Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

genomen. Dit legitimeert de inzet van deze opsporingsmethoden in het
strafrecht. Uit 2.3 blijkt dat ook op de door werkgevers gehanteerde,
ingrijpende, opsporingsmethoden een groot aantal regels van toepassing is. De
vraag die rijst is, of deze regels de rechtszekerheid en rechtsgelijkheid van de
betrokken werknemers optimaal waarborgen. Met andere woorden, legitimeren
deze regels de uitoefening van de opsporingsbevoegdheid door de werkgever?
Van belang bij de beantwoording van deze vraag zijn niet alleen de
overeenkomsten tussen de door de werkgever en de door de strafvorderlijke
autoriteiten gebruikte opsporingsmethoden, maar ook de gelijkenis tussen de
verhouding werkgever-werknemer en de verhouding overheid-burger. Op het
eerste gezicht lijkt hier sprake te zijn van twee totaal verschillende relaties. De
verhouding overheid-burger is een publiekrechtelijke, verticale en daarmee
ongelijke relatie; er is sprake van de machtspositie van de overheid jegens de
burger. De overheid heeft vergaande bevoegdheden waarmee diep kan worden
ingegrepen in de grondrechten en -vrijheden van burgers. De verhouding
werkgever-werknemer is in beginsel een privaatrechtelijke, horizontale
verhouding tussen twee gelijke, civiele partijen; bescherming van de een tegen
de macht van de ander is niet aan de orde. De relatie werkgever-werknemer
vertoont daarentegen ook grote gelijkenis met de relatie overheid-burger. In
beide relaties is sprake van formele en feitelijke ondergeschiktheid van de
burger, dan wel werknemer, en van eenzijdige besluitvorming waaraan de
burger c.q. werknemer is gebonden. 297 In dit opzicht heeft de verhouding
werkgever-werknemer een gedeeltelijk verticaal karakter. De werknemer is
economisch afhankelijk van, en juridisch ondergeschikt aan, de werkgever. Het
verschil met de relatie overheid-burger zit in de vrijwilligheid en daarmee de
vrijheid van de werknemer al dan niet een arbeidsrelatie met de werkgever aan
te gaan. Deze vrijheid is echter veelal een schijnvrijheid. Een werknemer zal
economisch vaak genoodzaakt zijn een dergelijke werkrelatie aan te gaan. De
keuze voor de werkgever is dan slechts relatief. 298
Gelet op vooromschreven gelijkenis in de verhouding werkgeverwerknemer
en overheid-burger, en gelet op de overeenkomsten tussen opsporing
door de werkgever en opsporing door de strafvorderlijke overheid, hanteer ik ter
beantwoording van de vraag of de uitoefening van de opsporingsbevoegdheid
door werkgevers gelegitimeerd is, de strafrechtelijke regels en beginselen voor
opsporing als inspiratiebron.
297 Aldus ook Terstegge & de Vries 1994, p. 10; E. Verhulp, Grondrechten in het arbeidsrecht,
Deventer: Kluwer 1999, p. 41/42; Verhulp 1996, p. 61. Zie ook A-G Mok in zijn conclusie bij het
arrest Venhorst/Inan HR 30 maart 1984, NJ 1985, 350.
298 Verhulp 1996, p. 61; Loonstra & Zondag 2006, p. 23. Vgl. E. Claeyens-Leboucq & S. Lievens,
‘Privacy bij het aangaan en het behoud van een dienstbetrekking’, Rechtskundig Weekblad (39) 1975-
13, p. 769-792: ‘De opwerping dat de kandidaat een vrij mens is en zich vrijwillig opgeeft voor het
onderzoek is naar onze mening niet zo steekhoudend. De keuzevrijheid schijnt ons niet zo groot
omdat men uiteindelijk voor een functie kiest waarmee men voor zijn onderhoud moet instaan’.
75