de oorzaken van den opstand van saparoea in 1817. - Books and ...

600 DE OORZAKEN VAN DKN OPSTAND VAN SARAPOEA IN J 817.
gebouw, wel wat verschilt van hetgeen een Hollandsch Archief
aanbiedt, zooals dit pleegt te zijn geordend; waar de archivalia
ordelijk worden bewaard, de beambte vaardig de verzochte
portefeuille brengt, rapporten van aanwinsten en catalogi ten
dienste staan, en eerbiedig bewaarde familiestukken ter beschikking
worden gesteld. Duikt op Ambon iemand op, die vergeelde
papieren wil doen spreken, dan gaat deze met 's Residents
oppasser den zolder op, en heeft hij zich zelf een weg te banen
in een doolhof. Maar vergeefs was het zoeken niet, al was mij
bekend dat het oude archief uit den tijd van de Compagnie en
verder tot de Overneming, in 1881 naar Batavia was gezonden.
Aanvankelijk was ik van plan om aan de hand van de stukken
en brokken, welke ik vond * — er zou eigenlijk nog veel meer
moeten liggen dan door mij werd aangetroffen — naast de
geschiedenis van den opstand van Saparoea en om de groote
lijnen van het bestuursbeleid heen, door Van der Kemp zoo
volledig getrokken, naar bescheiden vermogen te trachten het
Ambon van dien tijd uit een sociaal-economisch oogpunt bij
te teekenen. Waar Regeering en Hooge Colleges door Van der
Kemp als het ware reeds ten voeten uit geschilderd waren:
H.H. Commissarissen, Gouverneur, Militaire Commandant, Residenten
ter hoofdplaats en op de Buitencomptoiren, Superintendenten
van de Negorijen en de Scholen, — daar had ik tot
verdere stoffeering gaarne nader wat willen vertellen van de
mindere goden. Niet in de laatste plaats van den Magistraat —
onzen Djaksa — die al dadelijk in April 1817 de instructie
meekreeg «geen boeten op te leggen buiten vonnis, en het recht
zijn loop te laten zonder daarover in eenige overeenkomst te
treden. > Verder van den uit leeken bestaanden Raad van Justitie
en van het Secretariaat van Huwelijks- en kleine gerechtszaken
— een bijbaantje voor den Winkelier van de Lijnwaden. Wat
door zeewater was beschadigd; moest deze met zuiver water uitwasschen
en hadden, o ongeluk! de witte mieren hunnen loop
genomen door een pak sarongs, dan kwamen «expresse gecommitteerdens
tot een wijdloopig procesverbaal onder aanbod van
eede.» Voor 's Landsinkomsten moesten zorgen: de Directeur
van het Note-huijs te Banda, die van de Nagelenafpakschuur
te Saparoea, de collecteur van 's Heeren Gerechtigheid, van
Groot en Klein Zegel en de Pachter van Arak en Saguweer;
' Zie hierachter, bl. 640. (Red. der Bijdragen).