Narratief verband - CWI

48 HOOFDSTUK 3. DE ZIENER
echter niet alleen van seksuele, maar ook van religieuze aard. Hij vergelijkt
zijn positie met die van God. Bijvoorbeeld wanneer hij zijn gluurpraktijken
opbiecht tegenover Rappange:
Het is een gevoel... dat ik erbij moet zijn, snapt u? Net of het
zonder mij niet... Je kunt het vergelijken met God. God ziet óok
alles, terwijl Hij toch niet ingrijpt, tenminste normaal niet, en Hij
doet dat ook niet uit nieuwsgierigheid, want Hij weet alles van
tevoren. (257-8)
Als LeRoy symbool is voor de kunstenaar, is hij in zekere zin net als God,
de ‘alles(voor)ziende’. De mystieke ervaring is ‘zien’ als gevolg van ‘kijken’,
maar net als God en Teiresias (die niet ziet wat normale mensen zien) is
LeRoy uitgesloten van wat hij ziet en bestiert. Ook Orfeus heeft trekken van
de Allesziende: hij zou de Hiëroi Logoi geschreven hebben, een werk over het
ontstaan van de wereld. Orfeus heeft inzicht in de wereld.
Maar in beide verhalen schiet het zien van zieners tekort op het moment
dat de protagonisten hun verlangen niet kunnen onderdrukken, en kijken.
De ervaring of aanwezigheid die beide zieners verwachten op het moment
suprème vervluchtigt. In De ziener verneemt de lezer niets over de verwachte
euforie van LeRoy als hij in de boom zit te kijken naar de scène waarin Dick
Rappanges beide handen (242) tegen zijn borst drukt. LeRoy’s vermoede
geluksmoment is letterlijk afwezig. Aan het slot van de roman heet het: ‘(...)
alles was minder geweest dan een zucht, een niets, dat een leven uit zich had
willen baren, twee levens zelfs, en daar toch wel niet in slagen zou’ (277).
De (vermoedelijke) teleurstelling van LeRoy is het gevolg van het feit dat
de personages een eigen leven zijn gaan leiden zonder LeRoy: hij is niet in
staat gebleken hun lot te bepalen. De uitsluiting van LeRoy is het verlies
van controle. LeRoy kijkt naar wat hij zelf door middel van het schrijven
van brieven trachtte tot stand te brengen en komt tot de conclusie dat het
niet is wat het had moeten zijn. In het Orfeusverhaal is iets soortgelijks aan
de hand.
Orfeus mag Eurydike terug naar de wereld der levenden brengen, mits hij
beloofd niet om te kijken voordat zij de onderwereld verlaten heeft. In het