Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

wordt uitgegaan van het vermoeden dat geen enkele zaak precies gelijk is aan
een andere. 278
2.4.2.5 Onrechtmatig verkregen bewijs
Een vraag die nauw samenhangt met de voor onderzoek geldende regels, is die
naar de rechtmatigheid en het gebruik van het verkregen bewijs. Het niet in acht
nemen van de regels, maakt het onderzoek in beginsel onrechtmatig. Bijgevolg
is het hieruit voortgekomen bewijs onrechtmatig verkregen. Indien politie of
justitie gedurende het voorbereidend onderzoek bepaalde, de verdachte
beschermende, geschreven of ongeschreven regels of beginselen niet in acht
nemen, en herstel van deze vormverzuimen 279 is niet meer mogelijk, heeft de
strafrechter ter zitting de keuze uit vier mogelijke reacties (art. 359a lid 1 Sv). 280
In de eerste plaats kan hij besluiten geen gevolgen aan het verzuim te verbinden.
Ten tweede kan hij, indien het door het verzuim veroorzaakte nadeel op deze
manier kan worden gecompenseerd, besluiten tot strafvermindering. 281 In derde
plaats kan de strafrechter besluiten dat het onrechtmatig verkregen bewijs niet
mag bijdragen aan het bewijs van het ten laste gelegde feit. Tot slot kan de
rechter, indien ten gevolge van het verzuim geen sprake kan zijn van een
behandeling van de zaak die aan de beginselen van een behoorlijke procesorde
voldoet, besluiten het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk te verklaren. 282 Bij
het maken van zijn keuze houdt de rechter rekening met het belang dat de
geschonden regel dient, de ernst van het verzuim en het nadeel dat daardoor
wordt veroorzaakt (art. 359a lid 2 Sv).
Uitsluiting van het bewijs kan alleen als sanctie worden toegepast indien
het bewijs rechtstreeks door het verzuim is gekregen. 283 Tussen het
278 Corstens 2002, p. 65-66; Lensing & Mulder 1994, p. 51-52. Voor het problematische karakter van het
gelijkheidsbeginsel in het strafrecht een uiteenzetting van de theoretische betekenis van het
gelijkheidsbeginsel in het strafrecht: Blad & Mevis 1997, p. 7 en J.R. Blad, ‘De theoretische
betekenis van het gelijkheidsbeginsel voor het strafrecht’, in: Blad & Mevis 1997, p. 27 e.v.
279 Onder vormverzuimen vallen niet alleen geschreven, wettelijke regels, maar ook de klassieke en de,
in overwegende mate, ongeschreven beginselen van behoorlijk strafprocesrecht. Zie bijvoorbeeld de
zaak Kahn, EHRM 12 mei 2000, NJ 2002, 180, waarin het ging om de vraag of schending van het
recht op privacy (art. 8 EVRM) automatisch moest leiden tot uitsluiting van het deswege
onrechtmatig verkregen bewijsmateriaal (vanwege schending van het beginsel van een fair trial ex
art. 6 EVRM). ‘Onder vormverzuimen wordt verstaan het niet naleven van strafprocesrechtelijke
geschreven en ongeschreven vormvoorschriften’ (Kamerstukken II 1993/94, 23 705, nr. 3, p. 25).
Corstens 2002, p. 658. Zo kan bewijs wettig, maar tegelijkertijd ook onrechtmatig zijn. Dit is het
geval indien de uitoefening van een bevoegdheid door de wet was toegestaan, maar disproportioneel
of in strijd met het vertrouwensbeginsel was (Corstens 2002, p. 659).
280 In art. 359a Sv zijn de in de jurisprudentie ontwikkelde sancties op vormverzuimen vastgelegd, maar
herstel van het verzuim dient bij de toepassing van art. 359a Sv voorop te staan. (Kamerstukken II
1993/94, 23 705, nr. 3, p. 25). Zie HR 26 juni 1962, NJ 1962, 470 (Bloedproef II) en HR 18 april
1978, NJ 1978, 365 (Erwtenpistool).
281 Zie bijvoorbeeld Rb. Alkmaar 18 februari 2003, NJ 2003, 263.
282 Corstens 2002, p. 654; Embregts 2003, p. 99-102.
283 In ieder geval tot aan de invoering van art. 359a Sv (per 2 november 1996 (Stb. 1996, 522), Wet van
14 september 1995 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering (vormverzuimen), Stb. 1995,
441) bestond in de literatuur lange tijd verschil van mening over de rechtsgrond van het in de
jurisprudentie ontwikkelde leerstuk van de uitsluiting van onrechtmatig verkregen bewijs (Lensing &
71