een politiek proces in de romeinse oudheid (catilina) - Tresoar

126
4) G. Recse, Music in the Middie Ages, New York 1940, p. 15: “the pneumatic type
doubtless came first”.
5) H. Degering, Die Orgel, ihre Erfindung und ihre Geschichte bis zur Karolingerzeit.
Munster i. W. 1905, p. 52. Aldus denkt hij Suetonius, Nero 54: fiori el ignoli
generis organa hydraulica te kunnen interpreteren.
6) Corpus Christianorum, Series Latina 40,p. 2195, ed. E. Dekkers en I. Fraipont.
7) Via de Septuagintversie ργάνω vertaling van het Hebreeuwse ugab, dat gewoonlijk
met “schalmei, fluit” vertaald wordt.
2) In later tijd is deze tekst meermalen uitvoerig geciteerd o.a. door Amalarius van
Metz, Liber Officialis 3,3, Papias en Ugutio.
2) Op. cit. p. 5285.
10) Enarratio in Psalmum 56,16, Corp. Christ. 39, p. 705.
11) Zie ook H. Degering, op. cit., afb. 1 (een terracotta uit Carthago). Een van de
vroegste afbeeldingen van een pneumatisch orgel vinden wij op een van de basreliefs
van de obelisk van Theodosius te Constantinopel (einde 4de eeuw).
12) Cf. Publilius Optatianus Porfyrius in zijn gedicht in de vorm van een waterorgel (ed.
Müller, p. 61, regel 16): calamis crescentibus aucta.
13) Cf. R. Hildebrandt, Rhetorische Hydraulik, Philologus 65. p. 431 8 .
14) Magister wordt bijv. ook in de zin van “musicus” gebezigd door Corippus in zijn
Iohanneïs 4,576: digitis pulsanda magistri (Monumenta Germaniae Historica,
Auctores Antiquissimi III 2,p. 51).
15) De voor vroeger tijden monumentale klank wordt meermalen in de literatuur nadrukkelijk
vermeld; zie bijv. Martianus Capelle, De nuptiis Mercurii et Philologiae2,117
harmonica plenitudo; Servius, ad Vergil. Aen. 7,23 in bombis organorum.
16) M.L.W. Laistner, The Medieval Organ and a Cassiodorus Glossary among the spurious
Works of Beda, Speculum 5,1930, p. 218: “Fortunatus, with Psalm CL clearly in
his mind, is comparing the voices ofvarious singers - boys, young men, old men -
to the instruments named in the famous Biblical poem”; D. Schuberth, Kaiserliche
Liturgie, Göttingen 1968, p. 100.
17) Niet uitgesloten is hier de meer algemene betekenis “muziekinstrument” voor organa
(nader gedefinieerd door exiguis cannis), een betekenis die wij bij tal van auteurs
de tijden door aantreffen.
18) Dict. d’Arch. chrét. et de Liturgie 7,1180.
19) Cf. Ir. A. Gevaert, La mélopée antique dans le chant de l’Èglise latine, 1895,
p. 415; A. Gastoué, L’Orgue en France, Paris 1921; F.X. Matthias, L’Orgue dans
l’Antiquité chrétienne, in Compte rendu du Congrès d’orgue tenu à l’Université de
Strasbourg 5-8 mai 1932, Strasbourg 1934, p. 166-171.
20) Helene R. Bittermann, The Organ in the Early Middie Ages, Speculum 4 1929,
p.405.
21) Leven van Caesarius van Aries, ed. G. Morin 2,p. 339, 12-14.
22) Op. cit., p. 96.
23) Sermo 141,1, ed. G. Morin, p. 580.
24) Ook in latere teksten kan organum (-a) een snaarinstrument aanduiden; bijv. in de
volgende tekst van Walahfrid Strabo, Carmen de imagine Tetrici 197-198 (Poetae
Latini Aevi Carolmi 2,p. 3 76): Tympana raucisona pulsavit pelle Maria Organa
dulcisono percurrit pectine Iudith,