Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

ewijsmateriaal en het geschonden vormvoorschrift moet een direct causaal
verband bestaan. Dit betekent dat bewijsmateriaal niet behoeft te worden
uitgesloten indien ook andere factoren aan die verkrijging hebben
bijgedragen. 284
Voor de sanctie van bewijsuitsluiting worden in het strafrecht drie
argumenten aangevoerd. Als eerste kan het preventie- of effectiviteitsargument
worden genoemd. Dit heeft tot doel het gedrag van de strafvorderlijke
autoriteiten in de goede richting te sturen door middel van een directe sanctie op
ongewenst gedrag. 285 Het tweede argument is het reparatie-argument en houdt in
dat door uitsluiting van het bewijsmateriaal het gedane onrecht jegens de
verdachte zo veel mogelijk wordt hersteld. In de derde plaats wordt door de
bewijsuitsluiting aan het publiek gedemonstreerd dat ook de overheid zich aan
de regels moet houden op straffe van sancties. Dit noemt men het demonstratieargument.
286
Naast deze argumenten voor bewijsuitsluiting zijn een aantal argumenten
tegen bewijsuitsluiting aan te voeren. Een daarvan is het belang van de
waarheidsvinding. De waarheidsvinding is gediend bij het aan het licht brengen
van alle belangrijke feiten. Met name in het geval van zware misdrijven weegt
dit belang zwaar. Het is dan moeilijker te verkroppen dat bepaald bewijs niet
mag meewerken tot de bewezenverklaring, met als gevolg dat de verdachte
wordt vrijgesproken. Bovendien kan dit tot publieke onrust leiden. 287 Het belang
van de waarheidsvinding kan daarentegen ook als argument vóór
bewijsuitsluiting dienen. De schending van rechtsbeschermende regels bij het
vergaren van bewijs kan immers tot onbetrouwbaar bewijs leiden (zie de
bespreking van het ‘nemo tenetur’-beginsel). Dit is uiteraard niet altijd het
geval, maar met de uitsluiting van het onrechtmatig bewijs wordt tevens het
Mulder 1994, p. 201). Als gevolg van codificatie van de sancties in art. 359a Sv lijkt deze discussie
thans achterhaald. Voor de gevallen die niet onder art. 359a Sv vallen, kan als rechtsgrond voor
bewijsuitsluiting worden aangevoerd dat ook de overheid zich aan de regels dient te houden. Indien
de overheid zich niet houdt aan de door de wetgever vastgelegde regels voor onderzoek, welke regels
mede zien op bescherming van grondrechten en vrijheden van burgers, behoort dit te worden
gesanctioneerd. Vormverzuimen die niet onder de regeling van art. 359a Sv vallen, zijn
vormverzuimen tijdens het onderzoek ter terechtzitting (Kamerstukken II 1993/94, 23 705, nr. 3, p.
24). Corstens 2002, p. 654-655; Embregts 2003, p. 102, 103 en 107. Zie ook C.P.M. Cleiren en
P.A.M. Mevis, ‘Het dubbelzijdig karakter van onrechtmatig strafvorderlijk overheidsoptreden’, in:
C.P.M. Cleiren e..a. (red.), Voor risico van de overheid?, Rotterdam: Sanders Instituut 1996.
284 Kamerstukken II 1993/94, 23 705, nr. 3, p. 25-26. Zie ook HR 30 maart 2004, NJ 2004, 344.
Bewijsmateriaal dat voortvloeit uit het onrechtmatig verkregen bewijs, het secundaire bewijs (het
primair onrechtmatig verkregen bewijs is het bewijs dat direct voortvloeit uit de onrechtmatige
gedraging) of de zogenaamde ‘fruits of the poisonous tree’, kan als ‘besmet’ bewijsmateriaal als
ontoelaatbaar terzijde worden geschoven (Corstens 2002, p. 662; Embregts 2003, p. 122-123).
285 Hier kunnen kanttekeningen bij worden gemaakt, zie Embregts 2003, p. 111-112.
286 Corstens 2002, p. 655; Embregts 2003, p. 105.
287 Corstens 1999, p. 656; Embregts 2003, p. 109. Een hiermee samenhangend argument is dat bij lichte
delicten de kosten van bewijsuitsluiting (vrijspraak) zwaarder wegen dan de baten. Als belangrijkste
argument is hiertegen in te brengen dat dit de onrechtmatige opsporing in de hand zou werken
(Embregts 2003, p. 110).
72