de oorzaken van den opstand van saparoea in 1817. - Books and ...

DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN SAPAROEA IN 1Ö17. 6Ó5
der onderhandelingen van de Luitenants Ellinghuijzen en Christiaansen
te Hatawono van 13 Juli. * Voor beider betrouwbaarheid
pleit, dat het eerste stuk is opgesteld dadelijk na het
succes op Majoor Beetjes, het laatste toen de tweede expeditie
ook «trotsch en uitdagend werd afgewacht».
Al deze klachten dan meen ik te mogen terugbrengen tot
twee groepen, n.1.:
1°. die van economischen en
2°. andere van volkpsychologischen aard.
Tot de eerste reken ik den houtaankap en allerlei leveranties
van atap, gaba gaba, droge visch, dengdeng, koffie, ja wat al
niet, nog verzwaard door de proeven met zoutaanmaak en de
notencultuur.
Onder de tweede groep vallen dan de kwesties van kerk en
school en de werving.
De aankap van hout en andere leveringen.
Matulessy zegt: «Wij hebben veel zwaar werk gedaan voor
het gouvernement, maar geen loon ontvangen. Van de Engelsche
Regeering kregen we steeds betaling. De Resident heeft gelast
dat wij zout zouden maken, dat wij droge visch moesten leveren.
Vol hebben wij onze handen met nagel- en koffietuinen, toch
is ons nog gelast notenmuskaattuinen aan te leggen.» Bij de
komst der tweede expeditie klaagde het volk «dat zij hout en
zout, gedroogd vleesch en visch zonder betaling moesten leveren.
Dat alle werken en leveranties van materialen, die vroeger door
de Nederlanders en Engelschen betaald werden, thans kosteloos
werden verlangd.»
Bekend is, dat het hout - op Saparoea als «lont in het buskruit
heeft gediend» ; een lading nanyhout '* — een houtsoort
buitengewoon bestand tegen paalworm, aanbevolen in zeewater,
echter uiterst moeilijk te bewerken — bestemd voor 's Lands
werf te Amboina werd nl. uit de prauw gesleept, die klaar lag
voor vertrek. Daarvoor gold volgens V. Middelkoop een billijk
loon, maar slechts «als kap- en sleeploon, daar het hout niet
het hunne, maar als op Gouvernementsgrond in het wild voort-
« V. d. K. 1911 bl. 670.
» V. d. K. 1915, bl. 58.
• Niet „nanni"hout zooals v. d. K. van De Vries overnam, zie verder
Encyclopaedic; Xed. Indiö s.v.: mntrosidoios vera.