , 300'.
ornânsje,s. bastaardw.: oordeel.— Hwet
sejildt, dêr kin ik sa krekt nin o rn
â n s j e oer m e i t s j e, geen oordeel over
vellen. A. Ysbr. (1861), 7. Vgl. ordenearje,
ornearje.
omaris, adv. bastaardw. —Dat binne
omaris gjirrige, onforst ânnige en
stiif koppig e minsken. Zie ordenaris.
Otter, s. etter. — Otter út ín sear
steed, etter uit een wond. — Otter yn
'e eagen.
otter, s. eg. lutra vulgaris, otter.
Otterfretters, s. pi. scheldnaam voor
die van Gaast. R. ind T. 2 , 329'.
otterich, adj. etterig, etterend.
otterje, v. etteren. — De swolm —,
it steed ottert. — De eagen otterje
him.
otterkraeb, s. hard gezwel aan den hals
der koe. A. 628. Zie knobbe.
wumkes.nl
j ou, adv. ook somtijds als praep. — af,
! zie of.
ou, scheidbaar voorvoegsel en daarmede
I samengestelde woorden. Zie by ôf.
j ougroazje, Zh. v. onvoldoende reinigen. —
11 thégûd mei 'n b y t sj e wetter ougroazje,
niet voldoende schoonmaken. Vgl.
ôfyrúzje.
i oun, s. oven. Hl. oond. — Molkw, ogen.
| Vgl. hakkersoun. Ook oven. — In bakker
dy 't brea yn 'e oun sjit. — Yn de
oun mar! Rind T. 2 , XXIII. — In dei foar
'e oun stean. W. Gr. (1820), 14. — De
pannen binne yu 'e oun. Mkm. —
Hja scille alle fortokkers ta it
kwea, yn dy oun mei fjûr smite.
Matth. XIII, 42. — De oun mei fjûr.
Ibid XIII, 50.
ounfol, s. ovenvol. — In ounfol pannen.
ounleegje, v. ovenledigen , de gebakken
steen of pannen uit den oven halen.
ounsdoar, s. -forwulf, s.n., -flier, s.
•stien, s. Zie de Knkelwoorden.
ounsfeinten, s. pi. ovenknechten op een
tichelwerk.
ounsf lieren, -f loerren, s. pi. ovenvloersteenen,
een bepaald soort. — De bakker
syn ounsflier moat lappe wirde en
de timmerman het gjin ounsflieren;
dy moat er fen 't pan wirkk omme
litte.
ounstoke, v. ovenstoken. — It ounstoken
dêr hinget by de bakker
folie fen ôf.
outer, s. ii. oud dekriet. Vgl. âldouter.
Zie olter.
Ook: allerlei niet meer gebruikte dingen.
ouwel, s. ouwel; meest altijd dim. ouweltsj
e.
ouwerman, s. m. (op de Lemmer) visscherman
van de Zuiderzee-eilanden.
P.
P (spr. pie, pé), s. de letter P.
paed, (Zoh. ook pa), s. n. pad, voetpad,
ook wel: weg, — baan. — Dat is 't f e ilichste
paed. R. ind T. a , XXVII*, overdr.
levensweg.—Dit is gjin paed, hier mag

PAED. ?,
men niet langs , ook : 't is bijna niet begaanbaar.
— In paed by talitting, waar
men mag gaan zoolang de eigenaar het toelaat.
— It paed wiist fen sels, men
heeft het slechts te volgen om te komen
waar men moet zijn — Itiainkindich
paed, een mij goed bekend pad. — It
paed kindich wêze, den weg weten
(ook overdr.). — W y w i e r n e j o u n s let
y e t o p 'n p a e d , op pad , onderweg. —
— In paed troch d e sn i e m e i t sj e . —
s k e p p e. — Prov. 11 i s inkweapaed.
dat me net m e a r as i e n r i s g e a n
kin , Burm.
erfdienstbaarheid van pad, — Bûrmans
hûs het paed oer ús hie m. — Der
leit in paed, openbaar voetpad, oer ús
finn e.
Vgl. by-, foet-, mounle-,tsjerkepaed;komce-,
slakkepaed ; tsjernpaeä; skeanpaed; minder-,
sânpaed.
paedkin'dich, adj, de voetpaden kennende.
— Hy scil net licht fordwale
hy is aerdich p a e d k i n d i e b en kin
't by tsjuster wol fine.
paed'skof f el, s. schoffel om de tuinpa.
den mee schoon te houden. Zie skoffel.
paedskouje, v, de algemeene voetpaden
schouwen. Zie skouje.
paedtsje, s. n, ook paedke. — Elk
moat syn paedtsje lans, zijn levenslot
ondergaan, v. d. M., 't tsjoede, 8. — H j a
s e i t, h w e r 't paedke leit. ld. XV , 1:10,
— Altyd it selde paedtsje lans, den
sleur volgen.
paedzje, v. een pad hebben of maken-
— KI ae s-en-hj a r paedzje oer Ru erde
fjirdeheale, hebben't recht van voetpad
daarover, ook: maken zich ongevraagd,
zonder vergunning, een pad er over. Vgl.
bipaedzje.
paedwizer, s. padwijzer, wegwijzer, gids,
(ook) handwijzer.
paeije, v. paaien. — Dat paeit al
mei goede wirden, mar d ê r w i r d t
nin kwitânsje op jown, Roeker I. 1.
streelen, bevredigen. — Ne at kin my
op 't lân mear paeije, ! 'k Moat n ei
't r o m m e w e 11 e r t a. Lieteb. no. 40.
— Elk syn wyfke aeit en paeit. Ibid.
no. 79.
kussen. Halb., N.O., 201, 298.
P.UÍF.
paeik, Hl. s. kus. — dim pa eik e. s. n
kusje.
paeikje, Hl. v. kussen.
pael, Hl. s. paal. A. 240. Zie peal.
paender, s. Fra. panier, korf, waarin de
kooihouders de vogels aan de poeliers zenden.
A. 584.
paenderje , v. Zie panderje.
paet, s. -- dim. paetke, kus, kusje.
R.W., Blommekr., 28. — Sw. 1867, 51.
paetkje (G. J.), paetsje (Salv.), v. kussen,
zoenen. — Paetke my, s wiet e tut,
o f i k b i n d e a. 6. J. I, 28. Hl. paeikje.
Zie pdtsje.
paf, interj. paf (klanknabootsing van
schieten).
paffe, v. paffen, knallen. Wl. ld. XV.
Ook: hoorbaar tabak rooken. — Syn pypke
paft.
paike, s. n. kusje. Hl. paeik, paeike.
— Aikes en paikes, Hsfr. XIII,
259. Zie pae.ike.
paid, Schierm. s. n. pad. Zie paed.
pak, s. n. pak. — II y het hj ir al in
swier pak, fig. een moeilijk levenslot. —
Dy hwet útpakke wol moat earst
in pak h a w w e , dêr hwet y n s i t; n o u
it wier krekt in pak, in m â 1, i n o e ribel
great pak, dêr d i z z e sprekwize
fen dinne komd is, R ind T. 2 , 110\
— Prov. E 11 s moat mei syn p a k t o
m e r k e k o m m e , met eigen zonden ter
biecht. A. 429. — Mei 't pak rinne.
met een pak koopwaren loopen venten of'de
klanten bezoeken. — Yn 't pak (yn 'e
pakken) bringe, een kind in de luiers
leggen. — Prov. Al njunkelytsen komt
Sim en yn 'e broek en Rindert út 'e
pakken. — In pak klean, jas, broek
en vest. — Pier het in n ij s w a r t pak
krige. — In pak snie (krije.) — Immen
in pak bruijen jaen, een dracht
slagen. — Douw e pak is dea. Ja 't
pak, D o u w e net, woordspeling. — Mei
't pak thús kom m e, wegenszwangersehap
uit den dienst geraken. —De feint (faem)
k a e m mei pak en sak b y de â 1 d e n
thús, was uit den dienst geraakt.
pake, s. in. grootvader. — Pak e, skik
hwet ticht by 'tfjûr. H. S., Bloml., 123-
— D o 't Pak e y et feint wier |l en
beppo vet faem. Lieteb. no. 70.
wumkes.nl

.\KK. : >* ,'Ál.M'.
-- Y/n ús pake-en-hjav tiden, ten
tijde onzer grootouders. — Dy greate prefesteryn
't stellen, yn ús pak e-enhjar
tiden. R. ind T. s , XXII".
overdr. de dubbele zes bij domino-, de 90
bij kienspel.
— Alde pak e, voor: hommel (Suaw).
Ook oarreheit, z. d.
pa'keboartsje (spr. -oá-), v. zeker jongensspel,
waarbij een voor grootvader speelt.
pakepong', ,«. schertsend: de algemeene
kas: 's lauds schatkist, een rijke dorpskerkekas.
.. — Nim it er mar feu, it
giet út pakepong. B. 514.
pa'fcesizzer, s. eg. kleinkind (van een
man). — Ik wird in ald man, hear!
ik haw al fjouwer pakesizzers.
pakestoel, s. gemakkelijke leuningstoel.
— De wever s e 11 e Pib e y n in p a k estoel
del. R. ind T. a , 12'. Vgl. briedstoel.
pak'gûd, s. n. pakgoed, -goederen. — It
i e n o f 't o a r ás p a k g û d f o r s t j û r e,
pakhûs, s. n. pakhuis. — fig. It great
pakhùs to Ljouwert, het tuchthuis.
Vgl. oppakke.
pakhûs-sou'der, s, pakhuiszolder.
pakje, s. n". pakje, klein pak. — In
pakje gûd, — thé, — sûkerei, enz.
bij elkander passende kleercn. — Pat is
in moai pakje, jongenspak. Meest: een
pakje voor vrouwen: jak en bovenrok van
dezelfde stof. — In siden —, w ettergreinen
—, orléanzen —, in pearsen
pakje.
pakjedrager, s. m. pakjesdrager. — Jarich
docht faek tsjinst as pakjedrager
for in keapman, dy 't geand
e f o e t n e i in oar d o a r p wol.
pakke, v. pakken, tot een pak maken,
verpakken.
aanvatten, grijpen. — lm men to pak- |
ken nimme, aanvatten, beetnemen (ook i
fig.) —Tegen een klein kind: Dêr — komt
— in — mûs — oanstappen — dy — :
scil — dy — ris — bj de — lappen
— pakke, pakke, pakke!
samenpakken. — De wolken pakke,
der kin wol ris rein k o m m e. — De
snie wol wol pakke, zich tot een bal j
of massa laten vormen. Zie balje. \
— Wolst dy pakke? je wegpakken, 1
verwijderen. — It waerd tiid, om my i
wumkes.nl
dêr wei to pakken Kees út de Wtkt,,
52. Vgl. bi-, for-, yn-, oei-, ôf-, op-, out-, ta-,
•út-, tïeipakke.
pakke, s. hondennaam, bij G. J. Ook
p ak-o an.
pakkeapman, s. m. reizend koopman
in manufacturen Ook pakman en pak-
I r i n d e r.
pak(ke)doek, s. luier, zware katoenen
of linnen doek, die kleine kinderen wordt
onder gespeld. Ook pis- of pimeldoek.
pakkedrager, s. m. pak-, lastdrager,
meest hetzelfde als pakkeapman, z. d.
— Op in dei dat er ris in pakkedrager
by uzes kaem, kofte úsmem my
in nije streekjebroek. Hûs-hiem 1888,
145.
pakkiste, s. pakkist, waarin goederen
ten vervoer worden gepakt.
pakkoer, s. mand om goederen in te
: pakken.
| paklinnen, s. n. paklinnen.
[ pakman, s. m. Zie pakkeapman.
j' pakpompier, s. n. pakpapier.
i pakrinder, s. in. 'Lis pakkeapman.
pakspjelde, s. vroegere bakerspeld, groote
speld om een kind in de luiers te bespel-
I den.
pakwein, s. pak-, vrachtwagen.
pal, adv. pal, onbeweeglijk,—Pal stean.
— To pal kom me, onaangenaam (ergens)
terecht komen. — lm men kin al raei
to ja al kom me. — Hwethabikdêr
nyskes to pal west! A. Ysbr. (1861), 41.
In sé-o f fisier kaem to pal by de
hear P., ld. XIII, 48.
pal, s. . . .De pal út in ûrwirk (horloge).
— Dat sit sa fêst as in pal.
paleis', s. n. palatium , paleis , vooral van
een vorstelijk persoon, prachtig, groot huis
in 't alg. — It is suver in paleis dêr
't dy man yn wennet.— In hûs as in
paleis. — Myn broerren . . . miene
al dat hjar hoale in paleis is. R. ind
T. s . 8K
pal'-fêst, adv. steevast, stellig. — Hy
komt hjir palfêst alle jounen.
palle, s. Hl. merklap. Zie letterdoek.
palm, s. palm, de vlakke binnenzijde van
de hand. Vgl. palmslach.
Ook als lengtemaat: dM. —• It wetter
stiet in palm boppe peil.

'PALM.
palm/beam(ke), s. ín.), palmboompje (eig.
buksboompje).
palme, 411. s. palmzondag. — De Tiisdeis
nei Palme. Hulde II, 214. Zie palmsnein.
palmgrien, s. n. palmgroen , ter versiering
en eerbewijzing gebruikt. — De s peg el
mei palmgrien omklaeid.
Ook f ig.: U s Nassau Foarstne s o a n:
Palmgrien yn 'e Friezne earetún!
(ì. J. I, 183.
palmliage, s. heg of rand van palmboompjes,
bv. om een bloemperkje.
palmhout, s. n. biu-um , palm- of bukshout,
door draaiers gebezigd.
palmhouten, adj. van palmhout. —
Palmhouten 1 e p p e 1 s, — b e i d e 1 s- (b e it
e 1 s)h efte n.
palmje, v. palmen, met de handen zich
aan iets voortbewegen. — De goate lans
palmje, aan de handen hangende zich langs
de dakgoot bewegen. Vgl. ijnpalmje.
palmpeas'ke, s. voor: palmzondag. Zie
palmsnein.
palm'slach, s. eig. handslag bij verkoop,
ook: finale toewijzing bij openbare verkoopingen
of verhuringen, — It is hjoed
palmslach, vandaag zal de eind-toewijzing
plaats hebben. Zie palm.
palmsnein, s. palmzondag, de zondag,
die aan Paschen voorafgaat. — Hjoed
is 't palmsnein || Palmsnein is
't hjoed! kinderzang op palmzondag te
lírouw, waarbij takken, met sinaasappels en
gekleurd papier versierd, gedragen worden.
Ook palme, palmpeaske en palmtûkesnein.
palmtûke, -tokke, s. palmtak. •— dim.
palmtûkj e.
palten, s. pi. dikke stoppen en lappen
in kleeren.
palterich, adj. met lappen en stoppen.
palt'rok, s. een soort van deftige lange-jas,
vroeger bij plechtige gelegenheden gedragen.
Ook: achtkante molen.
pampelje, v. er gewoonte van maken,
om geneesmiddelen te gebruiken. — Dat
wiif pampelt altyd. A. 536.
pampes, pampses, s. dikke buik, (ook)
dikgebuikt persoon. — In gr ou w e pa mp
e s, — g r o u w e pampses f e n in k e ar
e 1 , W. D., Pmtei-fet, 59. Ook p a m p sek.
139 PA NÚ.
pampier, Hl. e.e. s. n. papier. Zie pompier.
pân, s. n. pignus, pand. — Hwaem
God in hert' jowch for ús tael, dy
scil dit erf f en tnz'nen jierren biwarje
as 't heilichst pân. Salv., 81.
— Pân wier altyd heilich v. Blom >
Bik, 14. —Li en ra y efkes fiif goune,
den kin s t my n h o r 1 o a z j e wo 1 t a pân
krij e.
pân, s. n. pand (van een rok). Vgl. foarjiôti,
slippe.
pan'bakke, v. pannen bakken. — Wy
wieren jisternacht oan 't pan bakken,
do moast ik ounstoke. Zie
panne.
pantaakker, s. m. pannenbakker, dakpannen-fabrikant.
pandekker, s. m. handwerksman, die
het dak met pannen dekt. —In boeretim-
• nierman kie yn 't foarige ek pat int
as r e i d- en pandekker.
pandekseî, s. n. deksel op een braadpan
behoorende. Vgl. dekselpanne.
pandelje, panderje, v. rustig en onj
vermoeid voortgaan. — Hwa pandert
dêr hinne? — Hja pandele hjar
keammerke lans, Forj. 1890, 48. Ook
paenderje. Vgl. bi-, foart-, ôfpanderje.
pandiggel, s. pan- of potscherf.
pandoer', s. term in het kaartspel; ook:
stevige roes. — Hy het in moaije pan-
; «loer yn, is erg beschonken.
pandoere, v. pandoeren, zeker kaartspel.
i Zie pandoer.
\ overdr. speculeeren op iets. — Hy p a n-
! d o e r d e er op o m b y h j a r y n in goed
bledtsje to kommen, S. K. F., Mearkes.
•pandruije, v. de nog ongebakken dakpannen
drogen.
paneel', s.n. paneel. — Fêste en losse
pan e el e n, echte en nagebootste, b line
pan e el en (de laatste door het opleggen
van een lijst).
paneelsdoarren, s. pi. deuren met paneelen.
paneel'wirk, s. n. paneelwerk. — In
t sj e r k e b a n k mei moai paneelwirk.
pangelder, s. eg. kwanselaar.
pangelje, v. kwanselen, ruilebuiten. Vgl.
forpantjelje.
Ook: drentelen, slenteren. — Hy wier
de man der net nei, om sa 'n bel e
wumkes.nl

PAN... ...40 PA NS.
joun tin strjitte op en del to pangeljen,
Bijek. 1893, 31. — B. 336. Vgl.
panderje.
pangelster, s. f. kwanselaarster.
pân'hâlder, s. eg. pandhouder, -ster bij
'het pandspel. W. D., In Doaze, 82.
pan'hearring, s. panharing, groene of
versche haring, om in de pan te bakken.
panklaei, s. klei geschikt om er dakpannen
van te maken. Vgl. Uchelklaei.
paûkoek, s. pannekoek. Ook strou.
— Prov. Rikeliûs sykten en earmeliûs
pankoeken rûke fier. — In pankoek
f en o arde h e al snies a e ij en. R.
ind T. 3 , 14 s .— Men moat in pankoek
net om in aei bi dj er re en in teltsje
net om in Ijeagen. Vgl. aeipankoek.
pi. pankoeken, schertsend ook voor: het
uitgedroogde overblijfsel der clrekhoopen van
koeien in een weiland.
pan'koekbakke, v. pannekoeken bakken.
— As 't reint en de sinne skynt
is de divel synmoer (ook: den binne
de tsjoensters) oan 't pankoekbakken,
sechje. Vgl. stroubakke, stronkje.
pankoekbakkers-bjist, s. biest voor
het bakken van pannekoeken. Zie bjint.
pankoekbakster, s. f. vrouw, die pannekoeken
bakt. Lex. 263. — In pankoekbakster,
dy 't in gre at e pô tfol bi-
Bleek leech bakke moat, kin sêd
wirde sonder to iten, de geur staat
haar ten slotte tegen.
pankoek-ite, v. pannekoeken eten, een
maaltijd van enkel pannekoeken hebben. —
Wy scille hjoed pankoek-ite. — Wy
ha to middei p an koek-ite n. Fr. Hsfr.
1902, 105. —Prov. Twa kinue me ar as
ien, al is 't ek yn 't p anko e k-i t en.
pankoekje, v. pannekoeken bakken en
eten. — Wy scille hjoed pankoekje.
Vgl. stroukje.
fig. drentelen. — Hy pankoeket sah
w e t o m , hij drentelt er achteraan, alsof
hij er niet bij behoort, Slj. en Rj. 1902, 40'.
pankoekspanne, s. koekepan. Zie koekpanne
en stronpanne.
panlaech, s. rij van opgelegde dakpannen.
panlatten, s. pi. daklatten, waar de pannen
op rusten. Ook in 't alg.: de soort van
lat die men als zoodanig bezigt. — B a e s
wumkes.nl
I sloech de jonge mei in eintsje panj
latte.
: panlizze, v. een dak met pannen beleggen.
panmakker, s. m. paimenmaker, werkj
man, die de dakpannen vormt.
I panmeitsje, v. dakpannen vormen.
panne, s. pan, om in te bakken, te
braden of te koken. — Prov. Hj a het it
sa dr o k as de panne op festeljoun,
Telt,, MS., 19. Zie drok. — Kom frou de
panne moat tofjûr. II De léste weide
hea komt o er. W.D., Doaitse (1891), 9.
— Pannen op 'e richel, beschilderde
i borden op de kroonlijst van het houten beschot
eener kamer naast elkander tentoongesteld.
Vgl. bried-, bofferts-, flesk-, ìtens-,
koek-, richel-, hul-, izeren-, stroupanne.
dakpan. -- Reade —, blauwe —,
s m o a r d e pannen, — In h i e m d a e m
mei pannen opset. — Baes skroar
koe psalmsjonge, dat it yn 'e pannen
klonk, H. Z., Ts. tuwsen, 18G. —
j De protters nestelje ûnder de pan
! nen. Vgl. dak-, hàspanne; glês-, ûlepanne.
! hersenpan, (ook) knieschijf. Vgl. hersen-
(brein-)panne, knibbelpanne.
panne'bier, s. n. onthaal der werklieden,
bij gelegenheid, dat het dak van een gebouw
zoover klaar was, dat de pannen er
op gelegd konden worden.
pannefretter, s. dakpannen-vretend spook,
ld. VIII, 159.
pan-pún, s. n. puin van dakpannen. Makk.
panrak, s. n. pannenrek, vroeger boven
de deur der pronkkamer, waarop 12, meest
met gekleurde figuren versierde borden vooroverhellende
te pronk waren gesteld. B. 320.
panrichel, s. kroonlijst aan 't houten
kamerbeschot. Zie panne.
pânse, s. pens, zoogenaamde voormaag
der herkauwende dieren. Vgl. kouwe-, skieppepûnse.
overdr. buik van een menseh. — Dy kear
e 1 mei syn gr ouwe pânse. — Ik wyt
net hwer 't se it bergje yn hjar
smelie pânsen. R. ind T. 8 , XXV".
pân'sebrij , s. karnemelkpap , waarin koepens,
aan kleine stukjes gesneden, (meest)
met gort wordt gekookt.
panskûrre, s. schuur met pannendak,
— tegenover tekskûrre, z. d.

PANS. 341 PARE.
panspiker, s. soort spijker om de vorstmannen
vast te spijkeren.
pãnspil, s. ii. (het) pandspel, pandverbeuren.
W. D., In Doaze , 83.
panstoarm, s. storm, die de pannen van
de daken werpt.
panstrìke, v. de naden en openingen
in een pannendak van binnen met kalk
dichtsmeren. — In panstritsen dak,
ín tegenstelling van in bisketten dak.
panstriker, s. werktuig om de naden en
openingen in een pannendak met kalle dicht
te maken.
pantelje, v. Zie panäelje.
pantoffel, s. pantoffel. — Dat w i i f
het hjar man onder 'e pantoffel.
pantsje, pântsje, s, n. pannetje, schoteltje
— 't Kopke kaem forkeard yn
'tpantsje, II Kees dy mocht gjin
kofjemear. Kees út de Wkt., 61. — In
kekyntje laei al for him yn 't pantsje.
R. ind T. 2 10'. Vgl. bried-, bâter-,fet-,
moster-, stâlpantsje; thépântye.
— De bern boartsje mei pantsjes
(pandiggels), scherven van gebroken porselein
of fijn aardewerk.
pantsje-, pântsjef isk, s. restjes van gekookte
sehelvisch of kabeljauw met aardappelen
en zure saus opgewarmd.
pantsje-, pântsjefol, s. n. pannetje-vol.
In pântsjefol wetter. R ind TV-, 10".
— In pântsjefol thé, — kof je: voor:
een kopje.
pi. pan tsj ef ollen; twa —, trije
pântsjefollen.
panwetter, Hl. s. n. van een pannendak
opgevangen regenwater. B. 208.
panwirk, s. n. dakpannenfabriek.
panwirksfolk, s. pi. (de) werklieden aan
de panfabriek.
psmwirks-jonges, s. pi. (de) jongens,
mede aan de panfabriek werkzaam.
pap, s. pap, voedsel voor. kleine kinderen.
— In bemtsje mei pap f o erj e.
bij den broodbakker: pap van meel en
water op de nog ongebakken roggebrooden
gesmeerd, om de gladde bovenkorst te maken.
pap voor een wond of ziek lichaamsdeel.
Vgì. hjnkoekspap. — Hy het hjar de pap j
bean, fig. de waarde voor hun (of haar)
koopwaar geboden. B. 476. — Ik moat |
altyd de pap koclje, het wordt altijd
wumkes.nl
op mij verhaald. — Moat ik nou de pap
koe Ij e? het ontgelden, Forj. 1893.
pap(k)je, v. pappen, warme pappen op
een ziek lichaamsdeel of een gezwel leggen.
— It brea papje, de ongebakken roggebrooden
van boven met pap besmeren. Zie pap.
pap-oan', adv. van den een aan de andere,
in: tútsje- pap-oan-boartsj e, v.
ook wel: tû t sj eboartsj e , spelen van jongens
en meisjes, waarbij zij de een na de
andere elkander kussen, zooals bij een pandspel.
A. 712. Halb., NO. 297. Vgl. volg. art.
pappe-, papke, Zwh. s. kusje. Ziepaeike.
pappegaei', s. eg. papegaai (vogel).
pappegaei'-sjitte, v. naar de papegaai
schieten, vroeger een jaarlijksch feest der
schuttersgilden. — Hy hetdepappegaei
sketten, een leelijken misslag begaan,
die hem schade of ongenaamheden berokkent,
vooral ook: een ongelukkig huwelijk gedaan,
of een meisje bezwangerd.
pappich, adj. pappig, week. —Denije
ierappels binne pappich.
pap'pot, s. pappot. — Dat lyts bern
wirdt mei de pappot opbrocht, met
pap gevoed, om 't de mem gjin tate
het.
bij den broodbakker: de pot waarin men
pap voor 't roggebrood bereidt. Zie pap.
par, s. peer, bekende boomvrucht. —
Lik e folie apels as par ren, van alles
niets. Zie apel. — Hywoesynparren
net fen in oar bitomkje litte, niet
toelaten dat een ander zijn meisje kuste.
Zie büomkje. — Vgl. bargemotte-. durkje-,
harmenharkes-, stien-, jutte-, stoof pur.
peervormig voorwerp. Vgl. lampepar.
parade, s. parade (dersoldaten), overdr.
pronk. — Hj a is alheel yn 'e parade,
in haar fraaiste pronk. — In Drint mei
in greate parade en lyts garnisoen,
veel vertooning, weinigdegelijks. R.
ind T. 9».
par'-appel, s. zoete reinet.
parbeam, s. pereboom. Ook p arr eb e a m.
pardoes', adv. pardoes, plompverloren.
— Hy sprong pardoes yn 'e sleat.
parearje, v. bastaardw. voor: paradeeren,
pronken, prijken. — Dat parearret as
in flagge op 'e dongskûte, Holl. als
een vlag op een modderschuit, maakt een
onbehagelijke vertooning.

PARK. 342 PAET.
park, perk, s. n. openbare stadstuin,
wandelpark,
afgeperkte ruimte voor een bepaald spel.
— De opslagger (bij het kaatsspel) stiet
foar yn 't perk. Vgl. krythinkerspark.
park'hinkje, v. hinkebaan spelen. Zie
krythinkje.
parlef inkje, v. beuzelend rondloopen.
— Hy parlefinket hwet yn 'e bûirenom.
Ook p o er lef in k j e.
parlemoer', s n. parelmoer.
parlemoernen, adj. van parelmoer. —
In parlemoernen 'm eskeheft, —
knoop.
parmant', s. m. verwaande trotsehaard.
— Dat i s i n hele parmant, iemand
met veel inbeelding en weinig degelijkheid.
Ook p a r m a n t s j e.
parmantich, permantich, adj. & adv.
bastaardw.: trotsch, verwaand, gemaakt deftig.
WL ld. XVII. — In parmantich
keareltsje.— Dy fint is to permantich
om iny ta to sprekken.
parmantigens, s. verwaande deftigheid.
par'-ôfnimme, v. peren voorzichtig van
den boom plukken.
parploaitsje,.-skile, -skodsje, v. Zie
de Enkelwoorden.
parrebeam, s. pereboom. Zie parbeam.
parredys', s. n. paradijs. —Dat liket
Adam wol yn 't parradys. R. ind T. 2 ,
XXV'. — Hja rette alle fammenit
houlik ,..ôf, en woe net, dat se der
nei taeste scoenen, krekt as 't de
forbeane frucht f en it parredys
wier. Ibid. 112 ä .
par(re)dys, s. Era. pomme d' atnour, pi.
p a r d i z e n , guldenappel, soort groote roode
appel.
parredis', s. n. bastaardw. voor: bordes,
hooge stoep met trappen.
parreplu', s. bastaardw.: paraplu, regenscherm.
parse, s. pers. — De tsiis sit ûnder
de parse. Vgl. huning-, tsiisparse.
par'sestien, s. (de) groote steen van de
(onderwetsebe) kaaspers.
parsinge, s. persing, drukking.— Parsing
yn 't liif, persing op de ontlasting,
onwillekeurige drukking der buikspieren.
I'arsing op 't wcttor (urine.)
wumkes.nl
pars-, pers-izer , s. n. persijzer der kleermakers.
parsje, persje, v. persen, drukken.
Vgl. gear-, útparsje.
parsop, s. n. sap van peren. — Myn
reis mei parsop nei stêd. R. ind T.°,
433".
part, s.D. part, deel. — Prov. Elk syn
part, den het de drommel n e a t, of:
. ..den k rij ik ek hwet. — Elk syn
part is net to folie. —Ik ha dêr part
noch deel o an , heelemaal geen schuld aan.
— Ik ha twa parten yn de pleats
(hoeve) en myn bern ien part. — In
fikse kearel, dér 't de divel net
ì f o) Ie part oan ha scil, Bijek., 1887 , 54.
: Op gjin parten nei, bij lange na niet.
— As ik my net nei de minsken
I foege, scoe 'k op gjin s au n part en
| nei sa folie forkeapje. A. Ysbr (1861),
21. — In part minsken. sommige menschen
A. Ysbr. (1861) 7, 11, 24. Zie party.
Vgl., berne-, treilde-, fjiräepart; tneastepart.
parte, partsje, v. deelen. — Ik ha
mei dy neat mear to parten, niets te
maken. R. ind T. 2 , 7''. — Hest wol ris in
erf skip m ei him part"? zoo neen, dan
kent ge hem niet volkomen.
partelot', s. eg. lotgenoot, deelgenoot
in lief en leed. — Dyn partelot, de
e ars te sultane, dyn hertlapke. R.
ind T. a , 292*.
par'ty, in, num. sommige(n). —Party
fin e. .. y et al hwet o ans 1 a c h, sommigen
vinden nog al eenige bezigheid. — In
party binne greate skelmen wirí
den, R. ind T. 2 , XXIÍI*.— In party minsken
wolle f en soks net witte, ld IV,
145. Ook dikw. partje.
partidich, adj. partijdig. — Hy kin
IÍ s sk e e 1 net ú t m ei t sj e, omdat er
partidich is yn de saek, er belang bij
1 heeft. Vgl. onpartidich.
1 partij', s. hoeveelheid. — Ik ha noch
in partij ierappels to missen. — For
I ien koerfol ie rappels jowch 'k in
daelder, mar dat kinne seby'tpartij
net jilde.
voor: betrekkelijk groote hoeveelheid.
Hwet in partij! — Ik Icverje net by
de lytse mjitte, mar by 't partij. —
In partij folk , een menigte inenschen.

PART. 84:ï PASK.
partij, si. tegenstander. — JJ ê r bin ik
jou partij net yn, ik geef u daarin geen
ongelijk, ontstrijd u dat niet.
tegenpartij ín den wedstrijd. — tí y n p a rtij
wier him to m â n s k, hy nitiast it
forlieze.
spel, om uit te spelen.-—I n partij spylj
e , — b i 1 j e r t e, — d a m ra e, — skake,
enz.
als adv. kamp, — Di v el! 't is p ar t ij,
liear.' die twee (strijdenden) zijn aan elkaar
gewaagd. Forj. 1893. — Prov. 't Is
stiif part ij, sei de jonge, en liylaei
onder. — 'tlsinstiifp a r t ij, ook gezegd
van twee, die om 't hardst loopen,
rijden, enz.
partyich, adj, vijandig —, ongunstig gezind.
— Dy twa binne partij ich op
e 1 k o a r. — U s domiiiy i s m y p a r t ij i c h,
hy ontkeart my safolle as er kin.
part(sj)e, v. deelen, verdeelen. — Mei
'noar lyk-op partsje. — Wy habbe
't erf s kip goedskiks mei elk o arren
part e. Zie part e. Vgï. om-, trovìi/>nrt{sj)e.
part'stean, v. voor een deel de risico
eener onderneming voor zijn rekening nemen.
— Ik stean d y part. — 'k Wol dy wol
part stean, mede voor de gevolgen eener
zaak staan, (ook) iemand bijstaan.
partuer', s. partuur, persoon geschikt
om met een ander een paar te maken, tegen
een ander opgewassen in den wed- of
worstelstrijd. — Hja keatse, twa yn 't
partuer. — Nûmer twa en se is binne
sterke parturen. — Dy twa binne
gj in par t n er.
Ook voor: part, deel. — len partuer
is for dy, it o ar e for my.
partuerje, v. bij elkaar passen , geschikt
zijn om een paar te vormen. — Dy twa by
elk o ar? Dat part ur et net. -— Dy
beide h y n s d e f s p a r t u e r j e goed b y
elkoarren.
pas, s. pas, schrede. — Hy set de pas
nei uzes ta. — Tsien pas f en eìkoar
Ôf.
toegang. - - lm m e n d e p a s ô f s n ij e ,
den (vrijen) toegang tot zijn huis beletten ,
de gelegenheid of den lust benemen om weer
te komen. — Ik wol mei dy fint gjin
d w a e n meur ha; ik s c i I h i m cl e pas
óf snij e.
schriftelijk bewijs, dat iemand mag pas-
! seeren. — Goed by i ui men yn 'e pas
j stean, goed aangeschreven.
| pas, s. n. maal, keer, gelegenheid. —
For dit pas, voor dit maal, voor dezen
keer.
— Dat jowt gjín pas, past hier niet ,
betaamt niet.—In wirdtsje op s yup as.
— Ik moat altyd mar klear stean,
i to pas of to onpas, of't mij voegt of niet.
| pas, adv. juist, zooeven. — Pas ier»
; net op tijd. — Prov. Pas'ie r, sei Bouw e
i A t e s, e n h y k a e m do 't o a n g e a n
| scoe. Fr. Volksaìm. 1885. 33. — Hy is
hjir pas, nauwelijks.— Ik siet dêr pas
op 'e stoel of dat wiif hie smeulske
praetsjes.
— T o pas k o m m e, te pas komen , voegen
(in verschillende beteekenissen). — Dou
h e s t m y nou sa li a w n , beetgenomen ,
mar 't s c i 1 wol w e r t o p a s k o m m e ,
ik zal later wel gelegenheid hebben, het u
betaald te zetten. — It kin to pas komm
e, de gelegenheid kan zich voordoen , dat
ik van nw aanbod gebruik make. — 11
w i r d t m o a i w a e r; dat s c i 1 ú s t o pas
k o m m e, daar kunnen we ons voordeel mee
doen. — Dat ding komt faek to pas,
heeft men vaak noodig. — Dat komt net
t o pas, zulks geeft geen pas. — H w e r
komt soks by to pas, waar is dat aan
toe te schrijven? R. iud T. a , 280".
— Dou scitt' noch ris raerto pas
(ook to pal) komme, een onaangename
ervaring opdoen of een treurig lot tegemoet
gaan. Zie pal.
pas'boerd, s. n. paspoort, uitgereikt bij
't einde van den militairen diensttijd. —
I m in e n sy n p a s b o e r d j a e n , overdr. uit
den dienst (welke ook) ontslaan, — wegzenden.
pasjint', s. eg. patiënt, iemand onder
geneeskundige behandeling. — Ho is 't mei
de pasj int?
Ook voor: Ilastig of vreemd) persoon. —
It is in lêstige —, in nu ver e pasj
int.
pasjinsje, s. iiaiientia, geduld. — In
bytsje pasjinsje, niet zoo ongeduldig!
pasjintich, adv. onwillig, ziekelijk. — Hy
is hwet pasjintich. Vgl. onpasjintkh.
paskwil', s. n. paskwil, voor: ongeloofwumkes.nl

I'ÅSL. UI PATS.
lijk iets, dat verteld wordt. — IIj a sizze
D o e d e s c i 1 f j i 1 d w a c h t e r w i r d e , m a r
dat is in paskwil, door grappenmakers
uitgestrooid.
paslik, 111. s.11, wijze van kleeden in het
middel-tijdperk van den lichten rouw der
vrouwen. Gids-tentoonst., 48. — In faem
(meisje) yn 't paslik.
passé, v. passen. — Passé en m iet te.
— In hoed —, in jas passé. — Dy
klean passé him net.
in elkander passen. — Dat past, sei
pastoarske, en h j a p 1 a k t e d e nachtromer
g e a r.
voegen. — Dat past dy net, voegt u
niet. — It past my min om 't hjoed
to dwaen. — As 't jimme past, den
kom ik Snein.
veeltijds metde ontkenning net:— Hark
ris, jonkje! dou it jild forpangelje,
dêr 't ik swier for arbeidzje
moat, dat past my net. — Lys, dou
h es t op al mjn sizzen in wize m û 1 e
w erom, mar dat past my net, of...
sa passé w y e 1 k o a r net.
— Op immen passé, iemand in 't oog
houden, bewaken. — As it wyfke net
op him paste, den j o w ch h y alles
wei. B. ind T. 2 | pastoarske, s. f. dominé's-vrouw. —üs
ì (1 o m i n y en pastoar s k e. — A. Ysbr.
I 1861) 8. — Pastoarske Wolf-Deken,
i d y o a ii D o m i n y Wolf t o Beverwijk
troud wier. R. ind T.
, 401''.
Vgl. bi-, by-, oan-, óf-, oppasse.
passelik, adv. passend, voegzaam. —
Wy wolle it er for hal de, dat sok
sizzen net al heel end al passelik
is. v. Blom, Bik., 118.
passer, s. passer, instrument. — In passer
en in wink e 1 h eak is i t wapen
(beroepsteeken) f en in timmerman. —
Toskjes geef as kryt, (as) mei in
passer set. Lieteb., 2e uitg., no. 66.
pasterij'(e), s. pastorie , ook voor : predikantswoning.
pasterij'egoed, s. n, eoll. onroerende goederen
aan de pastorie behoorende.
pasterye-lânnen, s, pi. landerijen, aan
de pastorie behoorende.
pasterije-pleats, s. boerenhoeve aan
de pastorie behoorende.
pasterijetún, s. tuin bij de predikant.?woning.
- - Prov. Koa 1 is kost, sei m as t e i.',
en hy seacli yn'e p as terij e t ún. J.S.20.
pastoar', s. m. pastoor, vroeger ook voor:
domino. A. Vsbr. (186-1) 44.
2 , 20'. — Dêr ha
jy d e 'p o p , s e i pastoarske, en h j a
helle de kat út 'e tsjerne. Bchelde-
Weichsel III, 180.
pastoar'ske-bank, s. zitbank voor de
predikantsvrouw, in de kerk.
pat, s. kus. ld. VIII, 75.
pa'terstik, s.n. paterstuk, een bijzonder
' stuk rundvleesch langs de ruggestreng op de
ribben. Ook dominysstik, z.d.—Hjoed
in p a t e r s t i k, m o ar n in p úk m o ai
stik kealleflesk, oermoarn in b argeribbe.
Alm. 12".
| patint', s. n. patent, bewijs tot vergun-
' ning van beroepsuitoefening (vroeger). —
Men scoe rintenier wirde, as it patint
mar net sa djû r wier.
patínt'jiid, s. n. (vroegere) patent-belasting.
— W y m o a 11 e ús p a t i n t j i 1 d e k
; bitelje, oars komt er gau in warskou
w i n g.
patínt-lampe, s. ouderwetsche lamp,
i waarin patentolie wordt gebrand.
' patint-oalje, s. patentolie, gezuiverde
. raapolie om in de lamp of lantaarn te branden.
patryot (spr. ook: patterjòt), s. eg. patriot,
iemand van de anti-oranje-gezinde partij in
j 't laatst der 18° eeuw.
; patryotsje v. het druk hebben over de
patriotten, vooral: deelnemen aan hun vergaderingen
en handelingen.
patrys', patriis, s. eg. peräìx cineria,
; patrijs.
! patrys'-aei, s. n. patrijzenei.
patrys(houn), s. patrijshond.
1
patri'zehagel, s. jachthagel om op pai
trijzen te schieten.
patrizenêst, s.ii. patrijzenest. eig. kuiltje
in den grond, waarin een patrijs haar
eieren legt.
patrizeprint, s. n. voetprent(en) vaneen
patrijs. Zie print.
*patsiik, adj. kuslustig. - Patsike
Marij, naam van het sterrebeeld: de Maagd
• (volgens een oude almanak.)
patsje, patke, s, n, kusje. — In patsj
e fen 'e ljeafde wirdt op it lipkt
treaun. ]d. VITI, 75. — Kom Swobk>
wumkes.nl

PAT!-!. 345 PEAU.
mei 'k nou in patsje krije'? W. D.,
Heani., 92.— Tùzen patkes dei f. Halb..
X. O., 720.
patsje, patkje, v. kussen.— Wobbel
liet hjar sinke I' En patte as in
wyld. R. ind IV, 2'. —- Paetke ïny swiete
tilt. G. J. I, 28. — l-'atke HIT, Swiete
Ijeaf, patke niv folie.
pau, s. eg. paco crixtatus, pauw. — Sa
gre at sk —, pronksk —, breed as in
pau. — Mas ter hie buten om dy ge"
dichten m o a ij e krolders mei de pin
makke, sa [1 y k] as pauwen en o a r e
fûgels. R. ind T. 3 , 402 1 .
pau, pauk, s. stuiptrekking. — Heit
krige pau op pau, do 't er yn 't (op)
stjerren laei. Lex. 624. — Malle pauwen,
gelaatsvertrekkingen van een krankzinnige.
Ook: onverwachte vreemde bewegingen
of luidruchtige uitingen van iemand.
— overdr. 11 s klok krijt gau ris sa'n
pau, dat er si ach op si ach stean
b 1 i u w t.
Ook voor: oogenblikje. — De wyn hâlde
in pau op. Vgl. dea-. jenererpau. Vgl.
oaukomst.
pau'goes, s. eg. brente (ansey) bernicìa,
rotgans.
pau-inne , s. f. pauwin , overdr. trotsche,
opzichtig gekleede vrouw. B. 181.
pauk, s. Zie pan.
pau'wefear, s. pauweveer. — In pauwefear
op 'e hoed, -- yn it tsjerkeboek.
— Ik foun in pau wefear yniís
m e m m e bib el. R. ind TV, 101'.
pauwepleats, s. boerenhoeve, waar men
bestendig pauwen houdt. Vandaar het Grouwster
kinderrijmpje: H a n t s j e-p lak, B û~
t er-bak, Stik je brea, Hindrik Wobbes'
pau is d ea.
pauzje, v. pauze houden.
pé, s. voor: pronk. -Hwct bist h j o e d
yn 'e pé, net? 'k Wier fen top ta
t e a n , y n m y n beste k 1 e a n ; y n 'e p e'!
naai- den eisch en fraai gekleed. (J. W, Fr.
Foardr., 55.
-— A11 e s y n 'e p é, in orde, naar den smaak.
pea, s. voornamelijk bij schrijvers, voor :
kus. -•• Pea om pea. Halb., N. O., 298. --
Alles lokket út ta 'n pea. Lieteb. ît •
no. 66. Vgl. pat, patsje.
peadzje, v. met slijkerigc voeten stappen.
— Hwa hat lij ir sa pc ad e'? 't is allegearre
f o etleitst en. Zie peavije.
peal, s. paal. Hl. pael. -- pi. peallen
(spr. pjellen Zh. pellen). — Hy
stiet as in peal, weet van geen wijken,
Bd. 1. — Jou bûter stiet as in peal
is degelijk, stevig en vast. R. ind 'IV, 81''.—
dim. pealtsje. — It pealtsje feu Easterlittens,
voor: het cijfer 1. ff. D., Hfr.
1902, 143.
Vgl. dampeal; dyks-, ttjeaìlen; (reding-,
hikke-, ìiomeijep>e(d; qiseìpe'd ; .òie-. taufeameufiuirpeal,
seelpeat.
peal'fêst, adj, paalvast. — Dat stiet
pealfest, zoo vast als een paal boven water.
peal'skerm, s. paalgorling tot bescherming
van den zeedijk. A. Õ-IÖ.
pealsteech , adj. stijf, onverwrikbaar als
een paal. R. P., lveapin., 82. Zie steech. —
dim. pealtsje (spr. pjel) s. n. paaltje.
pear, s.n. paar.—1'rov. Twa (ongelikense)
is in pear. — Ru erd en Saep
scille in pear wirde. gaan trouwen.
Vgl. minskepear.
pearel, s. parel. — In pea rel yn 't
goud. — Hoppe peai e 1 of roby n
blinkt yet hjar spitsich kinke. R.
ind IV, 5 ( . — In keapman, dy sik et
om fine pear els. Matth. XII1, 45. — fig.
De blom en pearel fen it 1 â n. G. J.
T, 48, 88. - - Smyt ek jiinme pear els
net f o ar de bargen. Matth. Vil, 6.
pearje , v. paren , zich voreeuigen. Fors
k a t e a e r d , cl a t- p e a r e t k w e a 1 k. G-
J. 1 , o.j.
zich paren.--Da n mout alle* minje,
pearj e. v. Blom, Bik., (>5. — Goii'n e Swo fake,
lit ds pearje.— Ei pearje, ljeaf,
mei inj. G. J. I, 5 en 24.
pearkje, tevens in den zin van: bij elkaar
passen. — J i m m e pearkje f ui e
í-folie) moaijer, (Wkni.i, gijlieden past
beter bij elkaar (dan die of die). A. 601.
pearke (dira van pear), s. n. paartje,
vooral: jong echtpaartje. --- It kin net
oar s of dat moa t in peark e wirde.
Sw. 1877, 41. — In krudieh pearke.
pearkje (Wkm.), v. Zie pearje.
pearlead', s. r_. vroeger gewichtje van
twee oude looden. — Ik moat piper
weage en ik ki n 't p e ai-1 ead ne t fine.
- - In pearleud thé, — sûker,
wumkes.nl

PEARS. 316 PEIP.
pears, adj. paars (zekere kleur).
s. n. katoenen stof van paarse kleur.
pearsen, adj. van paarsbonte stof. —
— In pearsen jak mei in sivart
skoart stie in froumiske himinel.
pear's(j)ucht, s. paarzucht, aandrift om
te paren. — Ut ljeafde en pearsjucht
sjonge sv (de vogels in Mei.) R. ind T. a ,
374«.
pearter, peartsjer (spr. peater, ook:
pjetter), s. m. iemand die er zijn beroep van
maakt om schepen door een paard voort te
doen trekken.
overdr. boertend : voorrijder voor een meisje
(op het ijs). —Den kom me er ek yet j
f r j emden by, dat binne pearters
for tís fammen, W. D., Haitskem.; Fr. •
Hfr. 1901, 117.
pear'ters-jonge, s. m. scheepjagers-jongen.
peartsje (spr. peatsje, ook: pjetsje), i
v. een schip laten trekken door een paard,
het beroep van scheepsjager drijven. — As
de skipper yn 'e wynhet, moater;
hini peartsje litte. — overdr. boer- I
tend: — Oer iis wolle de fammen í
graech pearte wirde, gaarne een
voorrijder hebben, die haar langs de baan I
trekt. Zie foarrider.
peasgje, peaskje (spr. pjes-), v. met
langzamgn tred of moeizaam op natten, slijkerigen
grond voortgaan. Vgl. bi-, óf-, oanpeasgje
(-peaskje).
wringen, persen (van water in de schoenen).
— 11 w e 11 e r p e a s g e t m y y n
'e skoen. Ook kwytse. Vgl. útpeasgje.
peasjantelje, v. onverschillig en doelloos
rondslenteren. — G r e a t h â n z e n en
wy peasjantelen dêr (y n deBosk).
Hûs-hiem 1895, 55.
peasjou, s. soort totebel, drie- of vierkantig
vischnet. — Harkeman om hwette
bút || Skout mei de peasjou er út.
R. ind T. a , 21".
peasjoufiskje, v. visschen met de peasjou,
z.d. — Ik scil nou út to peasjoufiskjen.
R. ind T. 2 , 91 s gezegd als er iets buitengewoons wordt opgedischt.
— Hea ljeave, ho komt
Peaske sa yn 't lân? Dou wirdste
rynk. R. ind T.
.
peaske, s. Paschen. — Prov. In lette
Peaske jowt in lette Pinkster. - -
Sa 't de wyn mei Peaske is, sa is
er Pinkster noch.
schertsend: — I'euske is yn 't lân,
2 , 66'. — Dou komst
mei de a e ij e n n e i Peaske.
— iron. In wyfke fleach (troch de
stoarm) lialsoer kop y n 'e dyksgr eppel
del, peaske en pinkster bleat.
R. ind T. 2 , 160'. Zie bleat.
peaske-acht', s. de zondag na Paschen.
B. 533.
peas'ke-aei, s. n. paaschei.
peaskeblom, s. algemeene naam voor
verschillende voorjaarsbloemen, als: viooltje,
sleutelbloem, e.a.
peaskebôle, s. krentebrood, dat tegen
Paschen door bakkers ten geschenke wordt
gegeven aan hunne klanten.
peaskebrea, s. n. paaschbrood (der Israëliten).
peaskejoun', s. de zaterdag voor Paschen.
peaskemoan'dei, s. paaschmaandag.
peasken, pjesken, pjisken, s. pi.
soort pruimen.
peas'kepronk, s. paaschpronk, paasehbest.
— Yn 'e peaskepronk, op zijn
paaschbest gekleed. — Feu top ta teil
yn 'e peaskepronk. R. ind T. a . Zie
pronk.
peaskesnein', s. paaschzondag.
peasketrij'e, -tiis'dei, s. de dinsdag na
Paschen. B. 553.
peas'kewike , s. paaschweek, de week
na Paschen. — Yn 'e peaskewike binne
de bern f rij fen skoalle.
peaskje, v. ook pjeatskje, peadzje
en peazje. Zie peasgje.
pees, s. werk, arbeid. — Hy is wakker
oan V pees, druk aan het werk. Â. 537.
pegel, s. n. vochtmaat: van ouds '/* L-.
later ook hier en daar Vj L. — In pegel
molk e. Ook oard, z.d. — In min gel en
bokse en in pegel bil, lange schrale
beenen in een wijden broek. W. D., Forsl.
Bern, 14.
pegelje, v. bij pegels uitmeten. Vgl.
forpejelje.
pei, pij, s. pui: voorportaal der kerk.
Vgl. foartsjerJee.
pei-, pjjdoarren, s. pi. ide) deuren tusschen
portaal en kerk , ook: uit het voorhuis
naar eene daarachter gelegen kamer.
wumkes.nl

PEI. PKST.
pei-, pijf inster, s. n. venster eener binnenkamer,
die in het voorhuis uitziet.
peije, v. (eten, vooral aardappelen) fijn
maken met een vork, (ook) dooreenmengen.
— De ie rappels p e ij e. — Men docht
soms sliepgûd oer — en p e i t dat
troch jimme iten, R. P., Jou werk., 6.
— Ook platte, prykje. Zwh. e. e.
pei-, pijkeamer, s. kamer achter het
voorhuis of den winkel, geen licht onmiddellijk
van buiten ontvangende.
peil, s. n. hoogtemaat van het water. Vgl.
sìmmerpeil.
peilje v. peilen, de diepte van het water
meten.
peil'lead, s. n. peil- of dieplood. Zie peilje.
peilstok, s. stok waarmee gepeild wordt.
peinje, s. Zie penje en pinning,
peinz(g)je, v. peinzen. — Hy peinzg
e t noch bigearret n e a t, den dat
de û r e komt. d y h i m út in o a r s b itwange
f rij e t. C4. J. II, 87.
pejoaten, s. pi. peäieuU, luizen. A. 532.
— dim p e j o a t k e. — Sommige b i n n e
sa yn 'e wanhab fen ongedierte, dat
. . . de p ej o a t k e s by d e t o er o p rin n e-
B. ind T. 8 , 329 noot.
pel, s. (n.), peul, hoofdpeluw.
pelder, s. m. pelmolenaar.
pel'doek, s. los overtrek van linnen of
katoen voor een bedpeluw. Vgl. peìsek.
pelle, v. pellen, bepaaldelijk: garst of
boekweit pellen op een molen. — Ook b e a ntsjes
pelle, boontjes uit de peul halen.
Vgl. beantsjepûlje.
pel'mounle, s, pelmolen, ingericht voor
het pellen van garst of boekweit.
pelmounler, s. m. pelmolenaar.
pels, s. de rokken , die een vrouw draagt
— De man de broek, it wiifde pels,
W. D., Heam. 1 , 17; Hfr. 1900, 93. — Twa
eagen dêr sok fjûr lít fljucht |j
bringt mannich oan 'e pels, maakt
menig (man) trouwlustig, R. ind T. 3 , 274 6 .
— Dy het gans wyn yn 'e pels, maakt
veel beweging onder het loopen, is wat wild
en wulpsch in bare bewegingen. Vgl. pûstpels.
— Wy se il Ie it mar op it rammel
jen fen de pels oan kom me lit
Ie, 't er maar op laten aankomen.
pelsek, s. omkleedsel —, overtrekselvan
(ie peluw. Zie pel en peldoel:
pels'rjucht, s. n. schertsend: pantoffelrecht
, het recht van de vrouw om den man
onder de plak te houden. R. ind T. ä , 249'\
pelstiennen, s. pi. molensteenen voor het
pellen van graan. Zie pelmounìe.
peltserich, pelzicli, adj. voos, sponsachtig.
— Rapen en wirtels binne
soms p elzi ch.
penje, pinje , s. penning . oude kleine
munt. Zie volgend art.
penning', pinning, s. oude kleine munt.
Vgl. bras-, lech-, orkel-, spar-, stikelpinning.
Ook als aanwijzing van geringe onderdeelen
der Oudfriesche landmaat, in verhouding
van de gebruikswaarde. Lex 7(39, 889.
pepers (Tietj. Small. e. e.), s. pi. pepernoten.
Vgl. slïieppepepers. Zio pipernilten.
perfoas, perfoars (spr. oú), adv. bastaardw.:
volstrekt, met aandrang. — Jonge
s, sa net grieme yn jimme sneinse
klean! Dat wol 'k perfoas net
1 ij e. — Ik w o e i t bist w e r o m n i m m e,
mar jou woene it perfoars hâlde.
R.indT 3 , XXX". — It oerinde kâltsjen
en praet swei perfoarst, dadelijk, geheel
en al. Hûs-hiem 1890. 1.3.
perk, s. il. Zie park.
permonsje , s. bastaardw. Zie premonsje.
perse, s. pers. Zie parse.
persiis, presiis, adv. precies, juist. —
Dat thégûd is persiis en gelykas
min en. — Ho let is 't'? I k k i n 't j o
net persiis sizze. — Us boer i's o ars
wol goed, mar n ei m y n sin h w e t al
to persiis, al te nauwlettend, 't werk is
hem niet gemakkelijk naarden zin temaken.
persüske, presüske , s. n. nuffig meisje,
fatterige jongen. •- Nou Invet is my
dat in persüske.
persje, v. persen. Zie par.'je.
persoan', s. m.homo, persoon. Vgl. manspersoan.
pest, s. (de) pest, overdr. hekel. — Ik
I haw er de pest oan sjoen. —De pest
yn li a, boos zijn , — i m m e n de pest y n-
.! je ij e, boos maken. — Hj a (de bioedbij)
. wirde in pest yn 't bijeryk. v. Blom,
í Bik. 100.
pest'dier,s. n. fabelachtig wezen, dat pest
en kwalen aanbrengt, overdr. monster, af-
'. schuwelijk mensch. — Mar s ci 1 dit, p e stdier
wêze ïís )i c i t e erfgcnaem. Halb.
wumkes.nl

PEST. 348 1'IKL.
Lex. 675; A. 12'; N. O., 268; in Epk., 179.
— Hsfr. VIII, 91.
pest'fùgel, s. eg. ampelus ijandus, pestvogel,
ook hier te lande voorkomende, en
waarvan men vroeger meende, dat hij de
pest aankondigde.
pestlik, adj. Sc adv.'pestig, verpestend.
— Gûd dat pestlik stonk, Sw. 1881,
.33. — Inpestlike stank, verpestende
lucht. Ook forpestlik.
pet, s. pet (hoofddeksel). — De pet oer
't holke hinne en oer 'e eagen del.
K. ind T. 2 , 18'. — fig. lm men yn 'e pet
(ook yn 'e niûtse) lûke, fìg. misleiden,
bedriegen, eig. iemand de pet over de oogen
trekken, waardoor hij niet kan zien, hoe
hij bedot wordt. Vgl. echt er:
pet, s. veenput, uilgegraven veenpoel. Veeltijds
in 't tneerv.: petten.— E a me walde
s rûge petten. E. ind T' 2 , 263".
petear, s. n. spraak, gesprek, redeneering.
— Bernsk petear, kinderpraat, G.
J. I, 34, 50 — Tiidkoartich petear
lans 'e wei. G. J. I 64. — Vgl. Halb., N. 0„
172, 288. — ld. I, 24.: WI. ld. XVII. —
Dat 's mâl petear v. Blom, Bik., 85. Vgl.
jounpetear (ld. I, 68).
petearje, v. spreken , praten , keuvelen.
Halb.,N. O., 172. —Mozes en Elijas forskynden
lijar, p e te arj ende m ei him,
Halb., Matth.XVII, 3.— Dy 't je me brij
ite, petearje folie oer groat, Telt.,
MS., 11.
pétefaer, s. in. peetvader. E. Halb. —
Hsfr. VIII, 185.
petiel, ook gespeld: petiel Ie, petille,
petielje, peteale, 8. pateel, platte
schotel. — Ho f et sopje oare liûes p etiellen,
en boerliûes kijjaengreate
miellen, 6. J, I, 65. — Oan 'e fryske
peteale is de folie byt. Burm. Vgl.
gatsje-, i-eani-, tur†petielh: A. 524: B. 164;
Halb. in Epk. 352.
peultsje, puiltsje, s. n. zakje (sloopje),
bundeltje. — In ti m merf ein t mei in
peultsje gûd oan 'e stok op 't skouder,
Hsfr. VI., 241.
peut, Schierm. s. kop, hoofd. •- Ik
j eu w di in klap oan 'e peut, d o t
di de twesken rettelje (ruwe bedreigingpeuter,
s. duw, sloot, klap. — Ast
wumkes.nl
I iijir wer komst e jow ik dy in peuter.
Hsfr. XIV, 193. Vgl. earpeuter.
peuterje , v. peuteren , voorzichtig krabbelen.
— Bern peuterje faek yn 'e
noas. — Hy peut ere oan 't slot f en
'e doar, mar koe 't net los krije.—
Ook: zich met kleinigheden bezig houden.
— H y peutert s a h w e t o m.
peuzelje, v. peuzelen, langzaam eten,
(ookj langzaam werken, zoo 'n beetje bezig
zijn. — Pier-om kin net folie me ar
d w a e n , m a r h y r is a 11 y d yet oan 't
pe u zelj en,
pich, s.n. pit (merg van een plantenstengel).
dim. piehke, pitje, gebruikt als lampepit.
— Hy scil it rikjende piehke net
íitdompe, Halb., Matth. XII, 20.
pydskje, pytskje, v. Hd. peitschen, zweepen,
slaan met een twijg. — Mei in gjirde
yn 't w etter pydskje. Zie pytskje.
piel, s. moeilijk werk, moeite, last. —
Dat wier in piel, om in dronken
hear feu 300 poun út 'e sleat to lû-
I ken. A. 225. — Gjin roni bistean, in
hûsïol lytse bern en de man folie
dronken, den het infrommiskealin
piel. — 's L i b b e n s piel, R, P., Leedsang.
piele, v. gestadig werken, — bezigheid
hebben. — Ik hab in kou-m annich,
en d ê r ha 'k s a h w e t pielen mei. A.
52. 494,
bezig zijn. — As hja him ivrich pielen
seaeh, Hsfr. VI, 257.
er werk van maken, af en toe mee bezig
zijn. — Hebreausk, dêr pielde de
âld-Dominy ek wol mei as er yn 'e
knip e siet. R. ind T. a , 15". — Dy pielde
ek wol mei knoffelbânnen, as ikmy
ris forkloft hie. Ibid. 16'. — It is in
dom h y n z e r; d e r i s noaitmei pield;
mar as h y y n goede h ânn en is, kin
er y n acht w i ke g o n d e n-s w i p e-hir d.
Ibid, XXX". — Hy pielt mei fiskjen,
-— j e ij en , - si ach t sj en , enz. — Yn dy
tiid pielden se der yet net mei om
foarôf in bistek to meitsjen as se
Invet b o u w e s c o e n e. Hsfr. VI, 257.
p i e 1 j e n , s. verb. de bezigheid, het werk.
— It útwirk liet er oan twafeinten
oer, enthús hâlddeersahwet
piel.jen for him sols. R. en 'ï.'. .54'•
Vgl. ouitpich:

vin;. .',49 PI 17.
pier, s. pier, aardworm. — Sa dea as
in pier. Zie dea.
piere, v. pieren.— Tm men pier e, ongemerkt
voor 't lapje houden , misleiden , bedriegen.
Lex. A. en B. — Wirdt it minder
mei jou ge si cht, of piere jy se'?
A. Ysbr. (1861), 12.
piid, piik, s. il. pit, merg, vooral van
planten. — It piid fen in w o art el
(peen). Vgl. flear-, ruskepìiã.
piid'lampe , s. oudtijds: lampje van geel
aardewerk, in den vorm van een schoteltje
op een voet, met een gleufje of tuitje, aan
welks uiteinde de (russche)pit aangestoken
werd.
piik, s. n. merg.— It pi ik út 'e rêchbonke,
ruggemerg. A. 530,543. Vgl. piid,
pich.
piik, pyk, s. piek, lans. — De pik en
fen 'e Kosakken makken romte yn
Napoleons f o 1 k. Hsfr. XII, 183. — S w ir d
en piik en roer en heafoark 1! wierne
freeslik yn 'e wer. v. Blom, Bik., 32
piip, pipe, s. pijp, buis. — In lange
p i i p , goudsche tabakspijp. Ook kalken
piip. — In eintsje piip, korte pijp, of
waarvan een deel van den steel is afgebroken.
— De pip en stieken se op 'e
hoed. Tl. ind T. z , l 4 . — In lange piip y n
e ho 11 e ba.
— fig. In smoarrige piip rok e
Holl. een leelijke pijp rooken.
— De pipen fen 'e broek, broekspijpen.
Meer boksen, z. d. — De pipen
fen 'e learzen, laarzeschaehten.
— Prov. It barnt yn 'e piip, de kaars
brandt in de pijp- Zie barne.
gemetselde buis als waterleiding. — In
piip onder 'e groun troch.
steenen brug of boog over een gracht,
vaart of kanaal, merkelijk hooger dan de
weg. — Hynders by de pipen opgiseïje,
R. ind T. 2 staaf. — In piip lak.
Vgl. fiter-, long-, oargel-, pronk-, spinpiip
(-pipe).
[Als l
, XXVIII".
gang of loop, om de wilde eenden naar
de kooi te lokken.
fluit of dergelijk speeltuig. — De pipen
fen in oargel. — overdr. Nei immens
pipen dounsje, aanzijn bevelen gehoorzamen.
veterbeslag.— Hy jowt gjin pipe fen
in fiter wei.
garenklos, bij het spinnewiel.
e lid der samenstelling vaak pyp].
piipba', interj. kiekeboe. Ook piba.
— s. In âld piba, ouderwetsche, dicht
aan de wangen sluitende vrouwenhoed. Zie
lcyps.
piipbaboartsje, v. kiekeboespelen.
piip'ierde, s. pijpaarde.
piipje, v. piepen , een piepend geluid maken.
— De muzen —, de mosken piipje.
— De do ar —, it kroadetsjel pipet,
als ze ongesmeerd zijn. — Dêr het
de frou in mûske fen piipj en he ard,
iets van hooren fluisteren.— Dat wiif pipet
altyd like bin au d, spreekt altijd
met piepende, klagende stem. — Prov. S a 't
d' á 1 d e n sjonge, s a j> i i p j e d e j o n g e.
pijnlijk prikkelen. — De earen piipje
my fen 'e kjeld. — Immen yn 'e hân
bruije, dat de fingers-ein en piipje.
R. ind T.\ XXX".
een smartelijk geluid geven , weeklagen. —
Ik scil dyslaen, datst' pipest. —
Nou moat piipje Gent en Brugge
allyk in mûs. G. J. I, 81.
PÜP-, Pypjong', adj. piepjong, Sw. 1852,
61. — Hsfr. XI, 164.
piipljurk, piper, s. eg. anthus pratensus,
graspieper of veldleeuwrik.
piipsweal, s. eg. cypselus apus, torenzwaluw,
gierzwaluw. B, 10.
piiptjilling, s. eg. anas (querquedida)
crecca, wintertaling, eene soort van kleine
eendvogel.
piip-, pyptrochstekker, s. pijpendoorhaler,
stengel van een grassoort. Ook p ipetrochstekker.
Zie bjinten.
piipútklauwe , -ú t k 1 o a r k j e, -ú t p 1 û zje,
v. de pijp uithalen. Zie de Enkelwoorden.
piip-útplùzer, s. pijpuithaler.
piis, s. pees. — Bôge enpiis, boog
en pees, G. J. I, 100.
piis'-angel, s. eg. zeurende, knorrige
vrouw. A. 651.
piis'-, pys-appel, s. zaadbolletje van de
aardappelplant. Ook s aei-ierap el, z. d.
piiz(g)je, v. drenzen, verdrietelijk zijn
over allerlei kleinigheden, vooral van kinderen.
— Allinne it piizjenfen'e bern
briek it stilswjjen ôf, Hsfr. VI,253.
wumkes.nl

î'T-1. 350 PÏK.
— De bern piizje faek by'titen,
kinderen praten en talmen vaak , als het eten
niet naar hun smaak is. — De jon ges
pizen om 't se nin nóch spek krigen.
— 11 piizj en, janken, f en 'e houn,
als hij bv. buiten gelaten wil worden. Alm.
12°, 1847. Vgl. pizich.
pij, en de hiermede samengestelde woorden
als pijkeamer, enz. zie pei. . .
Pti, 8- PÜ, monnikspij. — As pearels
dribbelen (de druppeltjes) oer 'e pij. •—
Hûs-hiem 1890, 13.
pyjas', s. m. paljas , hansworst — I n n u- ;
vere —, inrarepyas, een gekke vent, :
iemand, die zich bespottelijk gedraagt of opzichtelijk
kleedt.
pije, v. dringerig verzoeken , — noodigen.
— In âld iire k er, dy troch de gem
e i n t e p ij d wier, om i t w i r d t o
dwa-en. R. ind T. 2 zoolang ze nog geen jaar oud zijn. Vgl. kinnepyk;
eine-, goezzepyk (of -pijl).
liefkoozend of medelijdend van of tegen een
klein kind: — Och, dat pyk, — dy
1 j e a v e 1 y t s e pyk. — It jongste pyk
út it nest, fig. liet jongste kind.
dim. pykje, z. d.
pyk, s. in : 1 m m e n p y k s o 11 e , iemand
de loef afsteken, iets voordoen wat hij niet
kan nadoen of durft na te doen. — Ik haw
him pyk set yn 't p o Is s pr ingen.
Ook: in een woordenstrijd iemand een strik
spannen, vastzetten, overtreffen. — Do gy n g
it wer op in liaspeljen, j| D' ien
sette d'oar jamk pyk. Hûs-liiem, 1890,
13. — Makk. Skantsjert sette (wien
„pyk'' gezet wordt is de „skantsjert").
pyk-, pike-aeijen, s. pi. eieren van kippen,
die nog geen jaar oud zijn. — Pike-
, 26'. Vgl. tapije. a e ij e il binne faek hwet lyt-s f en
pijen, adj. van pijlaken. — In pijen stik, mar o a r s wol lekker.
broek. v. Blom, Bik. 89.
piklaal, s. pikbal, inz. bal van pik niet
pjjjak'kert, -jekker, s. wambuis van vet er om heen, dien men uit wreedheid of
grove stof, schippersbuis.
wraakzucht een hond ingeeft om liet dier
pijlekken, s. n. pijlaken. Zie pij. langzaam te doen wegkwijnen. — fig. van
pjjlekkens, adj. van pijlaken.— fig. Hy een persoon: -— Hy het de pikbal yn,
sjucht troch in pijl ekke ns e bril, i een inwendig ongemak opgedaan, dat de
kijkt door een zwarten bril, is zwartgallig. oorzaak van zijn dood kan zijn, (ook) door
pik, s. n. pik, pek.— It is sa hjit (bij '. tegenspoed zooveel geldschade geleden,
hooge temperatuur), dat it pik rint út dat hij zich moeilijk zal kunnen staande
de naden, schippersterm. — Prov. Dy 't houden.
mei pik o m g i e t w i r d t er m e i b i- pikbroek, s. m. zeeman, matroos.
s m e t. — Sa tsjuster as pik. Vgl. pik- pike-iten, s. n. voor: boekweitgrutten,
tsjusti'r.
schertsend, ook, als zij tot spijs voor men-
pik, s. pik (v a n een vogel). — ì) e h o a n- ! schen gekookt zijn. — Hwet scille jim-
n e j o w t de hin in pik.
m e h j o e d i t e ? Boekweit engrôt. Dat
pik, s. wrok, haat, afschuw. — Hy het is pike-iten. Vgl. hinne-iteii.
in pik — of d e pik op my. — Elk het pikel, s. pekel. — lt flesk yn 'e pi-
in pik op dylabeister. — Dy twa i kel sette, fig. ook: een borrel nemen,
habbe tige de pik op elkoar, zijn el­ E. ind T.'. . , — De pikel is him net
kander zeer vijandig gezind. — H a je in ûntroun, hij is schrander en bij de hand.
pik op immen || smythim kladden — Y n 'e pikel sitte, in het nauw, in
oan; |j 'en syn moaiste plunje || Is verlegenheid (vooral: geldverlegenheid), —
al gau bidoarn. v. Blom , Bik., 10. immen út 'e pikel help e. -- Vgl. aei-,
pik, s. opgezette baksteen, waarop cen­ ierappelpikel.
ten zijn gelegd, die er bij zeker spel (p i k- pi'kelflesk, -fleis, s. n. pekelvleesch,
sjitten, z. d.) moeten worden afgeschoten. meest rundvleesch.
pyk, roepnaam voor: kip. Ook in kin­ pikelfleskfet, s. n. vat of kuip, waarin
dertaal. Zie Jcjip. ; men den gezouten vleeschvoorraad bewaart.
pyk, s. kuiken (jong van een kip, een — ít pikelfleskfet, titel van een too-
eend , zwaan of gans). — pi. p i k e n, jonge neelstukje van Tj. V. Gewoonlijk fleskfet,
hoenders, ook, al leggen ze reeds eieren, [ z. d.
wumkes.nl

mi-r. :..u Í'TI.,
píkelhearring, s. pekelharing. -- Prov. \ pikke , v. kleven als pik. — D a t g û d
'1'wiske twa stj on kende pik ulh e ar­ | pikket yen oan 'e bannen. — De
ring en, fig. deugnieten, is net folie J se in e pikket, de zeis wordt kleverig bij
onderski e. — iron. Hy het in boarst 't grasmaaien door een zwarte laag (hoofd­
as in píkelhearring, doet zijn besteen zakelijk grassappen), bij felle droogte.
hooge borst te zetten, hij is een trotsch, maar pik'kebrea , s. n. kleverig, deegachtig
weinig beduidend persoon. A. 764.
brood, dat niet goed gaar gebakken is. —
— Dat b e r n bliuwt sa'n p i k e 1 h e a r- Earder scil it pikkebrea ús yn 'e
ring, zwak en mager.
í mûle rane. Bman, 13.
pikelich, adj. erg zoutig. — De ier- pikker, s. kleine kluiffok. Zie Màffok.
appel s binne aerdicli pikelich, er ! pikkich, adj. met pik bezoedeld. — De
is te veel zout in bekookt.
skoenmakkers moutte mei p i k k i g e
pikelje, v. pekelen, tot pekel worden. lobben de minsken it bird ôfnim-
— It flêsk bigjint t o pik el jen. — I me. E. ind T.
Ik bin net fen sitlt, ik seil net forpikelje,
gezegd als men in den regen
moet loopen. Vgl. for-, trochpìkelje.
pikelkâld, adj. 'pekelkoud', voor: erg
koud. — Meer: — Sa k â 1 d as pik e 1.
pikelsop, s. n. pekelnat, fig. voor: zeewater
, (de) zee. — As dûntsyn stege
kop || yn 't tromjend pikelsop, ij
hy riist mei glans wet' op. Salv., 48.
pikelspek, s. n. ingezouten ongerookt
spek.
pikenier', s. m. piekenier, krijgsknecht,
die vroeger alleen niet een piek was gewapend.—
In âld pikenier, voor: vrouwenliefhebber.
Vgl. pluch.
pikestjelp, s. getralied hok voor jonge
kuikens. Zie hivnestjelp.
pykheakje, s. n. stok, met ijzeren , haakvormige
punt, in gebruik bij schaatsrijders.
Ook pj ukhe akje.
pykje, s.n. kuikentje.— fig. Myn lytse
pykjes, mijne kleine kinderen. Ook
wel voor : earmpykje, een insect, Lieven-
Heershaantje.
pykje, Hl. v. priksleedjevaren op het ijs.
— Zei je so klijd nei Mokaerum to
pykjen? zult gij zoo gekleed per priksleedje
naar Molkwerum gaan '? W. D., Volksl.
I, 384.
pik'jedroaije, Makk. ,'. Zie piksjitte.
pikke, s. troetelnaam voor een sekootlam.
-- Lytse pikke. B. 298.
pikke, v. pikken. — De fûgel pikt
(mei de bek) tsjin 'e'traljes. — De
hoanne wol de hin pikke, een pik
met den snavel geven,
Ook: uitkiezen, wegnemen (een voorwerp
uit andere). Vgl. óf-, op-, út-, weipikke.
ä , 281",
I pikachtig, taai, kleverig. — In pikkige
groun, — pikkich br e a. Vgl. kliemsk.
! piksel, s. ii. (het) uitgepikte, uitziftsel,
inz.: ongave erwten of boonen, die uit de
goeden gezocht zijn.
pik-, pikjesjitte, -smite, v. spelen om
centen, die op een overeindstaanden baksteen
zijn gelegd en met een piksteen er worden
afgeworpen.
pyksliitje, Hl. s.n, priksleedje. ZiepjuksJydtsje.
piksmiter, -stien, s. een zooveel mo-
I gelijk ronde kei, ook wel vierkant stuk hout
met lood er in, waarmee tnen naar de 'pik'
': werpt. — Dat 's in moaije, geschikte,
piksmiter of p i k s t i e n.
pyk'stok, s. houten steel van de piek,
waarmede de piekeniers waren gewapend.
pikstrikel, s. strijkel om den sikkel (oudtijds
ook pik genoemd) aan te scherpen.
I pikswart, adj. pikzwart,
piktrie(d), s. & s. n. pikdraad.
; pik-, pikkestjuster, adj. pikdonker.
i Zie tsjuster.
pil, s. Zie pitte.
\ pyl, s. eg. kuiken, eendekuiken. — It
bern groeit as in pyl. Zie einepyl.
pyl, pile, s. sagitta, pijl. — Hy het
'. pil en op 'e koker (z. d.) — Op! waepne
dy!j|En myk op my j| Mei pyl
enbôge! || Dyn sjit-ark boarst stikken,
dyn pil en fors o mm e, II Dêrstou
my mei miensteoan'tlibben
to kommen. Salv., 18. —Blits! fljucht
elk in pyl yn 't hert. v. Blom, Bik., 23.
Hans Pyl, sagittarius of de Schutter in
den dierenriem (volgens een oude almanak).
A 34. Ook ptjlk.
wumkes.nl

PTLA. PIN.
pilas'ters, s. pi. pilasters, vooral als
steunsels onder een schoorsteemantel.
pylder, *piler, s. pilaar, — pi. p y 1 d e r s,
(ook) gemetselde steenen beren tegen een
kerkmuur. — Vgl. sãltpiìer.
*pylderfêst, adj. vast, onwrikbaar als
een pilaar, v. d. V., Oerw., 33.
pilebô'ge , s. handboog , waarmee een pijl
voortgeschoten wordt. Zie bij pylk.
pilebout.s. pijlbout, pijlschacht. Lex 474.
korte houten pijl, die met een zweepje
omhoog -•• en voortgeslingerd wordt (jongens
spel).
Ook: de z. g. 'bout' van de lisehdodde,
typha latifólia, 7.ie toerrebout.
pilebout'sjitte, v. schieten met den p i-
1 e b o u t. Zie pylkxjUte.
pilekaen', s. eg. pelikaan (vogel), fig.
vinnig, kwaadaardig persoon. — In echte
pilekaen, ook fûlekaen. Meest gezegd
van kinderen en vrouwen.
pil'grim, s. m. pelgrim.
pil'grims-reize , s. pelgrimsreis. — T r ij e
liue gíngen op in pi 1 gr i ras-r ei ze
nei E omen ta. li. ind TA 49'.
pylje, v. schieten, pijlsnel door de lucht
schieten. — De Heare sprekt, en de
ierdkleat oer " Droant syn lûd en
pylt syn f ,j û r. Salv., 2. — Sonder geroft
î| Pilet h y (de zwa(uw) troch 'e
loft j En saeit mei in swier 1| As in
blits hinne en wer, H. S., Bloml., 117.
pylk, s. pijl met spitse punt aan het vóoren
een schacht aan het achtereinde. — Prov.
Hy hat syn pylkenforaketten, zijn
kruit verschoten.
pi. pylken, (ook) de veders of vederschachten
der vogels , inz. de vroeger als schrijfpennen
gebezigde schachten uit de vleugels van
ganzen of zwanen. Vgl. goezze-, swannepylk.
pylk(er)ich, adj. met vederwortels of
kleine schachtjes bedekt (van jonge vogels,
als ze het eerste dons hebben verloren. —
In pylk(er)ieh pyk. B. 116, 303.
pylkje, v. voortsnellen als een pijl, in:
ú t p y l(k)j e , z. d.
pilkje, v. voortdurend pillen gebruiken.
— Folie pilkjen, drankjen en
smarkjen. R. ind, T. ; pylk'sjitte, v. een houten pijl met een ,.
zweepje voortslingeren (jongensspel). Zie pi- \
hbotityitte. }
pylkstirt, s. eg. cìafila acuta of canäata, \
pijlstaart, eene soort van wilde eend. Ook
p y 1 s t i r t
pille , s. pil. — pi. pillen. —P i 11 e n f e n
dokter, --pillen ynnimme. Vgl. W.
D., Heam., 30. — dim. piltsje, pilke.
Dêr hes te twa pilkes. R. ind T.
, 10'.
pylk-oerd, s. pijlspits. — Lûd getjirch
keart nin stiennen pylkoerd.
Forjit 1902, 91.
a , 93". ;
— I n p i 11 e b r e a, een dikke snee roggebrood
.
pil'ledoas(ke), s. (n.) pillendoos(je).
pllledraejje, v. pillen maken.
pilledraeijer, s. m. iron. voor: apotheker.
pyl'snoekje, s. n. kleine soort snoek,
in slooten levende.
pylstirt, s. eg. Zie pylkstirt.
pimelje, v. wateren, pissen.
pimpel, adj. pimpelpaars. — De hannen
fen it jonkje wieren pears en
pimpel fen 'e k j e 1 cl.
pimpel, s. in: Hy is oan 'e pimpel,
een pimpelaar. Vgl. volgend art.
pim'pelbaes , s. m. iemand die sterk pimpelt,
veel sterken drank gebruikt. Bl.kr. II, 14,
Vgl. volg. art.
pimpel(d)er, s.m. pimpelaar, drinkebroer.
pimpelje, v. pimpelen, sterken drank
drinken, aanhoudend en veel; ook bij kleine
hoeveelheden ten slotte veel gebruiken.
pimperje, v. killen, tintelen, prikkelen.
— De hân pimpert my. Ind. B,
91. — It pimperjen fen 't boarst fen
'e mem, dy 't fen hûs is, i]s in teiken
dat thús hjar bern om tate
grynt. v. d. V., Bìtsj. Wrâld. Ook singerje
en timperje. z.d.
pin, s. pin. — In houten—, izeren—,
koperen pin. — Mei pin en gat yn
elkoar sette, de deelen van eenig stuk
timmerwerk onderling verbinden, door houten
pinnen in de daarvoor geboorde gaten te
drijven en deze gelijk met de oppervlakte
der deelen af te steken. — lt is út 'e pin
makke, degelijk en netjes. — In nij hûs
dat út 'e pin makke is, zeer sterk. —
H y kin i t út 'e pin, op zijn duimpje.
— Li ge, dat moat er út 'e pin kinne.
R. ind T. s , XXVIII".
hals van de as in een watermolen, (ook),
de schroefspil.
wumkes.nl
Tietj. penne.

PIN. 353 PINK.
pin, pinne, a. pen. — Mei de pin pinigje, v. dolere, pijn doen. — De
poen ik myn snaren. W. D., Doaitse, no. swolm pinicht (piniget) my.
1. — Ook: schrijfpen. Vgì. pinne.
Fra. peiner, pijnen, bekommerd—, bezorgd
pyn'-apel, s. pijn-of den-appel. Zie äin- maken. —• Yen sels pinigje mei onappel.nutte
soargen. — Eigen tadwaen
Fa-a. innacle, voor: bovenste deel van den piniget yen 't meast, eigen schuld
stang aan een torenspits.
plaagt 't meest.
pin'balke, s. dwarsbalk boven in een in 't nauw brengen. Hiervoor ook: — i ra­
watermolen. Zie halsbalke.
men yn 'e pine sette.
verder: balk, voor de spil (pin) van den pink(e), s. äigitus minimus, pink, klein­
st and e rbul k , z, d.
ste vinger. — overdr. Hy het mear for-
Ook: balk, waarin de schroefspil draait. stân yn syn lytse pink, as dy
Zie skroefbalke.
o are yn syn hiele lic hem. — Lyt­
pynbank, s. pijnbank. — overdr. Ik ha se pinke, Goudenrinke, Langeloat,
him op 'e pynbank hawn , duchtig de Slik-yn-'e-poat, Tû m ke-knip-'e-luzen-
les gelezen. — Holke moat moarn ek d o a t! (Kinderrijmpje op de vingers).
op 'e pynbank, voor 't examen.
pink(e), s. zeker zoet gebak, ongeveer
pindaem, s. schutdam in een sloot, waarop in den vorm van een vinger. Ook p i n k-
een vast hek met opstaande ijzeren pennen, k o e k e.
om het overkHmmen te beletten.
pinke, s. pink, soort visschersvaartuig.
pine, f. dolor, pijn. — Pin e yn 'e hol­ — fig. Hy is by de pinken, als de pinle
(hoofdpijn), — yn 'e mûle (tand- of ken er bij, bij de hand, vlug bij de hand,
kiespijn), — yn 'tlichem ofliif (buik­ vlug, handig, berekend. Ook pinkskip,
pijn),— pine yn 't hier, 'Katzenjammer'. fiskerspink. Lex. 821.
— Dy 't moaiwêze wol, moat pine pinke, s. — pi. pinken, pinkers, oog­
1 ij e (ú t s t e a n). Zie moai.
wimpers. Vgl. eachteisters.
Fra. peine, Oudned. pijne, moeite. —Dat pinke, v. een weinig kreupel gaan. —
is de pine net wirdich. — lm men Hy is net mank, mar hy pinkt s a-
út 'e pine help e, uit de ongelegenheid h we t.
redden. — Tige yn 'e pine sitte, in pinkje, v. pinkoogen, knip-oogen. Salv.,
angst en ongerustheid.
2Õ. — Hwer salm it ingele each for
pin'f isker, s. eg. uitvorscher, die op sluwe pink et. v. Blom, Bik., 12.
manier achter een anders aangelegenheden pink'koeken, s. pi. — Pinkkoeken
tracht te komen. Hsfr. III, 254.
mei in anyske (z.d.), versnapering bij ijs-
pinfiskje, v. onderzoeken, nasporing doen, vermaak. Zie pink(e).
trachten uit te vorschen. Hsfr. III, 118. — í Pinkster, s. Pinkster(en).
Sw. 1867, 9.
pink'sterblom, s. pinksterbloem, eene
pinformeitsje, pinforsnjje , v. ganze- omstreeks Pinkster bloeiende veldplant, carpennen
zoodanig snijden, dat ze geschikt äaminepratensis. — De reade pinkster­
zijn, om er mee te schrijven. — Ho giet blom, lychnis flos cuculi. — De Makku-
it Master? Best Mynhear! mar it mer pinksterblom. Zie W. D., Volksl.
pinforsnijen wol netrjucht mear. I. 184.
(N.B. Gezegde van den ouden schoolmeester pinksterdei, s. pinksterdag. — T wa­
te Ægum, van bijna 80 jaar, aan den schoolde pinkster dei, pinkstermaandag.
opziener).
pinksterfoks, s in: Hy gniist
pingje, pinje, s. penning. Zie penje. as in pinksterfoks (volksgezegde).
pinhikke, s. vast hek op den dam voor pinksterkroan, s. pinksterkroon, twee
een afgesloten erf of stuk land, bestaande hoepeitjes, met bloemen en gekleurd papier
uit drie in -den grond geslagen palen, waar­ versierd, een kroon vormende, door kindetegen
dwarsplanken zijn gespijkerd, van welren op Pinkster gedragen, vroeger te Molkke
de bovenste gewoonlijk voorzien is van werum. Zie W, D., Volksl. 1, 186.
ijzeren pinnen
pinkstermoandei, s. pinkstermaandag.
wumkes.nl
23

PINK. ÍÌ54 riPK.
pinkstermoarn , s. de morgen van Pink­ pyoat', s. verzachtende naam voor luis. W.
steren.
D., Doaze, 57, Vgl. pejoat.
pinksterpronk, s. pinksterpronk. - Hja pyoen', s. paeonia officinalis, pioen, be­
wier alheel y n 'e pinksterpronk, kende tuinbloem. Vgl kraelpyoen.
op het fraaist uitgedost.
ì pin-ophelje, v. de gebruikte pennen in
pinkstersnein, s. pinksterzondag. I school ophalen en bijeenverzamelen.
pinkstertiisdei,-trije,s. (de) dinsdag na pins, s. pens, maag, (ook) lijf van een
Pinksteren.—Inkeld koe hja Pinks ter- paard, triv. ook van een mensch. — Dou
tiisdeis || Wol nei Snits to k e a- ! kinst alles wol yn dyn pins ha, ge
mer gean. R. ind T.', 190". Schierm. kunt alles wel alleen op , zoodat er voor ons
pinkster t rooi.
I niets overblijft. — Vgl. pãnse en pinzich.
pynlik, adj. pijnlijk. — Dy swolm is pyn'stillingjS. (het) stillen, bedaren van
tige pynlik.
pijn, (ook) het middel tot pijnstilling, overdr.
pinne, ook penne, s. schrijfpen. — In kleine tegemoetkoming om in den eersten
fearrene —, in stielene pinne. — nood te voorzien. — stukje brood of eenige
It is mei gjin pinne to hiskriuwen, andere spijs, om den eersten honger te stil­
voor: het is onbeschrijfelijk. — Nin pinlen.— Scille wy hastite? — Dat kin
nen biskriuwe nin me mm e Ijeafde- noch wol effen wachtsje, jimme
fjûr net. R, ind TA, 18,.
hawwe al in pynstilling hawn. —
pinnebak, s. pennenbak, bakje waarin dim. p y ns tillinkj e.
de (ganze)pennen der leerlingen bij 't einde pint, s. n. punt. Wíerum, Peasens en
van den schooltijd werden opgehaald. Moddergat.
pinnebosk, s. n. voor: een bos pennen , pinter, punter, s. (een) verboden visch-
zijnde een bepaald aantal ganzesehachten, tuig, als een totebel, maar zeer klein en
tot een bundel saamgebonden, en aldus in driehoekig.
den handel gebracht.
pinzich, adj. rond en dik van lijf. —
pirmefear, s. bovendeel van een ganze- De hynders forlieze debealch, mar
schacht,
de kj e dd e n b 1 i u w e p inz i c h. Ind. B. 91.
pinnehâlder, s. penhouder.
Zie pins.
pinnehúske, s. n. penhuisje, uit papier \ pip, s. pituita, (de) pip, snotziekte der
gevouwen, tot het bewaren van de schrijf­ i hoenders en andere vogels. — Hy het (of
pen van den leerling.
is oan) 'e pip, iron, als iemand eene onbe­
pinning, s. penning, inz. oud muntstukje duidende of ingebeelde ongesteldheid heeft.
ter waarde van '/is stuiver. Vgl. pvnning- I — H eHt de pip? wat scheelt je toch?
sechstxjin. — In forgarre pinning, j iron.
eenig opgespaard geld. — It binne lien- i — De russiske pip, soort griep, Halb.,
de pinningen (stadfr. in liend broad- \ R. ind T.
t s j e), het is een fopperij , die ik u later
met gelijke munt betalen zal.
Ook als berekening van een onderdeel der
oudfriesche landmaat. Zie penning.
pinningsechstsjin, s. 16 penningen, —
éen stuiver. Vgl. voorgaand art. — Hy
past op pinningsechstsjin, is zeer op
het geld gesteld, past op dat hij niet te
kort komt, is uitermate zuinig en voert
doelmatig beheer.
pyn'-oalje, s. alleen in: — Ribbesmoar
mei pyn-oalje, slagen die pijn
doen. — Pas op, as 't ondogens biste,
krijst ribsmoar mei py noalje ef terne
i. Vgl. Porj. 1892, 138.
8 , 176*.
'i vei'wenschend: — 'k Woe datst de
j pip krigeste! — Ik woe ljeaver, dat
ik de pip krige.
pyp'boartsje, v. schuilhoekje spelen,
waarbij de verscholene soms 'piip' roept, om
den zoeker eenigszins op het spoor te helpen.
Vgl. piip-ba, en pypke-biskálboartsje. Zie
bisiäeboartsje.
pyp-, pipedop, s. pijpedop.
pi'p'edoas, -doaze, s. doos om een pijp
in te bewaren.
pipedop, s. Zie pypäop.
pipegael'(tsje), s. n. kruiwagen der aardof
polderwerkers.
pipehûs, s. n. pijpenrek aan den wand
wumkes.nl

PIPE
om er lange goudsche pijpen in te hangen.
Hsfr. IV, Ut.
pipekop, s. pijpokop. Zie pi/ptsjeUel.
pipekramke, s. n. lange kram van dik
koper- of ijzerdraad, veelal ter zijde van den
schoorsteenmantel, waarin de goudsche pijpen
worden gehangen. Ook pip e hing er.
Zie kramhe.
pipe-, püpkrûd, s. n. veelal pi. p i i pkrûden,
pijpkruid. Vgl. hounestanlc, stjonkhoarnen.
pipelaedtsje, s. n. pijpenlade, langwerpig
bakje voor 't bewaren van lange pijpen.
Vgl. pipestanäer.
piper, s. peper. — Bnin e p i p e r i s
de beste. Ook wel p e p e r.
pi'perbeamke, s. n. daphne mezereuin,
het zoogenaamde peperboompje, een heester
somtijds in 'bloemtuinen' voorkomende.
piperbos, -doaze, s. peperbus. Zie piperstruijer.
pipereau, s. n. rookgereedschap. Wl. ld.
XVIII. Zie reau,
piper-en-na'gel, s. peper met gemalen
kruidnagels vermengd.
piper-en-sâlt', piper- en sâltkleurich,
adj. bruin of zwart met witte spikkels. —
I' i p e r-e n-s alten hoazzen, gebreid uit
garen, dat uit witte en bruine draden getwijnd
is. R. ind T. 2 , 81''. — In pip eren
sâltkleurige broek. — Myn hier
wirdt al hwet piper- en sâltkleurich,
begint ai een beetje te grijzen.
pipergatsje, s. n. nauw gaatje, waar
men nauwelijks door kan kijken. ïiepijpgatsje.
piperich, adj. gepeperd, peperaehtig, naar
peper (smakende). — It iten —, de
w o a r s t i s piperich, — dat g û d s m a kket
piperich.
Ook: peperduur. — Dat gûd (die waar)
is piperich. — Dy keapman is piperich,
alles is bij hem peperduur.
piperich, adj. pieperig, piepend. — In
piperich 1 û d.
piperje, v. peperen, met peper bestrooien,
— kruiden. — Prov. Dy folie piper het,
dy piperje syn b e annen, Telt., MS., 11.
— Vgl. ynpiperje.
pipermint', s. pepermunt, meest in den
dim.: piper m in t sj e. Ook: een soort likeur,
— In glêske pipermint.
pipermint'doaske, s. n. zilveren of fijn-
>5 PYPK.
houten doosje, waarin men pepermunt bij
zich droeg.
pipermintoalje, s. pepernmntolie. —
In drip pipermintoalje is goed for
p in e y n 't 1 iif.
pipermintwetter, s.n. pepermuntwater.
pipermûs, s. eg. spitsmuis, soort van
het geslacht sorex. — Pipermûs, hweibis
te? kinderspel. — Hy is sa glêd as
in pipermûs, zoo arm als de mieren.
Halb,, N.O., 258.
pipernút, s. pepernoot. Ook p e p e r.
pipernútsje, v. met pepernoten spelen ,
bijv. op het ganzebord. — iron. It skicp
h a t i t h i e 1 e p a e d onder p i p e r n ute,
met haar uitwerpsel bestrooid.
piperoer, s. n. het geheele samenstel
eener Duitsche tabakspijp.
pipers , s. pi. pepernoten. Zie pepers.
pipers, s. pi. pijpers, fluitspelers, vroeger
(nog in de 1ste helft der 19e eeuw), bij
het krijgsvolk. Halb. N. O. 258.
piperstrujjer, s. peperstrooier, peperbus
voor tafelgebruik.
piperwynsk, adj. eigenzinnig, ontevreden,
altijd klagend en morrend. Dongdln.
e. e.
piperwoartel, s. cochlearia armoracia,
peperwortel, mierik (in moestuinen gekweekt).
pipeslydtsje , s, n. pijpesleedje; bakje in
den vorm van eensleedje, van blik of aardewerk,
om den kop eener goudsche pijp in te
doen rusten als men rookende schrijft of leest.
pipespul, s. n. Zie pipei\au.
pypfol, s. n. pijpvol. — In pypfol tobak,
een pijp tabak. — In pypfol smoke,
Hsfr. X, 183. — Dat is my gj i n
pypfol tabak wirdich, dat acht ik
niets, — pi. pypfollen.
klosvol. — In pypfol spinne. Vgl.
spinpiip.
pypforside-boartsje, pypforsydzje,
v. Zie bis'deioartsje.
pyp-, pipergatsje, s. n. Holl. 'kijkgaatje':
zeer klein gaatje, reetje, waar het licht
doordringt.
pypje, v. in verbinding met lypje:
— Lypje of pypje, ook wel lip e of
pipe, pruilend of schreiend tegenstreven.
Vgl. Ups, lypje.
pypkanne, s. pij^kan, tinnen kan met
zuigpijp, waaruit men kleine kinderen, die
wumkes.nl

PYPK. . 356 Pî'SJ.
niet aan de moederborst waren , zoogde. —
Ik scoe in pypkanne keapje for
myn oansteande bern. W. Gr., 57. —
It bern . . . moat oan 'e pypkanne.
A. Ysbr. (1861) 15.
Ook: een in vorm daarop gelijkende soort
zomerperen.
pypkannich, adj. pijpkanvormig. — In
kou mei pypkannige uren.
pypke, s.11. pijpje, kleine of korte pijp,
om uit te rooken. Vgl. sígarepypke.
Ook: een dik gesteeld pijpje van zeer kleinen
vorm, zooals veel in den grond zijn gevonden
: heidenspypke, ierdmannepypke.
(garen)klosje. Vgl. jernpypke.
Ook: buisje, tuitje.
fijne plooi (bv. in een'kinder mutsje). Vgl.
oargclpiip.
Ook: gewelfd steenen brugje, veelal dienende
tot waterlossing, veel voorkomende
in den Breededijk ten noorden van Leeuwarden.
Zie J. W., Fr. Kaaml., 292*-.
pypkebiskúlboartsje, Zh. v. Zie bisideboartsje.
pypkeforwiel, s. n. geribd fluweel of
daarop gelijkende stof (vooral voor mansbroeken).
pypkekaei, s. pijpsleutel, sleutel met
holle stift, die om een pen in het slot sluit.
pypkeniel, s. n. cortex cinnamomi ceylonicus,
pijpkaneel, al of niet gemalen. —
Pypkeniel oer rizenbrij. R. ind. T a .,
2". Zie Jceniel.
pypkeniel- ofkenieltaóle, s. wittebrood
met veel kaneel, benevens wat oranje-snippers
en sukade er in gebakken.
pypkje, v. pijpjes rooken. — Op'e heide
|| Dêr Oeds-om by syn skiepkes siet
|| En fredich pypke en breide. R.
ind T. 2 , 20*. Vgl. oanpypkje.
pypkloarker, s. pijpuithaler. Meest útp
1 u z e r.
pypkoer, s. pijpenmand.
pypljurk, s. eg. anthus pratensis, graspieper
(een vogel).
pypsek, s. (het) onderste deel van een
duitseh pijperoer. Ook wettersek, z.d.
pypsk, pipsk, adj. pipsch, eig. met de
pip gekweld, ook : koortsachtig, — meest
gebruikelijk voor: niet volkomen gezond,
•wat onwel, ongesteld. — Ik bin tsjin-
wumkes.nl
wirditli sa'u bylsjc pypsk (pipsk).
— Us jonkje is sa pypsk, niet al te
wel en daardoor verdrietig.
pypskoft, s. n. korte rusttijd, bij den arbeid
, wanneer men gewoon is een pijp op
te steken. Ook overdr. voor: pauze.
pypstâlle, -stelle s, pijpesteel, inz.
afgebroken steel of gedeelte daarvan. —
De jonges boartsje mei pypstâlle
n.
pypstalje, v. spelen met pijpesteelen.
Vgl. pompe, oansmite.
pypstal-lejje, -jageline, s. leidsel van
aan een koord geregen pijpesteelen met gekleurde
lapjes er tusschen, gebruikt bij
paardje-spelen (jongensspel).
pypstalrôk, s. vrouwenrok van smal
gestreept rokkenbont.
pypstalrôkstreekt, s. n. Zie vorig art.
en rokstreekt.
pypsweal, s. eg. cypselus apus, gierzwaluw.
pyptjilling, s. eg. anas creeca, wintertaling.
Ook py 1 tj illing.
pyptsjettel, s. pijpekop, (ook) de eigenlijke
pijp, met den steel, die in een roer
wordt gedraaid.
pis, s. Zie pisse.
pis'biloaitser, s. piskijker, kwakzalver.
— Mei 'twetterneideEastermarder
pisbiloait s er. ld. II, 91. —• Nin
snoader pisbiloaitser yn hielFryslân.
R ind T. 2 , 52«. Zie piskiker. Lex. 294.
pisdoek, s. pisdoek, soort luier met banden.
pis-eamel(d)er, s. Eng. pismire, bruine
mier. — Hja kromp yn eltsjoar as in
nêat mei pis-eam elers. R. ind T. s , 115*.
Zie eamel{ä)er.
pis-eamelers-nêst, s.n. mierennest. —
— De wrâld is in pis-eamelersnêst.
Lex. 16. Vgl. eameläersnêst.
pisliarntsje, -herntsje, s. n. waterplaats.
Vgl. pishoeìcje.
pisliimmel(er), s. Zie (pis-)eamelder.
pislioaske, s. n. piskousje, schertsend
voor: zuigeling van het vrouwelijk geslacht.
Vgl. hoaskepisser.
pishoekje, s. n. pishoek, plaats om te wateren.
Vgl. pishamtsje•
overdr. regenhoek. — Dewynisyn't
pishoekje, zuidwest, omdat het dan wel
eens veel regent.
pisje, v. mingere, pissen, wateren. — Prov.

PYSJ. 357 PYT.
Dêr 't ien huun pisset, dêr pisje se
allegearre. Lex. A. en B. passim. —
overdr, Hja pisje yn ien pôt en drage
't me i-in-o ar út, zij hebben éen en
't zelfde doel en werken (heimelijk) elkander
in de hand. — Dou mast — op reis
geande — jüd meinimme, oars
pisje de hounen tsjin dy oan, zonder
geld ondervindt ge overal minachting.
— Pisjen giet foar dounsjen, sei
de faem, het noodzakelijke gaat voor het
aangename. Lex- 723. — Buten 'e pôt
p i sj e, een misslag (vooral overspel) begaan
(plegen). Vgl. bêd-, bipisje.
pysje, pyske, s. n. kruimeltje, klein
stukje. Zie pyst.
pis']£i.ker,s.m.piskijker, kwakzalver, die
de ziekte beoordeelde naar hetgeen de kranke
had gewaterd. — Jan Smid, dy 't wetter
nei de piskiker stjûrde, wier
mei in wik e dea. R. ind T. 2 , 10*. Vgl.
pisbiloattser.
pislape, s. dikke of dubbel genaaide wollen
lap, die over de witte luier gespeld wordt.
Ook pak(ke)doek.
pislau, adj. tepidus, lauw als urine.
pismerje, s. f. (een) merrie, die gedurig
watert of de beweging daartoe maakt, zoo
dikwijls zij bij een ander paard komt,
in 't alg.: verachtelijke naam voor een
paard.
Ook voor: (een) wilde deern.
pispot, s. waterpot. — Sa hetitsitten,
sei 't âldwiif, en hja paste 't
ear oan 'e pispot.
pispraetsje, s. n. flauwe, beuzelachtige
praat. Meestal pi. — Hâld clou dy mar
hwet stil mei dyn pispraetsj e's.
pisse, s. urine, pis. — In bekjefol
pis se. B. ind T. 2 , 16'. —-Ut 'e pisse sjen
as immen bloed spein hat. R.indT. 2 pyst, s. n. in 't algemeen : een klein ding.
— In lyts pyst fen in jonge, — fen
infanke. — Sa'n lyts pyst fen in
b ô 1 e, v. d. M., It tsjoede, 7.
valsch, vinnig meisje —• In finnich—,
nidich—, feninich pyst. Ook: — In
gjirch—, in greatsk pyst. — Meer in
't bjjzonder: een jongetje of meisje, dat wat
veel praats heeft en scherp met den mond
is. — Dû lyts e pyst, wost dy wol
ris stil hâlde. — Hwet mient dat
pyst. — Vooral van meisjes, met lastige of
slechte eigenschappen.
pystich, adj. vooral van meisjes met de
eigenschappen als in het vorig art. zjjn
vermeld.
Ook: salax, geil (van mannen). A. 43.
pistol', s. n. pistool.
pystrik, s. pezerik, uitgesneden, in den
schoorsteen gedroogde varkensroede. Veel
gebruikt als speldekussen voor de z.g. t siisspjelden,
bij het kaasmaken; ook voor 't
smeren van timmergereedschap, terwijl daar -
mede gewerkt wordt. Zie barge-pystrìk.
pit, s. pit, kern. — De pit fen in nút'
— fen in mangel. Vgl. kerse-, mangel->
nutepit.
merg van planten. — De pit fen in
fleartûke, het merg van een vlierstok.
— De pit fen inwoartel. — Vgl. ruskepìt;
nachtpit. In deze beteekenis ook: pite,
piid.
het inwendige, vooral de kiem , van vruchten
en zaden. — It pit fen in appelkrûdtsje,
van een appelpit.
kracht, deugdelijkheid. — Dêr sit wol —
ofgjin pityn. — De pit is er út.
— De pitten binne er útgien, de levenskracht
is er uit. R. ind T.
,
17".
pisser, s. eg. die pist. Vgl. bêd-, hoaskepìsser.
Ook: cunnus. Ind. B. 92.
Verder: de kwartiersmaan, als zij vooroverhangt,
en dan, naar men meent, regen
aankondigt. B. 223.
pyst, s. penis, pezerik, pees van een
stier. Vgl. bolìepyst.
soort lange dunne stroopkoek, als een
'pink', maar grooter. Zie pink(koek).
2 , 16 6 .
— Yn dy wynsitpit, die wijn is krachtig.
— Yn dy rymlerij sit net folie
pit, ze gaat niet heel diep.
— Pit krije, rapulare, gekastijd worden,
slaag krijgen. A. 528. — Hja moatte
noch oars pit ha, nog strenger worden
gestraft. R. ind T. 2 , 315". Vgl. pit-om.
pyt, s. m. voor: iemand, die zich heel
wat inbeeldt. —• 't Is altyd sa 'n pyt. —
Sjuch, dat rikeboeresoantsje || 't
Liket wol in hele pyt. || Hy wol
graech de hear úthingje || Mar forstân
het hy gjin byt. — Ook in goeden
wumkes.nl

PITE. 3.S8
zin, voor: iemand die er deftig uitziet. — ì
Jonge, hwet bist nou moai mei dyn
nij pakje oan, dou bist in hele pyt.
piterje, v. de pit of kracht aan iets ont- i
nemen. Vgl. útpiterje.
pi'ter-oalje , s. petroleum. !
Piter (Sint), s. St. Petrus, dag van 22 '
Februari, die te Grouvv en nog een ander
dorp, ergens in Zeeland, gevierd wordt als ;
elders St. Nikolaas. — Prov. Der is nin
bidden for, al kaem St. Piter út'e
himel. Telt,, MS., 12.
Pitersbal (Sint), s. (de) bal bij het bal- I
spel op St. Piter. Vgl. W. D., Fr. Volksl. !
I, 168. i
Pitersdei (Sint), s. de dag van 22 Fe- '
bruari, waarop te Grouw het feest van S t. |
Piter gevierd wordt.
Piters-joun (Sint), s. (de) avond voor 22
Februari.
Piters-sang (Sint), s. zang bij het 'balsmijten'
op St. P. gezongen. ld.
Piters-strou (Sint), s. pannekoeken op
St. P. als feestmaal gebakken.
pite-skile, v. russchepitten schillen, wat
oudtijds geschiedde door arme lieden in
Dantdl. (Zwaagwest-einde) e. o., om ze als
lampe-pitten te verkoopen. De russchen moesten
om St. Jan en bij volle maan afgesneden
worden.
pitich, adj. & adv. pieterig, fatterig. —
Jonge, dou mast net de hele wei
lans fluitsje, dat stiet sa pitich.
Vgl. pyt.
pit-om, s. kastijding', slagen.—De jonge
krige pit-om. Zie pit.
pytsje, s. n. pietje, voormalige zilvermunt,
ter waarde van '/s Zeeuwsche rijksdaalder,
6 '/3 stuiver.
pytsje-de-foarste, s. eg. Holl. Haantje
de voorste. — Dû bist —, hyisaltyd
Pytsje de f o ars te, berispend of af keurend
: altijd en overal de eerste , vooral waar
het geen pas geeft.
pytske, s. n. rijsje, rijzweepje. R. ind T. s ,
80'.
pytskje, v. Hd. pcitschen , zweepen , geese.en,
slaan. — Hy pytske hjar mei
in ryske tsjin 'e rokken oan. R. ind
'IV. 3'.
— Mei wet ter pytskje, met kleine
•scheutjes water werpen. Zie tcetterjiytskjc.
wumkes.nl
P17/E.
pyt-snot', s. eg. sul, onnoozele, gek. —
Hy is in pytsnot, laat zich alles welgevallen.
— Ik stean hjir net for pytsnot.
— Hja litte my for pyt-snot
riniie.
pittich , adj. pittig , vol pit, — kracht,
— degelijkheid. — Pittige wyn, — in
pittige brief. Fr. Wjn. 1861, 14.
piuwe, pjouwe, v. een spottend gebaar
maken met hand of vinger. — De j onges
piuwden my efternei. R. ind T. 2 , 46 { .
Vgl. nei-, útpiuice. — Ook: — Datbern
piuwt sa hwet by 't iten, doet alsof
het langerzaamhand iets eet, doch bijna zonder
iets te gebruiken; vooral van een kieskeurig
of ziekelijk kind.
pize, s. dik stuk (brood), idaardl. Zie
pille.
pizel, s. (de) keuken, waar men vroeger
wel gasten ontving, — daarom later ook:
elk door vuur verwarmd vertrek. Lex, 722.
B. 292. — Hy kaem by Bauk yn 'e pizel
(de koken). R. ind T. 2 , 112Mbid. 115''.
Bij de Noordfriezen: (de) voor ontvangst
dienende pronkkamer. Clement, Lappenk.,
296.— Oostfr.: ein verschlossenes Gemach,
Stube, Kuche.
pizel(d)er, s. eg. gast, — bezoeker, ook:
(een) vrijer. Vgl. jounpizeler.
pi'zelherne, s. stookhut (bij een boerenhuis).
Hett., Vr. Fr. I, 174. Zio fjârherne.
pizelich, pizerich, pizich, adj. licht
schreiend, klagend, veelal tengevolge kwij-
\ ning of tijdelijke ongesteldheid (van kleine
kinderen). — Pizelige tsjirmers f en
j ben. R. ind T. 2 , 317*.
Ook van een eigenzinnig kind, dat erg
j kieskeurig is in het eten, en pruilt omdat
het niet naar den zin is.
pizelje, v. onder 't gebruik van spijs of
drank gezellig bijeen zijn. — Wy se oen e
fen middei út t'o pizeljen. — Dominy
sietdeoarejouns alierbySaske
en Pibe-omme to pizeljen. R. ind
T. a , 68". — Kom yn, en pizelje hwet.
A. 287.
í — Ut to pizeljen gean, ook: uit
vrijen gaan (als wanneer de vrijer van het
meisje eerst wat bij de huisgenooten blijft
praten en met hen iets gebruikt). Yg\. jotin-
1 pizelje, jounprate.
pizerich, pizich, adj. Zie pizdkh.
1

PYZJ. 359 PLAETS.
pyzjon', pyzjoen', s. pigeon, eigenlijk:
coeur äe pigeon. Holl. zijden hemdje, een
soort van fijne tafelappel.—Wit e en reade
p3'zjonnen (pyzjons).
pjalke , s. n. vleinaam voor : paardje. —
It pjalke trille en wier oerstjûr,
R. ind T. 3 , 253->. Vgl. poalke.
pjerre, s. Dongdln. e. e. vinnig, bits,
kribbig ding (kind of jongmeisje). — Dat
flarderige fanke, dat is my sa 'n
pjerre. Vgl. poarre.
pjocht, s. Sohierm. scheepsplecht. B. 361.
pjont, s. piont. Zie bjint.
pjouwe, v. Zie piuwe.
pjuk, s. prik, scherp gepunt voorwerp ,
s chaatsrijdersstok.
pik, prik, steek. —• Hy joech my in
pjuk mei dat skerpe ding. — In
pjuk (inpik) opimmen hawwe. Zie pik.
Ook voor pjut, z.d. — It wieryet
mar sa 'n pjuk f en in j onge. Fr. Wjn.
III, 103.
pjuklieak, -stok, s. prikstok, ijshaak,
sehaatsrijdersstok. Ook pjuk, pripstok
en heakstok, z.d. — dim. pjukstokjes,
waarmee een priksleedje op het ijs wordt
voortgedreven. — overdr.: Ik moat foart,
al reint it pjukstokken. — Sa lang
as 't gjin pjukstokken (balstiennen,
eidetinen) reint, gean ik er
troch. Vgl. bij balstien.
pjuk-, pykheakje, v. gebrekkig schaatsrijden,
door al rijdende bij het opheffen van ;
den voet hiermede eerst een achterwaartsche •,
beweging te maken.
pjukje, pjukke, v. pikken, prikken,
steken met een prik of met elk scherp gepunt
voorwerp. —• Hy pjukte hirder as
elkien, en stau hast oer it iis, R. ;
ind T. 2 , 262".— Smjuntewjukken stiene
op 't iis to pj ukken. Oud rijmpje.
—Jouns siet hja yet op ús álde
klean to pj ukken, te naaie». Vgl. oan-,
ôfpjukke.
pjukje, dim. n. prikje. — Keimpe die |
mei in flytnskerp pinnenies ín ]
Ij e af lyts pjukje. R. ind T. 3 een voorwerp dat klein in zijn soort is, en
een kind, dat klein is voor zijn leeftijd. —
Och, hwet scoest dou, lytse pjut.—
Dat rottige pjut (een kies) fen in ding
pleaget my mearas de héle ongetiid.
R. ind T.
, 337". j
pjukslydtsje, s. n. priksleetje. Hl. p y ksHitje.
Vroeger veel in gebruik bij de
HL vrouwen en meisjes.
pjukstok, s. Zie pjiücheal:.
pjut, s. n. klein, nietig voorwerp, ook: |
3 , 90". — In pjut fen in
ierappel.
— It bern bliuwt sa 'n pjut, der
sit gjin gr o ede yn. — Dat pjut wol
ek al mei prate.
pjutskje, v. Zie putskje.
pjutterich, adj. klein, gering. — In
pjutterich ding. — In heel pjutterich
knikje mei de holle, een bijna
onmerkbaar hoofdknikje, Sw. 1882, 53.
placht, s. pleit, strijd. R. P.,Pr., 41. Zie
pleit.
placht(e), imperf. van een overigens ongebruikelijk
werkwoord: pliigje, plegen,
gewoon zijn. —De âlden plachten dêr
ek mear mei op to habben as wy
nou yet te. R. ind T ! ., 257»' Ook wel
plichte, z. d.
plachter, s. m. pleiter. — Dy striders
sonder swird, || plachters for Gods
heilich wird, Hsfr. III, 288.
plachtsje, v. raadplegen, pleiten, twisten.—
Ik hearde plachtsjen, rjuchtsjen,
om 't neatich myn en dyn,
Hsfr. III, 287. Vgl. biplachtsje.
— Hy liet d' âlders even plachtsje.
G. J. I, 6. Vgl. rieplachtsje.
plaech, s. zode. Zie plagge.
plaech'houwer, s. werktuig om graszoden
van het land af te steken of te snijden.
B. 178.
plaechleppe, -lodûe, s. Zie vorig en
volgend art.
plaech-, plaggeskeppe,-skoffel, s.
werktuig om graszoden of heideplaggen te
steken.
plaechslappe (Suaw.), s. plaggesehop.
Vgl. sjoelskoffel. Zie vorig art.
plaen-út, adv. Zie plân-út.
plaester, s. pleister. Zie piaster.
plaet, s. plaat, plat stuk metaal, inz.
haardplaat, (ook) zandplaat in zee. — Vgl.
†júrplaet. — Dongdln. & Schierm. pi e at.
plaet'bôltsje, s. n. klein rond roggebroodje,
op een plaat, niet op den ovenvloergebakken.
plaets, s. boerenplaats. Zie pleats.
wumkes.nl

PLAETS. 360 PLAN.
plaet-, pleatstove, s. plaatstoof, voet- door niemand begeerde plaats. — De brief
stoof met een ijzeren plaat gedekt, voor is net (forkeard) to plak kaem. —
mannen.
Immen to plak sette, op zijn plaats — ,-
plagge, s. regelmatig gestokene, in den terecht zetten. — Lichte frouliueen
regel vierkante graszode, meestal voor een moaije hynders koinme op ien plak
bepaald doel: — Plaggen op it hûs, op to lânne. K ind T.
den nok van het huis tot verbinding dor van
weerskanten samenloopènde riet- of stroobedekking.
— Plaggen ôfstekke om
in bleek to meitsjen. — Vgl. heideplagge.
Vgl. seadde.
plag'gebult, s. hoop heideplaggen, die tot
strooiing in den veestal dienen.
*plaggeklinge, s. zodenheuvel. Sw. 1851,
82. Zie klinge.
plaggelizze, v. met zoden bedekken.
plaggeskeppe, -skoffel, s. plaggenschop.
plagje, v. plaggen afsteken. Vgl. óf-, omplagje.
plak, s. plak, handplak, vroeger in de
scholen. — Onder 'e plaksitte, onder
bedwang. Vgl. hanplak.
plak, s. o. schijf van 't een of ander afgesneden.
Meest dim. plakje, schijfje, sneetje,
plaatje. — In plakje spek, — ljirre-
— tsjiis. Ook: In plakje raep, — wirtel,—
ierappel. Ook d a e 1 d e r, z. d.
plak, s.11. plek, vlek. — In read plak
op 't wang ha. — Wit e kij mei sw arte
plakken. — H y het plakken op 'e
hûd, fig. ondeugden, wandadenop zijn geweten.
Vgl. inketplak.
plak, s. n. plaats. — Het Sikke al in
plak? een boerderij gehuurd, een dienstbetrekking
gekregen? — In Fries is net
sa maklik fen syn plak to krijen,
van zijn voornemen af te brengen. A. 265.
— In fêst plak, gehuurde zitplaats, yn
'e tsjerke. — Elk op syn plak, ieder
op zijn plaats, waar hij behoort. — In plak
op 't k G s s e n , in 't bestuur. — Goed yens
plak skjinmeitsj e, zich behoorlijk van
zijn taak kwijten, ook: zich van een aanklacht
of beschuldiging zuiveren. — Plak
nimme, plaats nemen. — To plak, ter
plaatse, op zijn plaats. — Wy binne hast
to plak, ter plaatse onzer bestemming. —
Goed to plak, goed geplaatst in de maatschappij.
— Ho koene jy hjir to plak,
terecht, koimneî — Op Jan P o e p s
plak stean (sitte), achteraf, op eene
2 XXVIII 4 .
plak, s. n. plek, stede, (ook) plek gronds.
— In plak groun, — tún, — in plak
rogge, — ierappel s. Vgl. stik.
plak'folder, s. m. onbeduidend persoon
in 't bestuur van iets, die alleen een plaats
vult, 't getal der leden vol maakt.
plakje, dim. n. plaatsje; plekje; vlekje;
plaatje, sneetje. Zie plak.
plakjich, adj. met kleine vlekjes. — Dy
jurk het damp lein, nou is er plakjiehwirden.
Vgl. plakkerich.
plakkaet', s. n. plakkaat, aanplakbiljet,
groot stuk beschreven of bedrukt papier,
een algemeene kennisgeving bevattend.— Dy
't dereahoun yn 'ehûshat, kriget
in plakkaet oan 'e doar. — Hjaha
de tsjerkfoud fen nacht in plakkaet,
schotschrift, oan 'emûrre plakt.
plakke, v. plakken, kleven.— Bihang
pla*kke, — pûdtsjes plakke. — Ik
bin trochwiet fen swit, it himd
plakt my oan 'e lea. — Hy is oan in
wiif plakt. — Dy twa (dat paar) binne
oan in-o ar plakt. Vgl. bi-, oan-, oer-, opplakkc.
plaats nemen. Vgl. äelplakke.
(ergens) lang blijven zitten. — Lang yn
'e herberge plakke.
Vgl. hanisjeplakke.
plakker, s. m. die altijd lang ergens
blijft zitten, vooral in de herberg. Ook:
plakkersbaes.
plakkerich, adj. vlekkerig, plekkig. —
De apels binne plakkerich, vlekkig,
met vlekken. — Us famke is alhiel
plakkerich om 'e lea. Vgl reaäplakkerich.
plak'kersbaes, s. m. aartsplakker. —
Gabe, dat in plakkersbaes wier. R.
ind ï. 2 , 13 J . Zie plakker.
plan, s. n. plan, voornemen. — Ho bist
fen plan? wat zijt ge voornemens te doen?
planeet'(sje), s. n. papiertje waarop iemands
lotsbeschikking, naar het heet, gedrukt
te lezen staat.— Inplaneetsjelûkeplanke,
s. plank. — Sa ticht —,
wumkes.nl

PLAN. 361 PLAS.
hird —, stiif as in planke. — Gûd
(kleedingstoffen) sa tsjok as in planke.
vonder, loopplank over een sloot. — Hy
gong oer de planke.— Hy is de pi anke
mis, fig. dwaalt, oordeelt verkeerd. —
Hy lukt de planke ôf, fig. trekt zich
terug, breekt de onderhandeling af.— Dat
hynsder kin wol op in planke rinne,
zoo recht loopt het. — Hy is lang
net min, hy kin wol troch in planke
sjen ... asdermaringatynis
(iron.). — In bistke as fen twa planken
gearset, een stokmager dier. Vgl.
gong-, kroad-, mjuksplanke ; divers-, länsplanJce;
latplanke.
plan'keârage, v. planken dragen. —
Ast de kop kwyt rekkest, mast nei
Noarwegen to plankedragen, omdat
daar niet veel verstand toe noodig is. —
Ook plankesjou w e. Vgl. balke.
planken, adj. van planken, of van plankhout.
— In planken sket, planken beschot,
schutting van planken. —Planken
fet, doodkist. Quikborn, 33. — In planken
lid, houten deksel.
plankesjouwe, v. Zie plankeärage.
plant, s. —• pi. planten, vooral voor:
pootplanten. Vgl. koals-, koalraeps-, mangelwoartelsplanten;
ierdbeiplanten.
plantaftich, -achtich, adj. plantachtig :
plantaardig. Hsfr. XII, 154.
planteit', adv. ~Eng. plenty, menigvuldig,
in menigte, overvloed. — Apels en parren
binne er fen 't jier planteit. —
De stikels binne yn Sjoerdefinne
sa planteit, dat er kin gjinféyn
weidzj e.
planter, s. m. planter, iemand die plant,
ook: eigenaar een er plantage.
planterij', s. planterij, ook voor: plantage.
Sw. 1854, 66.
plant'hout, s. n. poothout, boomgewas
om te planten.
planthout, s. n. -setter s. kort houten
krukje, door tuiniers gebruikt bij het verplanten
van kool enz., om gaatjes in den
grond te maken.
plantsje , v. planten, poten, in den grond
zetten. — B e a m m e n plantsje.' Vgl. bi-,
forplantsje.
uitplanten (van planten, die men eerst uit
zaad gewonnen heeft). Vgl. 'koalplantsje.
plantsje, dim. n. plantje, vooral 'pootplantje'.
— In plantsje timyaen (tijm)
om yn 'e blomtún to setten. Vgl.
blom-, slaedplantsje.
plân-út, adv. ronduit, zonder omwegen.
— Ik siz it plãn-út, wy wirde hjir
bidondere. Ook plaen-út.
plas, adv. even boven water. — It làn
stiet plas. Ook plis en splis.
plaske, dim. n. kapje, afgesneden laagje,
b.v. van brood , aardappelen, enz,
plaskje, v. plassen, ploeteren in het
water. — 't Eintsje dat yn 't wetter
p 1 a s k e t. .
met water reinigen. — Waskje en
plaskje, wasschen en 't natte werk doen
in huis. — Ik kin mar altyd waskje
en plaskje, om de boel skjinto
halden. — Ook: met water morsen. Vgl,
biplaskje.
plaskje, v. kapjes (van iets) afsnijden. —
De ierappels plaskje, van de aardappelen,
vóór het koken, in plaats van ze te schillen,
aan twee overstaande kanten een dun kapje
(plaske) afsnijden. Vgl. bi-, ôf plaskje.
plas'mûtse, s. kindermutsje voor jonggeboren
meisjes. Jongens dragen of droegen
een top-, plom-, ofpoannemûtse, z.d.
plasse, s. waterplas, klein of groot. —
De jonges wâdsje yn 'e plasse om.
— In plasse bloed.
uitgeveende plas. — De plasse se il
droechmeald wirde. Hiervoor ook pet.
plasse, s. (de) kap van een brood. — In
plasse brea. — dim. plaske. — in plaske
bôle. — In stik koeke mei twa
plassen, een geheele honigkoek, een niet
alledaagsch geschenk aan kinderen. — In
fromminsk mei de plasse thúsbringe,
van eene getrouwde vrouw, die jaren
lang kinderloos bleef en daarom voorheen
op eene kraamvisite van het krentenbrood
alleen de kapjes mocht eten. (Zh. vauFriesland).
R. ind T. z , 352'. — As infaemof
jongwiif folie bôleplassen yt, kriget
se tsjokke boarsten. Sechje. Vgl.
brea-, bôleplasse.
het schedelgewelf van een mensch, schedel.
— Dou form ôgele plasse. R. ind T a .,
4 ä . — Hy skoerde in hierlok út syn
plasse. Forj. 1902, 91*. — De plasse
m e a 11 h i m, hij is niet wel bij 't hoofd, —
wumkes.nl

PLAS. 362 PLAT.
Ho krigest it yn 'e plasse'? hoe krijgt
ge 't in je hoofd? — Pine yn 'e plasse,
hoofdpijn. — In keale plasse, een
kale kruin, v. d. M., 't tsjoede, 67.
plas'sesister, s. (de) snede van het brood
volgende aan de kap. Zie plasse.
piaster, s. pleister. — fig. In piaster
op it sear, voorwendsel om eene zedelijke
fout te verkleinen of te vergoelijken. — ,It
bart wol me ar!" dat is ús piaster
op it sear. Hsfr. 1900, 233.— Ook: schadeloosstelling
voor geleden onrecht. Vgì.plaester.
Dongdl, pleaster.
plasterje, v. pleisteren, pleisters gebruiken.
— Masterje en plasterje.
Zie masterje.
plat, adj. & adv. plat, laag. — Sa
plat as in s kol, — as in pan koek.
— As de fûgelkes de h â n s k robber
seagen, foelen hja del sa plat as
in stien, deyogeltjes, den roofvogel vernemende
, vielen als steenen tegen den grond.
A. 461. — Hy is in plat man, een eenvoudig
man zonder eenig vertoon. A. 21. —
Platte liuwe, eenvoudige , nederige menschen.
A. 528. — Plat soldaet, gewoon
soldaat, zonder rang. — In plat m a e tsje,
een klein kereltje: — In plat spul,
een laag zeil, op it jacht', mei de h i rde
wyn, B. 157, 172. — Plat lân, laag,
vlak land. — Plat op 't liif falie, recht
op den buik vallen. — Plat op 't gat op
'e groun sitte, met de beenen rechtuit
op den grond zitten. — s. n. Hyhâldt it
plat fen 'e foetten onder, hij past
op dat hij staande en de man blijft. B. 473.
platbin', s. n. platte mand Forj. 1883, 48.
Zie bin.
platboersk', s. n. platboersch , de Friesche
volks-spreektaaL — Üs dokter is in
gemiensuin man, hy praet sa mar
op syn platboersk mei de liue. —
De stêdliue prate fen 't privé, dat
is op syn platboersk it hûske. Vgl.
boerefrysk en boersk.
plat'fisk, s. platvisch.
platfoet, s. platvoet, iemand wiens voeten
van onderen geheel plat zijn.
platfoetten, pi. voeten, die met de
geheele zool. van de teenen tot den hiel den
bodem raken. Vgl. folfoetticli.
platfoets', adv. loopende op het plat dei-
wumkes.nl
voeten , ongeschoeid. — Bleatskonka
en platfoets en jimmerfornoege,
Dr. E., Quickborn, 10.
platfoet'sje, adv. — PIatfoetsje it
iis lans, zonder aangebonden schaatsen op
het ijs loopen.
plat'foetsje, v. loopen, in tegenstelling
van rijden of varen. — Ik scil neiFrjentsjer.
Kinst dêr hinne ride? Né, ik
moat al heel platfoetsje.
Ook wel: op een en dezelfde plaats heen
en weder drentelen of staan trappelen.
— Ikstiedêryn 'e kjeldto p 1 atfo
etsjen, ik stond daar in de koude op
en neder te trappen.
platich, adj. laagsgewijze.—• De groun
is platich, de bodem ligt met harde,
dichte lagen. B. 61.
plat-ik'kerich, adj. van bouwland met
platliggende akkers. — Platikkerich
lân. Vgl. ikker.
plat'koeke, plattekoek, s. soort knapkoekblaadjes,
van stroopdeeg, of zoo als de
Amelander plattekoeken, dáár swag
e r t sj-e s genoemd, van suikerdeeg gebakken.
— Elke minske syn sin, sei
beppe, en hja iet plattekoeken. —
Ook bytl ing, z. d,
platlûs, s. peäiculus inguinalis, platluis.
platnoas, s. platneus, iemand met platten
neus.
platserje, v. plassen, ploeteren. — De
eintsjes wjukkelen [en platseren
hiel fleurich yn 'e sleatten om, Sw-
1882, 53.
platsied, s. n. polygonum persicaria en
polygonum lapathifolium, perzikbladige en
bleek bloeiende duizendknoop. Zie reashonk.
Ook de wy 1 de bok wi t. Zie bokweit. Amel.
pla tsaed.
platsje, s. ïi. snaak, guit van een jongen ,
die gaarne anderen parten speelt. B. 521.
H. in Epk. 357.
platsje, s. n. de kleine klinkert-straat
voor voetgangers in tegenstelling van den
rijweg.
platsje , v. plat drukken , nederdrukken.
— De luzen platsje. Fr. Hsfr. I, 228.
Vgl. (lel-, 6fplatsje.
Ook platte. — De ie rap pels platte,
fijn maken. (Baardl.) Zie peije.
platsjesaeije, v. een dun plat steen

PLAT. 36a PLEIT.
tje zóo voortwei'pen dat het een eindweegs
op de lucht drijft. — Ook: het steentje horizontaal
op en over het vlakliggende water werpen,
zóo dat het telkens, als 't het water
raakt, weer opspringt (jongensspel).
platslaen, v. platslaan, door slaan platten.
— S c o e n ra e n d y â 1 d t s j e 11 e 1 net
platslaen. Hy is ommers to 'n o in.
platte, v. Zie platye.
plattegroun, s. plattegrond, teekening
van den platten grond, met aanwijzing van
de inrichting en verdeeling van een gebouw.
plattelân, s. n. het platte, vlakke land,
in tegenstelling van een stad of groot, aaneengebouwd
dorp. — Ik bin f e n 't plattelân
onwennicli|]Och, ik moat nei
Fryslân ta. R. ind T. 2 ; handel. — Deroalhânnelbigoun in
| pleachhánnel to wirden. R. ind T.
, 52".
plattewi'te, s. plattewitte . eene appelsoort.
plat'traepje, v. plattrappen , trappende
iets platten. — Bern! net yn 'e tún; ik
wol alles net p 1 a 11 r a p e ha. Ook
plat w âdsj e.
plat-út, adv. plat-nitgespreid. — It
ljurkje jowt him platút del yn 'e
fûrge. — Spried dy oprol Ie kaert
ris plat-út op 'e tafel.
platwei, adv. platweg, eenvoudig, ongekunsteld.
— Jelkeboer hâldt net
fen in hopen fiven en seizen; alles
giet
ta.
d ê r b y s i n e s raar platwei
pleach, ,s. plaag, ergerlijke last. — As
yen yn 'e si ram er de miggen sa om
'e ho 11 e t y sp e 1 j e en gon zj e , da t is
suver in pleach.— Dy hinnen jimm
er yn 'e tún, dat is in heislike
pleach.
vroeger ook voor: de pest. Halb., N.O., 268.
pleach'beest, s. n. fabelachtig dier, naar
vroeger volksgeloof, zwart niet vier voeten
en groote oogen , — dat soms bij nacht rondloopt,
om iemand het voortgaan op den weg
of den toegang tot zijn woning te beletten.
overdr. plaagbeest, kwelgeest, die anderen
plaagt en kwelt, — soms ook welmeenend
gezegd tegen een liefhebber van schertsend
plagen.
pleachbonke, s. eg. plager. — Sa 'n
pleachbonke as clou is er net me ar.
Ook p 1 e a c b 1 a p 'p e).
pleacllhânnel, s. phuiglmndel, lastige
a ,27 s .
pleaehlap(pe), s. eg. plager. Hsfr. VI,
50. Zie pleachbeest.
pleage, s. Zie pleach.
pleagje, v. plagen, kwellen. —- Siz
I tsjin dy greate jonge, dat er de
j bern net pleaget,
met plagen bezoeken. — Prov. A s G o d
ú* pleagje wol, binimt er ús de
wysheit. — Ge al e wro e ch wj irm
• pleage him. R. ind T. = , 19".
] tot last zijn. iron. — Don pleagest my
mear as mynjild. — De drokte pleaget
him net, hij heeft weinig te doen (in
zijn zaak of bedrijf).
: — Immen mei hwet pleagje, met
iemand ter zake van het een of andere schert-
; sen. — Hja pìeagje Douw e mei Tet,
als zou er minnehandel tussclien hen bestaan.
• — S co e W ap gr e a t w ê •/, e mei de
boer'? Hja wol der t o-m in sten
I g r a e c h mei pleage w i r d e , hoort gaar-
' ne toespeling daarop.
pleat, Noh.

PLEIT. 364 PLOAI.
pleiter, s. m. pleiter, iemand die pleit,
bv. als advocaat. Ook: die veel yan pleiten
houdt.— In tûke —, in skerpe —, in
glêdde pleiter. -• Solke is in earste
pleiter; it minste skeel smyt
er yn 'e pleit. — Proy. Me scoe earder
in dokter for de pleiters as in kok
for de swiet-iters meitsje. Telt., M.
S., 22.
pleitsje, v. pleiten. — Pleitsjen is
bargeslachtsjen, it het syn útfalie
ii.
— Us faern en ikpleitenealfor
hjar. A. Ysbr. 1861, 48. Vgl. bi-, for-,
frijpleìtsje.
pleten, adj. van pleet. — In pleten
leppeltsje. Zie pleet.
pletsje, v. pletten. — Lynsied pletsj
e ta bistefoer.
pletter, in to-pletter, z. d.
plezier, s.n. Fra. plaisir, vermaak, gehoegen,
uitspanning.
plezierboat, s.-jacht, s. n., -reed, s.,
-reis, s., -ride, v., -sile, v., -trein, s.
Zie de Enkel woorden.
plezierfarkje, v. spelevaren. Hsfr. VII,
281.
plezierje, v. pleizier maken , (ook) voor
pleizier uit rijden gaan. Ook plezierride.
plezierke, s. n. pleiziertje. — Ris in
eintsje ride of farre, dat is for de
bern in heel plezierke. — Hy hie
alle jounen in plezierke, dat him
gjin duit koste. R. ind T. 2 hy is alhiel yn 'e bydelte rekke.
— It plichte to wezen . . (antw, met
woordspeling) ja, de plichten binne út
en de pleagen kommeoan, iron. ja,
zóo placht het vroeger te zijn, maar nu
is het geheel anders: thans drukken de zorgen.
plichts'halven, adv. plichtshalve. — D ominy
kaem him út plichtshalven
ris forsiikjen, bezoeken. A. Ysbr. (1861),
91.
pliems,pljims,s,n, in: In pljims pompier,
een stuk van omstreeks een vierde
vel papier. —• Op 'e oare sidefenit
pljims pompier h[ie er dit mâlke,
op de keerzijde van het velletje had hij dit
geklad. R. ind T.
, 35'.
— In kâld plezierke, Holl. een koud
vermaak: eigenlijk een vermaak waarbij men
koud wordt, bijv. bij guur weder in een
open wagen rijden. Overdr.: uitgang voor
vermaak, zonder zich werkelijk te vermaken.
plicht, s. plicht. — Doch dyn plicht
en lit de liue rabje, doe uw plicht en
laat de lieden praten wat ze willen. — It
is dyn skildige plicht , . ., uw plicht
die ge op n genomen hebt, schuldig zijt te
doen. — Goeddwaen is net mearas
plicht. Vgl. kvistenpUeht; barreplicht.
plicht, ik plicht(e), wy plichten,
imperf. van pliigje, plegen, gewoon zijn.
— Hy plicht hjir folie to kommen,
was gewoon ons dikwijls te bezoeken. —
Hy plicht er rom by to sitten, mar
a , 5 S . — De greate
pljimzen pompier fen de spylliue.
Vgl, Halb. Lex. 406.
pliigje, v. plegen, bedrijven (vooral van
iets kwaads).— Onrjuchtpliigje. — Mar
ik sizjimme, sahwainfromminske
oansjocht enhjarbijearret,dy
het al oerhoer mei hjar yn syn herte
plige. Halb., Matth. V,28. — Vroeger
ook meer algemeen: — Frj e onskip pliigje.
G. J. II, 94.
plint, s. plint, belegstuk tegen muur of
beschot van een gebouw.
plis, s. plas, waterplas. — Den Ieit it
sie-noat yn 'e plis, en rottet heal ta
skerne en mis (Hulde II, 251). Vgl.plasse.
adj. It lân (of de wei) leit plis. Vgl.
plas.
ploai, s. plooi, vouw. — Der sit in
forkearde ploai yn, (ook) overdr. van
een persoon: daar zit een verkeerde aard in.
— H(j)a sette it mûlke yn 'e ploai,
j vooral van iemand, die voor vroom wenscht
door te gaan.
ploaije, v. plooien, vouwen, plooien in
iets leggen. Vgl. mûtseploaije. — Scoene
wy...de mûle nei ûtlftnsk grienmank
ploaije, een mengelmoes van
vreemde talen spreken. Salv., 33.
Ook: zich naar een ander voegen.— Men
moat faek hwet skikke en ploaije.
ploaisel, s, n. plooisel.
ploaitsje, plôkje, v. plukken. — Ik
ploaitsje (plôkje), ik plôke, ha plôke (ploaite),
ploaitsjende (plôkjende), to ploaitsjen
(plôkjen). — Apels —, beijen ploait-
| sj e —, in einfûgel ploaitsje. —
wumkes.nl

PLOAN. 36
Wachtsje dy for de prokkereur,
hy scil dy ploaitsje as in ein. A-
703. — Hja plôke blomkes om hjar
hinne. R. ind T.\ 400*. — F en de
bealch ploaitsje. Ibid XXIX". — pp.
als adj. — De ploaite Swan, 'geplukte
zwaan, naam eener herberg, v. d. M. Vgl.
golle-, heaploaitsje.
ploanje', s. Zie plunje.
plodsk (spr. -Ó-), adj. dik —, opgezet,
van aangezicht, met ziekelijke, geelachtig
bleeke gelaatskleur. Zie plodzich.
Ook wel plotsk. — Ho komstû sa
yn 'e mizel? Hwet is dyn kleur
plotsk. Dou bist in kwiner.man?
R ind T. 2 , 54".
plodzich (spr. -ó-), adj. eenigszins dik en
opgezet van aangezicht met verhoogde gelaatskleur,
veelal tijdelijk en in mindere
mate ziekelijk dan plodsk. — Hy hie
fen eangstme sa hird roan as er
koe en wier der plodzich feu om
'e holle.
ploech, ploege, s. ploeg, landbouwwerktuig.
Schierm. pluech.
ploech, s. (een) ploeg, zeker aantal werklieden.
— In ploech folk, — swylders,
— wj udders.
Ook: een bij elkander behoorend stel. —
In ploech breids priem men.
ploech, s. werk wat men als zijií dagtaak
behoort te doen. — Hweromsiet
ik yn 'e kroech, en forsomme dêr
myn ploech, mijn veldarbeid? Hulde II,
252.
(een) moeilijk werk. — Dy widdou
biskrept for hjar en hjar twabern
de kost. Dat is in ploech for sa 'n
minske, hear!
ploech'baes, s. m. opzichter, leider van
een ploeg werkvolk.
ploechdriuwe, v. de paarden mennen,
die den ploeg trekken.
ploechdriuwer, ploechdriuwers-jonge,
s. m. (gewoonlijk een) groote jongen,
die bij het ploegen de paarden ment.
ploechgong, s. (een) gang met den ploeg,
in de lengte van het bouwland. Vgl. omgong.
Oudtijds: zooveel land als men op éen dag
met een juk ossen beploegen kon. Wass. I,
133.
ploech-izer, s. n. ploegijzer. — It great
PLOEG.
p 1 o e c h-i z e r, de ploegschaar, i t 1 y t s
ploech-izer, het kouter.
ploechje, dim. n. ploegje, klein bij elkaar
behoorend gezelschap, — Krekt sa'n
ploechje, juist zoo'n bij elkaar passend
kransje.
ploechlapen, s. pi. slijkkousen, die bij
het ploegen worden gedragen. Ook slikfangers,
slykhoazzen enwetterkep
en.
ploechman, s. m. ploeger. B. 413.
ploechparse, -perse, s. (de) zware
ketting aan den (ouderwetschen) ploeg, waaraan
de vo.orste twee paarden van het vierspan
trokken.
ploech(s)t>al'ke, s. balk, waaraan de voornaamste
deelen van den ploeg, als het ploegijzer,
het kouter, het strijkbord en destaart
verbonden zijn.
ploechshak'ke, s. het verlengde uiteinde
van den 'sleepbalk' van den ploeg. Zie hakke,
en slypbalke.
ploech(skaef), s. ploegschaaf van den
timmerman, om messingen of ploegen in
een plank te maken.
ploechskêssen, s. n. ploegkussen, in
het voorstal van een (ouderwetschen) ploeg,
bestaande uit een langwerpig kantig blok ,
dat men op- en neerwaarts kan zetten, voor
het minder of meer diep ploegen , en waarop
met het boveneinde de ploegbalk rustte.
ploechskouwen, s. verb. (het) ploegschuiven.
— N>at hâld ik fen sok ploechskouwen,
|| Mear hastasmenwol
kin stouw e. R. P., Jouwerk., 6.
ploechstok, s. ploegstok, stok dienende
bij het besturen van den ploeg en voorzien
van een ijzeren spaatje om nu en dan
het strijkbord van den ploeg te ontdoen van
de aangehechte aarde.
ploege. s. ploeg. Zie ploech. Ook: naam
van een gesternte: de Groote beer, ook d e
We in (z. d.) genaamd.
ploe'gemês, s. n. (het) kouter. Zie (lyts)
ploecltizer.
ploegestìrt, s. ploegstaart.
ploegje, pîoeije, v. ploegen, het land
met den ploeg bewerken.
(zwaar) werk doen. — In bulte liû
hawwe hjar hele libben swier to
ploeijen, sonder er by to winnen,
— Ploen'e en eidsje, dêr hearre
wumkes.nl

VLOER. .,60 PI.OM.
earmen en skonken ta. R. ind T. ! , 13''.
— Hy Heter my mar mei ploegje,
voor die moeilijke taak zitten. — Ik m o a t
altyd mei oksen p 1 o e ij e , f ig. met domme
en onredzanie lieden als hulp iets tot
stand brengen.
Vgl. bi-, nei-, om-, onäerploegje (-ploeije).
dichterlijk: de zee, de wateren ploegen.
— Myn boatsje, Ploeije it wiid. —
Foi-j. 1902, 89''.
Ook: met de ploegschaaf werken. 'íieploechsleaef.
Vgl. foarplongje.
ploere, v. Zie plare.
overdr. flauw lichten. — Allinne yn'e
sikekeamer p! o e r d e in 1 y t s 1 j o e h tsje,
Hsfr. VI, 18
ploeterje, v. hard werken, zich inspannen
om het dagelijksch brood te verdienen.
— Ik ha der t i g e p 1 o e t e rj en o a n o m
it nedige foi mjn húshâlding to
winnen.
plof, s. plof, smak, val. — It joeeh
in plof f en kom sa, do 't dy gr ca te
skoarstien delkaem.
ploffe, v. ploffen, neder-smakken. Vgl.
delpìo†fe. — Ook pi of je (Makk.). -- Dêr
se p 1 o f j e op h i r d e s â n n en, G. J. 1, 78.
plok, s. pluk, handvol. — De bierren !
by plokken út 'e hûd hel je. R. ind ;
T. 2 , 9*. !
moeilijke, veelomvattend taak.— Inmi n s- ì
ke het in plok mei sa 'n hûsfol )
bcrn, Holl. daar valt wat mee te plukken.
— ... in r ô k |í E f i n o a r e d j û r e
plok. Hett, Rymkes, 14.
plok, s. — dim. plokje, Holl. : pluk,
plukje, geldelijk voordeeltje. — Dêr ha je
in gnap plokje hawn, een aardig i
winstje behaald. R. ind T. a plom, plûm, s. pluim. — In pi om
op 'e hoed. — Dêr mei liet hy plomme
vvaeije. G. .T. 1, 7-">. Ook voor: veeren,
dons. — N e i in s w i e r e dei foei er
noflik yn 'e plom, inbed.— Ook voor:
rietpluimen. — 0,'trûzjen fen it roaikjend
reid! |] Ho mannich minske
fljucht en jeit [| En sjucht dyn
pi o mm en bûgjend gean. Forj. 1900,80.
plomke, plûmke, dim. n. pluisje, pluimpje.
— De fingers lizze mei wrinen
en plomkes to tizen. R. ind T.
, 65'. Ook: . . . •
in lûkj e di en.
plok'hierje, v. plukharen. — Bigjinne ;
jimme al to plokhierjen? A. Ysbr.
(1861), 41.
plokje, v. plukken. — I'rov. Biste yn
'e beane en plôkeste e arte? Zie
beane. — Wy habbe himplókeasin
einfûgelRindT.", 403".— overdr. Hy hat
m y p 1 ô k e, hij heeft mij geld gekost. —
De bern habbe de âldinan plok e,
de kinderen hebben den vader veel (te veel) ;
gekost. Zie ploaitsje.
ploksel, s, n. pluksel.
2 , 6'. —
fig. Baes krige in plomke fen dominij,
een woord van goedkeuring.
plom'ke-, plûmkebìezem, s. Fra. piV
meait, stoffer uit veeren samengesteld. -- - Ook :
een bundel rietpluimen , door kinderen als bezempjes
gebruikt. — E11 s j o a r mei p 1 o mkebiezemä
ôffeije, overdr. pluimstrijken
Vgl. plúskebiezem.
plomke-, plûmkestreakje, -strike,
v. pluinistrijken. — Yen troch plomkestreakjen
ynpakke litte. Forj. 1900,
23. Vgl. pÅomstrike.
plomke-, plûmkestrikerij', s. pluimstrijkerij.
Zie plomstrikerij.
plomlewier', plûmlewier, s. (de) gekweekte
primula veris.
plom'-, plûmmûtse, s. pluimmuts, voor
een jonggeboren knaapje. Vgl. j/oannemútse.
plomp, adj. plomp, grof, zwaar, onbehaaglijk
van makelei of lichaamsbouw. —
In plompe kast. — In plompe kearel,
grof van bouw, ook ruw en ongemanierd.
— In bot en plomp f o r s tân.
— adv. In plomp bulte j i 1 d, grof
geld. —De eabarre trapet plomp yn
't gnod. G. J. .1, XXXII.
plomp, interj. (klanknabootsend) plomp!
Hy foei, en plomp! dêr la ei er yn
i t w e 11 e r.
plomp, plompe, s. plonsstok om de
visschen in het net te drijven. Vgl. roiltsjer.
Zie plompen.
plompe, v. plonzen, luid hoorbaar in het
water plompen, — ook: in het water vallen.
— Hy plompt yn 'e grêft.
plompen, s. pi. groote baarsnetten, die
op ruime binnenwateren in het rond worden
uitgezet, waarna men met een bootje binnen
de afgesloten ruimte vaart en met plom-
wumkes.nl

PLOM. 3íi7 PLUS.
pen en plonzen in het water de visch in onzedelijke vrouwen-liefhebber. — Dou
de netten drijft.
pluch, hwet woest hj ir sizze! R. ind
plompens, s. plompheid.
T.
plompert, s. eg. lomperd, botmuil. R. P.
plompichheit, s. lompheid, domheid.
E. Meinderts, 2.
plomp'jonge, s. m. jongen die bij het
visschen met baarsnetten (plompen), met
den plonsstok de visch in het net moet trachten
te drijven, A. 283.
plom'-plûmstrike v. pluimstrijken.
plom-, plûmstrikerij', s. pluimstrijkerij.
Hsfr. IX 133; XIII, 90.
plomt(e), plûmte, s. n. gepluimte, de
rietpluimen van een rietveld, of rietrand
ais een geheel genomen, — Dou bûchste
as 't sêfte wyntsje komt || En
streakjend glydt troch 't glêdde
plomt'. Forj. 1900, 80.
plonderje, plunderje, v. plunderen.
Vaak schertsend: — Dou plunderst my
hielen dal, ge wilt zooveel van 'mij, dat
ik zelf niets (van een of ander) overhoud. —
Vgl. plôhje, rûpelje.
plon'derpûde, s. linnen zakje, door de
wiedsters op het bouwland voor den buik
gedragen om er het onkruid, dat zij uitrukken
, in te verzamelen. Holwerd.
plonje , s. Zie plunje.
plonzgje , v. plonzen, in het water plompen
, het heftig in beweging brengen. Zie
plompe.
fig. krachtig vloeien van het bloed door
de aderen. — Hwerfor scoe 't hert ús
fjûrger bonzgje, || hwer 't bloed
mearforyn 'e ieren plonzgje || as
for ús Ij e ave heitegroun.
plotsich, plotsk (spr. -ó-), adj. bot, plomp,
stomp (vooral van aangezicht). — In plotske
troanje, bol en plomp van gelaat, —
in plotske kop, stompvormig aangezicht
(als dat van een mopshond). —• Ook: — In
lyts, plotsk frommiske, een kort en
dik vrouwtje.
Ook wel voor plodsk, z. d.
plottemoer, s. f. muiier soräida, gemeen
vrouwspersoon. A. 526.
pluch, s. plug, nagel (van vlierhout, ook
van ijzer of koper), die de schoenmaker in
de schoenen slaat.
Overdr. in minachtenden zin: een klein,
nietig persoon , (ook) een verachtelijke losbol,
a , 245". in verband met de uitdrukking:
Longerhouster bolle. 244*.
pluch'-els, s. scherp ijzeren werktuigje
van den schoenmaker om gaten in het zooileder
te steken, voor't indrijven der pluggen.
pluch-snije, v. pluggen.-snijden. — D e m a n
i moast him mei swevelstokmeitsjen
en pluch snij en genearje. Hy
moastitflearhout, dêrhy depluggen
; fen snie, er by kape, R. ind T. 3 , 211*.
! pluk, s. pluk, het geplukte (van boomvruchten).
— De e ars te pluk is de
• beste.
plûm, s. en afleidingen, zie plom, enz.
plúmkje, v. dons of pluim uittrekken
(van eenden). — De e in en plúmkje.
[Dit is, volgens de volksmeening, een voori
teeken van vorst].
plunje, ploanje, plonje, s. plunje,
kleeding. — Ha je in pik op immen ||
Smyt him kladden oan || En syn
moaiste plunje ü Is al gaubidoarn.
i v. Blom, Bik., 70.
pi. plunjes, meest (niet altijd) voor: armelijke
kleeding. —Dyn alde plunjes
; wirde minder. — Hja sjucht dat se
de plunjen út kriget. A. Ysbr. 1861, 31.
plure, v. lonken. — Hjar each pluert
sa blier. R, ind T. 3 , 186'. —Ook: een wei-
I nig scheel zien. — Hwet seistou, dat
j ik skilich bin? — Ei né, dat moatte
jy sa net bigripe. Jy plure hwet,
en sokke frouliue ha de mânliue
Ij eaf s t.
plus, adj. pluis, zuiver, zooals 't behoort,
steeds met de ontkenning net. — Hy is
net al to plus, een weinig ongesteld, (ook)
• niet vrij van ongedierte. — It isynsyn
| herte net plus. Forj. 1900, 11. — De
j boel isdêr net plus, niet zooals 't bei
hoort, er schuilt iets, (ook) het spookt er.
! plus, s. n. pluche, wol-fluweelen stof.
plus, s. pluis, losse vlokjes of draadjes,
vlokkige overblijfselen van vergane linnen
of wollen stoffen. — Omkomme yn lús
en plus, in vuil en ongedierte verkeeren.
Zie piaster.
dim. plúske. pluisje. — De plúskes
fen 'e klean ôf bo ars telje. — Fen 'e
spegelglêdde tafel wirde, mei in
wumkes.nl

PLUS. 368 POAN.
silverskjin doekje de plúskes ôffage.
v. Blom, Bik., 139.
plús'kebiezem, s. pluimbezem. — Prov.
Plúskebiezems feije wol sêft, mar
meitsje nin feart. Vgl. ploinkebiezein.
plúskje, v. vlokjes aflaten. — It reid
plúsket, het riet laat pluisjes of vlokjes
af van de pluim.
plúskje, v. zachtjes pluizen, ook voor
een weinigje eten. — Beppe yt net folie,
hja plúsket sa hwet.
plúsliede, v. de klokken luiden om de
lucht te zuiveren van booze geesten (vroeger).
Vgl. diveljeye.
plúster, s. — pi. plust ers, pluis,
vlokje, draadje, als afval van geweven stoffen.—
Plusters op 'eklean. — Skroarren
sitte faek fol plústers fen 't
wirk, dat hja onder hannen ha. —
Plústers en fearren, dy foar in
wynpûst weistouwe. R. ind T. a , 176*.
zaadpluimpjes. — De plústers (plústerkes)
fen 'e hynsteblom, — fen
reid.
plústerich, adj. vol pluisjes. —- Dyn
jas is plústerich, dou mast him
hwet ôfboarstelje.
plúzje, v. pluizen, uit elkander pluizen,
peuteren. Vgl. bonlceplúzje, touplúzje; noas-,
toshplázje; bi-, útplúzje. — Hl. De streete
plúzje, de straat wieden.
langzaam — ook wel: met smaak eten. —
Nynke mocht in hele tiid hast gjin
iten, mar nou bigint se wer hwet
toplúzjen. — Ik kin swiet plúzje.
Vgl. bi-, óf-, opplúzje.
poai, poaike, poai'man (spr. -oá-), s. eg.
liefkoozende vleinaam voor een kind: —•
Kom, lytse poai! — Ook wel voor een
veulen. Vgl. poalle.
poaije, v. pooien, veel drank zwelgen.
— Hja sitte by elkoar to poaijen.
Ook wel: iemand doen drinken, tot drinken
aanzetten. — Dou mast him mar goed
mei wyn poaije. Vgl. jìoey'e.
poai, s. pool. — Jild is de poai dér
't alles om hinne draeit. Sw. 1901, 56.
Vgl. noard-, súdpoal.
"poalfluchtsje, v. een tochtje maken
met de arreslede (vroeger ook poalske
slide genoemd). Alm. 12°.
poalle (spr. -oà-), s. vleinaam voor: het
wumkes.nl
hoofdje, eig. de schedel van een kind. —
Memme lytse poalle, zegt eene moeder,
die haar kind liefkoozend door het haar
streelt. A., 594. — In earmelike poal-
1 e, kale kruin van een jong meisje. Skûralm.
1888? 8/11. - G. J. I. 51. — Gou'ne
pôle, wjukte wicht, voor: het minnewicht
Kupido.
dim. poaike. — Docht it lytse poaike
sear? Den scil mem it gau ôftútsje.
Vgl. B. 248. — R. P. in Epk., 550.
poalle (spr, -oà-), s. vleinaam voor een
geliefkoosd paard. Vgl. vorig art.
dim. poaike, poaltsje. — Hou, hoppe!
hou poaike! — Bid ar je, myn
poaltsje! Salv. 89.
poal'leman, s. vleinaam voor een kleine
jongen. Vgl. poalle.
poals'hichte, s. poolshoogte. — De
poalshichte fen Lj ouwert, waarnaar
in vroegere almanakken voor Friesland de
stand van zon en maan werd berekend.
— overdr. Ik wol ris poalshichte
n i m m e, vernemen hoe het met de zaak
gesteld is.
poal'stjerre, -stjirre, s. poolster.
poanfiskje (spr. -oá-), s. n. vischje, dat
wel aan het aas tornt, maar niet toebijt.
Zie poanne, poenne.
poanne, poenne, s. top- of pluimmuts.
— f ig. de top of bloem van het sneeuwklokje
: Kom, myn ljeave f oarjier s be rntsje
(| Mei dyn wite poanne op. R.
ind T. a , 65 a .
ook algemeen, voor: slaapmuts. — Gabe
siet to skroarjen mei de poanne
op. R. ind T. 2 , 10'. Zie poannemûtse.
poanne, poenne (spr. -oà-, -ûo-), v. aanporren,
aansporen, —De Opsterlânske
gealiue (yn 1672) poenden mei'noar
de bange skutters om netsaberneftich
to wezen, de dorpslieden porden
de schutters aan, om zich dapperder te gedragen.
Slj. en Rj. 1902, 363".
porren, tornen , peuteren, tokkelen aan
iets. — Immen oan 'e bûse poann
e, aan de beurs porren , tornen, om iets af
te troggelen. — Ik ha gjin sint mear,dû
hast my alhiel poand (poend), ik heb
niets meer: gij hebt mij alles afgetornd. —•
It bern sa lang oan 't boarst, dat
poent de mem alheelendal, een kind

POAN. 369 POAT.
zoo lang te zoogen, dat tornt aan moeders
krachten, ondermijnt haar gestel. — P o a nne
en puikje, porren en aftroggelen, totdat
er niets overblijft. — Der w i r d t o a n
m y n angel p o a n d , er is beet aan het aas
van mijn hengel. Hiervoor ook poanskje.
— De snaren p o e n n e, de snaren tokkelen..—
Mei de pin poen ik myn snaren.
W. D., Doaitse, 1.— Poen, Fryske
Sjongers, dêr de snaren by. Hûs-Hiem
1888, 6. — Wer foun ik in godlik
poëet, Dy p o e n e t de a n a r e en b a 1semet
it leed. Forj. 1901, 47. — overdr.
Trij e berntsjes al forstoarn! . . • .
Doch poen net oan dy snare: it âlderhert
scoe bliede, raak die gevoelige
snaar niet aan.
'poan'neman, s. m. jongetje met een gepluimde
nachtmuts op het hoofd. — fig.:
Lytse, l j e a v e p o a n n e m a n , diehterlij ke
naam voor het sneeuwklokje. R. ind TV,
65 5 .
poannemûtse, s. slaapmuts met een
pluimpje aan den top (voor een jongetje of
een man). Zie poanne.
poarje (spr. -oà-), v. porren, peuteren (aan
iets). — Hy poarre oan 't slot om,
mar koe 't net iepen krije. — For-
1 ine j ier, do F1 evo 's wiet || oan dy k
en dammen poarre. Salv., Uitg. 1898.
Vgl. oanpoarje.
Ook voor: boren, doorheen dringen. —
Den p o a r r e t i t blomke ú t i t k n o pke,
Lieteb. — Koest e trochdehirde
koarste || poarje, lytse Ma er teman?
klein sneeuwklokje, kondt gij door de
harde korst heen boren'? B. ind TV, 6h b beppe, âlde poarren, afgeleefde lieden.
Fr. Wjn. 1861, 101. — dim. poarke.
poar'reman , s. m. klein manneke. Wiers.
f. M. J., 20, 29,
poarte (spr. -oà-),s. poort. —-Prov. Hwet
binnen de poarte is, dêr moat de
stôd for rie de.
overdr. anus, aarsopening. — D e poarte
moat iepen b 1 i u w e , er moet doorstraling
blijven.
dim. pi. poartsjes, (de) venstertjes in
het achtereinde van een tjalk- of kofschip.
poar'team, s. soort van toom (voor een onhandelbaar
paard), die in 't midden eene bovenwaartsche
kromming heeft en bij 't aantrekken
van den teugel tegen 't gehemelte van
den paardebek knelt.— Hy moat mei de
poarteam r i d e n w i r d e , fig. onder
streng toezicht staan, om niet uit te spatten.
poar'tefeije, v. — (It pompier) is
nolk to poart efeijen. 6. J. XXXII.
poarteliede, v. de poortklok luiden. —
Mei poartelieden de stêd títgean.
R. ind T.
. —
Ook p o ar k j e.
poarke, dim. van poarre, s. n. klein
ding, klein nest. — Doforfyske dat
po ark e ta f ank e, dat Tryn lij ir
west hie, A. Ysbr. (1862), 36. Vgl.poarre.
poarper (spr. -oà-), s. n. purper.
poarpren, adj. purperen, van purper.—
De dageriist; in poarpren ljocht
fait oer it drôgjend gea. Nij Lieteb.
No. 44.
poarre (spr. -oà-), s. n. klein, nietig persoontje,
(ook) guitig kind, dat wel wat aandurft.
— In lytse poarre, kleine guit, —
ondeugd. — In nidich—, in greatsk—,
perinantich poarre. — U s p a k e o n
2 , 2'.
poas, s. poos, tijdverloop. — In hele
po as, een langen tijd. — dim. poaske.
— In poaske 1 y n , een korten tijd geleden.
poask (spr. -oà-), s. perca acrina, pos
of post (soort vischje). Ook: — Snotterige
of forkâldene poask, wegens de
slijm, die dit vischje afscheidt. Ook wel
scheldend voor: iemand met een ongesnoten
neus. — Skilige poask. — Brette
poas k, scheldnaam voor die van Terhorne. R.
ind ï.', 392'.
— De kearel wier sa kâld as in
poask. R. ind T. 2 XXIV'. — Pi ter Poaske
u, schertsnaam voor : Fiscus, de Visschen
(in den Dierenriem) , volgens een oude Alm.
A. 94. — Ook poarsk. R, ind TV, XXIV'.
poat, pôt, s. pot. dim poatsjo (spr.
-oà-) en potsje. (Noh. van Jelsum tot de
Lauwers).—Ut Sijke hjar izeren poat
miste in poat, do seisetsjinbaes
smid: „Sc o en e jy myekinpoatyn
disse poat sette kinne? Sechje.
Elders gewoonlijk: pôt dim. potsje, z.d.
ook voor de samenstellingen en afleidingen
er van.
poat, s. poot van een dier, triv. ook van
' een inensch; ook van voorwerpen, en dan
| somtijds voor: voet.--In hynzer mei in
24
wumkes.nl

POAT. 370 POD.
o n g e v c p o a t. — U s h o u n kin o p s i 11 e
en in po at jaen. — De poatenfen
in tafel, — fen 't kammenet, — fen
in kachel. — Op 'e poat sûg(j)e, fíg.
niets te eten hebben, — krijgen. — Op
poaten del kom me. — In kat fait
noait saheech wei of komt op poaten
del.
— overdr. Dat stiet goed op syn
poaten, is goed gesteld (vooral van een verhandeling
of betoog), ook wel: goed in
de maat (van een vers) — Op 'e poat
spylje, bulderen, uitvaren. — — Yens
poat (of poatsje) hjir of der for sette,
-zich schriftelijk door handteekening tot
iets verbinden. — Vgl. keallepoat, tàzen-poat,
ook oaräelpoat.
poaters, s. pi. pootaardappelen. Zie setters.
poat-oan', adv. hard aan den arbeid. —
Ik moat wer poat-oan.
poatsje, s. dim. pootje. — Bijke jow
my 't poatsje! tegen een hond.
Ook voor: podagra.— Mynhear het it
poatsj e. B. 422.
poatsje, v. te voet gaan. — Dou kinst
ride en ik moat poatsje.— Werom'
poatsje, de terugreis te voet afleggen.
Sw. 1850, 25. Vgl. bi-, óf- oanpoatsje.
poatsje, v. poten. — Ierdappels poatsje.
— Sa lang as der noch in ierapel
oer is, scille se him poatsje. E.
ind 'IV, 315!». Zie sette.
poatte (spr. -oà-), s. voorhoofd. Oudfr. p o d a.
Hier en daar nog gebruikelijk in den -Zwh.,
vooral te Workum en omstreken. — Pin e jn
'e poatte. — Schierm. peut. Vgl. ook J.
W., Dial., 440.
poatterich, adj. haveloos, ziekelijk. —
Hy sjucht er poatterichút, mager en
ziekelijk (van menschen en dieren). - Hja
wier de hele simmersahwet poatterich.
vervallen, bouwvallig, gebrekkig. — 11
slot seach er forlitten en poatterich
út, R. ind T. 2 den , toeven. — Sa lang as hja hjir
poaze. v. Blom, Bik., 87. Vgl. forpoazje.
poch'bealctìje, s. n. jong dier met een
ongezond dik lichaam. — (triv.) ook van een
kind.
pochdivel s. slechte geest van pochen
en grootschijnen. — Er is in greatske
poch- en pronkdivel yn jimme
fearn. R. ind T.
, 110*. —Dat bigjint
er mei Joute-baes po atte rich út to
sjen, Ibid. 275*.
poazich, adj. ijdel, trotsch , een hooge
borst zettende. B. 197. Vgl. proastich.
poazje, v. poozen, eenige oogenblikken
rust nemen. — Efkes poazje, pauze hou­
2 , 176*.
pochel (spr. -ó-), puchel, s. triv. voor:
corpus, lichaam. — Hy het in goede
sterke pochel, hy kin wol arbeidzje,
R. P. in Epk., 19. — Nim dat mar
op dyn pochel, neem die vracht maar op
uw rug. —lm men de pochel fol skelde,
iemand grove scheldwoorden toevoegen.
pochelje, puchelje, v. zwaar werken.
— It wiif onnut i t jild f or moezj e,
dêr 't de man swier for pochelje
moat, dat kin net.
pochhoanne (spr. -oà-), s. m. pochhans.
pod, podde, s. bufo tulgaris, padde. —
Grou —, feninich —, rudich as in
pod. — Dy jiffer blinkt as in pod
by nacht, zij is volstrekt niet schoon. B.
512. — It eint as in pod op'e kluten,
't vordert uiterst langzam. — Men kin in
pod sa lang wol traepje, dat er
barst, 't geduld van den lankmoedige
raakt eindelijk uitgeput. — Hoatse Teats
hat in pod yn 't liif, hja hjit bitsjoend
to wezen, Skoeralm. 227, VIII,
1879. — Stjonkende podde, ook heidefrosk,
stinkende padde.
— In pod yn 'e noas, een stuk vuil
in den neus van een kind.
— Lytse podden, voor: kleine kinderen,
'dotjes'. Sw. 1877, 40.
pod'(de)-aeyen, s. pi. schertsend voor
grint- of kleine keisteentjes.
poddebird, s.n. baarddons. Verv.podäehier.
poddeblêdden, s. pi. zekere plant. Ook
ha n tsj e riis.
poddeblom, s. anthemis cotula, s. stinkende
kamiìla, onkruid in bouwland.
poddebûkje (Warns), v. zwoegen, bij
aanhoudendheid moeilijken arbeid verrichten.
— Hwet poddebûket dy man.
als een pad voortwaggelen. — fig. In earmeskoveling,
dyde woastine fen
it libben troch poddebûket. R. ind
T. a , 30*.
wumkes.nl

POD. 371 POEP.
poddefilder, -strûper, s. f ig. gebruikt
voor: (een) bot of stomp mes.
poddehier, s. n. het eerste dons van een
nestvogel.—Ook: vlasbaard, ontluikend baardhaar
van een aankomend jongeling. — Sa
'n fint yn 't poddehier, il fen mar
efkes tweintich jier. W.D., Utfenh., 13.
— Fortoant him by de jonge feinten,
It poddehier op lippe of kin.
C. W., Aid en Nij, 93.
poddehierrich, adj. met pas uitkomenden
baard. — In poddehierrich studintsje,
E. ind TV', 282'.
poddehoed, s. (het) bovendeel van een paddestoel.
— Dy swolmt as wetterborl,
yn moed j! dy is pronke as mei in
poddehoed. G. J. I. 108. —Ho swolmt
Littink op âld-iems goed, Hy is
krânsge as mei in poddehoed. Ibid.
I. 130.
poddehûd, s. voor: verdroogde paddestoel.
— Fordroege poddehûden, dêr
fen dat stof útfljucht, as men der
op trapet. E. ind T. 2 , 96». Zie ûlefyst.
poddekrûd, s. n. anthemis cotula, ook:
A. arvensis, soort wilde kamille. B. 348.
Zie podäeblom.
poddekût, s. n. het drillige vocht met
de eieren der padde. B. 42.
poddespui, s. (het) schuim, dat men
in den zomer aan de bladeren vooral van heggen
, heesters en sommige boomen en andere
planten ziet (vocht van het schuimbeestje).
Ook spoekespui.
poddestoel, s. paddestoel.
poddestrûper , s. Zie poddefilder.
poe (spr. poeë], Terseh. s. f. grootmoeder.
poeha', poha, s. uitbundig gerucht, snorkerij.
— Hy het a 11yd in hopen poeha,
Lex. 160. — Abbekaten wieme dêr
de poha, altijd mee vooraan. B 107. —
In bulte poeha, bluf, ophef, gepoch.
Ook als interj. van spot, als afkeuring
van gepraal en gepoch. — Poeha en gjin
e in! E. ind T. a , 295 en v.v. Ook po hei,
bohei, bahei.
poeha'-makker, s. m. pocher, praler,
iemand die veel onnoodige drukte en vertoon
maakt. Sw. 1860, 41.
ppehoan'ne, s. m. pocher, praalhans. —
In freamde poehoanne, een vreemde
snoeshaan. — Sa'n poehoanne, vertoon-
makende vreemdeling, wol hjir de boel
opskeppe, mar dat hoeft net.
poeije, v. pooien, (ook) tot drinken gewennen
of aanmoedigen. — Dat wiif
poeit hjar lyts f anke fiers-tof oll e
mei drinken. — De feintenwoene
ús jonge dronken poe ij e, mar hy
w o e gjin drank ha. Zie poaije.
poeke, s. n. vleinaam voor poeske,
poesje, katje.
poel, s. poel, stilstaand water, moeras.
— Ook: gegravene- of uitgebaggerde veeni
poel. — pi. poellen. — Poellen en
petten.
plas, plasje. — In poelwetterop'e
flier mj uk sj e.
I dim. poelke, poeltsje (spr. -ûó-),
poeltje. plasje. — 'k Tink faek h o wy,
togearre oan 't roer |] oer Fryslâns
poelkes hinne dreauwen. E. ind T. !
57".
poelle, s. eg. vleinaam voor: liefje. - •
Myn poelle! A. 624. dim. poelke, poelle
k e. Vgl, poalle.
poellemûlje, s. stamelen als een klein
kind, onverstaanbaar mompelen. — De o mstânners
gr om melen en poelle muilen
al wakker, Hsfr. III, 121. Vgl. gepoellemûl.
poellewaei, s.n. eigen.. wei (hui), f lauwe,
waterige kost, zoo slap als poelwater (Akkerwoude).
poerine , v. Zie poanne.
poennemûtse, s. Zie poannemûtse.
poenneman, s. m. Zie poanneman.
poep, s. m. schimpnaam voor: Duitscher ,
vooral: Duitsche grasmaaier, of reizende
koopman. Ook voor: Nederlanders van de
oostelijke provinciën, wier volkstaal en uitspraak
naar het Saksisch zweemt. — Op
Jan poeps plak stean (sitte), zich met
de minste plaats moetende vergenoegen. —
! In honger ha as in poep, grooten trek
j tot eten, als een Duitsche grasmaaier. —
Nou kin 'k tsjin in hongerich poep
wol festje, gezegd als iemand goed wat
gegeten heeft. Zie festje. Vgl. fyndoeks-,
hoas-, uiierpoep. — dim p o e p k e.
Ook wel voor: eenig dier, als paard of
koe , en landbouwvruchten, als aardappelen,
uit Duitschland afkomstig, of andere voorwerpen
, als een schip van Duitsch model,
wumkes.nl

POEP. 372 POEP.
die somtijds, ter onderscheiding van andere,
zoo genoemd worden.
poe'pe-aeyen, s. pi. in: — Hy is f en
poep e-a e ij en útbret, van Duitschen of
Oudsaksischen oorsprong. B. K, 3.
poepebargen, s. pi. varkens uit Duitschland.
Lapek., 332.
*poepebret, s. n. uitheeinsch gebroed.
R. W., Blêdden. 27.
poepehoas, s. grof wollen kous, als
van een Duitschen grasmaaier. — Hy het
in mage as in poepehoas. bij kan geweldig
veel eten.— Syn konsjinsje kin
rekke en krimpe as in poepehoas,
hij heeft een ruim geweten. — ... hâld
myn konsjinsje f or ni n poepe h oas.
R. P., Jouwerk. . . B. 320.
poepejacht, s. -jeijen (it), s. n. in: —
Hja binne op 'e poepejacht, of oan
'tpoepejejjen, vroeger gezegd van de
schepen, die voeren met Duitsche grasmaaiers
als passagiers.
poepeknapsek, s. proviandzak van een
Duitschen grasmaaier.— fig. Myn mage is
in poepekn apsek, ik triuw er fen
alles y n.
poepeknyft, s. n. Eng. knive, zakmes,
vroeger door Duitsche venters verkocht. Zie
knyft.
poepeknoop, s. knoop, die niet vast
blijft zitten. A. 32. Vgl. âldiviveknoop.
poepelaech, s. n. vreemd, uitheemsch
volk. Zie laech.
poepelân, s. n. Duitschland of land buiten
Friesland, door menschen van Saksischen
oorsprong bewoond.
poepemage, s, moffenmaag. — In poepemage
kin frijhwet forneare.
poepemars, s. in: — De poepemars
hawwe, in een rij achter elkander loopen.
poepenamme, s. onfriesche naam. —
Ho koniste oan dy poepenamme;
dou bist oars in Fries, wis net? —
Ja, mar myn heit wier in poep. R.
ind T. s , 395».
poepenêst, s.n. schimpend voor: slaapplaats
in 't hooi, van Duitsche grasmaaiers.
— Yn 't poepenêst, op 'e (lege) kouwestâl.
R. ind T. 2 , 201".
poepepiip, s. Duitsche tabakspijp. B.
107. — R. ind T. 9 , XXIX". Ook Dútse
pipe.
wumkes.nl
poepeprint, s. n. spoor of prent op den
grond van niet spijkers beslagen schoenen-
Zie poepeskoen. Vgl. de Enkelwoorden.
*poepereau, s. n. vreemd gebroed. —
N é. wy moatte Friezen bliuwe, H
dwers tsjin alle poepereau || stean
as Friezen. ld. IX, 79.
poepereek, s. veenrook, heiderook.
poeperib, s. n. machinaal gezaagd balkof
posthout. Ook batting.
poepert, s. achterste, (het) achterdeel van
een mensch.
poe'pertsjeglide, v. op een klomp zittende
, elk zijn beurt door anderen over het
ijs of de gladde sneeuw worden voortgetrokken
(jongensspel).
poepertsje-ride, v. voortschuiven op
hun achterdeel, van kinderen , vooral als ze
nog niet kunnen loopen.
poepeset, s. een onnoozele daad.
poepesinne, s. voor: (de) maan. A. 32,
657. — dim. poepesinke. It poepesinke
skynde wakkere moai. R. ind
T. a , 25'.
poepeskaei, s. n. vreemd, onfriesch volk.
— Alders.' krije jimme bern,jow se
doch nin nam men, det min mienc
scoe, it wier in poepeskaei. ld. IX,
64.
poepeskinke, s. Westfaalsche ham. R.
ind T- a , 214".
poepeskoen, s. pi. lompe, met spijkers
beslagen schoenen. — Poepeskoen mei
spikers. R. ind T.\ 102'.
poepeslom, s. diepe, vaste slaap als van
een vermoeiden Duitschen grasmaaier. —Yn
poepeslom bidobbe |! laei Geale
yn 't leavich reid. R. ind T. 8 , 18». Zie
echter popeslom.
poepestôk, s. haarstok, bij het haren of
scherpen der zeis, voor 't grasmaaien in
gebruik. Zie harstok.
poepetael, s. (de) platduitsche taal.
poepetafel, s. tafel in de schuur van
een greidboer, gedurende den hooitijd, ten
gebruike der Duitsche grasmaaiers, meest
een ouderwetsche klaptafel, vroeger hier
meer algemeen.
poepetinte, s. los opgeslagen tentje tot
verblijf voor de maaiers in het hooiland.
Vgl. heatinte.
poepetjilling, s. eg. piep- of winterta

POEP. 373 POF.
ling, anas crecca, watervogel, met 5 of 6
groene veeren op de vlerken. B. 426. — Lex.
874. Ook pyptjilling.
poepetobak, s. slechte, onwelriekende
zwarte tabak, die de Duitsche grasmaaiers
rooken.
poepetoer, s. moeilijk werk, niet gemakkelijk
te verrichten handeling. — Dat
is in hele poepetoer.
poepetrek, s. buitenkansje. -Datisin
hele poepetrek, een onverwacht voordeeltje.
poepetroffel, s. groote troffel (metselaars-werktuig).
poepin'ne, s. f. vrouw of meisje uit Duitschland
of een der Ned. provinciën van Neder-
Saksischen oorsprong.
poepke, s. dim. van poep. — Ook voor:
veest.
poepmartenssang, s. voor: (het) gehuil
van een ontevreden kind. Hsfr. I, 18.
poep'roaske, s. n, voor: achterste van
een kind. — Ast net stil biste, scil
mem dy hwet f o ar dyn poeproaske
ja en. A. 533.
poepsk, adj. schimpend voor: Duitsch
of Neder-Saksisch. — Porsûp hwet
poepsk en Hollânsk praet, R. W.,
Bledden,28. —Poepsk bistean, onfriesche
geaardheid. — Dy altyd ljeafst
úthiemsjke klean H en frjemde snaren
toaije wolle, || út apesin en
poepsk bistean, (| dy hatninfryskens
yn 'e holle. ld. IV, 168.
poer, adv. Lat. pure, Fra. pur, en de
hiermede samengestelde en afgeleide woorden,
zie pûr.
poer, s. peur (vischtuig). Vgl. volgend
art.
poere, v. peuren, visschen met een stok
met dikken wollen draad, waaraan een tros
wormen is geregen om aal te vangen. —
Koezze yn 'e doeren || laei hymjend
loai to poeren. R. ind T. 2 , 19'.
poerlegrap', adv. (bastaardw.) voor de
grap, als : malligheid , dwaasheid.
poes, a, kat, poes. — As poes yn 't
spynke kypje. R. ind T. 2 , 2 b . — Ook als
vocatief, — dim, poeske, poosje.
poes'fetsje (spr. -pûós-). s.n. spoel-, waschvaatje.
Ook tob-fetsje. Vgl. poesje.
poesherne, s. stookhuisje bij hot woon­
huis, ook veelal gebruikt voor huishoudelijk
werk. Vgl. poeskoken.
poesje (spr. -ûó-) , v. water storten. Zie
poezje.
poeske (spr. -ûó-), s. dim. plasje. Zie
poezze.
poeskeamer, s. voor: poeskoken,
vertrek waar gekookt en het natte huiswerk
gedaan wordt. — Men moat doch
onderskie hâlde twisken de skûrre
en de poeskeamer. T. V. Sjouke,
27.
poeskmounle, s. soort watermolen: jasker,
z. d.
poeskoken, s. (de] keuken in een boerenhuis.
Zie poeskeamer,
poet, s. meelpap, brij. — Sangerige
poet. (Oppenbuizen , in Wijmbrdl.).
poetsje, voor: poeteke (Stadfr.), poesje.
— Dat wier poetsje (poeske) it
e ach út, fig. dat kwam hem in zijn eer,
hij was op zijn teentje getrapt. R. ind T. 2 ,
221".
poez-amer (spr, -ûó-), s. wateremmer voor
het huiswerk der vrouwen, Ook boargeramer,
z. d.
poezje (spr. -ûó-), v. bij ongeluk (water)
storten, plassen. — Mei wetter poezje.
— Net oer de flier poezje. — Hl.
bjoëzje. Zh. pûzje. Vgl. bipoezje.
poezze, pûzze (Zh.), s. waterplas, regenplas.
— De jonges batse troch de
poezzen op 'e wei. — In pûzze wetter
op 'e flier.
pof, s. pof, knal van een vuurwapen. —
Dat joech in hele pof. — In pof as
fen in trijedekker. R. ind T. 2 , 141«.
interj. nabootsing van 't geluid van een
vuurwapen.
pof, s. voor: krediet, alleen in uitdrukkingen
als: — Op 'e pof helje, op krediet
nemen, borgen. — It giet altyd mar
op 'e pof, zonder contante betaling.
pof, s. levenslust. — Depofwierút
hjar, D. H., Baes Teake, 18.
pof, s. zeker bolrond klein gebak. — H j i tte
poffen, pas uit den oven, vroeger veeltijds
aan een kraamvrouw vereerd. A. Ysbr
(1861), 62. Vgl. kreamfrous-, sàkerpoffen.
beschuitpoffen. Zie bak- (of) twiebakspoffcn
dim. p o f k e , klein krentebroodje van tarwemeel.
Vgl. krintepofke.
wumkes.nl

POF. ;
pof'blikje-, -blykje, s. n. blikken vorm
om over de besehuitpoffen te leggen, terwijl
ze worden gebakken.
poffe, v. pochen , grootspreken. — P o ffe
en blaze. Zie hlaze. — Prov. Poffen
en broekskiten is gjin kinst.
poffe, v. poffen , paffen, knallen. —
Itgewear poft. — Beane brie de op
in koaltsje fjûr; as se poffe binne
se klear. Vgl. bfpoffe.
Ook: ploffen. — Dêr poft joun noch
ien f en b o pp en.
poffe, v. op krediet nemen. borgen ,
meest van kleine artikels voor huishoudelijk
gebruik, (ook) uitborgen. —'t Is heislike
lêstich for in bakker, dat er 't net
sonder poffen redde kin, zonder uit
te borgen (woordspeling).
poffer, s. eg. pocher, praler. — Prov.
Poffers ha gjin brea. — De poffers
ait de moed it gaust yn 'e hakken,
zijn alleen moedig met den mond.
poffericb., adj. gewoon te pochen, zich
als moedig voor te doen. — Poffrich
praet (keart) nin Vô gek o ar de. Porj.
1902, 91«,
poff (er)ich., adj. opgeblazen, opgezet
(vooral van gelaat).— Pofferich (of poffich)
om 'e ho 11 e, denismenjamk
net goed, niet recht gezond.
pof mes, s.n. beschuitmes, bakkersmes voor
het doorsnijden der 'besehuitpoffen' .Zie hakmes.
poggs (spr. -ó-), s. kwijning, ongesteldheid,
verval. — Dat bernis wakker
yn 'e pogge, dat kind kwijnt voortdurend,
is niet recht tierig. — De meagere
keallen krigen yn 't foarjier de
pogge, begonnen te kwijnen. A. 883. —
Yn 'e pogge reitsje. — De finne is
yn 'e pogge, 't wil er niet groeien.
pogge, s. slecht snijdend mes. A, 520.
pogge, pôge, s. voor: podd e; gewestl.
Ned. puit: kikvorsch.
poggel, s. voor p o c h e 1, z. d.
pogje, v. sukkelen . kwijnen. Zie pogge.
pohá, s. & interj. Zie poeha.
poíjer, puijer, s. poeier, poeder. —
Poijers om yn to nimmen. — Ook:
poeder in 't alg.
poijerje, puijerje, v. poedcr(s) gebruiken.
overdr. Der yn puijerje, met buskruit
schieten, er op inbranden.—It is mar in
wumkes.nl
: 4 POL.
segen, dat ik er yn puijerc ha. R. ind
T. 3 , 119. — Ook wel: bij eene onderlinge
vechtpartij, er op inslaan. — Ik hab er
op y n p u ij e r e f e n b i 1 a n g.
poike , s. n. liefkoozend voor : kindje. Meer
algem. ook voor: jongetje. Lcx. 429 en 446.
Zie poailce en ooaihe.
pok, s. Eng. poel;, pok (ook door vaccinatie).
— It berii het pokken op 'e
e a r m.
pôk, s. — pi. (de) pokken, variolae,
pokziekte. — De pôk wier dêr hûsriem,
de pokken heerschten er algemeen.
— Hy is o an 'e pôk (of pokken) s to arn,
— fen'e pôk (of de pokken) skeind.
als interj, Hwet pokken! wat drommel.
Ook algemeen voor: erge kwaal of plaag,
o. a. voor,': hooibroei. — Dy pôk kliuwt
nei boppen. B. 501.
pôk, s. geboorte-vlies (bij het vee.). Vgl.
foar-, †oet-, icetterpôh.
pok'dobben, s. pi. cicatrlces variolarum,
pokputten. Lex. 112, 240.
pokdobbich, adj. pokdalig, van de pokken
geschonden.
poker, s. pook, kachelpook. Hsfr. V, 48.
pokhout, s. n. hout van den qua-jakboom,
eene Indische plant. — Twa parten pokhout
en ien part al ú nop tr ij e parten
brandewyn sette, middel tegen
kiespijn. B. ind T. a , 91«.
pokkich., pokkerich, adj. pokkig,
overdr. vol putjes of holligheden aan de oppervlakte.
— Pokkige tsjiis. Ind. B. 94.
— In pokkerich gesicht.
pol, s. pal, dikke haak aan de braadspil
op een groot schip. Vgl. pol ring.
polder, s. uitgestrektheid van landerijen,
gezamenlijk door een waterkeerenden dijk omsloten.
Ind. B. 94.
pol'derbistjûr, s. n. polderbestuur.
polderdaem, s. waterkeerende dam in
een polder.
polderdyk, s. polderdijk, waterkeerende
dijk rondom een polder. Lex. 656.
polderhúske, s. n. woonhuisje van den
poldermolenaar.
polderjonge, s. m. poldergast, aardwerker
bij den aanleg of verbetering van de dijken
en waterwerken.
polderlân, s. n. land binnen een polder
gelegen.
ì

POL. 375 POLS.
poldermounle, s. watermolen in een
polder.
poldermounler, s. m. (de) man, die een
poldermolen bedient. Vgl. wettermomiler.
polderwetter, s. n. (het) water binnen
een polder. Ook b i n n e (n) w e 11 e r.
polysje, s. politie.
polysjeman, s.m. polieieagent.
polyst', adj. gepolijst, ook voor : geslepen,
schrander. — In polyste kearel, een
man van schrander doorzicht. A. 5S3.
pô!je, pôlkje, v. de in weilanden, op
de plaats van de drekhoopen der koeien,
opgeschoten grasbossen (skytpôllen) afmaaien.
Vgl. hoskje.
polke, s. bastaardw.: polka-dans, omstreeks
het midden der 19e eeuw hier ingevoerd.
Vgl. de met dat woord gevormde samenstellingen
voor andere nieuwighedeji van omstreeks
denzelfden tijd.
polkehier, s. n. nieuwerwetsche haartooi,
ook:
porke-bosk(-hier), s. n. nieuwerwetsche
haardos. Ook polkeprûk. Zie polke.
polke-mou'wen, s. pi. naar onderen wijd
uitloopende mouwen in een vrouwenjak. dim.
pi.:
polk e-m o uk e s, ruime en dunne mouwtjes
om den benedenarm van vrouwen. Zie polke.
polke-sjippe , s. voor: soda. Zie polke.
polke-wetter, s.n. waschwater met daarin
opgeloste soda. Zie polke.
pôlkje, v. Zie pôlje.
pôlle, s. afzonderlijk plekje gronds, veelal
iets hooger dan de omgeving, en door
slooten of een ander water omringd.
vooral: het heem en erf, waarop in de
lage landen het huis staat. — Hy komt
hast net f en de pôlle. zit meestal i
thuis. — O, pôlle, frear it hynsteiis
|| ho fluch seoe ik dy forlitte.
R. ind T. 195". — Vgl. ook: oarge-, klaverpôlle;
houne-, mounlepôlle.
klein eilandje , of ook wel: (een) bank in meer
of stroom, met gras, riet of andere planten
begroeid. Vgl. J. W., Fr. Naaml., 293.
pi. pollen, onbedijkte aanwassen ia zee,
van gronden, die reeds met gras begroeid
zijn, zoodat er in den zomer vee op kan
weidon. Zie kwelder en keech.
pôlle, s. plant met de aarde, waarin het
geworteld is. — Veeltijds dim. pôltsje.—
Pôltsjes blom men om 'e bleek hinne.—
Op 'e naeld (fen it tek) steane
pôltsjes hûslôk to bloeijen en to
pronkjen. v. Blom, Bik., 172. Vgl. Ijurkepôlle,
reidpôlìe.
een of meer afzonderlijk liggende begroeide
zoden, vooral bij het opmaken der greppels
uit het land gestoken. — Dy pollen moatte
rotsje en fyn makke en oer 'tlân
struid wirde. Vgl. seadprykje.
Ook f ig. voor: (een) groote hoeveelheid van
iets. — Hy hatin pôlle hier opsyn
holle. — Der is in pôlle hea fen
dát lân komd. — Der is to nacht
in pôlle snie fallen. Ook: in protte.
polle, HL s. (het) ronde bovengedeelte
van kant, dat in den kamerdoekschen bol van
den 'voorvlechter' gestikt werd. Zie foar-
†lechtcr. — Vgl. poalle:
pòl'letoûtsje, v, de uit de greppels gestoken
zoden, die over de akkers gestrooid
zijn, stukslaan.
póllich, adj. uit 'pollen' of kleine eilandjes
bestaand (land). —Pôljich lân, ook:
land, waarin veel door de koeien onaangeroerde
grasbossen staan.
polletyk', s. politiek, staatkunde,
als adj. Oan de polletike skealjen
toarne, zich met de politiek inlaten. R.
ind T. 2 , XXII*.
pol'ring, s. soort kamrad om het midden
van de braadspil op een groot schip, waar
de pal in vasthaakt. Zie pol.
pols, s. pulsus, pols, slagader. — Immen
oan 'e pols f iele, f ig. polsen,
zijn meening of gevoelen omtrent iets trachten
uit te vorschen.
pols, s. pols, spring- of plonsstok. — De
boeresoan mei de pols ljept sleat
út sleat yn en rint rjucht op i
steed ta, dêr de sy (wijfjes-kievit) op it
nest sit. R. ind T.=, 174".
pols, s. karnpols, door welks beweging
bij het karnen de zuivel wordt afgescheiden.
Zie tsjernpoh.
pols'blok, s.n, schijf of knop onder aan
den pols of springstok, om het te ver doordringen
in den weeken grond te voorkomen.
Lex. 402. Ook drúf.
pols'drager, s, m. die voor een jager den
pols draagt.
polskje, v. polsen, het water met den
wumkes.nl

POLS. 376 POMP.
pols heftig in beroering brengen. — Yn 't
wet ter polskje, "bij het nettenvisschen
het water beroeren met den pols- of plonsstok.
— Wif polsket yn 'e djipste
k û 1 e n, Wif vaart met het slingerend schip
in de fel beroerde diepe zeeën. G. J. I. 77.
— It bloed polsket yn de ieren,
wordt door de polsen in do aderen voortgestuwd.
Ook: sterk bewegen, schommelen, van
den karnpols.
overdr. iemands gevoelen trachten uit te
vorschen. Zie bij pols (palsus).
polsmofkes, s. pi. polsmofjes, wantjes,
die voornamelijk de polsen bedekken.
polver (spr. -ó-), s. n. pulver, poeder. —
'tien of 't oar ta polver mealle. —
Grús en pol ver. R. ind 'f. 2 , 177". —
Dat ding is alheel ynpolvers, tot
gruis. — Hy hie syn hoas oan alle
pol ver roan, geheel versleten. H. Z., Ts.
tuwzen, 68.
pomp, s. duw, stoot, (ook) bons. — H y
krige in pomp, dat er oer 'e groun
truzele. — In pomp mei in kneppel
op 'e tsjerkedoar. R. ind T. 2 , 220".
pomp, s. pomp, buis van hout of metaal
, waardoor het water uit den put wordt
opgepompt. — fig. R i n nei de pomp . . .
en sûp wet ter, loop heen , scheer je weg!
waterleiding onder den grond. — In
pomp onder 'e wei lans, onder den
weg door. — In daem mei in pomp.
— In pomp mei in skúf.
pomp, s. fijn gestampte aardappelen. Vgl.
ierdappelpomp.
pomp'ammerke, s. n. zuigemmertje in
een pomp. Vgl. hert.
pompboar, s. werktuig van den pompmaker,
om een houten pomp te boren.
pompe, v. pompen, oppompen (van water
of ander vocht). Makk. pompje. —
Pompe offorsûpe, overdr. werken of ten
ondergaan. — f ig. Hy moat meipompen
boppe w etter bliuwe, met versterkende
middelen zich op de been houden. Ook: met
kunstmiddelen zijn zaken recht houden. Vgl.
oppompe.
pompe, pompje, v. duwen, stooten •
(iemand) een' 'pomp' geven. — Iminen
onder w e 11 e r pompe. onder water
dompelen, R. P., Jouwork., 28.
wumkes.nl
doen neerploffen. — Mei ien tilde er in
s wie re balstien oer 'e holle en
pompte dy fen boppen op 'e klute
del. fì. en ï. 1 28''.
stampen. — De ie rap pels fyn pompj
e, de gekookte aardappelen fijn stampen.
Ook, als jongensspel, centen, knikkers
of pijpesteelen met kracht in een hoed,
klomp of kuil werpen, zoodat ze gedeeltelijk
er weer uitspatten. Vgl. Icnikkertsjepompe.
pom'peblêdden, s. pi. bladeren van de
nytnphaea alba, waterlelie. — De saunpompeblêdden
yn it Fryske wapen,
as byld fen 'e saun âld-Fryske s élànnen.
Halb. Lex. 980. Vgl. Forj. 1900,
103.
ook collect. pompeblêd. — ...det
slûge wetter, || sljueht fen pompeblêd
en bearsrûch. Forj. 1902, 90. Zie
swanneblom.
pomper, s. m. die pompt. — Jan en
Jelmer boarne de k ij; Janis a 1tyd
pomper en Jelmer b o ar n der.
pomphaed, s. n. de boven aandepompbuis
bevestigde klamp, waar de zwengel
op rust. Zie haed.
pomp'heak, s. ijzeren stang met een
weerhaak, om des noodig het 'zuig-emmertje'
uit de pompbuis te lichten. Ook p o m piz
er.
pompier, s. n. papier. — dim. pompierke
(spr. -jir-), stukje papier. —In pljims
pompier. R. ind T. 2 , 5 4 . — In rol Ie
pompieren. v. Blom, Bik., 44, 48.
pompier'blazer, s. eg. schimpnaam,
eigenlijk voor: iemand, díe zich fatsoenlijk
voordoet, maar heimelijk een anders geldswaardig
papier wegmoffelt. Meer algemeen:
een zakkeroller of een iichtekooi, die zich
aan dergelijk misdrijf schuldig maakt. —
Hwet scoe de man woltinke?Dat
er hjir by pompierblazers is? —
Hwet is Maeike Plom oars as in
pompierblazer? — Prate jy fen
stellen? fen dief? In diefis 't, dy
't seit. R. ind T. 2 , 76».
I pompieren, adj. van papier.— In pom-
! : p i e r e n p û d t s j fi, wiiikelzak.je. — In po rapieren
souderke. — f ig. It jild op in
pompieren souderke lizze, dêr it
wol gau ris tr och fa 11e koe, geld in

POMP. 377 PONG.
niet soliede effecten beleggen. B. ind T. 2 , 175".
pompierjild, s. n. munt- en bankpapier.
pompierke (spr. -pjir), s. n. stukje papier.
— Liz er in pompierke oer of
tonder, R. ind T. 2 , XXIII*.
pompier'kefrjje, v. per brief vrijen. —
Nim in les oan liim, mei syn poiupierkefrijen,
Fr. Hfr. 1900, 126
pompierk.efr.ijer, s. m. iemand , die per
brief vrijt, vroeger op 't platteland iets bespottelijk.?.
Hsfr. 1900, 116..
pompierkeknipper, s. m. couponknipper,
rentenier.
pompiermounle, s. papiermolen. —
Foart by Makkum stiet in pompiermounle.
pompiermounler, s. in. papiermolenaar,
-fabrikant. — Ik bin dy pompiermounler,
ld. 1852, 161.
pomp-izer, s. n. pomphaak. Zie pompheak.
pompkoiyak, s. schertsnaam voor:pompwater,
in plaats van een borrel. — In
glêske pompkonjak, een glas water,
of sterke drank met veel water aangelengd.
Ook verminkt tot pomjjejak.
pomplampe, s. ouderwetsche lamp, waarin
men patent-olie brandde, die men daarin
kon oppompen.
pompmakker, s. m. pompmaker. vooral:
die houten pompen maakt.
pompstap, s. n. Zoh. houten vloertje
bij de pomp, om er allerlei huishoudelijke
voorwerpen te boenen. Meest b i e ns
t ap.
pompstok, s. pompzwengel. — Ytsjemoai
en Pytsjemoai |i dy wieren
t o ge ar re oan 't pompen. || It amerke
liek en de pompstok briek, || do
binn' se togearre forsonken. W.
D., In Doaze, 25. — fig. II y wit fen
wize noch pompstok, van wijs noch
maat, heeft geen muzikaal gehoor. (Bij het
uitpompen van schepen wordt wel in de maat
gezongen). — Ik wit fen ûre noch
pompstok, ik weet van uur noch tijd.
pompsûger, s. pompzuiger, de zuiger
in de pomp.
pomp(s)wetter, s. n. pompwater, water
uit een pomp. Vgl. saeds-tretter.
pompweintsje, s. n. mallejan, voertuig
tot verzending van houten pompen.
pong(e), s. beurs, geldzak.— Hja hal­
den mear fen hjir eigen pong as
f on Pibe-omme. R, ind T. 3 , 11". — Ik
kin m y n pong net y n 'e wy n op s m ite,
heb een ledige beurs. — Hy se il
de rekken onder yn 'e pong fine,
Ned. onder in den zak vindt men de rekening.
— In lege pong moannet
fûl, heeft men geldgebrek, dan maant men
't sterkst. — De knoop (of de kaei) op 'e
pong hâlde, zijn geldbuidel zooveel mogelijk
gesloten houden. — Ik bit e Ij e mei
de pong, mar fen de fruclit kin 't
net, de oogst brengt de landhuur niet op.
B. 270. — In kalf trêddekeals-kou
het de ponge om 'e hals, is zooveel
waard, dat het voor den eigenaar 't voordeeligst
is haar te verkoopen. Vgl. R. ind T. 3 ,
295 6 . — Hy hat de pong om 'e hals,
lyk as de trêddekeals k ij. — De iene
kin mear mei de pong as de oare
| mei 't ji 1 tl. — In folie pong, in rom
! hert. — De sinen fen de pong, A.
! Vsbr. (1861) 87. Vgl. tsjerkepong.
pi. p o n g e n , beurzen , geldzakken; ook
voor: zakken in niet strak genoeg gespannen
linnen, en voor blaren in het behangselpapier.
A. 520, — It behang hin'get
mei pon gen. Zie ponge.
dim. pongkje, geldzakje, buideltje.
kerkezakje. — De dyakens gean mei
it pongkje om.
Ook: de balzak bij jong vee.
pongel, s. — pi. p o n g e 1 s, gedeelten van
de beddezak, welke op de eene plaats niet,
en op de andere te veel met veeren zijn
gevuld. — De fear yn 't bêd goed
trochskodsje, oars wirdt it mei
pon gels.
pon'geleger, s. m. zakkeroller. — 6 elf,
Gelf! dou wirdste lûze, !| In pon-
| geleger docht in taest . . . || Gelf
slacht op syn bûse... II Ja man!
hy is al leech. Hett., Rymkes, 65.
pongelje , v. voortsukkelen , drentelen. —
As hja fen 'e Lj ou w e r t e r wy k m e r k e
mei in lytssûske werneihùs pongelen,
R. ind T. s , 276". Vgl. pangelje
(panäerje).
Ook voor pongje, z. d.
pong'fol, s. n. zak vol (geld). — Hja hie
j ild by pongf ol len yn hjarâldkam-
! nienet, Hsfr. XIV, 179. — Men roan
wumkes.nl

PONG. 37 S POP.
net mei in pongfol jild \\ nei in
hongerige abbekaet !i om ried en
died. R. W., Blêdden. 24.
ponghâlder, s. eg. die de beurs houdt.
— Syn âldwiifwier de ponghâlder,
R. ind T. 2 . 258".
Ook: penningmeester eener vereeniging.
Vgl. skathâlder.
pongich , adj. als een zak. — Itjaer
hinge t er pongich ûnd er , het jadder
van de koe hangt neer als een zak. j
pongje, pongelje, v. slordig en met on- •
evenredige ruimten iets in elkander naaien, j
— In bonte mantel fen y 11 i k e t r ij e- I
kantige lapkes by in-o ar pon ge, W. ;
D., Winterj. 7., Vgl. year-, ojipongje. '••
pongje, v. geldzakken vullen. — Prov.
Dy net donget, dynetponget. Vgl.
dongje.
pongluzen, s. pi. voor: geldverslinders, j
in: — Prov. Aid e hu zen, pongluzen, \
oude huizen kosten veel aan reparatie. B. 457.
ponglúzje, v. voor : beurs-plukken , in :
— Húzjen is ponglúzjen. Zie lúzje.
pongsykte, s. voor: geldnood. — Ik'
scoe it ljeafst kwyn- of pongsyk- >
te neame. A. Ysbr. (1863) 87.
pontsjer, pountsjert, s. bindstok, wezeboom,
om de lading hooi of graanschoven
op den wagen neer te drukken en bij elkaar
te houden. Ook w iz ebeam , z. d. .
pook, s. pook, om het vuur in de kachel ;
op te poken. Zie poker.
pookje, v. poken (in de kachel).
pop, poppe , s. eg. — dim. p o p k e, jonggeborene.
— De poppe yn 'e glûpe, L.
in W., 386. — Mem tilt it tsjuster
girdynke op ; en gizet mei hjar :
pop. R. ind T. 8 ïís jonker dy set er syn sinnen al
op. Halb., Quiekb., 33. — Myn pake laei
myn hântsjes ge ar j| en sei: myn
b o a i, s i z o p ! 1 en 't „0 n z e V a d er"
b e a ik den. j| Den wier ik pake pop.
Ibid. 6.— Lik e (de kat) wier beppe pop,
Eman. 4. — Kekke is in bidoarn
tem, a 1 hie 1 as pop opbrocht, te
veel vertroeteld.
speelpop (voor een meisje). — De famkes
boartsje mei poppen. — Nynke
het in pop ta Sinteklaes krige.
marionet. — Dêr h a j y —, n o u k o m m e
de poppen oan 't dounsjen, ook vooral
in overdrachtelijken zin: nu barst de strijd
los. — Heit lit de poppen mar douns
j e , laat anderen het woord voeren en doet
er zelf het zwijgen toe.
— Prov. Dêr ha se poppen fen yn
't liif, groot e verwachtingen van zoon of
dochter. Verg. liif. — Dêr hajy de pop,
sei p asto arak e, en hj a helle de kat
út 'e tsj ern e.
pop'-, poppebak, s. (een) beschuit met
boter en suiker, waarop kinderen getrakteerd
worden, ter eere van een jonggeborene.
pop-, poppebisjen', v. een kraamvrouw
bezoeken om het kindje te zien. — Mem is
hjoed to popbisjen. Ook popkebisjen
en popkesjen,
pope, s. m. sukkel, iemand zonder energie.
— In slûgen pope, Eman. — Ook :
in sleauwe pope. Verg. popeslom.
popel, 8. scirpus lacustris, water- of mattebies.
collect. — O ars moat 'k hwet bies
en popel stelle || en draei dêrstoellematten
fen, A. B., It Doarpke, 81.
, 2". — Sjuch! dêr sit : Vgl. swannepopcl.
mem mei hjar 1 yts popke op 'ei popelich., adj. haveloos. B. 105. Ook:
skoat. v. Blom, Bik. 146. . ! zwaartillend, mijmerend. Vgl. popelje.
vleinaam door een vrijer aan zijn meisje i popelier(beam), s. popelier. Zie abeelje.
gegeven. — Búrfeint patte it famke, popelje, poperje, v. inwendig trillen,
en neamde hjar syn pop. v. Blom, Bik., hetzij van angst of van genot, aangedaan
58. — En dêr mei p e a r e n op; || ei zijn, versneld vlieten van het bloed door
Tsjerk sprong mei syn pop. — 'k hart en aderen, prikkelen. — Eltse boarst
moat simmers altyd yn it mêd, j] heefde heg er; eltse polsslach tik-
en winters yn 'e groppe; || De kouke hirder; eltse sike waerd Ô fwestvont
bin ik nou sêd, || ik hâld I britsen en forhastige troch it p o-
it mei myn poppe. llett. Rymkes, 69. peljen fen i t ontroerde hert. R. ind
lieveling. — Heit e en meiumc pop. T.
— De mem dy sei: dy skoane pop, il
3 , 119'. — Dat (gemiene sizzen) fen
Gepke popelt my yet yn 'e kop om,
wumkes.nl
1

POP. 379 POR.
maalt mij nog in het hoofd. A. Ysbr.
(1861) ,57. — Wetter, wetter is myn
libben, || hinget si el en libben
o e r; j| 't 1 i b b et, pope r t m y t r o c h d e
ieren || as ik oer d e w e agen s t j ûr.
R. ind T. s , 89'. — Sont (de brilloft) ha
'k altyd oer dy pop e re, uiting aan een
meisje bij huwelijksaanzoek. R. ind T. 2 , 'òi' 1 .
— 11 popelt m y sa- h e i s 1 i k y n d y
h 511 e kies.
Ook: mijmeren, in zich zelven spreken,
mompelen. — H w a t is d y w e r y n h j ar
sels oan 't pop e Ij en. — Der waerd
al oer po pel e, over gemompeld.
Voorts: bobbelen, Eng. bubble-up, Fra.
bouillonner, voor: zachtjes koken van spijs.
— Dat krouske stiet sa se aft op 't
f j û r t o p o p e 1 j e n , dat me der sin
oan krije scoe. Ook protte!je.
pô'peslom, s. dut, dommel. — Yn po­
pes lom bidobbe || laei Gealeyn't
leavich reid. Volgens de vroegere uitgaven
in: Lapek. 18.34 en R. ind 'IV, 18 r '.
Vgl. ook poepexlom.
pop'helje, v. een kind ter wereld brengen.
A. 295.
Ook: een vrouw verlossen. — Dokter
scil nei Oeges to poph eljen — Zie
bernhelje.
popje, popkje, v. met de pop spelen
(van kleine meisjes). — Us Japke mei
g r a e c h popje.
overdr. krampachtig, als iets zoekende, in
het beddegoed grijpen (van een gevaarlijken
zieke). — As in sik e bigj in t t o p opkjen,
dat binne faeije tekens (volksmeening).
— 11 b j u s t e r w a n 1 e a u wol j e r n
popje mei de sinnen, het dwalend
wangeloof speelt gaarne met de zinnen,
R. W, Blêdden , 2.
pop'kebisjên, v. Zie popbisjin.
popkebrjj , s. kinderpap, ook voor : melken-meelpap,
in 't alg. — Popkebrij mei
bûter en sûkor, v. d. M. Vgl. bt'tkfvrwiel.
popkesjên, v. Zie popbi-yi'n.
popkje, v. Zie popje.
pop'pebak, s. Zie poplmh.
poppegûd, s. n. uitzet voor de luiermand,
(ook) alles wat een spelend meisje aan
kleeding, enz. voor haar pop noodig acht.
; — Op merkedagen mei poppegûd
I stean. A. Ysbr. (1861), 87.
I poppekream(me), s. poppenkraam, ker-
I miskraam , waarin (vooral) poppen verkocht
] worden.
poppelapke, s. n. — pi. poppelapkes,
lapjes, die een meisje gebruikt oin
er poppekleeding van te maken of haar pop
mee te kleeden of te versieren.
overdr. meisje, dat erg verzot en overdreven
netjes en zorgzaam is op allerlei sieraad
en opschik. Ook : een verwijfd jonkman en
I modepop, die zich erg opziehteìijk kleedt.
I Vgl. ook, Lex. 509.
poppenamme, s. vleinaam, zijnde een
vervorming van 's kinds waren naam. —
Sommigen , vooral vrouwen , worden vaak
met dien naam aangesproken: — Kekke
(Geartsje), Lokke (Lolkje), Poai of Poaike
(Froukje), Nynke (Tryntsje), Koai
(Sjoukje), enz. Vgl. J. W., Fr. Naaml. passim.
I popperich, adj. & adv. popperig, opge-
; dirkt, tot in kleinigheden op gezochte wijze
gekleed. — Hwet klaeit dy Tryn
hjar popperich, erg in de puntjes.
tot in de geringste kleinigheden versierd.
— It is in djûr hûs, mar 't is my
hwet to bont en to popperich, niet
forsch genoeg.
poppeskyt, -stront, s, ontlasting van
een klein kindje. — Hy is sa fyn as
(mealde) poppestront (van een schijnheiligen
kwezel).
poppeslok, s. glaasje brandewijn niet
rozijnen, aangeboden aan de bezoeksters
eener kraamvrouw. Ook f r o u liûss lokj e.
poppestien, s. een groot-e keisteen in
't West van Bergum, waarvan in die streken
gezegd wordt, dat de kindertjes er onder
van daan komen.
poppich, adj. & adv. overdreven kinderlijk,
er op gesteld om moeders pop te zijn;
ook van een jongen , die daar anders te groot
voor is. — Us Jan, dy greate jonge
is vet sa poppich. Vgl. memmich.
porre , poarre , s. voor : crangon vulr/aris
garnaal, gebruikelijk op de Friesche Noordzeekusten
, als Dokkumer-Nieuwezijlen , Peasens,
Roptazijl enz. en de eilanden. Ook in
Noord- en overdr. in Oost-Friesland. —
Antsje, Antsje, bried p o a r r e n y n
't pantsje! sechje.
wumkes.nl

POR. 380 POS.
porslein', s. n. porselein. — ¥ o ar si ehtich,
hja draecht porslein, fig. zij
is zwanger.
porsleinen, adj. porseleinen, van porselein.
— In porsleinen r e auke , bij elkaar
behoorend kopje en schoteltje. — In
spaensk reid (als stok) dêr 't in porsleinen
knop op siet. R. índ TV, 433..
porslein'gûd, s.n. verschillende voorwerpen
van porselein.
porslein(s)kast, s. porseleinkast. -Hy
past dêr as in aep jn 'e po rsleinskast,
hij is daar slecht op zijn plaats.
porsleinwinkel, s. winkel waarin porseleinwaren
te koop zijn.
porteal', s.n. portaal. — It port e al
fen 'e tsjerke, — fen 'e skoalle.
dim. portealtsje.
portret', s. n. portret, afbeelding van een
persoon. — In moai portret fen ús
keninginne.
overdr. het uiterlijk, de figuur van een
mensch. — As Sijke knap opdien is,
den is 't yn alles in moai portret.
Ook iron. — In raer portret, as er
(se)'troch in stikken rút sjucht,
een malle, wonderlijke verschijning.
portret'lis(t)je, s. n. portretjijstje, lijstje
vooral voor een photografie-portret.
portuer', voor partner, z. d.
poslein', s. n. portulaca oleracea, postelein
(zekere groente).
post, s. Eng. post, Hd. Pfoste, post,
zwaar stuk hout, als: paal, houten stijl'
zware plank, tot steun of schraging voor
bepaalde doeleinden; houten stijl van een
kozijn, waar de deur in sluit. Zie doarpost.
paal als sluitboom der groote deuren van
de schuur. — De post fen 'e skûr(re)doarren.
zware plank, op den kant van de stalgrup.
Ook stal hout. Ook om er met
een geladen kruiwagen over te rijden bij
vergraving en verplaatsing van grond op het
land, en om den mest uit den stal op den
mesthoop te rijden. — De post fen 'e
rûchskerne.
— In post oer 'e si e at ta in fond
e r, voetbrugje over een sloot in een voetpad.
In den Zwh. ook voor: een verplaatsbaar
bruggetje, om het vee, bij vervoer , in het
ruim van een schip te leiden. Vgl. rûmpuat.
wumkes.nl
Te Workum : een houten bruggetje , om het
vee er over te leiden. Elders veelal barte,
z. d.
\ post, s. post, voor: elk afzonderlijk ge-
'. steld gedeelte of perceel op eene rekening
| of op eene lijst van verkooping, of op een
i bestelbriefje. — De posten op in rek-
! kening, — yn in boelgûd.
post, s. post, ambt, betrekking — dim.
postje. — Hy het in postje by 't
spoar krige.
overdr. (moeilijke) taak. — Dat wie yn
disse dagen, tijdens den oogst, al in
post, Burkerij.
post, s. briefpost, posterij. — Ik ha in
brief oer 'e post krige. — Ook voor:
brievenbesteller. — Dêr is de post mei
in brief.
*post'taaes, s. m. voor: postdirecteur.
Skoeralm. 30/VIII. 1888.
postkantoar, s. n. postkantoor.
postkarre, s. postkar.
postpompier, s. n. postpapier, brieven,
papier.
postrinder, s. m. postlooper, postbode
postsegel, s. n. postzegel.
postskip, s. postschip. — It postskip
j op 't Ame 1 ân.
postuer', s.n. postuur, gestalte, houding.
i — Hy is lyts fen postuer, klein van
gestalte. — Dat is in nuver postuer,
iemand met een vreemd voorkomen. — Hy
set him yn postuer, — set gans in
postuer, neemt een manhafte of verdedigende
houding aan. — Om mei de hearen
omto gean, hesteningoe postuer
en kinste net goedernôeh prate.
R. ind T, XXVIH». — De Geuzen stelden
hjar yn gelid en postuer. Hûs-
Hiem 1889.
gezondheidstoestand,—Hyis út postuer,
ongesteld, ziek. — Myn mageis goed
yn 't postuer, goed in orde, Bijek. 1849, 41.
postuerje, posture, v. de hoedanigheid
van postuur of gestalte doen blijken. —Dat
posturet nnver, heeft een zonderling aanzien.
— Ho posture de minsken hjar
langer? A. Ysbr. (1861) 11. — onderling
in evenredige verhouding van postuur of gestalte
zijn. — Sa 'n bihindich keareltsje
en sa 'n gr e at swierfrommis
posture net goedbyelkoar, maken sa

POST. 381 POT.
men geen goed figuur. — Hùs-hiem 1869. 146.
postwein, s. postwagen, diligence.
postwiksel, s. postwissel.
pôt, s. pot. Mkw., Makk. potte. — In
izeren —, in stiennen pôt. — Prov.
As de pôt ienris stjonkt, den
stjonkt eraltyd, wie eenmaal in een
kwaden reuk staat, blijft er in. B. 458. —
De pôt rint oer, fig. de maat loopt over.
B. 465. — Lytse potten rinne g a u
oer, kleine, kleingeestige menschen zijn
lichtgeraakt, R. ind T. 2 potfortarre, v. potverteren.
j — s. verb. By potfortarren giet it
i er meast fleurich omwei.
| potfûgel, s. voor : big, speenvarkentje,
bijzonder gemest, om in den pot te worden
gekookt of gebraden. (Z. Opsterl.).
potgûd, pot-en-pan'gûd, s. n. pottei
bakkerswerk, gebakken grof aardewerk,
potten en pannen.
pot-ierde, s. potaarde, waarvan men
potten bakt.
, XX*. — De pôt pot-yeske, s potasch.
hâldt fiif mingelen. lbid XXP'. — í pot-iten, s. n. hutspot, mengsel van spijzen
Oer de pôt moatte, moeten braken. gezamenlijk in een pot gekookt, vooral van
— Dêr siet Pibe-om mei de pôt twis- kool, rapen of wortelen met aardappelen
ken de knibbels. R, ind TV, 10'. en spek of vleesch.
— Sa ticht as in pôt, volkomen wa­ pot-, potsjekachel, s. soort kachel, met
terdicht, van een vat, bak, enz., overdr. van zichtbaren vuurpot.
een zeer geheimhoudend persoon.
potkant, s. soort van kantwerk, met
— Lytse potten hawwe ek earen, pot- (vaas- of urn-)vormige figuren , oudtijds
fig. kinderen luisteren ook naar de gesprek­ vooral gaarne gedragen aan de floddermuts
ken der volwassenen, A. Ysbr. (1851) 'ã. ! der Friezinnen.
spaarpot der bijdragen van een gezel­ potkast, s. kast waarin potten en panschap,
om die feestelijk te verteren: ook i nen worden geborgen.
het bedrag daarvan, waarom gespeeld wordt. Ook: pothuis, als werkplaatsje voor een
Makk. potte. Zie potfortarre. — Hy f'or- i schoen- of ketellapper, enz. — Wy sitte
tart de pôt, fig. betaalt bet gelag, komt i hjir »ii 'e pôtkast, overdr. in 'donker,
leelijk weg. Sw. 1869, 76.
zonder uit te kunnen zien.
dim. potsje, in verschillende kinderspe­ ! pot-, potsjekiker, s. m. kijk-in-de-pot,
len, de verzamelplaats van hetgeen , waarom j keukenpiet.
gespeeld wordt. Zie potsjedigelje, -klove, -sjitte. potlead, s. n. potlood. — Inpotlead
— Iten út 'e pot, kooksel van verschil­ om mei toskriuwen. — Potlead om
lende door elkander gekookte spijzen met I de kachel to poetsen. Noh. p o à t-
spek enz. er in, niet afzonderlijk gestoofd. . 1 e a cl.
— Swiete apels út 'e pôt, is skoan pôtleadzje, v. potlooden, met potlood
iten. Zie pot-iten.
oppoetsen, — glad maken. — De kachel
Vgl. brij-, itenspôt; môlkpôt; fjàrpôt; pap- ! pôtleadzje.
pot; pispot; sparpot; bìompot; sált-, sjerp-, sû- potlid, s.n. potdeksel. Zie lid.
kerpot.
pôtrak, -rek, s, n. rek voor potten en
pot'diggel, s. potscherf.
pannen enz. Vgl. ammerrak en oanrjucht.
pot-ear, s.n. pot-oor, oor aan of van een pot. pots (spr. -ó-) , s. pots, poets. — Hy sit
potentaet', s. hooge overheid van een fol potsen, is een grappenmaker. — I m-
volk. — fig. In rare potentaet, een men in pots bakke, een poets spelen.
zonderling persoon.
potsebakker, s. eg. die iemand gaarne
potestaet', s. m. potestaat, vroeger tij­ een poets speelt.
delijke overheid vau het landsbestuur in potsemakker, s. eg. grappenmaker.
de Friesche gewesten. Halb. in Epk., 556.— potsery , s. — pi. p o t s e r ij e n, grap­
Sw. 1853, 19.
pen , kluchten, aardigheden.
pôtfortarderij', s. bijeenkomst der le­ potsich, adj. grappig, luimig , kluchtig.
den van een gezelschap om den pot te ver­ — In potsige fint, grappenmaker. —
teren. — It is joun pôtfortarderij In potsich stikje, grappig stukje, ver­
fen ús sjongselskip.
telsel, versje, enz.
wumkes.nl

POT 382 POT.
potsje (spr. -ò-), s. dim. potje.—Hy kin j kop op it roer fen in potskip, iron.
dêr wol in potsje brekke, fíg. kan ; voor : een leelijk vrouwengelaat. Ook s k û-
daar wel een potje breken.
t e 1 s k i p.
potsje (spr. -ò-), v. potten , sparen. — Hy potskipper, s. m. potsehipper, die met
h 8,1 d t mar fen potsjen en d o ar sy n een potsehip vaart. — Potskippers bliu-
gerak er net fen nimme. Vgl. oer-, ' we op 't selde plak salang se net
oppotsje.
sile kim. e.—Prov. Potskippers swit
potsje, s. n. gewrichtsholte, waarin het is djûr, zij zijn niet gewoon inspannenden
gewrichtshoofd (van een ander been) past arbeid te verrichten.
en draait of zich bewegen kan, en zoo het \ potskrabber, s. eg. die den pot af- (of
gewricht vormt. — De earmtakke het uit-)schrapt.
er him út it potsje fallen, dooreen oud mes, dienende om keukenpotten af te
val is zijn elleboog ontwricht.
schrappen. — Potskrabbers kom me
potsje (spr. -ò-), s. n. dim. potje, voor: net yn 'e him el, Holl. potkrauwers ko­
potje koffie bijeen koffiebezoek. —Ikformen niet in den hemel (woordspeling).
wachtsje jo op in potsje. Sw. 1855, j potsmoar, s. n. gesmolten vet, voorden
26. — Us Ank is mei in pear spyl- handel in potten verzonden wordende. Ook
fammen op in potsje.
w i n k e 1 s m o a r, z. d.
pot'sjebûter, s. Zie potsjetsiis.
potstal, s. potstal, stal, waarin de koei­
potsjedigelje, -dikelje, v. jongensspel j en beneden den beganen grond staan en mest
met tollen. Vgl. topäilcelje.
en strooisel bewaard en vermengd worden,
potsjedrinke, v. als- (of met) genoodig- totdat die op het land worden gebracht. —
den des avonds de koffie gebruiken. — Hy De boer brocht jouns de kij yn 'e
hie al 'ris tsjin de âldfaem sein, pots tal. — Nachts koene se yn in
dat hj a de widdou en T etsje 'ris t o poatstal strie bite. E. ind T.
po tsj edrinken forsiikje moast. -— ;
Sw. 1855, 18. ;
potsjedrinkerij, s. avondkoffie-visüe.
potsjedrinkers, s. pi. genoodigden op
de koffie, die des avonds gebruikt wordt. —
Mânliue, dy der altyd tsjin maelden,
as 'twiif ris potsjedrinkers
ha woe. Sw. 1855, 10. — Pierkje tocht:
wol de boer potsjedrinkers ha, den
moat it ek goed. lbid. 20.
potsjeklove, v. spelen met den tol, waarbij
de binnen een getrokken cirkel, als pot,
liggende tollen er door een richtigen worp met
een andere er worden 'uitgekloofd'. Zie liore.
potsje-pisje, v.— Lytse Hink e kin
al potsje-pisje. \
potsjetsjiis, s. door verwarming gestremde
karnemelk, die uitgeperst en gezouten,
als boter en kaas op het brood wordt gebruikt.
Ook potsjebûter. |
potsjitte, v. kinderspel met noten of |
knikkers.
potskip, s. ïi. pottensehip, -schuit, die í
mét gebakken aardewerk als koopwaar van ;
het eene dorp naar het andere vaart, en
veelal prijkt met een bontgeschilderd houten
yrouwenhoofd op het roer. — In m oaij e
2 , 126*.
' potstik, s.n. potstuk, een fraai, weinig
voorkomend geldstuk, dat in een spaarpot
wordt bewaard. — In pûdtsje mei gouden
potstikken. R. ind T. 2 , 30*. —
Saepke forkoft hjar potstikken en
s il ver en koppen. R. ind T. 2 , 76 ft .
potstrou, s. eenvoudige meelspijs, meest
meel of boekweitengrutten, met melk gemengd
en gekookt en met melksaus of met
vet en stroop gegeten. Noh. poa(t)strou.
— Poastrou meilollemanstip, dat
stiet yn de bib el. sechje. — Sa sêft—,
sa slûch as potstrou. — Hy is 't
't oanbarnsel fen de potstrou net
wirdich. Zie oanbarnsel.
potstrourearder, -rierder, s. houten
lepel om de meelspijs te roeren. Zie sleef.
potstroureare, -riere, v. meelspijs roeren
, mengen, met een potlepel.
— Ik sit hjir al to potstrourieren,
fig. uitroep van een jongen, die bij het krijgertjespelen
zich op de hurken neerzet en
heen en weer draaiende, zijn makkers uittart
hem te vangen.
pot'tedrager, s. m. Duitsche venter met
grof aardewerk voor keukengebruik. Vgl.
stienärar/er en stienhrob.
wumkes.nl

POT. 3S3 PRAET,
potter, s. eg. iemand die onopgemerkt
steeds geld ovevspaart.--Il y is in e ars te
potter, hy 1 e i t j i e r s a e r d i c h h w e t
út 'o wei. Vgl. polfje.
potterij', s. pot- en pannewaren. — Ik
keapje in potskip. En ja wol, ||
mei koarten hied er ien, — en fol |[
fen allerhànne potterij. ld. VII, 114.
potticht, s. potdicht, hermetisch gesloten.
— De kajút en alles potticht
(bij herige atortzee). R. ind T.°, 141". — De
eagen sieten him potticht, zoo was
zijn gezicht gezwollen. Zie ticht.
poun, s.n. pond, K K.6. — dim. pountsje.
— Dy (thé) kost et it poun ek
wol in goune of tred deheal. A. Ysbr.
(1861), 6. — Hast de baerch forkoft
by 't poun of by (op) 'e r û s. Hl.
pound. Vgl. shippoun.
pounich, adj. zwaar, veel ponden wegend.
poun-, pouns-miet'(te), s. oude landmaat
(vgl. Lex. 889), — 36 are, 74 centiare 36
vierk. d.11., 63 vierk. eM., 64 vierk. mM. —
Oudtijds was 1 pouns-miet = 12 einze
= 240 penningen, waarvan 1 penning =
1 vierk. koningsroede.
pouns-wiclit, s. gewicht van een pond
of X K.G. — Ook in samenstellingen, als:
tsien fyftichpounswicht. Zie wicht.
poun'tsjegrôt, s. n. parelgort, gort van
.c'e fijnste soort, die vroeger alleen bij 't
pond verkocht werd.
pountsjert, s. Zie potitsjW.
pountsjewaer, s. zaken die bij 't gewicht
verhandeld worden en waarvan de
prijs soms per enkel pond berekend wordt,
— D r o e g e s û k e i' e i is pountsjewaer.
— Wo 11 e is pountsjewaer, in h e a 1 e
sint op 't p o u n m e a r of minder, dat
skeelt troch de man nicht e gans
Wei.
pracht, s. pracht. — In kening yn
pracht en hearlikheit. R. ind T. 2 , 29*.
— Loaits, ho sêft de tsjustre nacht
|i weidriuwt for de dage-pracht.
v. Blom, Bik., 9. — It is in pracht om to
sjen. — iron. In pracht by nacht.
prachtich, adj. & adv. prachtig. —
Prachtich moai w a e r.
prachtigens, s. prachtigheid. — De
prachtigens fen sa 'n optochte, as
b y i t t r o uy,- en fen ús Keninginne,
i der ìt i n n e j i m in e g j i n t i n k b y 1 d oer
meit.sje.
praejje, v. praaien. — In skip praeije.
— overdr. Scoe men dy preker ek ris
praeije kinne? R. ind ï. ä , 36". — Ik
waerd op 'e dyk praeid.
prael, preal, s. praal. — Sjong fen
hjar rykdoin, deugd' en prael. v.
Blom, Bik., 6.
prael-, prealderich, adj. pralcrig.
prael-, prealderigens, s. praalzucht.
prael-, prealderij, s. pralerij.
prael-, prealhâns, s. m. praalhans, pronker.
praet, s. n. praat, sprake , gesprek, redeneering.
— Fen praet komt praet, in
een gesprek vloeit het eene uit het andere
voort. Forj. 1897, 37. — It praet wier
op, men had geen stof tot praten meer,
H. S,, Telt., 48. — Op it praet fen de
minsken ôfgean. Hûs-hiem, 1891, 47.
— Toalve fiifstûrs tikken en syn
praet makket kr e k t trij e goune,
zijn gebabbel beteekent niets.
— Smoarch praet, vuile taal.
— In bern moat de mûle net yn 't
praet, gesprek, fen greate minsken
slaen. — Ik moast wol oan 'e praet,
i aan het woord, Sw. 185S, 20.
J — Der is praet, sprake, f e n, dat
I Master hjir wei giet. — lm men oan
; de praet hâlde, door praten ophouden,
ì paaien. — Der giet net s a'n moai
praet fen jimme. A. Ysbr. (1861), 42.
praetachtich, adj. praataehtig. Hsfr.
IV, 50.
praetje, v. Hl. praten, spreken. Yk
praetje, praette , — hè prate. — O m r o une
goden is 't to dwaen, il elk mei
e r h w e t o m h i n n e p r a e t j e || a s m e n
d y het, kin m e n h w e t d w a e n. Alm.
1676. Zie prate.
praet'mûtse , s. f. praatachtige vrouw,
babbelaarster.
praetsiik, adj. praatziek, praatgraag.—
Hy kin't net keare dat it wiifhwet
praetsiik is. A. Ysbr. (1861) 19.
praetsje, a, n. praatje. — Hja wier
ris efkes nei bûrwiif ominpraetsj
e to m ei t sjen. — Wize praetsjes
ha. — Smeulske praetsjes, smalende
praatjes. R. ind T. s , XXVI". — SI e au we
wumkes.nl

PRAET. 384 PRAT.
praetsjes, laffe praatjes, — ôfwaeide
praetjses, Zie ôficaeije. — Praetsjes
oer waer enwyn, over koetjes en kalfjes,
— praetsjes om doch sa, voor de
leus, schijnredenen. — Men kin yen o a n
alle praetsjes net steur e. — Vgl.
âXäwive-, berne-, lasterpraetyes.
praet'sjebrij , s. f. f ig. voor: (kleine) snapster.
— Dou bist in lytsepraetsjeb
r ij, (welmeenend) tegen een snappend kind.
praetsjemakker, s. eg. praatjesmaker,
babbelaar(ster).
praetsk, adj. praat-, snapachtig, (ook)
spraakzaam.— Hwetisdyman praetsk;
het er in snufkeop'? — Earstwier
er hwet stil, mar op'tlêstwaerd
er praetsker. Vgl. praetsük.
praetskens, s. praatachtigheid. — Pp
Doe de syn praetskens kin men oars
net kom me, valt niet over te klagen,
mar in slokje bringt wol ris praetskens
to wei.
praetslokje, s, n. spraakzaam makende
hoeveelheid sterke drank. — In praetslokje
op — (of h a wn) h a w w e.
praetsman, s. m. die bij een ander wat
komt praten. — Ik krij —, ik hie in
praetsman. — Ruerd is in drokke
praetsman, iemand die het gesprek wel
weet gaande te houden. Vgl. prater.
praetstoel, s. spreekgestoelte , katheder.
— For de praetstoel en dehirdshoeke,
titel van een werk van W. D.
praatstoel, f ig. voor praatlust, in: —
Op 'e praetstoel sitte. — Pake sit
wer op 'e praetstoel, is druk aan het
praten, berijdt zijn stokpaardje. — As Ruerd
goed op 'e praetstoel sit, wyt er
f en gjin g.ean, vertrekt hij niet spoedig.
prak, Hl. s. bras der vrouwen, kleine
verzameling van in zilver of goud gevatte
naaigereedsehappen, gedragen aan een zilveren
ketting, die aan den gordel was bevestigd.
Lex. 485. Roosjen, 15. Zie bras.
prakke, s. m. ondeugende knaap. — Dy
prakke de rêch bimjitte, dien ondeugenden
jongen over den rug kastijden. Lex.299.
prakkesaes'je, s. bastaardw.: oordeel,
overleg, vernuft. — Prakkesaesje by
yens wtrk hawwe. — Dy man dêr
sit prakkesaesje yn, hy fynt fen
alles út.
wumkes.nl
— Hy het nearne gjin prakkesaesje
oer, bekommert zich nergens over.
— I'jip yn 'e prakkesaesje, diep in
gedachten.
prakkesearje, v. bastaardw.: peinzen,
overdenken, uitdenken. — Oer 'tiene of
o a r e prakkesearje. — Sitte t o p r a kkesearjen.
— Men scoe sizze, ho
prakkesearje se 't? hoe komt men op
het denkbeeld, hoe vindt men 't uit ?
Ook: een denkbeeld uitvoeren. — Wy
ha Oebele by Beits prakkesearre.
Vgl. bi-, útprakkesearje.
Ook: pr a kt ese arj e . als: geneeskundige
praktijk uitoefenen. — Hokker dokter
praktesearret oer jimme mem?
praktyk, s. practijk, b.v. van een geneesheer,
of een beoefenaar van recht. — Hy
h'at in goede praktyk.
Ook: — Dit is in deals k praktyk >
nl. oneerlijk pleiten. Hett., Rymkes. 165.
Ook: wijze van behandeling.— Boer Pibe
syn praktyk. Porj. 1902, 134.
prale , v. pralen. Zie prealje.
prampearzje, v. kwellen, plagen , onderdrukken.
Vgl. ffeprampears en tramtearje.
pranger, s. pranger (in overdr. zin):
moeilijk werk, waartoe men genoodzaakt
is, waaronder men gebukt gaat, of waardoor
men zich gedrukt gevoelt. — Dat
is in pranger, een zwaar stuk werk.
A. 535.
prangje, v. prangen, drukken, tegenstand
bieden, volharden, volhouden. — Hy
kin 't mei in foeeh boatsje lang op
'e mar prangje, lang tegenstand bieden
aan wind en golven. — Ik koe 't net langer
prangje, (het verzoek) niet langer
weigeren, (ook) niet tegen partij volhouden.
A. 534.
prate, v. praten, spreken. — Hy kin
bitûft prate. — Immen út it sté
prate. — Praet my net fen dat divelsk
reau. R, ind TV, XXVI 6 ,
— Ut to praten, op bezoek. — Wy
scille joun út to praten. Vgl. bi-,for-,
oan-, òf-, mei-, uei-, áfprate.
praten, als s. verb. — Folie praten
makket de mûle wirch. — Praten
is neat, mardwaen is in ding, zeggen
en doen zijn twee.

PRAT. 385 PREEK.
prater, s. eg. spreker. — It moat al
in goed prater wêze, dy 't in stilswij
er forbetterje scil, spreken is zilver,
zwijgen Is goud.
— In s w i e t e - , in sm o u te prater,
een aangename prater.
bezoeker. — Ik hie in prater by my.
— Wy krije Sneiir praters, menschen
op bezoek.
Ook'voor: vrijer. — Us faem krijt to
joune in prater, een vrijer. — fig. In
prater yn 'e thé ha, een tlieesteeltje;
voorspelling dat er een vrijer zal komen (ook :
een brief). Vgl. praetsman.
praterich, adj. spraakzaam , (ook) praataehtig,
praatziek. — Al to stil ofal to
praterich (wordt beide gelaakt). ld. I,
73.— Hj a wieren frijhwet praterich
(tengevolge drankgebruik). Hsfr. X, 139.
kwaadsprekend. — In goede tsjinstboade
is net praterich, praat niet uit
het huis waar ze dient. Vgl. praetsiik en
praetsk.
praterjj', s. gepraat, kwaadsprekendheid.
— Ut praterij komt folie skeel
f o art.
pra'ters-ûre, s. praatuurtje.— In prate
rs-ûr e is gau om, onder druk gekout
is de tijd spoedig om.
pré, s. iets wat de voorkeur heeft. —
De Drylster redens habbe de pré,
zijn het meest gewild. Vooral ook: iets lekkers
of aangenaams. — R i z e n b r ij mei
bûter en sûker en pypkeniel dat
wier by âlds in hele pré.
ingebeelde roem, hooggeschat maar ingebeeld
geluk. WL ld. XVI.
preal, s. praal. — Boppekroanen
preal fen hearen, G. J. I. 19. — Yn
heíteteal leit krêft en preal, Salv.,
31. — Sljucht en rjucht, yn egen
teal, Jow 'k moersspraek de heechste
preal. ld. XV, 128. Vgl. prael.
preal'grêf, s. n. praalgraf. Hsfr. XIV, 266.
prealje, v. pralen. — Sa prealet se
yn 'e se al. G. J. I, 67. — Wjirm en
maeits bifret de lea, Dy, fol fen
oermoed nys noch preallen, v. Blom,
Bik., 108. — Hy kert for frijheit slavernij,
Hwa ljeafst mei frjemde
fraenjen prealet. Salv., 33. — De stj erren
glân zje sa, lyk as s e f en'e ear-
ste skeppings-ûre ôf-oan for de ierde
prealje koene. Hsfr. X, 91; — Goud
en silver . . . b ring e troch hjar
glans en prealje il licht in minske
3' n 'e i w i g e s m e r t. lb. XI, 72. — Moat
ik er op wize h o 't ûs Pryslân prea-
1 e (met zijne groote mannen) ? ld. XV, 130.
pream , s. praam , open platbodemd vaartuig
voor de binnenvaart.—dim. preamke
(spr. prjemke). Vgl. bolle-, klaei-, turfpream;
sylpream.
I Ook in de beteekenis van .preamfol,
s. n. praamvol, vroeger een
maat, waarbij aarde, mest, enz. werd verkocht.
— In preamfol wier twa lést,
in lést sechstien kroadf oll en. B. 164
preamje, v. pramen, drukken, drukkende
besturen. — Dy it hynzder wit to
preamjen. G. J. I. 87.
pream'(ke)skouwe, v. gebrekkig schaatsrijden,
%vaarbij de eene voet op het ijs blijft,
terwijl men zich met den anderen voortduwt.
preamkeskouwer, s. eg. gebrekkig
schaatsrijder, die slechts een been gebruikt,
om zich voort te duwen. Zie preanìkeskouice.
preamkje, v. met een praam varen.
pream'skip, s. n. praamschuit, overdekt
zeilvaartuig, maar overigens in den vorm
van een praam.
preamskipper, s. m. die met een praamschuit
vaart. — Der la ei ek in preamskipper,
dy mei syn wiif allinne
f oer. R. ind T. 2 , 322*.
preamskouwer, s. in. die met een praam
vaart. — Hy frege, e f 't dér ek in
preamskouwer wier. R. ind T. 2 ,' 323''.
Zie ook preamkeskouwer.
preauwe, ZOh. v. proeven. A. Ysbr. (1808),
6. Zie priuwe.
preek, s. leerrede, predikatie, (ook) dienst
in de kerk. — Der is ta kom in e snein
gjin preek. — Sneins giet er twaris
nei de preek, Ljeafst by in dominy
mei in steek.
— Dominys faem helle in âlde
preek fen de souder.
Ook: redeneering, betoog, berisping. —
Gans in preek. — Dat is in tsjustere
preek, dat is onverklaarbaar, blijft een
raadsel. Vgl. ook kaert. —Do 't de liue
F e t s e preek hearden, makken se
25
wumkes.nl

PREEK. 386 PREZ.
selme de tapassinge. R. indT.'-, XXX'.
preekje, v. prediken. — Jy habbe sa
die'rber preke. R. ind T. 2 . — Sillich
mei er him preekje, mar net
ryk, gezegd van een jjredikant met een
matig traktement. B. 347. — Derwirdt
al preke, mar as er 1 e ard wirde
scil, dêr doar ik net for ynstean.
R.ind T. s . 434*. — De pannen fen de
tsjerke preekje, met veel kracht en
stemverheffing prediken. — Wy nioatte
úsynbine, .... yn pleats fen ús
mei pree kj en en lânsregear ringen
yn to litten. Sw. 1896, 47.
overdr. lang en vervelend spreken. — Hy
preke mar wei en mar foart.
Vgl. Mpreekje.
preek'stoel, s. preekstoel, kanstd. —
Hj a binne fen 'e (preek)sto el fallen,
hun voorgenomen huwelijk is van den kansel
afgekondigd. — Pabe en Doutsen
foelen mei ín great healjier fen
de preekstoel. W. û., Rinkelb., 7. —De
divel hat gj in heil me ar op 'e preekstoel.
R. indT. 2 17". — Prov. Al de hoerren
sitte ticht onder 'e preekstoel)
zedelooze vrouwen worden op haar ouden dag
kwezels.
— Doininy yn 'e preekstoel, vertooning
met hand en vingers (kinderspel).
preemje, priemje, s. premie.— Douwe
hie twaris de preemje mei
strykjild-skriuwen. — De winner,
en syn maet, dy de preemje woun
hie. R. ind T. 2 XXX*. — It giet om
priis en preemje. — Tys het de
preemje woun.
preem'jewinder, s. eg. premiewinnaar. —
De priis- en pree mj ewinde r waerden
by de tafel noege. Vgl. R ind T. s
XXX*.
prefekt', s. m. prefect, in den Franschen
tijd: stadhouder hier te lande. — fig. Hy is
in hele prefekt, zeer aanmatigend.
prefes'ter, s. m. professor, hoogleeraar.
— Is dat in preek fen in prefester?
Ik koe him fen wird ta wird forstean,
sei fine Tite.
iemand die boven anderen uitsteekt, in
goeden en slechten zin. — It is in pretester
yn 't skriuwen, — yn 't rekkenjen,
— In prefester, een bol, yn
wumkes.nl
i t 1 i g e n —- stellen, enz. — De g r e ate
perfester yn it stellen yn pakeen-hjar
tiden. R. ind T. 2 XXII".
— In opper-prefester yn 't túch.
R. ind T. s XXIX* (krachtige aanprijzing van
een paard, in den handel).
prefyt', s. n. profijt, voordeel. — Folie
—, net folie —, neat gjin prefyt
fen immen ha. — It meast op eigen
pre f y t s j e n.
Ooi: voor: boekweiten grutten. Vgl. volgend
art.
prefiten, adj. van boekweiten grutten,
in melk gekookt.— Prefiten potstrou.
prefytsje, s. n. profijtje, voordeeltje.
(voordeelige) blaker, waarop de kaars tot
aan het einde toe kan afbranden. Ook prefit
e r k e.
Ook voor: ijzeren vuurhaardje, vroeger in
gebruik. Zie hirdtsje.
prefyt'sjebrjj, s. brij, pap van boekweitengrutten
in melk.
prei, s. allium por rum, prei (soort look).
— dim. p reik e. — In preike oer 't
s 1 a e d.
preker, s. m. prediker. — Minniste
preker, godsdienstleeraar bij de Doopsgezinden
, in vroeger tijd.
prekerich, adv. op preekenden toon. W.
D., Boel bitsj., 9.
*pré-rop , s. roep of roem van uitnemendheid.
— De pré-rop fen in learde,
IS siert ienfaldichheit him net, II
neat is hja yn we ar de. ld. XV, 129.
pres(k)je, presse, v. aanmoedigen,
dwingen, noodzaken. — B û t e kommende,
metten hja in man fen Cyrene, mei
nam me Sim on; dy presten hja om
syn krús to dragen. Matth. XXVII, 32.
Vgl. oan-, tapressc.
prester, preester, s. m. Zie pryster.
prévelje, v. prevelen, mompelen, — Heden
sei! prevele master yn him
selm, is 't noch net letter?
prezinning, s. presenning, kleed van geteerd
zeildoek om de scheepsluiken te bedekken.
pi. prezinnings, presenning-reepen, die
op de naden van plecht en luiken worden
bevestigd, om het doorzijpelen van water te
beletten. — Prov. It eint as in lûs, Holl.
als een spin, opintarre prezinning, het

PRKZ. 38' PRIK".
vordert zeer langzaam. R.ind T.' 2 ,140 6 . Zie eine.
prezint', s. n. present, geschenk. — In
p e ar sm o ar g e sk o e n, dat is in prezint(sje)
for de f aem , voor de dienstmeid
om ze te reinigen.
als adv. Dat ha 'k prezint krige.
prezint, adj. aanwezig, tegenwoordig.
— Ik wier op 'e tiid prezint.
Ook: met hoofd en verstand goed bij de
werken. — Ik wier de o a r e m o ar ns
wer tige prezint (vooral na een rumoerigen
avond).
pryeel', pryiel, s.n. prieel. — dim, p r yi
el tsj e.
prielje (ld. II, 66), prielkje (Mkw.),
v. pralen. Zie prealje.
priem, s. priem, vooral : breinaald. Vgl.
breidspriem. — pi. p r i e m m e n.
priemje, s. premie. Zie preemje,
priemje, priemkje, v. priemen, prikken.
— Dyjonge yt net ta, hy priemket
mar hwet, prikt maar wat met de
vork in de spijs om.
Overdr. priemen , pijnigen , smart veroorzaken.
— It neitinzen priemt mynsinnen,
hert en yngewant fen binnen.
G. J. I, 152. — It priemjend unk folget
faek 't fornoeijen. v.Blom, Bik., 60.
— Priemjend leed. Ibid. 64.
priemmich,. adj. priemscherp.
Overdr. salax, geil, wellustig. A. 518.
Ook priemsk en priemskerp.
priemSjS. n. blad papier. — P. naem
bogen pompier en d iel de dy yn
priemzen. Hsfr. I, 201. Zie pUems.
priemsk, adj. Zie priemmich.
priem'skerp, adj. zoo scherp als een
priem (van een stekend voorwerp). Zie priemmich.
prigelje, prikelje, v. opwekken, prikkelen
, aandrijven tot iets. Ook: aandrift of
hartstocht gaande maken. Vgl. oanprigelje.
priis, s. pretium, prijs , waarde. — 11
nôtisoan'epriis. — It is inhege
priis.
geschenk als blijk van overwinning in een
wedstrijd. — Jouke hat de priis woan.
—- ín swipe mei goud bislein wier
eartiids faek de priis by 't hirddraven.
— Oark op it iis, woun it
hert fen in famke ta priis: v. Blom,
Bik., 70.
— Der priis op stelle, er belang in
stellen, liet waardeeren. — Ik stel der
priis op, dat jimiiie krekt sa dogg
e , as ik b i s t e 1 d li a b. — H w a s c o e
der g j i n priis o p stelle, dat s y n
bern goed o p p a s s e.
Ook als adj. en adv. voor : verbeurd, tot buit
verklaard (vooral bij jongensspel). — De top
is priis (als hij bij het tolspel op den kop
ronddraait). — De draek is priis, de
vlieger is verbeurd, als hij in de lucht driemaal
ombuiteít, of door het breken van de
lijn, op geruimen afstand neerkomt.
priis-krigerij', s. wedstrijd om een prijs.
Hùs-hiem 1889, 143. Zie l-rige (kriìyje).
priis'-sprekke, v. mededingen om een
prijs bij een wedstrijd in uiterlijke welsprekendheid.—
s. verb.— It is hjoed priispre
kk en t o Gr ou.
priis-spreltkery, s. wedstrijd om een
prijs , door voordracht van proza of poëzie.
— Yn 'e léste jierren is de priissp
rekker ij h j i r en d ê r w akker y n 'e
monde komd.
priisv/inder, s. eg. prijswinnaar.
priizje, priizgje, v. prijzen, roemen-
— De liue dogge hjar best om my
it priizje n ôf to Ie aren. R ind T. 3 , 6'.
— Mas ter Freerk forstie it net,
dat Gabe him priizge. R. ind T.°, 11 6 ,
— Dy man wirdt sa priizge, dat
it kin wol lekjen hjitte. Zie lékje.
— It stiet to priizjen, is te prijzen,
prijzenswaard. — Hy is my to neiom
to priizjen, díe man is mij te na verwant,
dan dat ik hem mag prijzen. Vgl. van-,
útpriizje.
priizje, priizgje, v, den prijs op koopwaren
schrijven. —-De winkelman het
gûd thús krige, dat moat er alleg
e ar re priizje, merken met de verkoopprijzen.
prik, s. prik, juiste waarde. — As de
dingen op in fèste priis steane,
kin men s i z z e : dat is nou hjar prik.
— Hwet kost it? Fjouwer sturen,
dat is de prik. — dim. prikje. — Men
keapet it flesk nou for in prikje,
voor een lagen prijs. Sw. 1860, 84.
— Op in (of op 'e) prik, met volkomen
juistheid, met nauwkeurigheid, tot in de geringste
bijzonderheden. — Op 'e prik ôf
wumkes.nl

PRIK. •• 38
keniie, H. S., Telt, 64. — Op in prik
witte, met juistheid. Hett., Rymkes, 152.
ld. II, 92. — De rin fen 'e stjerren koe
er op in prik. R. ind T. 2 , 20 7 . — Det
dokters-praet wit ik op in prik. ld.
11,92. — De wetten kin er op inprik.
Halb. Lex. 770. — Halb. in Epk. 363.
prik'-, prikkebreidzje, v. breien, strikken
, met een houten pen of breinaald,
vooral voor wollen onderkleeren, wanten en
netten. — Hja siet to prikkebreidzjen
oan in wollen trui. — Prikbreidene
knûstwanten binne waerm
oan op it iis.
prik-, prikkebrekke, v. boomtakken
breken, om er takkebossen van te maken.
Zie prikke.
prikelje, prigelje v. prikkelen. Vgl.
prykje.
prykje, v. prikken, (iets) fijn prikken.
— De ierappels prykje, gekookte aardappelen
met de vork tot moes maken. Ook
pletsje en platsje. Vgl. seadprykje.
prikkelen, tintelen, vooraJ van koude.
— De hannen —, de fingers —,
de earen —, de teannen prykje my
fen 'e kj eld. -
— fig. Dy angel scoe hjar altyd
prykje. — De nijsgjirgens prike
hjar, R. ind T. a , 88».
— De tosken prykje (ook jokje) my,
— De biis priket him. Zie bits.
*prykje, v. prijken.
prikje, v. den prijs (van iets) bepalen.
— Hwer prikkeat it op, welken prijs
zet ge er op? A. 528.
overdr. Dat hie 'k al prikke, al begrepen
, wel opgemerkt.
prikje, s. n. dim van prikke, z. d. —
iron. Hy moat prikjes onder de
e a g e n ha, tot steun, om uit den slaap
te blijven. -
prikje, v. sprokkelen. Zie priksiikje:
prikke, s. afgesneden of afgevallen twijg,
sprokkel. — Deade(dôve) prikken. —
Prikken stok e. Zie prikstoke.
bewerkte houten pen als breinaald. —
Hy siet in netsje to bûtsjen, mar
liet net en prikken út 'e hânnen
falie. R. en T.*, 56 1 . Zie prikbreidzje.
lat (of boom) in het hoenderhok. — De
hinnen sitte al op 'e prikke. —
wumkes.nl
PRINS.
Schertsend ook voor: bod. -—Kom wy geane
op 'e prikke.
meer of minder dunne tak al of niet bewerkt.
— In peal mei in prikke is in
w á 1 d m a n s h i k k e. — Prikken ií t s e tte,
lijmstokjes, om vogels te vangen, fig.
pogingen doen om iets te verkrijgen. Ook:
— Prikken yn 't wirk stelle, maatregelen
treffen om iets uit te voeren. — Sa
stean de prikken nou yn 't wirk,
zoo staat het nu met de zaak, R. ind T. a ,
416". Vgl. brea-, lym-, sivevelprikke.
kerfstok. — Brea op 'e prikke helje,
op krediet. Vgl. breaprikke. — Syn prikke
is nou fol, zijn kerfstok'is vol, (ook)
fig.: hij heeft reeds zooveel verkeerds bedreven,
dat een ander niet meer met hem te
doen wil hebben.
prikkebrêge, s. brug van boomstammen
en takken, zooals zij uit het bosch zijn gekapt,
ook in parken en lusttuinen.
prikkebreidzje, -brekke, v. Zie prikbreidzje,
-brekke.
Xprikkedief, s. bijnaam voor: ooievaar.
'W. D., In Doaze, 30.
prikkemeager, adj. uiterst mager. Vgl.
stùkmeager.
prikkesiikje, -s t o k e, v. Zie priksiikje,
-stoke.
priklatte, s. lat met houten pinnen, om
merken, die de grootte der turven aangeven,
in de veen-specie te zetten.
prik-, prikkesiikje, v. hout sprokkelen.
— De feint is yn 't hôfoan't
priks iikj en.
prik-, prikkestoke, v. een vuur van
droge takken branden, of er mee onderhouden.
— Hy sit yn 'e hirdshoeke to prikstoken.
prikswiethout, s. n. radix liqidritim,
zoethout. A. 649. Ook swieteprikke en
s wie thou t.
pril, adv. snoeperig, netjes. Henndl.— H w e t
stiet dy dat hoedt sj e pril! Vgl. kein.
pringel, pryngel, s. m. boerelummel,
schimpnaam voor een uiterlijk onbeschaafde
plattelandbewoner. Vgl. boerepringel.
prins, s. m. prins, vroeger vooral: de regeerende
stadhouder van Friesland uit het
huis van Nassau, tijdens de Republiek. —
Dominy, as jy for de prins bidde,
den gûle dehounenitút.R. ind T. s ,

PRINS. 389 PR1P.
219'. —In libben as in prins, een aan- |
genaam, gemakkelijk leven. — Dêr leist I
nou as in prins, heerlijk in't bed. —- It
is hjoed in dei for de prins, een verloren
dag, eig. een feestdag ter eer van den
Prins, waarop het werk stilstond. — fig.
Hy het de prins spritsen, is dronken.
— Ik wist fen 'e prins gjin kwea, j
was mij niets kwaads bewust. I
prin'sebern, s. n. & pi. vorstenkind (eren).
—Jaen, prinsobern! de Heare lof
en e ar e. Alth., Ps. 29.
prins(e)man, s. m. aanhanger van den
Prins in het laatst der 18e eeuw, tegenover
de patriotten. — Prins man ofpatryot,
dat kin net skele. R. ind T. 2 , 431".—
pi. prinsliû.
prinsepeal', adv. bastaardw.: principaalvoornamelijk,
hoofdzakelijk. — Dat is 't
pr i n s e p e a 1 s t e, liet voornaamste, de hoofdzaak.
— Sokke dingen l.eau ik dat
prinsepeal ynbyldingen binne. A.
Ysbr. (1861), 70. — Hjar bern habbe
prinsepeal, voor 't meerendeel, allegearre
read hier. — It bistiet him
prinsepeal yn de frjemdens fen 't
stael en de greate blommen. A. Ysbr-
(1861), 12.
prinsesse, s. f. prinses.
prinses'sebeantjes, s. pi. plmseolus tiimidus,
prinsesseboontjes. Meer alg. s p a rrebeantsjes
oftusse-earte.
prinsessebier, s. n. biersoort.
prins-bear'lik, adj. heerlijk, deftig als een j
prins. — Do dominy heel prinshearlikop
'e preekstoel stie. Hsfr.IX, 261.
prinske, s. n. prinsje. — Douhastit
folie better, As manaieh prinske
't hat. R.indT. 2 , 2 ä printeboek, s. n. prentenboek. — Bibelsk
printeboek, kinder-prentenboek
met voorstellingen uit den Bijbel.
— overdr. Jt divels printeboek, een
stel speelkaarten. — It divels printeboek
bisjên, kaartspelen. — Komst
dêr wei- mei it divels printeboek
o a n V
*printer, s. m. drukker, boekdrukker.
Zie drukker.
*printinge, s. druk. — Oardel bôge
printiuge, anderhalf vel druks. Fr.Wj. 1861,
3. — O arde printinge, tweede druk.
priritke, s. n. Zie printsje.
'•"printklâdde, s. drukproef.
printsje, v. teekenen, prenten, drukken.
— Master printet op 't boerd in
mantsje. v. Blom, Bik., 74. — D e bern
binne oan 't printsjen. — Dat boek
is to Ljouwert print e.
inprenten. — Yn 'e holle—, yn 'tbnthâld
prints je.
Vgl. yn-, neiprintsje.
printsje, s. n. prentje, plaatje. —Bern
me ij e graech printsjes lij e. — As se
goed leare, krije se faek in printsje.
overdr. lofspraak. — Hy kriget in
printsje, een lofspraak, ook iron.: een berisping.
— In printsje mei in diveltsj
e der op, een strenge berisping.
prin'tsje-bisjen, -bikypje, v. prentjeskijken.
printsje-briefkaert, s. Hd. Ansichtsharte,
geïllustreerde briefkaart.
printsjeknippe, v. papieren figuren
knippen, (ook) prentjes of' plaatjes uitknippen.
prmtsjeknipper, s. eg. die papieren fi­
. —Ryk as in prinsguren met de schaar knipt. W. D., Fr.
ke. Ibid. 17*.
Volksl. I, 380. — Ook: iemand die prentjes
print, s. prent,plaat. — In moaijeprint. of plaatjes uitknipt.
Ook: spoor, afdruk. — Farske print, printsjernakkcr, s. m. schimpend, min­
versche voetsporen in de sneeuw of in het achtend voor: photograaf.
zand. Tj. V., Sjouke, 18. Vgl. bûterprint; *printwirk, s. n. drukwerk.
divtlsprint; †oetprint; fflgel-, ha::e-, katte-, prip, s. prik, steek. — In prip mei de
mirde-, patrìze-, skieppeprint; pocpeprint. nid 1 e, — mei in spj e 1 de , — mei 't
print, s. vrouwelijk teeldeel van een schaap punts.je fen 't mês. — By 't fjucht-
of varken. — Ifc touke is ty lsk (of drifsjen het Oen e in prip m ei in dolkticlt),
de print is sa geil, sa read! mes krige. Ook pjuk.
prin'tebibel, s. prentenbijbel, iron. een prip, prippert, s. grof roggemeel tot
spel kaarten. — Hj a hiene de print e- spijs gekookt: — Rog gene prip(pert).
bibel op 'e tafel.
Ook roggen potstrou (z. d.).
wumkes.nl

PRIP. 390 PRIUW.
pripje, pripkje, prypkje, v. prikken, — overdr. Hy prissentearre my de
prikkelen. — Dat stik f'lêsk het al stok, dreigde mij met stokslagen. — Hja
h w e t s e a n; pr i pkj e 't ris mei in sco e lii m de tange p riss en t e arj e ,
priem, as't hast nóch is. — De gleo- : Forj. 1892.
no spjelden en nillen (in oíie ko­ • prissentear'trompke, s. n. presenteerkende
om een tooveres te pijnigen) p i- i JDj trommeltje.
kje my, W. D., Boel bitsj , 65. — Hy pryster, s. m. priester. — Ont se, yi\
stoarre op syn (t o barnde) hân, dy i 't bychtsjen oan de pryster, hjar
't kim ho langer ho me ar prypke, binaude droom fortelt. v. Blom, Bik.,
prikkelde. Ilûs-hiem 1892, 205. Vgl. prippe. | 83. Vroeger ook prester, •/.. d.
prip'noaske, s. n. kleine, scherpe neus prizich, adj. duur, hoog in prijs. — D e
wijsneus. Ook tipnoaske.
I kij binne jin wirdich (al of n et) pri-
Ook: een soort tuinbloem met inliet mid­ [ zich. — De dingen wirde priziger,
den der kelk een fijn doorntje, clat iemand, die hwet se minder tok rijen binne.
de bloem wil ruiken, in zijn neus kan prik­ priuwe, v. proeven, smaken. Ik priuw ,
ken. Ook n o ask epripper.
î preau, ha preaun, priuwende, to priiuwen.
prippe, v. prikken. — Hja pript hjar — Priuw hwet oan! — Ikhawal
mei de nidle yn 'e finger, dat it preaun. Ik preau dalik, dat itfen
bloed er ú t r i n t. — Hja s i 11 e oan 'e 't boppeste boerdtsje wier, van de
thé drok by-'noar to prippen, te beste soort.
naaien. — In gatsje yn de e arm — Spek en flesk komme earme
prippe, by 't yn-intsjen. Ook: — Yn 'e minsken noait to rûken ofto priu-
side prippe, een stoot in de zijde toewen. — Hy woe de geleardlieid opbrengen.frette,
en men kin er mar fen priu­
Ook: (ergens iets) instoppen, inwerken.— we. R. ind T
Ik s ci 1 dát h y n s d e r wol prippe,
sterk voederen om het welgedaan en krachtig
te maken. — Ik ha dy baerch sa
tige mei koarnmoal pript, as er
gjin trêdd'el hondert poun weacht,
f â 11 e r BIJ ô f. — De gronn prippe,
goed bemesten. — In h a z z e (bij 't braden)
goed mei bûter prippe.
pripper, s. bij 't kaatsspel: — In pripper
jaen, een bal die moeilijk terug te
slaan is, omdat die vooraan in 't perk laag
boven den grond gaat.
prippert, roggen e, s. Zie prip, prippert.
pripslytsje, s. n. priksleedje. Ook pjukslytsje.
pripstok, s. stok met ijzeren punt. Tj.
V., Sjouke, 35. Zie pjnhhcak.
prisearje, v. Fra. prìser, waardeeren,
de geldswaarde van iets bepalen. — En
hja namen dy tritieh sulverlingen,
de priis fen 'e prisearre, dy-'t hja
koft hiene. Matth. XXVII, 9.
slachtvee schatten voor de belasting.
pryslik, adj. & adv. prijzenswaard. ld. II, 46.
prissentearje, v. bastaardw.: Fra. presenter
, presenteeren, aanbieden.
ä , 7".
— In staeltsje, dêr 't men de man
út priuwe kin. R. ind T.', 434*.
— Hy priuw t tof olie, drinkt te veel
borrels.
overdr. gevoelen , ondervinden. — S w ij!
of ik scil dy myn fusten priuwe litte,
laten gevoelen. A. 550. — Ik lake om
de oan falie n fen Kupido, mar sont
ha 'k preaun, dat de â 1 den rjuchtfeardige
reden hawn habbe, om him
bîyn ôf t o skilderjen. G. J. IL 64.
Ook: beproeven. — De Hear priuwt
de oprjuehten en snoeit de godleazenút.
G. J. I, 100. Ook preauwe,
z. d.
priuwer, s. m. proever, drinkebroer,
pimpelaar. — In s wi e t e priuwer.
pi'iuwke, s. n. proefje. — In priuwk
e reide b e ij e n. — overdr. Priuwke
fen Fryske Rymlerije. R.P.,Pr. — In
swiet priuwke. W. D., Praetst. — Tfazen
priuwkes út myn libbens-ier.R.
í ind T. 2 , 18 6 .
! priuwkje, prjoukje, preaukje, v.
iets bij kleine beetjes oí' teugjeá proeven. —
! De In gelsken priuwkje der net oer
lyk as wy. Hja slane hjar brandy
wumkes.nl

PROAL. 391 PROM.
en whisky der troch, krekt as wyin
swolch reinwetter, R. ind T. 2 , 301».
proeven, smaken. — Priu w kje en smeits
ho goed de Heare is. 6. J. I, 199. —
It libben is in njue ta itjinge men
yet net priuwke het, het leven is een
verlangen naar hetgeen men nog niet heeft
gesmaakt: Cl. J. II, 107.
proalling, prolling, s. Zie prôlle.
proast, s. m. pi-i'pos-ilits, bestuurder van
een klooster, ook wel van een gasthuis. —
Hja neamden him de proast fen 't
gasthûs. R. ind T. 3 , 77".
proastich, proestich, prústielî, adj.
fier, deftig. —De man wier proastich
en boarstich en wakker op syn
eare steld, R. ind T. 2 ' feinten to sjen. Hsfr. XIII, 136, 142.
profeet', s. m. profeet. — Der is niii
1
profeet yn syn 'ein lân forheven.
Telt., MS., 11.— De boer gong de komp
en ij ster profeet sa ongenadich
• om, dat er foar syn foetten krôlle
i as in iel. R. ind T.
, 266". — 't Wier
sa'n fluch, sa 'n proastich bern.
— Sa 'n beuker fen in jonge rint
dêr al sa prústich hinne mei de
piip yn 'e mûle. 11 127. — Proestich,
as in grytmans soan. v. Blom. Bik.,
106.
proazje, proefje, v. verschillende spijzen
onder het eten door elkander mengen
en tegelijk verduwen. — Dat bern is b are
tipelsinnich yn 't it en; it proezet
earst alles troch in-o ar, om it
tagelyk troch to slokken. — Dy on-
2 , 84".
profesij'e, s. profetie, voorspelling. —
Dat dyn profosije neikomme mei.
profételean, s. n. profetenloon. — It
profetelean wier for dizze reis
greater-nôe h. R. ind T. a , 84«.
profétemiel, s. n. profetenmaaltijd. —
Dat belette de boer net, oinristige
mei syn frjeon fen it profétemiel
to smullen. R, ind T. a 84".
profetesse, s. f. profetes.
profyt', s. n. profijt. Zie prefyt.
prokkereur' , s. m. procureur.— De divel
ta syn prokkereur oanstelle.
R. ind T. ä , 431". — Zie ook tersk-oanlizzer.
prol'doek, s. doek, die men met bolle
vouwen om den hals hangt. A. 534.
prôlle, prôlling, s. slobberig of flets
stuk vleesch.
Ook voor: nier van een geslacht beest.
; — 1 n prôlle y n 't s m o a r, een dorre
nier te midden van het niervet, f ig. een
bis k o ft e k e a r e 1 p r o a •/. o t i t i t e n mei
de tsien geboaden der yn, stopt
het met de vingers in den mond. om het
tegelijk te vermalen.
Ook: slobberen (van eenden). — De einen
proazje yn it kroas om. Haib.,
Taalg. 1867, 23.
probearje, pretoearje, v. bastaardw.:
probeeren, beproeven, ondernemen. — Ik
scil 't sa ris prebearje. Vgl. bisiìkju.
— Ik ha ierappels op probearjen,
op proef, op keur.
probearring, prebearring, s. slag om
te probeeren (bij het kaatsen). H. S., Telt., 57.
proef, proeve, prove, s. proef. — Ik
scil dy de proeve o p 'e s o mm e s i z z e,
r.. in W., 287. — Wy ha der proef fen
hîiwn, 't kwam er op aan , 't kostte moeite.
— H y die folie 1 â n b o u k i n d i g e
proeven. K. ind T. 2 , XXVIP.
proef'stik, s. n. proefstuk. — l) e r w a e rdon
frjeoneiT en bi ken den n o ad ge
om de proefstikken fen de triie
nietsbezitter, die te midden van rijkaards
woont. — In minske sit fen nature
yn 't kwea bitsjùrre as in prôlle yn
't sin o ar. v. d. ìí., 'ttsjoede, 100. Vgl. rikeman,
stut zje.
; Ook: een (geheel) stuk niervet. Zie lonijj
stal/c. — Ook; p>-o'Æe.
— T o ar re prôlle, lig. droge Klaas. A.
421. -- Don bist in toarre prôlle,
I! don bist in s 1 ùge fin t. ff. D.. S. m. m.
prom, prûm, s. priinum, pruim. — K i n st
wol sizze fen ,prûm" en hâld de
m ii 1 e ta?" (aardigheid). — Sjuch de
houn yn 't gat, den sjuchst blauwe
p r o m m e n. A. 590.— lm men út'e promm
e n h e 1 p e, uit de verlegenheid redden.
— pi. prommen, scheldnaam voor die
i van Hijlaard.
! Ook: tabakspruim. — Hy het in ba ca
| prûm(ke) efter 'e kiezzen.
j prom-, prûm-en-bôl'e, s. geweekt wittebrood
met pruiinedanten er in gekookt. A.
I 531.
wumkes.nl

PROM. 392 PRONK.
prom-, prûmje, v. pruimen, eten. Alm.
1779.
promke, prûmke, s. n. dim. van p r û m,
ook: tabakspruim.— In prûmke nimme
út 'e do a x e.
promker-, prûmker, s. m. iemand die
tabakspruimen gebruikt. —Homme is in
â 1 d e p r û m k e r.
promkje, prûmkje, v. tabak pruimen.
promme, prûmje, v. eene goede hoeveelheid
lekker opeten. — Jimme 1 y t s e
jonge kin wol a e r d i c h promme.
proin'(me)-, prûmbeam, s. prunus äotnestica,
pruimeboom.
prommedan'ten, s. pi. pruimedanten.
— In poun prommedanten. R. ind T. a
XXIX".
prom-, prûmmer'ke, s. pruimenmarkt :
pronkbed, s. n. praalbed, een bed, dat
niet gebruikt wordt, en waarop kussens, dekens
, enz. zoo zijn opgestapeld , dat ze eigenlijk
te pronk liggen.
pronkfcyld, s. n. pronkbeekl. — Dat â 1 d
skiër lán, fol skjinte en greatheit,
Dat foar elks each as pronkbyld
bleat leit. v. Blom, Bik., 4.
pron'kepop , s. f. die van opschik houdt.
Vgl. het volgend art.
pronkepuntsje , s. n. pronkstertje.
pronker, s. m. pronker, praalhans. —
Dy 't op Snein to wrâld kaem,
waerd in pronker. Hûs-Hiem 1890, 45.
pronkerich, adj. pronkziek. — Syn
'wiif is hwet pronkerich útfallen.
Vgl. pronìcsk.
pronkerigens, s. zucht tot pronk. Vgl.
schimpend voor: de kermis te Hijlaard en pronkskens.
die te Hitsum, vallende in den tijd, dat de pronkerij'e, s. pronkerij, alles wat pronk
pruimen rijp zijn. W. D., In Doaze, 58. en praal betreft. Hsfr. X, 127.
promp-earzje, v. aarzelen , pruilende te­ pronkers, s. pi. pronkboonen, soort
genstreven, als een eigenzinnig kind. B. 95, rood-bloeiende snijboonen, dikwijls als sier­
215. — Lex. 836. Vgl. prampearzje. planten gekweekt, doch ook groen met de
prom-, prûmstien, s. pruimepit. Ook peul of als vrucht gegeten. Zie pronkbean.
prommestieii.
pronkgewaed, s. n. pronk-, praalge-
prom-, prûmstrou, s. meelspija met pruiwaad. L. in W., 467.
medanten, in het rijmpje: Promstrou pronkje, v. pronken. Hl. proenkje.
mei krinten en weakke bôle mei De pau pronket.
smoar, dat doar ik wol sjonge foar veel werk en kosten maken om steeds
alleman syn doar. Zie al!emans-üoar. fraai gekleed te gaan. — Dy fammen
pronk, s. pronk, sieraad, opschik. Hl. pronkje onbidich. — Elk wol syn
pro enk. — Pronk en pracht, allitera­ bern op 't lést ek wolrisslite. ||
tie. — Hj a het alles for de pronk Thús dwaen se neat as pronkje en
oer, besteedt veel geld aan opschik. — Dy ite. Hsfr. XV, 158.
't it (jak) to wacht ni mt, het er — Lys bigjint al moai to pronk­
lang in pronk o an, kan er lang mee je n, haar zwangerschap wordt zichtbaar.
pronken, mooi mee zijn. A. Ysbr, (1861) 12. — Debúter pronkje. Zie oppronhje.
— Ik haw for dy nintate:Ikhaw Vgl. forpronkje.
de b o ar sten for pronk. R. ind T., 18". pronkkeamer, s. de mooiste kamer in
— De stoarmwyn knakke it roaze- een boerenhuis, gestoffeerd met de beste
strûkje, En naeni de moaiste pronk meubels en allerlei fraaiigheden, — alleen
him wei. v. Blom, Bik.. 71.
gebruikt als men voornaam gezelschap aan
Ook voor: een, die uitmunt in schoonheid. huis heeft. — De boerinne moast hjar
— Janke is de pronkfende fammen. beste bêd yn 'e pronkkeamer sprie-
— De â1d e, h eg e bûkenbeam, mei de. R. ind T.
r o u n e k r i'i n , dat is de p ronk f e n 't
bosk. — dim. pronkje, (het) pronkje,
puikje. —- Pales, pronkje f e n it fjild,
dy í'orjit ik om n i n j i 1 cl. Gr. J. I, 1,19.
pronk'bean, s. phaseohts multiflorus,
pronkboon. Zie pronkers.
a , 84'. — Ik moatrisyn
dyn pronkkeamer sjen. A. Ysbr., 31.
— I n g 1 ô d s t o e 1 ú t 'e p r o n k k e a m e r
s t i e a 1 k 1 o a r.
pronkmoai, adj. & adv. fraai aangekleed,
opgeschiktf— Hy rint alle dagfn
pronkmoai
wumkes.nl
om en docht neat. —

PRONK. 393 PROT.
Frou Snip is ier op 'e dei al wer
pronkmoai. Ook pronk em o ai.
pronkpar, s. variëteit van den pronkappel.
pronkpenje, s. medaille, als eereblijk
ook bij wedstrijden.
pronksel, s. n. siersel, versiersel. — Mei
in Lik e-b lom t a 't j a k y n, 't A e k 1 i k
pronksel f'en'e d ea cl (van een verdronken
meisje, bij het ijsvermaak). R. ind T. 2 , 199'pronksk,
adj. pronkerig, pronkziek. —
Sa pronksk as in pau.
pronkskens, s. pronkzucht. — D e p r o n kskens
fen 'e frouliû is de mânliû
hjar skild (titel van een tooneelstuk).
pronkstik, s. n. iets bijzonder fraais. — 11
is suver in pronkstik. — It (de preeken)
wieren allegearre pronkstikken
yn syn eagen. R. ind T. 2 , 7".
pronsel, s. — pi. pr ons els, fronsels,
opgebolde gedeelten, plooien, vooral van
kleedingstukken , veelal tengevolge van overtollige
ruimte of slordig werk. — Ü y j u r k
sit as in aep, allegearre pr ons els.
pronselich, adj. fronselig, met opbollingen
en overtollige plooien bezet. — 11 j a k
sit pronselich, niet vlak en effen om
het lijf. B. 165. Vgl. knúkerich.
pronselje , v. fronselen , verkneukelen,
van kleeding of haartooi. A. 530.
pront, adj. & adv. prompt, nauwgezet,
nauwkeurig. — In besten, pronten kearel.
R. ind T. 2 , 208'. — Hy bitellet altyd
pront. — Hy koe pront léze en
skriuwe, R. ind T. 3 271*.
Met eene ontkenning: volstrekt, in 't geheel
(niet). — Pront nin goed is der
oan dy hele kearel. — Pront nin
kriich hest yn 'e hûd. ld. IV.
prop, s. ijzeren punt, spits aan een stok,
in een drijftol of ander voorwerp. — In
grou iken stok mei in izeren prop
er yn. R. ind T. s , 112*.
pi. proppen, de kalkoenen, de nederwaarts
gebogen punten aan een hoefijzer.
— overdr. Op 'e proppen kom me,
weer op do been komen, herstellen. Ook : met
iets voor den dag komen. — Oi a b e m o a s t
noch mei in teltsje op 'e proppen
kom me. R. en ï 3 . 88''. '
— Ier en bytii* moarns al op 'e f
proppen, vroeg uit het bed, j
prop, s. stop, om een opening dicht te
maken. — In prop op 'e fles se.— In
prop yn'e boster, stop in de klapbus.
— stop in een vuurwapen, De prop op
'e lading fen 't gewear (in vroegeren
tijd.)
prop, s. m. klein kereltje, (een) voor zijn
leeftijd kleine jongen. —. Dou prop! ast e
op in lange turf stean gietste,
kinst wol in âld baerch (in krûpelhin)
y n 't gat sj en. A. 24. — Dy j onge
dêr liket gjin groede yn to sitten,
it bliuwt sa 'n prop. Vgl. kan-stoppe,
pjut, poask, strop.
propje, v. proppen, (vol)stoppen. — Mem
mient, dat se de bern altyd de mage
fol propje moat.
proppe, pp. proppefol, adv. op-of volgepropt
, propvol. — In goed proppe
h y n s d e r, een welgevoed paard. \g\.prippe.
propsêd, adj. propvol, met spijs volgepropt.
— In minske kin trije kear
sêd: propsêd, springsêd en rutersêd.
A. B., Jounpr. -- Bijek. 1854, 27.
propstiif, adj. stijf volgepropt. — Propstiif
en ichfol. A. 528.
propstok, s. handstok met ijzeren punt.
prosperearje , v. Fra.prosperer, gedijen.
prot, (spr. -ó-), adj. misnoegd, pruttelig,
verstoord, norseh. —Prot op immen w êze.
— Jimme wirde net prot op oarr
e heit. Hsfr. XIV, 49. — Saskemoi
wier sa prot. R. ind T. 3 , 68*. — De
hearen fen 'tgerjucht wierne prot,
omdat ik miende, dat in oaremans
mines wier. R. ind T. 2 , 79'.
prot (spr.-ò-), vuor: prat, adj. prat, fier,
hooghartig, in: — Hja wier sa fornimstich,
sa prot en sa wiis. R. ind T. a ,
Ö08''. — Zie prat.
prot, s. n. prut, dikke brij, pap of moes.
— O! dat is prot wirden, veel te dik
geworden. — Sa tsjok as prot.
prot'sek, s. jonge spreeuw. — Protsekken
wippe (ruw jongensspel).
protsje, s. n. kleine, met de handen te
omvatten heeveelheid. — In protsje gûd,
— in protsje pompier, eenig samengefrommeld
papier. — Mei in-o ar op in
'< lyts protsje sit te, dicht bij elkaar.
i — IIwet hingestû op in protsje,
j in elkaar gedoken.
wumkes.nl

PRUT. 394 PRUK.
protsje, protte, v. puilen, oppuilen,
opzwellen, oppersen. — De blauwe onderbroek
protte by de kniblj els onder
de boppebokse wei. R. ind T. 2 , 81'.
— It bisleek riist en prot ta de pot
út. — De w e a k e k 1 a e i prot b y de
skoen op.
protte, s. slordige, verwarde hoop. —
Der leit in protte âlde flarden op
'e f lier. —• Alles leit op in protte.
— It lekken leit op in protte op
f o e 11 e n e i n.
iets, dat uitpuilt of uitbreekt. — Deikomt
in hele protte wolIe ta de
sek út. — Der sit dy in hele protte
hier onder 'e muts e wei.
Ook: een betrekkelijk groote hoeveelheid.
— In protte jild. — In protte iten,
enz. — Achtentachtich âldewiven,
hwet is dat in protte gûd! seehje.
protte , prottelje, v. preutelen , pruttelen
, in stilte murmureeren.
prot'telbrjj, s. pruttelende brij, pas van
het vuur.
fig. neiging tot pruttelen of knorren.
— It liket wol, datst prottelbrij
hawn heste, sa protte lste.
Ook: berisping, beknorring. — luimen
prottelbrij jaen,— prottelbrij krije.
prottelgat, s. knorrepot, iemand, die
altijd knort en iets te berispen heeft.
prottelich, adj. pruttelig, knorrig, knorrend
, kijvend.
protteligens, s. het zeurig en ontevreden
zijn. —Hark ris frou! jou protteligens
dêr ha 'k inyn nocht fen.
prottelje, v. pruttelen (van water of spijzen
op het vuur). — It iten stiet op 't
fjûr to stoven en to protteljen.
pruttelen , knorren , kijven. — Mem pro ttelt
as in pôt mei e ar te. A. 631. —
De âldman is sa nijskj irrich, hy
prottelt de hiel e dei. — Ik haw
opjoprottele, u beknord (zachte berisping)-
Ook: uit welbehagen een pruttelend geluid
maken, als van zuigelingen en jonge
dieren. — Der 1 a e ij e n f j i r t j i n biggen
neist de sûch to protteljen.
protteljen, ». verb. berisping. —- Ik ba
protteìjen hawn, om.'t ik sa let
thûs k a e m.
prottelpotsje, s. n. pruttelend potje, kookseltje.
— Dominy en 't wiif hiene
in prottelpotsje fen seano eartepûlen.
Fr. Vbl.
Ook : pruttelend kof f iepotje.
protter, s. Amel. dotje. Zie sobb.r.
j protter, s. eg. síurnus rulgaris, spreeuw.
j Amel.: (een) jonge nestspreeuw. — In f 1 ech t
protters. — Prov. Elk hâ 1 dt syn protter
for in lyster, elk meent zijn uil een
valk te zijn. — Sa bliid as in protter,
— gapje as in protter. — overdr.
Myn Ijeave protter. — Sjoerd en
syn Ijeave protter. (iron.).
protterich, adj. met fronsels (van een
kleed. — Hwet sit dyjurk dy fen achteren
protterich.
misvormd (van eene koe) vooral door te korten
endeldarm. Ook koart fen earsterm.
prot'terluzen, s. pi. ongedierte der tusschen
de dakpanuen broedende spreeuwen.
A. 387.
protters-aei, -aike, s. n. spreeuwenei.
prottersnêst, s. n. spreeuwenest.
i provinsje, s. provincie.
provin'sjehout, s. n. provinciehout, zej
kere kleurstof houdende houtsoort. — S a e c h-
\ sel fen provinsj ehout. R. ind T. 2 114".
provinsjehout-raspje, v. provinciehout
, raspen (vroeger het werk van de boeven in
het tuchthuis). B, K., 50.
j provinsjehûs , s. n. provinciehuis, vergaderplaats
van het provinciaal Bestuur.
j provinsje-liue, s. pi bewoners eener
provincie in 't bijzonder. — Flokwirden
dy yn de mûle fen o ar e pro vinsj eliuebistoarn
binne. R. ind T.°, 220".
provinsjewetter, s. n. het provinciaal
boezemwater. Vgl. bûteivetter.
\ prôzze (Joure), s. eg. iemand , die gaarne
: allerlei zaken in bezit heeft, zonder ze te
gebruiken, — Dat wiif is sa 'n prôzze,
hja rint mei in âld sk el doek f o ar
't liif, en hja het w ol fj ou w er nij e.
prûk, prúk, s. pruik. — Hja hienen
; stopjernen prûken op. R. ind T. 2 , 215'.
Ook fig. voor: hoofdhaar. — Hy hat in
hi e 1 e prûk hier op 'e holle, een weel-
'• derigen haardos. — overdr. Moarns in
in alle pi uk op ha, biecht gehumeurd
zij u. — Hja ti' o u d e mei i n â 1 d e p r ù k,
• oud man.
wumkes.nl

PRUK. 395 PUD.
prû'kefet. — lm men út st jure om
niddelsmoar (z. d.) en prukefet.
prûk'-, prukmakker, s.m. pruikenmaker.
prul, s. ii, prul, iemand van weinig beteekenis,
iets van geringe waarde. — In prul
f en in kearel. — Alde prullen.
prul'-ding, s. n. een ding dat tot niets
deugt.
prúl'hoek(je) s, n. hoek waar gepruild
wordt. — Lytse Ulke stiet yn syn
prulhoekje. Zie volgend art.
prúlje, prule, v. pruilen. — Dy jonge
prulet om 't er net to boartsjen
mei. — It ge moet prulet, men is
ontevreden, omdat men zijn zin niet heeft.
— Ik scoe fen 'e moarn nei Snits,
dat is om 't reinen oergien, — nou
prulet it gemoet.
prulleboel, s. prullenboel. -- In âlde
prulleboel.
prúl-lippe , s. pruilende lip. — De p r ú 1lippe
hingje litte, pruilend de lip laten
hangen.
prûm, s. met afleidingen en samenstellingen.
Zie prom, promme-.
prûs, adj. & adv. eigenl. in bevallig golvenden
of zwellenden vorm. — In ljeaf
Jodske, mei blommen, dy op hjar
p i û z e molkenkeamer s t i e n e t o
pronkjen, een meisje met bloemen op
haar schoon ontwikkelden boezem. K. ind
T. 2 28*. — Dat stiet er al prûs by
mei 't jong-wiif, hare borsten zwellen.
Meer algemeen: bevallig van vorm en
tooi. — In pr ûs j ongí'ae m. — Sa jong,
sa prûs, sa nuver smuk. R. ind T. 2 ì prûste, prúste, prústje, v. niezen.
: — Tr ij e kear efter elkoar prúste, bi-
; tsjut trije dagen moai waer. Sechje.
— Overdr. Earne tsjin-oan prúste,
ergens tegen opzien. -- Sjoerd moat 50
goune boete bit e Ij e, dêr scil erwol
tsjin-oan prúste.
' prústich, adj. Zie proastich.
\ prut, s. klein, nietig persoontje.— Och,
• hwet scoe sa 'n lytse prut.
een voorwerp te klein voor het gebruik. —
Sa 'n prut fen in grifke, dêr kin
ik net mei skriuwe.
Ook in samenstelling, adjectivisch, voor:
klein, nietig. — Dat koerke, dat is in
i prutkoerke, dêr kin bast neat yn.
Vgl. pjut.
prûzich, adj. bevallig golvend. — Alles
siet sa prûzich, As wier se in jonge
breid, v. Blom, Bik., 57.
Meer algemeen: bevallig en schoon. —
Grien en prûzich (Maerteblomke).
B.enT'. 66". — It prûzich moantsje.
Salv., 81. Vgl. prûs.
psalm(e), s. psalm, bij G. J. passim. In
psalm e Davids enz. Ook psalmboek,
-fers, -sjonge. — Oudtijds ook salm.
publyk', s. n. & adj. publiek.
pucliel, s. corpus, lichaam, (ook) voor:
i rug. — Immendepuchelfollige, —
skelde. — 't len of 't oar op 'e puchel
nimme, een last op den rug nemen. Zie
pochet. — Mei tritich keabeldekeizersgounenyn
de pong en in tsiis
op 'e puchel. R. ind T.
, 1".
— It famke dat wier sa kein, sa
prûs. Forj. 1900, 130. —Hwet leist dêr
prûs, dou lytse sprút, van een kind
in 't wiegje. Ibid.
Ook in ruimeren zin: — Ro a z e n priisen
prat. Dr. E. H., Quckborn, 29. — Jow
hjar de blomkes sa moai en sa prûs.
Porj. 1902, 167.
prûs'balke, s. scheidingslijn tusschen niet
afgesloten hooilanden, die bij den hooioogst
niet geheel wordt afgemaaid, en zich daardoor
allengs eenigszins verhoogt. Lex. 447.
Zie swébaìke.
prusen, s.pì. zekere aardappelsoort, van
Pruisische poot-aardappels, hier aangekweekt.
2 , 283«. — dim.
pucheltsje. — In lyts dreech pucheltsje,
een breed geschouderd manneke.
puchelje, pochelje, v. aanhoudend zwaar
werken.
pûde, s. papieren of linnen zakje vooral
voor winkelwaren. Vgl. brea-, moai-, spin-,
tabaiíspûde. Vgl. kladde.
buil. — Dy jonge het in pûde oan
I 'e holle fa Hen. — Pûden onder de
j eagen, wallen onder de oogen.
scrotum, balzak.
pûd'-eagje, v. puil-oogen.
pûdeagich, adv. puiloogig. — P û cl e agicli
sjen. Vgl. neareagich.
pûdelje, v. af-, onttroggelen. — lm men
j pûdelje. Ook: út-, ôf-, leeehpûdelje.
Zie putje.
wumkes.nl

PÜD. 396 PUN
pûdfol, 8 n. (een) zakjevol. — In pûdfol
pip er nu ten. — pi. pûdfollen.
puds', pudze, s. Zie puls.
pùdske, pûdtsje, s. n. papieren zakje, —
peperhuisje. — Hy helle in party pompier
e n p û d t s j e s n t de r eissek. K. ind
T. = , 113&. — Elísjoar kjiskou tapije
út pûdtsjes. R, ind T. 2 , 29'-.
pûd'tsjeplakker, s. eg. zakjesplakker,
fig. koppelaar. — Kupídootsje dat is
sa 'n earste pûdtsj e-plakker, H. >S.,
Telt., 41.
Ook voor: druiloor.
pûdtsje-pompier, s, n. papier om zakjes
van te plakken. Sw. 187:1, 51.
puijer, s. & s.ii. poeier.— Puijers f en
dokter, geneesmiddelen in poeiervorm. —
Dizze puijer is probatum. — In fingerhoed
fol f en dit puijer. E,, ind T. 2
113 6 . Vgl. poijer.
puiltsje, s. n. buideltje, zakje. Vgl.peultsje.
pûki púk, adj. & adv. puik/uitstekend.
Dat is púk moai, — púk best. —
Ljeafd', wirdste Ljeafde, oerskienste
byld, Pûk, boppe sinne e ft dei.
6. J. I, 13. — Myn soan bijerret
út myn nam me, det Jon-E. biljeavet,
him mei h-wette pûk-anj elierleaten
to forsjen.. G. J. II, 60. Vgl.
putje.
pûkel, s. peukel, puistje. — J i m m e
hawwe ek wol ris pûkels, fig. ge zijt
ook niet zonder kwaad. R. ind IV, XXIII 6 .
— fig. Hja hat in pûkel op it liif,
zij ís zwanger.
pûkelich., adj. peukelig, met kleine puisten.
— Pûkelich om 't gesieht•, —om
'e 1 e a. — Neat wie syn eigen as de
reade troanje, mei de pûkelige
noas. ld. VII, 79.
pûkje, púkje, s. n. puikje, iets wat uitmunt.
— It p víkje f en 'e bûrren. —pipúkjes.
— Ha jimme goede ierappels?
Ja, it binne púkjes. — Dy
jonges f en Pib e-boer binn e púkjes,
ze kunnen en durven wat. -— It pûkje
fen 'e wrâld. G. ,T. I, 19.
púk-, pûkwar, -waer, s. puike waar.
— Hja liet hjíir nea forliede om
mindere soarten for pûkwar to foikeapjen.
Sw, 1859, 4.
pûl, s. peul. — pi. p û 1 e n, pullen
wumkes.nl
(spr. pûóllen, Noh.). — Beantsjes yn
'e pîi!. Vgì. beent-, beantsje-, eartejiûl.
pûle, s. buidel, zakje. R. P. in Epk., 108.
scrotum tauri, - ayìetis, afhangende ba]zak
van een stier of ram. Ook wel pongkje.
Zie pûde.
pûleagje, v. uitpuilende oogen hebben
of krijgen. — Hja sûpten dat se pûl-
: eagen, Vgl. púd-eagje.
pûlemûlje ? , v. binnensmonds mompelen;
tateren. —Tryn wier stymsk; hja pûle
mulle hwet, dat ik net forstie.
— Gíatske lyts famke pûllemûllet
al wakker, mar hja praet yet net.
Vgl. pudlemûlje.
pûlfinkje, v. tijd verbeuzelen. — De
feinten diene hast neat, mar pûlfínken
hwet om. K. A,, 48-. Ook pûr-
] lefinkje. Zie parlefinkje.
j pûlje, v. van de peulen ontdoen, doppen.
| — Beantsjes pûlje. Vgl beantsje-, earte-
| pûlje; útpûlje.
geld aftroggelen. — Mienste, dat ik
my sa pûlje lit? ld. XIV, 61. Vgl. ùf-,
útpiûlje. Zie puikje.
puikje, v.— Immen puikje, iemand
alles afdwingen, -- ontnemen of zoodanig
i bepraten, dat hij 't, schoon met tegenzin,
I geeft.
i puls, s. praeputium equinum , de lange,
ledige voorhuid van het teellid van een hengst.
Ook puds of pudze.
pul'trom, pultrum, s.(n.) pulpitum, lage
ladekast, soms (meestal niet) van boven met
een klep, als lessenaar, waarachter kleine
j laadjes.
pûltsje, s. n. peultje, (ook) zakje, buideltje.
pún, s, n. puin, gruis van kalk en steen,
vooral bij afbraak van gebouwen. — 11
k Ie as ter is lang yn pún forgien, v.
Blom. Bik , 35.— Noordel. Visschersd. pyn.
: Vgl. kalk-, panpàn.
\ pún'dyk, -wei, s. puin- of grindweg.
Noordel. Visschersd. pyndyk.
punt, s. n. punt (leesteeken).
! punt, spits.—It punt fen in grif ke,—
potlead. — In jak mei in punt.
oninidd.dijk nad«rcnd oogenblik. — Op
! it punt fen to bo.irstcn. 1'. ind. T.",
20''. — dim. puntsje. — It is al heel
; op 't puntsje, dat de post kom me
| m o a t.

PÜN. î
(Ookì caräo quaestionis. — Dat is it
punt fen k w es tj e.
punter, s. soort boot, vaartuigje, vóór
en achter in een punt uitloopende.
punt'heak, s. punthaak, gouden of zilveren
haak, die aan de punt van het keurslijf
boven den boezelaar was vastgehecht.
Ind. B. — In gouden puntheak, Tankb.
boeres. (1823), 9. — Myn gouden puntheak
is ek al wei; hy hat my
njuggen goune koste. Reis f. M. J.
(1830), 8.
punthoarn, s. m. iemand die wel wat
aandurft.
punthoun, s. m. voor: wellusteling. —
Keímpe joech de âlde punthoun in
trewinkel. E, ind. TV, 77*. — Eölus,
hwet binne jy in âlde punthoun.
Ib. 160".
puntsjebidek, s. n. zooveel als op de
punt van een mes kan liggen. — Jow my
in stikje fen dyn apel, in lyts stikje
mar, in puntsj e-bid ek, for it b rijken
fen it mês. Ook puntsj ebrek,
stukje dat met de punt van een mes uitgebroken
wordt.
pûr, adv. pure, Fra. pur, puur, zuiver,
geheel en al (steeds tot versterking der beteekenis
van het volgende woord), als:
p û r-a 11 i n n e, geheel alleen. — P û r-
• a 11 í n n e y n 'e wyldernis o m s w a 1 k j e.
.B. en T. 2 , 157 á .
p û r-f r j e m d, geheel onbekend , (ook) in
't geheel niet verwant. — Is hy folk
fen dy? familie van u? Ja, in graed
uterliker as pûr-frjemd (scherts).
pûr-lilk, -razend, in hooge mate kwaad,
— Hja wieren pûr-r azend. R. en T a ,
175*. — In pûr-razene divelinne. R.
en TV, 76". Ook somtijds enkel: pûr, in
dezelfde beteekenis. Hy wier alhier pûr.
pûr-neaken, moedernaakt.
pûr-sljucht, stapelgek.
pûrtsjuster, stikdonker.
pûrlefinkje, v. Zie pûlfinkje.
pust, s. carbuncidus, Fra. pustule, puist,
uitwendig gezwel. — Hy hat in pust op
't wang. Vg. stienpCist.
pust, s. tegenzin, afkeer. — Ik haw
in pust oan dy kearel, — oan dat
wirk.
pust, s. windvlaag. — Derkaemin
7 PUS.
hirdc pust oansetten, Vg. wijnpãst. —
Hwet is krûd, datôfstekt,oarsas
loft, dy útset, as in pust wyn? R.
ind TV, 177".
dim. pûstke. — Don hestesjoen,
dat ik wol ris in pûstke dwaen, dy
nei in skot mei krûd swiniet. Ibid.
177".
puste, v. stevig blazen, waaien. — De
wyn pust yn it seil. — Yn itfjûr
puste, om het aan te blazen. — Hymje
en puste, hijgen en sterk ademen , na hard
te hebben geloopen, ook puste enblaze.
Vgl. 'oan-, ïitpûste.
pûster, s. blaasbalg, — De pûster yn
'e smidte, de blaasbalg in de smederij.
Ook : een dergelijk werktuig in het klein,
vroeger veel gebruikt, om het haardvuur aan
te blazen. — Dêr is in goed man (sterke
kerel) oan 'e pûster (gezegd als het stevig
waait).
— De pûster fen 't oargel, om de pijpen
van het kerkorgel, onder het bespelen,
steeds van voldoende lucht te voorzien.
pi. p û s t e r s, gepluimde of vlokkige zaadbolletjes
van paardebloemen en andere planten
in lage landen, die door den wind worden
weggevoerd, of waarmede jongens zich
vermaken om ze weg te blazen. — De
pusters waeije yn 'e neisimmer oer
'e lege lânnen, — De jonges for meitsje
hjar ren mei de pûsters yn 'e
loft to blazen. Lex, 692.
overdr. bij het damspel: — Dat is in pûster!
(als een damstuk, wegens verzuim van
verplicht gebruik er van, door de tegenpartij
wordt weggenomen). — Zoo ook fig. Dat
is in lilkeipûster for dy, de kans op
een gehoopt voordeel wordt u voor den neus
weggekaapt, ontgaat u.
pûster'traper, s. m. orgeltrapper, -treder.
pûstich, adj. eig. opgeblazen: dik en
opgevuld. — 'In glêd en pûstich kou.
Ook: puistig, met puisten.
pûst'pels, s. f. dartel en wild meisje dat
op allerlei partijen uit is. A. 186. — Pûrgleone
pústpelsen. Fr. Wjn. 1861, 4.
— Sibrich hie spylfammen, krekt
sokke pústpelsen as hja sels ien
wie. W. D. Th. Ulesp. (1895), 25. — Hy
makke hjar út, schold haar, for in
wumkes.nl

PUT. 393 PUT.
klitse, in pùstpels. Hsfr. IV, 227. Zie
pels en wijläepúsi.
put, s. put, gegraven en meestal opgemetselde
diepte, ter bewaring van bron- of
welwater, om er uit te putten. Vgl, saeã.
— fig. IIy siet dêr raer JTI 'e put,
hij zat daar in benarden toestand.— H y s i t y n
'e put, bij het kinderspel op het ganzebord.
put'heak, s. puthaak, ijzeren haak aan
een stok, om met een emmer te putten. —
fig. Sa stiif as in putheak. Zie stuf.
— Lij e as in putheak, een leven leiden
vol inspanning en ontbering. — Bryk as
in putheak, (de zaak is) erg in de war. —
Hja binne oer 'e putheak troud, gebruikelijk
bij de polderjongens, d.i. niet wettig.
pût-iel, (Makkum) s. kwabaal. Zie ielkwab.
putluttich, adj. bedilziek, ontevreden
als iets tot in de geringste kleinigheden niet
naar den zin is. — Hja is sa heislik
putluttich; men kin neat neihjar
sin dwaen. Vgl. puttich.
puts, s. puts, seheepsemmer, om naast
het schip water te putten, (ook) een kleine
puts bij het watervat.
wumkes.nl
| putskje, v. met een puts water opschep-
1 pen , (ook) veel drinken. — 11 i e n e h â n-
: fetfol waei of ter 't o ar e: putskje
I wei mar! R. ind T. 2 , 14'. Ook pjutskje.
— Hy pjutske yet aerdich hwet
mei, mar moast it doch sitte litte,
Bijek. 1893, 33. — Modderg. Peasens , Wierum
pi tskj e.
putstoel, s. toestel boven een put, bestaande
uit een raam, waarin een cilinder,
die bij het putten wordt rondgedraaid, om
de daaraan hangende putemmer neer te laten
of op te halen.
Ook: toestel bij eene brouwerij, om water
. uit een kanaal te putten. J. W., Oud Nederl.,
330.
putte, v. putten. — Wetter putte.
( Vgl. opputte. Zie äjippe.
putter, s. eg. caräuelis elegans, putter,
distelvink.
fig. persoon die onmatig drinkt, drinke-
; broer. — Dy skûteboer is in earste
putter.
puftich, adj. ontevreden, licht geraakt
over eenige bejegening. Vgl. putluttich.