Praktijkproject - Geneeskunde voor het Volk

Praktijkproject arbeid en gezondheid:
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten
noteren in zijn EMD?
Dr.Vanduffel Michel
Dr.Thoolen Milly
Dr.Ben Messaoud Latifa
Praktijkopleiders: Dr.Martens Marc
Dr. Dewitte Harrie
Hibo
Dr.Torrico Estrada Claudia
Dr.Engelbeen Thomas
Praktijk
Geneeskunde Voor Het Volk Genk
Keinkesstraat 3a
3600 Genk
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
1

1. Inleiding ...........................................................................................3
De arbeidsgeneeskundige diensten hebben onvoldoende middelen. . 3
De rol van de huisarts bij arbeidsgebonden gezondheidsrisico’s. ...... 4
Problemen van de huisarts.................................................................
5
2. Doel ...................................................................................................6
3. Afbakening van de doelgroep, registratieperiode,
invulformulier. ....................................................................................6
4. Methode ............................................................................................7
5. Resultaten .........................................................................................8
6. Conclusie .........................................................................................8
7. Bespreking .......................................................................................9
8. Bespreking van de relatie huisarts-arbeidsgeneesheer ..............10
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
2

1. Inleiding
Volgens verschillende studies 1 lopen arbeiders in een bedrijf in herstructurering een
verhoogd risico op stressgerelateerde klachten en depressie tot zelfs zelfmoord als
gevolg van die herstructurering.
Een tweede zaak is de lancering van een campagne ter preventie van suïcide in de
provincie Limburg 2 waarin de huisarts een belangrijke rol toebedeeld krijgt. Om
echter preventief te kunnen werken, moeten we onze risicopopulatie kunnen
definiëren. In Vlaanderen zijn er gemiddeld 8/100.000 mannen en 3,5/100.000
vrouwen die zelfmoord plegen 3 .
Sinds begin 2004 zien we een sterke stijging van het aantal zelfmoorden, momenteel
al 9, bij werknemers of ex-werknemers van Ford. dit nadat het bedrijf
geherstructureerd is in oktober 2003 en er 2770 4 mensen op straat stonden. Zij
vormen een risicopopulatie die wij tot nu toe niet kunnen aflijnen.
De vraag stelt zich steeds opnieuw als we rond arbeid en gezondheid werken, is het
opvolgen van de arbeidsplaats niet de taak van de arbeidsgeneesheer? Welke rol
kan de huisarts hierin spelen?
De arbeidsgeneeskundige diensten hebben onvoldoende middelen.
• De arbeidsgeneeskundige diensten zien de arbeiders onvoldoende:
De WHO schatte in 1999 dat in Europa slechts 200 miljoen van de 400 miljoen
werknemers toegang hebben tot een arbeidsgeneeskundige dienst (WHO
European centre for environment and health, 2000) 5 .
• Uit contacten met arbeidsgeneesheren blijkt dat het contact met de werknemer
vaak beperkt is tot de verplichte medische onderzoeken die vrij routinematig
worden uitgevoerd (arbeidsgeneesheren dienen 25 tot 30 personen per dag te
onderzoeken). Tijd voor bedrijfsbezoek, overleg met werkgever en werknemers,
grondig uitvoeren van een (ergonomische) risicoanalyse van de werkplek is
beperkt en anderzijds te duur: er moet extra betaald worden voor bijkomende
prestaties. 6 , 7
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
3

• Door de toenemende flexibiliteit verandert men frequent van werk en dus ook van
arbeidsgeneeskundige dienst.Uit een studie uit Gent 8 bleek in de bevraging van
de professionele loopbaan van patiënten uit eenzelfde huisartsenpraktijk? dat
elke patiënt gemiddeld reeds vijf verschillende jobs had uitgevoerd, de
gemiddelde leeftijd was slechts 44.4 jaar. De risico’s die een werknemer gelopen
heeft op één werkplaats, indien ze al gekend en geregistreerd worden, worden
niet doorgegeven aan de volgende arbeidsgeneeskundige dienst. Op die manier
is het ook onmogelijk om risico’s die synergiestisch werken, op te sporen.
• Veel ziektes, die hun oorsprong (kunnen) vinden in het arbeidsmilieu komen pas
tot uiting na de pensionering of einde loopbaan, wanneer de werknemers niet
meer in een arbeidsgeneeskundige dienst staan ingeschreven. Denk maar aan
de lange tijd tussen de blootstelling aan bepaalde solventen en het optreden van
blaaskanker. 9 Wanneer de kanker identificeerbaar wordt, is de werknemer reeds
op pensioen of veranderd van werk.
• Veel arbeidsgebonden risico’s hebben niet alleen een effect op de werknemer
zelf, maar ook op de familie. Zo toont een studie een verband tussen werken in
posten en de slechtere schoolresultaten van hun kinderen. 10 Andere studies tonen
aan dat familie van werknemers in een asbestverwerkende onderneming (Eternit)
frequenter getroffen werden door asbest geïnduceerde mesotheliomen. 11 Stress
op het werk laat zich ook voelen bij de huisgenoten. 12 De opdracht van de
arbeidsgeneesheer is beperkt tot de risico’s van de arbeiders en niet die van zijn
familie.
De rol van de huisarts bij arbeidsgebonden gezondheidsrisico’s.
• De huisarts heeft een specifieke taak in het volgen van arbeidsgebonden
gezondheidsrisico’s:
1. in de primaire preventie, door de registratie van de arbeidsrisico’s op de
werkvloer
2. in de vroegtijdige diagnose van een arbeidsgebonden pathologie
3. in de secundaire preventie in het voorkomen van een verdere escalatie van
het probleem samen met de arbeidsgeneesheer.
4. in de administratieve afhandeling.
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
4

• Een groot deel van de patiënten met beroepsgerelateerde pathologie komt
rechtstreeks bij de huisarts terecht (Nederlands centrum voor beroepsziekten,
2000) 13 .
• Een werknemer heeft vaker contact met zijn / haar huisarts dan met de
arbeidsgeneesheer.
• De huisarts is de enige die een longitudinale life-time opvolging en integratie kan
realiseren van de zorg. Wat van belang is bij een grote latentietijd tussen
blootstelling aan een arbeidsrisico en het uitbreken van een ziekte. Door een
registratie van arbeidsrisico’s zal de huisarts sneller de juiste diagnose kunnen
stellen. Bovendien gaat de informatie over de arbeidsrisico’s nu vaak verloren
wanneer men van bedrijf verandert omdat er juist geen systematische en
constante uitwisseling is van informatie tussen de verschillende
arbeidsgeneesheren en deze informatie weinig toegankelijk is voor huisartsen.
• De huisarts is de enige die alle risico’s, zowel de arbeidsgebonden als de niet
arbeidsgebonden risico’s, van de patiënt kan bijhouden en integreren in het EMD
en zo een volledig risicoprofiel kan opmaken.
• De registratie kan ook elementen aandragen ter staving van een aanvraag voor
vergoeding bij het Fonds voor de Beroepsziekten.
• De huisarts beperkt zich niet tot de problemen van de arbeider alleen, hij ziet de
familie die als gevolg van de problemen op het werk ook problemen kan
ontwikkelen.
Problemen van de huisarts
• Er is de onderregistratie van arbeidsplaats en arbeidsrisico’s. Dit zien we in een
studie van Sokas et al. (1988) 14 . In die studie vermeldde slechts één op de twee
onderzochte medische dossiers het beroep. Cimrin et al. (1999) 15 stelden in hun
onderzoek vast dat 43% van de artsen bij hun patiënten nooit een
beroepsanamnese afnam. In december 2002 controleerden vijf artsen van een
groepspraktijk of het beroep was vermeld in het dossier. Bij 188 van de 248
patiënten was dit het geval (76%), maar 42 beroepssituaties bleken niet meer
actueel (22%) (Asman, 2004). 16
• De huisarts krijgt te weinig opleiding rond arbeidsgebonden pathologie en
risicofactoren 17 . De huisarts kan onvoldoende de link leggen tussen pathologie en
arbeidsrisico’s.
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
5

• Het elektronisch medisch dossier is niet geschikt om arbeidsplaats en
arbeidsrisico’s te noteren. Zeker de historiek van de arbeidsplaatsen en
arbeidsrisico’s is onmogelijk met de huidige programma’s.
2. Doel
Met dit project willen we nagaan hoe we op een systematische manier het bedrijf van
de patiënt in ons elektronisch medisch dossier kunnen registreren. Dit heeft 2
doeleinden:
• Aan de hand van de werkplaats willen we risicogroepen aflijnen:
1. Zo zijn alle werknemers en ex-werknemers op Ford en onderaannemingen
een risicogroep aangezien hun bedrijf leed aan een herstructurering .
Volgens de litteratuur hebben zij een verhoogd risico op zelfmoord,
depressie en stressgerelateerde klachten.
2. In het schildersbedrijf AIS (Algemene Industriële Schilderwerken) in Genk,
werken ze met kankerverwekkende stoffen zonder de voorgeschreven
veiligheidsmaatregelen 18 . De werknemers worden blootgesteld aan
arbeidsgebonden risico’s op korte en op lange termijn die we enkel te
weten komen door het bedrijf te noteren in ons medisch dossier.
• Als we eenmaal de werkplaats genoteerd hebben, kunnen we verder onderzoek
uitoefenen op een risicopopulatie. We gaan dan kijken of er een verandering
optreedt inzake doktersbezoek, diagnoses, medicatiegebruik, afwezigheden op
het werk voor en na een critical incident (i.c. de herstructurering op Ford: oktober
2003).
3. Afbakening van de doelgroep, registratieperiode, invulformulier.
Bij iedere patiënt tussen 18 en 55 jaar van Geneeskunde voor het Volk in Genk gaan
we het bedrijf noteren. Dit is de populatie die momenteel het meest risico loopt op
gezondheidsrisico’s op de werkvloer. Voor 18 jaar is men schoolplichtig. Tussen 55
en 59 jaar is slechts 45,6%, na 60 jaar slechts 13,8% 19 nog actief tewerkgesteld. De
registratie gebeurde wanneer de patiënten op consultatie kwamen gedurende een
periode van 2 maanden tussen 1 februari en 31 maart 2005. Hiervoor ontwierpen we
binnen ons EMD een speciaal invulformulier (zie bijlage 1) vertrekkende van de
gegevens die reeds in het EMD genoteerd stonden. De patiënt moet enkel de
veranderingen of de ontbrekende informatie aanvullen.
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
6

4. Methode
• De patiëntenpopulatie van Geneeskunde voor het Volk in Genk is zeer
nauwkeurig bekend omdat er een forfaitair systeem van toepassing is. Dit wil
zeggen dat alle patiënten verplicht een inschrijvingscontract ondertekenen en er
maandelijks een controle gebeurd via de ziekenfondsen waarbij de patiënten zijn
aangesloten. Op die manier heeft de groepspraktijk te maken met een vast
publiek.
• Er wordt een lijst gemaakt van al onze patiënten tussen 18 en 55 jaar via het
statistisch programma van medidoc.
• Van al die patiënten wordt op voorhand, vanuit het EMD een gepersonaliseerd
registratieformulier uitgeprint.
• Dit formulier bevat al de administratieve en sociologische gegevens die reeds in
ons EMD zijn ingevoerd. Het bevat tevens een “informed conscent clausule” die
we ter ondertekening voorleggen aan de patiënt.
• De formulieren worden geklasseerd volgens dossiernummer om het terugvinden
te vergemakkelijken. Elk dossiernummer van de patiënten bij Geneeskunde voor
het Volk in Genk verwijst naar een gezinseenheid. Vader, moeder en kinderen
vallen onder hetzelfde dossiernummer.
• Als de patiënt op consultatie komt, krijgt hij van de onthaalmedewerk(st)er het
registratieformulier (zie bijlage 1). met de vraag om het formulier indien nodig
aan te vullen.
• De patiënt neemt het formulier mee naar de dokter die het samen met de patiënt
overloopt en eventueel sommige dingen aanvult of verbetert.
• Alle bedrijven uit de regio worden op voorhand in een bestaande database
ingevoerd in het EMD om zo uniformiteit van de registratie van de bedrijfsnaam te
garanderen. Voor één en hetzelfde bedrijf werden door de patiënten dikwijls
verschillende benamingen genoteerd: Vb Ford ,Ford Genk, NV Ford.
• De gewijzigde informatie van de formulieren wordt achteraf, buiten de consultatie,
door het medisch secretariaat in het EMD ingevoerd.
• De registratieformulieren worden terug geklasseerd in 5 groepen.
o Nooit gewerkt/ of werkplaats niet ingevuld
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
7

o (ex-)arbeiders van Ford of onderaannemingen waarbij reeds vroeger een
werkplaats geregistreerd was
o (ex-)arbeiders van Ford of onderaannemingen waarbij vroeger geen
werkplaats geregistreerd was
o mensen die nooit op Ford of onderaannemingen gewerkt hadden maar
waar vroeger reeds een werkplaats was geregistreerd
o mensen die nooit op Ford of onderaannemingen gewerkt hadden, waar
5. Resultaten
vroeger nog geen werkplaats geregistreerd was
Doordat we in onze praktijk met een forfaitair betalingssysteem werken, hebben wij
een vast aantal patiënten. We tellen er ongeveer 3000 die ingeschreven zijn. De
doelgroep, 1602 patiënten tussen 18 en 55 vormen iets meer dan de helft van het
totale bestand.
In de registratieperiode tussen 1 februari en 31 maart 2005 noteerden wij 537
diagnoses, dit is een maat voor de contactgroep. We hebben dit als maat genomen,
omdat de statistische module van Medidoc zeer beperkt is en geen precieze extractie
van de contactgroep mogelijk maakt. Dit is niet het correcte aantal consultaties
aangezien het enkel gaat over patiënten voor wie in die periode een diagnose werd
geregistreerd. Patiënten die voor medicatievernieuwing komen, worden op die
manier niet opgenomen. Sommige chronische patiënten die enkel voor opvolging
komen, vallen hierdoor ook uit de cijfers. 420 mensen vulden in een periode van 2
maanden het registratieformulier correct in. Van die 420 registraties waren er 122
waarvan de arbeidsplaats reeds vroeger geregistreerd was in het EMD.
22 van de 122 mensen werken niet meer op de plaats die vroeger geregistreerd was.
77 van de 420 mensen behoren tot de risicogroep die we wilden definiëren, “werkt of
werkte op Ford of onderaannemingen”
6. Conclusie
1. Op een korte tijdspanne van 2 maanden noteerden we bij éénvierde, 420
patiënten van de 1602 tussen 18 en 55 jaar, het bedrijf. Dit zijn er 320 meer
dan we voordien geregistreerd hadden.
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
8

2. De kennis van het bedrijf waar een patiënt werkt, stelt ons in staat om op die
basis een risicogroep af te leiden voor depressie en stressgerelateerde
klachten als zij of hun familie op consultatie komen.
3. De registratie van het bedrijf laat ons nu ook toe om nieuwe risicogroepen te
definiëren. Het bedrijf AIS (Algemene Industriële Schilderwerken) is daar een
mooi voorbeeld van. Tijdens de registratie breekt er een sociaal conflict uit op
dit bedrijfje rond de arbeidsomstandigheden. Dit bedrijf werkt met stoffen
waarvan bewezen is dat ze een groot gezondheidsrisico uitmaken. Bovendien
ontbreekt het aan elementaire bescherming 20 . We konden twee patiënten
identificeren van dit bedrijf. Het risico op OPS is sterk verhoogd. De producten
waarmee ze werken verhogen ook het risico op (laattijdige) kanker. 21
7. Bespreking
1. De procedure van registratie kan sterk vereenvoudigd worden. Het uitprinten
van het formulier met de essentiële administratieve, sociologische gegevens
en het bedrijf waar de patiënt werkt,kan gezien de eenvoud onmiddellijk
gebeuren door de arts die het dan samen met de patiënt kan invullen
2. Dit lukt niet steeds op drukke momenten. Dit omdat de arts er niet aan denkt
of geen tijd heeft om het uit te printen en het in te vullen met de patiënt.
3. Eenmaal bij alle patiënten de gegevens in het EMD zijn ingebracht, kan de
arts zich beperken tot het onmiddellijk, tijdens de consultatie, registreren in het
EMD van de wijzigingen.
4. Ons EMD - we gebruiken daarvoor het programma medidoc- vertoont nog een
belangrijke lacune: het laat niet toe om de historiek van de tewerkstelling bij te
houden. In toenemende mate wijzigen patiënten van bedrijf. Een historiek van
de verschillende bedrijven is noodzakelijk om een totaal risicoprofiel van de
patiënt bij te houden. Bij beroepsgebonden ziekteverschijnselen die eventueel
laattijdig verschijnen, is het nodig om de herkomst te kunnen achterhalen.
5. Het kennen van de werkplaats op zich is niet voldoende voor het inschatten
van de globale gezondheidsrisico’s op de werkvloer. Ook de arbeidsrisico’s
zijn noodzakelijk zijn daarvoor nodig.Wat ontbreekt er dan nog?
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
9

6. de kennis van het bedrijf is echter wel een essentieel onderdeel indien we de
risico’s zo volledig mogelijk in kaart willen brengen en indien we een
risicopopulatie, voor een bepaald bedrijfsgebonden gezondheidsrisico willen in
kaart brengen.
7. De kennis van het bedrijf zal het ook mogelijk maken om multivariabel
onderzoek te doen gecombineerd met al de informatie in het medisch dossier:
diagnoses, frequentie van medische contacten, medicatie, life style factoren.
vb bij een critical incident nagaan of een of andere pathologie,
medicatiegebruik, life style factoren gaan variëren t.o.v. vergelijkbare groepen.
8. Bespreking van de relatie huisarts-arbeidsgeneesheer
1. De gezondheidsrisico’s op de werkvloer zijn zeer verscheiden, wisselen
frequent van aard. Voor de meeste werknemers is de arbeidsgeneesheer
momenteel niet in staat om de risico’s levenslang bij te houden. Een
interessante oplossing zou zijn dat de arbeidsgeneeskundige dienst bij elke
verandering van werkplaats, via digitale weg een risicofiche van de werkplaats
zou bezorgen aan de huisarts. Deze risicofiche van de werkplaats valt niet
onder het medische geheim en er is ook geen “informed conscent” nodig. De
fiche beschrijft alleen de werkplaats gebonden specifieke risico’s. Deze
analyse kan gemaakt worden door de arbeidsgeneeskundige dienst of
veiligheidscoördinator. Zo kan de huisarts naast de meer bekende risico’s
zoals roken, overgewicht, hypertensie… ook de arbeidsgebonden risico’s in
het EMD centraliseren en integreren. Dit naar analogie met de communicatie
die er verloopt tussen huisarts en specialist.
2. De huisarts heeft een signaalfunctie naar de arbeidsgeneesheer bij
vaststelling van arbeidsgebonden risico’s of aandoeningen. Hiervoor moeten
er echter bijkomende maatregelen voor bescherming van de werknemer en de
arbeidsgeneesheer genomen worden. Het vermelden van arbeidsgebonden
gezondheidsklachten, zou kunnen aanleiding geven tot jobverlies. De
registratie van ziekteperiodes leidde bij Ford tot een strafpuntensysteem dat
aanleiding gaf tot ontslag van de werknemer. .
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
10

Overleg tussen huisarts en arbeidsgeneesheer gebeurt veel te weinig. zo zeggen
bedrijfsartsen in Nederland dat ze jaarlijks naar schatting 20 keer met een
huisarts overleg hebben over een patiënt, huisartsen met
arbeidsgeneesheren bijna 10 keer per jaar. Ook definieerde men in die
studie knelpunten voor de samenwerking tussen huisarts en bedrijfsarts
waar wij ons volledig kunnen in terugvinden: (Nauta, 2004) 22
- Juridisch-ethische knelpunten:
voor dergelijke informatieoverdracht is de
“informed consent” van de patiënt nodig. (zie hoger)
- Structurele knelpunten:
er wordt te veel het accent gelegd op de tweede lijn en
er is te weinig aandacht voor preventie.
- Praktische knelpunten:
de arbeidsgeneesheer of huisarts is soms moeilijk
bereikbaar, een dergelijk contact kost veel tijd en wordt niet financieel
vergoed.
- Sociaal-psychologische knelpunten:
er is te weinig vertrouwen, twijfel rond de
onafhankelijke positie van de bedrijfsarts, domeinstrijd, een onduidelijke
taakafbakening, een onduidelijke positie van de bedrijfsarts, te weinig kennis
over elkaar, een statusverschil, afhankelijkheid, belangentegenstelling en
competentiekwesties.
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
11

Zo staat het in de
computer
Voornaam Test
Naam Dewitte
Geslacht man
Mijn geboortedatum 2/06/1948
Mijn leeftijd 56
Mijn straat waar ik officieel woon Teststraat
Mijn huisnummer 2
Mijn busnummer 2
Mijn stad of gemeente Genk
Mijn straat waar ik het meest verblijf Teststraat
Mijn huisnummer 2
Mijn busnummer 2
Mijn stad of gemeente Genk
Mijn telefoonnummer 011/359251
Mijn GSM nummer
Mijn e-mail adres
Geef de naam van de mensen die bij
mij wonen
Verander of vul bij waar nodig
Ik werk in/als Bediende Leidinggevend Ambtenaar leidinggevend
Ambtenaar
arbeider geschoold
arbeider ongeschoold
bediende leidinggevend
bediende uitvoerend
nooit gewerkt
onderwijs
vrij beroep
zelfstandige
Welke taal spreek ik thuis
Wat is mijn land van herkomst
Hebreeuws
In welke groep hoor ik thuis Werkloos Brugpensioen
Pensioen
Invalide
Huisvrouw/man
Werkloos
Werkende
student
Wat is mijn hoogstbehaalde diploma lager secundair onderwijs Geen diploma
AVO
Lager onderwijs
lager secundair
Secundair beroeps/technisch
Secundair algemeen vormend
Hoger of universitair onderwijs
Waar werk je of heb je laatst gewerkt Gvhv
Wat doe ik als werk
Doe ik interim werk Ja/Nee
De straat waar mijn werk is Keinkesstraat
Het huisnummer van mijn werk 3a
De stad/gemeente waar mijn werk is Genk
Handtekening Datum:28/04/2005
Deze gegevens dienen om ons patiëntenbestand op punt te stellen , Zo kunnen we de dienstverlening van Geneeskunde voor het Volk nog
beter verzekeren. Deze gegevens worden in een geautomatiseerd bestand verwerkt, dat enkel toegankelijk is voor Geneeskunde voor het
Volk vzw. U heeft natuurlijk steeds het recht om deze gegevens op te vragen. De houder van dit bestand is dokter Harrie Dewitte,
Keinkesstraat 3a, 3600Bgenk (wet ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van het verwerken van persoonsgegegevens
van 8 december 1992)
Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
12

Project arbeid en gezondheid
Moet een huisarts het bedrijf van zijn patiënten noteren in zijn EMD
Claudia Torrico Estrada Thomas Engelbeen
13

1 GLYNLEWIS, ANDYSLOGGETT. Suicide , deprivation and unemployment: record linkage study.
BMJ.volume november 1998; 317,7
ALFRED NIZARD, NICOLAS BOURGOIN, GENEVIÈVE DE DIVONNE. INED. Suicide et mal-être social.
Populations et Sociétés, avril 1998 ; nr 334
IVERSEN L, ANDERSEN O, ANDERSEN PK, et al. Unemploymet and mortality in Denmark, 1970-80. BMJ
1987; 295:878-884
MORRIS JK, COOK DG, SHAOER AG, loss of employment and mortality.BMJ 1994; 308:1135-1139
MOSER K, GOLDBLATT P, FOX J, JONES D, unemployment and mortality. In : Goldblatt P editor.
Longitudinal study/ mortality ands social organisation. London/OPCS, 1990. (series LS no 6)
2 werkgroep Limburg in samenwerking met de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek Universiteti Gent: prof.C.
VAN HEERINGEN en LUC onderzoeksgroep Gezondheidspsychologie: prof.J. VINCK Pilootproject:
recidiefpreventie bij suicidepogers in samenwerking met huisrtsen Suicidepreventie;
3 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, coördinatie: H.CLOOTS,P.HOOFT,H.SMETS
gezondheidsindicatoren 2001-2002 p129 figuur 6;
4 2.450 Ford-werknemers tekenen voor vrijwillig vertrek – De standaard 29/12/2003
5 Europees agentschap voor de veiligheid en de gezondheid op het werk: Facts 3: Beroepsgebonden
aandoeningen van het bewegingsapparaat in Europa. 2000, 1.
http://agency.osha.eu.int/publications/factsheets/3/nl/facts3_nl.pdf (geraadpleegd op 22 maart 2005)
6 FREIA VAN DALEM, LISE VANDECASTEELE. Validiteit van een instrument voor de registratie van het
arbeidsrisico RSI voor de huisarts: Scriptie voorgedragen in de 2 de Proef in het kader van de opleiding tot
arts 2005 p10
7 FOD, economie,KMO, middenstand en energie, 3.2.5. Interne en externe dienst voor preventie en
bescherming op het werk
8 FREIA VAN DALEM, LISE VANDECASTEELE. Validiteit van een instrument voor de registratie van het
arbeidsrisico RSI voor de huisarts: Scriptie voorgedragen in de 2 de Proef in het kader van de opleiding tot
arts 2005 p8
9 Vamvakas S, Bruning T, Thomasson B, Lammert M, Baumuller A, Bolt HM, Dekant W, Birner G, Henschler
D, Ulm K. . Renal cell cancer correlated with occupational exposure to trichloroethene. J Cancer Res Clin
Oncol. 1998;124(7):374-82
10 M.F.J.MARTENS, F.J.N.NIJHUIS, M.P.J. VAN BOXTEL, J.A. KNOTTNERUS. flexibele
arbeidsomstandigheden en gezondheidsklachten. Gedrag en Organisaie 1995-8,nr. 1 p50-59;
11 SERIO G, SCATTONE A, GENTILE M, NAZZARO P, PENNELLA A, BUONADONNA AL, POLLICE L,
MUSTI M. Familial pleural mesothelioma with environmental asbestos exposure: losses of DNA sequences
by comparative genomic hybridization (CGH). Histopathology. 2004 Dec;45(6):643-5
12 L SMITH, S FOLKARD, P TUCKER AND I MACDONALD. Work shift duration: a review comparing eight
hour and 12 hour shift systems. Occup. Environ. Med. 1998;55;217-229
13 Nederlands centrum voor beroepsziekten: Signaleringsrapport Beroepsziekten 2000, november 2000.
http://www.beroepsziekten.demodomein.com/datafiles/signaleringsrapport%202000.pdf (geraadpleegd op 26
februari 2005)
14 SOKAS R.K., ORELLANA L., DAY S.C.: Using review of medical clinic charts to teach occupational health.
J Med Educ 1988;63(2):125-30.

15 CIMRIN AH, Sevinc C, Kundak I, et al: Attitudes of medical faculty physicians about taking occupational
history. Med Educ 1999;33(6):466-7.
16 ASMAN G. Beroepsanamnese in de huisartsenpraktijk ondergeregistreerd? Resultaten van een
kwaliteitsbevorderend onderzoek. Huisarts Nu, September 2004; 33(7).
17 Curriculum KULeuven: http://med.kuleuven.be/education/medicine_opl_nl.html
18 BIANCA BOOMS. Ais-Genk staking tegen ontslag en vooroorlogse werkomstandigheden., solidair nr 15,
13 april 2005 p8
19 De leden van de Studiecommissie voor de Vergrijzing,de Heer T. PEETERS, Voorzitter, de Heer H.
BOGAERT, Ondervoorzitter, de Heer G. DE SMET, op voordracht van de, Minister van Begroting, de Heer
H. BECQUAERT, op voordracht van de, Minister van Sociale Zaken, de Heer M. WEBER, op voordracht van
de, Minister van Financiën, de Heer M. ENGLERT, op voordracht van het Federaal Planbureau, de Heer J.
SMETS, op voordracht van de Nationale Bank van België, Het Secretariaat: Mevrouw L. LALOY, Mevrouw
S. WEEMAES
Het beroepsgedrag van de 50- tot 64-jarigen per leeftijdscategorie p. 121, Hoge raad voor financiën
studiecommissie voor de vergrijzing jaarverslag april 2004
20 BIANCA BOOMS. Ais-Genk staking tegen ontslag en vooroorlogse werkomstandigheden., solidair nr 15,
13 april 2005 p8
21 US department of labor, Occupational Safety & Health Administration
http://www.osha.gov/SLTC/healthguidelines/zincchromate/recognition.html
22 A.P. NAUTA .Een vertrouwenskwestie? Over het samenwerken van huisartsen en bedrijfsartsen
Samenvatting proefschrift van,Open Universiteit Nederland, Heerlen, 9 juli 2004