Narratief verband - CWI

30 HOOFDSTUK 2. PARANOIA
salamanders zijn (soms) wel giftig, maar hebben geen angel. De giftige angel
heeft echter meer connotatie dan alleen maar als mogelijk attribuut van het
beest. Woorden met een soortgelijke connotatie zijn bijvoorbeeld ‘adder’ en
‘venijn’. Een angel is dus behalve een zoölogisch concept, ook een cultureel
concept.
maar het was gestorven en verdroogd zodat het hem alleen maar
kon verschrikken.
De zin na de puntkomma begint met ‘maar’ en geeft aan dat het geanticipeer-
de gevaar niet reëel is omdat het (geraamte) ‘gestorven en verdroogd’ is. Het
is onzeker waarnaar het woord ‘het’ in dit gedeelte verwijst. Als het verwijst
naar het geraamte (grammaticaal is dit in elk geval zo), dan lijkt de kwali-
ficatie ‘gestorven en verdroogd’ tautologisch. Nemen we de grammatica wat
minder nauw, dan kan ‘het’ ook verwijzen naar ‘voorwereldlijke salamander
... gelijkend dier’. We hebben dan te maken met de stijlfiguur synecdoche:
kenmerken van het resultaat worden toegekend aan de oorsprong.
Het gebruik van de twee voltooid deelwoorden (‘gestorven’ en ‘verdroogd’)
is ook dubbelzinnig. Enerzijds kan het betekenen dat de focalisator het
geraamte verkeerd geïnterpreteerd heeft: het is maar een skelet, hoe zou
het bedreigend kunnen zijn? Kiezen voor deze betekenis impliceert dat de
focalisatie niet meer bij ‘hem’ ligt. De andere mogelijkheid is dat het dier
stierf en verdroogde voor zijn ogen; het dier sterft als het ware tussen de
puntkomma en ‘maar’. Beide betekenissen samengenomen kan men tot de
conclusie komen dat de status van het dier/geraamte gedetermineerd wordt
door het veranderen van de focalisatie. Het is immers niet mogelijk direct
in de fabula te kijken, naar wat nu écht het geval is, omdat elk verhaal een
verteller en focalisator veronderstelt. Zelfs op dit kleine niveau verandert de
fabula per gezichtspunt. Dat vervolgens het geraamte ‘hem’ alleen maar kon
verschrikken wordt verteld alsof het een gevolg is van de dood en droogte
ervan. De vraag is nu: waar slaat ‘alleen maar’ op? Op ‘hem’: het enige
effect van het geraamte waaraan ‘hij’ nog onderhevig is, is verschrikking. Of
op het geraamte: doordat het geraamte dood is, heeft het alleen nog maar
de macht tot verschrikking (en niet steken met een giftige angel).