Narratief verband - CWI

gebeurtenissen plaats die een verteller noopt een verhaal te vertellen.
Vervolgens wijst Culler op een andere lijn van narratologisch onderzoek,
waarin de fabula als zodanig geen aanname is, maar gezien wordt als het
tropologisch product van de story. De story is nu de oorzaak van de fabula.
Culler verwijst naar Paul de Mans bespreking van Nietzsches deconstructie
van oorzaak en gevolg als exemplarisch (De Man 1979). Deze deconstructie
kan als volgt worden samengevat: we ervaren het gevolg (story) en daardoor
postuleren we de oorzaak (fabula). Maar nu is het gevolg de oorzaak van
de oorzaak en de oorzaak het gevolg van het gevolg geworden. Er is geen
keuze mogelijk tussen de ene of de andere hiërarchie. De manier van lezen die
Culler voorstaat keert de hiërarchie niet simpelweg om. Het gaat er veleer om
dat de kracht van een verhaal beter verklaard kan worden door een ‘reading
in two registers’, dat wil zeggen met oog voor beide oorzakelijkheden.
Een voorbeeld kan een en ander verhelderen. Het verhaal van Oidipous
is algemeen bekend: de pest heerst in Thebe en het orakel van Delphi heeft
voorspeld dat de ellende pas ophoudt als de moordenaar van Laios gevon-
den wordt en gestraft is. Tenslotte ziet Oidipous in dat hijzelf Laios heeft
vermoord, die ook nog eens zijn vader blijkt te zijn (Sophocles 1964). De
traditionele lezing is dus: Oidipous heeft zijn vader vermoord, en het verhaal
gaat erover dat en hoe dit aan het licht komt. Maar hiermee is niet alles ge-
zegd. De vraag is: op welke bewijsgronden komt Oidipous tot zijn conclusie?
Hijzelf stelt dat hij de vreemdeling op het kruispunt in zijn eentje heeft ver-
moord, de bode echter stelt dat er meerdere moordenaars waren. Oidipous
had dus net zo goed de zoektocht voort kunnen zetten voordat hij zich de
ogen uitstak; er was immers niet genoeg bewijs. Uiteindelijk trekt Oidipous
zijn conclusie op het cruciale moment, niet op basis van feiten, maar op basis
van tekens. Wij lezers gaan hierin makkelijk met hem mee. Het verhaal, de
story, de manier waarop het verhaal verteld wordt, eist als het ware dat Oi-
dipous zijn vader heeft vermoord, zoals het orakel van Delphi het voorspeld
had. De plotstructuur produceert dus de schuld van Oidipous. Zonder de
openbaring zou het verhaal niet meer ‘kloppen’. Maar, zoals gezegd, het is
onmogelijk voor één van de hiërarchieën te kiezen. Want als Oidipous zijn
ogen zou uitsteken zonder schuldig te zijn, als gevolg van misinterpretatie
39