de oorzaken van den opstand van saparoea in 1817. - Books and ...

DE OORZAKEN VAN DEN OPSTAND VAN SAPAROEA IN 1817. 609
Sarapoea-ervaring — zijn Commissarissen hieromtrent duidelijk
tot inkeer gekomen. «Aan negorijvolkeren geëmployeerd in
gouvernementsdienst op de orengbays tot het overbrengen van
goederen, manschappen of brieven wordt toegelegd vijf stuivers
daags en de gewoonlijke randsoenen wanneer zij uit de baai
over zee gaan, maar in de bay of op het eiland blijvende, vier
stuivers daags zonder meer, waarvan op verzoek een gedeelte
in dezelve afwezigheid kan worden afgegeven aan de vrouw of
kinderen tot derzelver subsistentie.»
Ook het vervolg is merkwaardig: «Den superintendent wordt
ten serieusten gerecommandeerd te zorgen dat deze drukking
egaal kome over de negorijvolkeren en niemand, wiens beurt het
is, door afkoop daarvan worde geexcuseerd, waaruit moedeloosheid
voor de anderen zoude kunnen ontstaan eti aanleiding geven
tot Commotie, terwijl hij alsmede zijn attentie zal vestigen en
zorgen dat de zulke die personeele diensten hebben gepresteerd
of materialen geleverd, daarvoor prompte betaling ontvangen
en niet worden tekort gedaan, alzoo in contrair geval hij daarvoor
verantwoordelijk wordt gehouden.»
Naast deze al zoo zware verplichtingen hebben de proefjes
met zoutaanmaak, notencultuur en komelevering de stemming
helpen bederven.
Het hoofdeiland Ambon is, behalve de streek Hila-Larike op
Noord-West Hitoe, niet in opstand gekomen.
Ligt dat misschien aan den volksaard? * Ook nu nog staat
Saparoea bekent als lastig te besturen en geldt dit in 't bijzonder
dezelfde negorijen n.1. Maria en Porto, terwijl ook thans weder het
heele eiland Noesalaoet in den volksmond tedoeh (kalm) heet.
Nu mij voor Ambon zooveel gegevens ten dienste staan,
geef ik ook deze uitvoerig ter karakteristiek van den
Geest der Bestuursvoering.
Uit het Besluiten-register blijkt, dat de houtleverende negorijen
ressorteerende onder het Hoofdkasteel Nieuw-Victoria het hard
hadden te verantwoorden. Nergens een spoor dat, tegenover de
tallooze aanvragen der Militaire Overheid, de Gouverneur eens
opkwam voor de belangen zijner bevolking. Als de Gouverneur
soldaten alleen voor de Molukken kan vinden, keurt de Militaire
» Vergel, v. d. K. 1916 bl. 23.