de oorzaken van den opstand van saparoea in 1817. - Books and ...
de oorzaken van den opstand van saparoea in 1817. - Books and ... de oorzaken van den opstand van saparoea in 1817. - Books and ...
DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN SAPAROEA IN 1Ö17. 6Ó5 der onderhandelingen van de Luitenants Ellinghuijzen en Christiaansen te Hatawono van 13 Juli. * Voor beider betrouwbaarheid pleit, dat het eerste stuk is opgesteld dadelijk na het succes op Majoor Beetjes, het laatste toen de tweede expeditie ook «trotsch en uitdagend werd afgewacht». Al deze klachten dan meen ik te mogen terugbrengen tot twee groepen, n.1.: 1°. die van economischen en 2°. andere van volkpsychologischen aard. Tot de eerste reken ik den houtaankap en allerlei leveranties van atap, gaba gaba, droge visch, dengdeng, koffie, ja wat al niet, nog verzwaard door de proeven met zoutaanmaak en de notencultuur. Onder de tweede groep vallen dan de kwesties van kerk en school en de werving. De aankap van hout en andere leveringen. Matulessy zegt: «Wij hebben veel zwaar werk gedaan voor het gouvernement, maar geen loon ontvangen. Van de Engelsche Regeering kregen we steeds betaling. De Resident heeft gelast dat wij zout zouden maken, dat wij droge visch moesten leveren. Vol hebben wij onze handen met nagel- en koffietuinen, toch is ons nog gelast notenmuskaattuinen aan te leggen.» Bij de komst der tweede expeditie klaagde het volk «dat zij hout en zout, gedroogd vleesch en visch zonder betaling moesten leveren. Dat alle werken en leveranties van materialen, die vroeger door de Nederlanders en Engelschen betaald werden, thans kosteloos werden verlangd.» Bekend is, dat het hout - op Saparoea als «lont in het buskruit heeft gediend» ; een lading nanyhout '* — een houtsoort buitengewoon bestand tegen paalworm, aanbevolen in zeewater, echter uiterst moeilijk te bewerken — bestemd voor 's Lands werf te Amboina werd nl. uit de prauw gesleept, die klaar lag voor vertrek. Daarvoor gold volgens V. Middelkoop een billijk loon, maar slechts «als kap- en sleeploon, daar het hout niet het hunne, maar als op Gouvernementsgrond in het wild voort- « V. d. K. 1911 bl. 670. » V. d. K. 1915, bl. 58. • Niet „nanni"hout zooals v. d. K. van De Vries overnam, zie verder Encyclopaedic; Xed. Indiö s.v.: mntrosidoios vera.
606 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN SAPAROEA IN 1817. groeiende als een van hunne regulatiën [hier zet Van der Kemp twee vraagteekens] beschouwd worden moet.» ' Duidelijker vind ik deze theorie terug in een Extract Besluit van Commissarissen tot de Overname van 2 Augustus Nr. 117 — dus midden in den opstand. Zal dit besluit straks in andere opzichten blijken een herziening te bevatten van hun standpunt — na de opgedane ervaring? —, voor de houtlevering wordt daarbij nochtans «besloten deze te continueeren op de presente voet en wijze van betaling, daar dezelve beschouwd moeten worden als Landsdomeinen als wordende op Gouvernements grond voortgekweekt.» Voor Van der Kemp zou dit misschien geweest zijn een «niet onaardig gevonden» argument, afkomstig uit 't brein van den «leuterenden» Engelhard of uit diens «buitengewoon omvangrijk huisarchief» — omvangrijk ook al was, volgens Dr. de Haan, daarin niet veel ontwikkeling verzameld, maar den Landraadsvoorzitter, die in zijn ooren nog hoort de stem van Professor Van Vollenhoven en die diens «Miskenningen van het Adatrecht» alsmede zijn «Eeuw van Onrecht den Indonesiër in zijn Grond aangedaan» onderschrijft, zegt dit meer: niet alleen ziet hij daarin de voortzetting van Raffles' theorie, welke «voor diens schandalig hooge landrente heel Java decreteerde te zijn een pachthoeve van het Gouvernement»; doch ook ziet hij daarbij als in het verschiet de nog steeds gehandhaafde, echter zeer aangevochten agrarische domeinbeginselen, vervat in de Indische Staatsbladen van 1870 en 1875, veel bestreden beginselen, welke — om een woord van Van Vollenhoven te bezigen — «nu nog in het dagelijksch leven eindeloos veel malen tegen Indoneesche rechten op grond als gewetensstopper worden uitgespeeld». Hoe groot was dan dat loon ? Vooraf de opmerking dat niet het bedrag bij tarief bepaald, zelfs niet het bedrag dat het volk in de hand ontving, mij het belangrijkst voorkomt — zeker, de Gouverneur moest zuinig zijn, trouwens, waarvan zou hij royaal zijn ? — maar wat het meest drukte, was het zware werk voor zoovele verplichte leveringen. De vraag luidde: hoe groot was dan dat loon? Van Middelkoop blijft als een goed advocaat in het vage v. a. K. 1919, bl. 160.
- Page 1 and 2: DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN SAP
- Page 3 and 4: 600 DE OORZAKEN VAN DKN OPSTAND VAN
- Page 5 and 6: 602 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 7: 604 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 11 and 12: 608 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 13 and 14: 610 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 15 and 16: 612 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 17 and 18: 614 DE OORZAKEN VAN OKN OPSTAND VAN
- Page 19 and 20: 616 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 21 and 22: 618 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 23 and 24: 620 ÜE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VA
- Page 25 and 26: 622 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 27 and 28: 624 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 29 and 30: 626 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 31 and 32: 628 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 33 and 34: 630 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 35 and 36: 632 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 37 and 38: 634 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 39 and 40: 636 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 41 and 42: 638 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
- Page 43 and 44: 640 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN
606 DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN SAPAROEA IN <strong>1817.</strong><br />
groeien<strong>de</strong> als een <strong>van</strong> hunne regulatiën [hier zet Van <strong>de</strong>r Kemp<br />
twee vraagteekens] beschouwd wor<strong>de</strong>n moet.» '<br />
Dui<strong>de</strong>lijker v<strong>in</strong>d ik <strong>de</strong>ze theorie terug <strong>in</strong> een Extract Besluit<br />
<strong>van</strong> Commissarissen tot <strong>de</strong> Overname <strong>van</strong> 2 Augustus Nr. 117 —<br />
dus mid<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong>n <strong>opst<strong>and</strong></strong>.<br />
Zal dit besluit straks <strong>in</strong> an<strong>de</strong>re opzichten blijken een herzien<strong>in</strong>g<br />
te bevatten <strong>van</strong> hun st<strong>and</strong>punt — na <strong>de</strong> opgedane<br />
ervar<strong>in</strong>g? —, voor <strong>de</strong> houtlever<strong>in</strong>g wordt daarbij nochtans «besloten<br />
<strong>de</strong>ze te cont<strong>in</strong>ueeren op <strong>de</strong> presente voet en wijze <strong>van</strong><br />
betal<strong>in</strong>g, daar <strong>de</strong>zelve beschouwd moeten wor<strong>de</strong>n als L<strong>and</strong>sdome<strong>in</strong>en<br />
als wor<strong>de</strong>n<strong>de</strong> op Gouvernements grond voortgekweekt.»<br />
Voor Van <strong>de</strong>r Kemp zou dit misschien geweest zijn een «niet<br />
onaardig gevon<strong>de</strong>n» argument, afkomstig uit 't bre<strong>in</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
«leuteren<strong>de</strong>n» Engelhard of uit diens «buitengewoon om<strong>van</strong>grijk<br />
huisarchief» — om<strong>van</strong>grijk ook al was, volgens Dr. <strong>de</strong> Haan,<br />
daar<strong>in</strong> niet veel ontwikkel<strong>in</strong>g verzameld, maar <strong>de</strong>n L<strong>and</strong>raadsvoorzitter,<br />
die <strong>in</strong> zijn ooren nog hoort <strong>de</strong> stem <strong>van</strong> Professor<br />
Van Vollenhoven en die diens «Miskenn<strong>in</strong>gen <strong>van</strong> het Adatrecht»<br />
alsme<strong>de</strong> zijn «Eeuw <strong>van</strong> Onrecht <strong>de</strong>n Indonesiër <strong>in</strong> zijn<br />
Grond aangedaan» on<strong>de</strong>rschrijft, zegt dit meer: niet alleen ziet<br />
hij daar<strong>in</strong> <strong>de</strong> voortzett<strong>in</strong>g <strong>van</strong> Raffles' theorie, welke «voor diens<br />
sch<strong>and</strong>alig hooge l<strong>and</strong>rente heel Java <strong>de</strong>creteer<strong>de</strong> te zijn een<br />
pachthoeve <strong>van</strong> het Gouvernement»; doch ook ziet hij daarbij<br />
als <strong>in</strong> het verschiet <strong>de</strong> nog steeds geh<strong>and</strong>haaf<strong>de</strong>, echter zeer<br />
aangevochten agrarische dome<strong>in</strong>beg<strong>in</strong>selen, vervat <strong>in</strong> <strong>de</strong> Indische<br />
Staatsbla<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 1870 en 1875, veel bestre<strong>de</strong>n beg<strong>in</strong>selen,<br />
welke — om een woord <strong>van</strong> Van Vollenhoven te bezigen —<br />
«nu nog <strong>in</strong> het dagelijksch leven e<strong>in</strong><strong>de</strong>loos veel malen tegen<br />
Indoneesche rechten op grond als gewetensstopper wor<strong>de</strong>n uitgespeeld».<br />
Hoe groot was dan dat loon ? Vooraf <strong>de</strong> opmerk<strong>in</strong>g dat niet<br />
het bedrag bij tarief bepaald, zelfs niet het bedrag dat het volk<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> h<strong>and</strong> ontv<strong>in</strong>g, mij het belangrijkst voorkomt — zeker, <strong>de</strong><br />
Gouverneur moest zu<strong>in</strong>ig zijn, trouwens, waar<strong>van</strong> zou hij royaal<br />
zijn ? — maar wat het meest drukte, was het zware werk voor<br />
zoovele verplichte lever<strong>in</strong>gen.<br />
De vraag luid<strong>de</strong>: hoe groot was dan dat loon?<br />
Van Mid<strong>de</strong>lkoop blijft als een goed advocaat <strong>in</strong> het vage<br />
v. a. K. 1919, bl. 160.
Change language