Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

toch vervolgd, dan leidt dit tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar
Ministerie. 272
Het beginsel van zuiverheid van oogmerk, ook wel aangeduid als het
verbod van ‘détournement de pouvoir’, brengt met zich dat bevoegdheden alleen
mogen worden toegepast met het doel waarvoor zij in het leven zijn geroepen.
Het beginsel wordt niet geschonden indien de uitoefening van een bevoegdheid
mede op het beoogde doel is gericht. ‘Détournement de pouvoir’ is, anders dan
in het bestuursrecht, in de strafwet niet geregeld, maar in de strafrechtspraak wel
erkend. 273
Uit het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging vloeit
voort dat bij de uitoefening van een bevoegdheid, de in aanmerking komende
belangen behoorlijk tegen elkaar worden afgewogen. Er mag geen sprake mag
zijn van willekeur. 274 De beslissing tot uitoefening van een bevoegdheid dient in
redelijkheid te worden genomen. Het beginsel is zowel van toepassing tijdens
het voorbereidend onderzoek, als bij de berechting en straftoemeting. Uit het
beginsel van de redelijke en billijke belangenafweging vloeien de belangrijke
beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit voort. Het optreden van de
autoriteiten dient evenredig te zijn aan het doel (proportionaliteit) en getracht
moet worden het doel op de minst bezwarende wijze te bereiken (subsidiariteit).
Uit rechtspraak 275 en wet blijkt dat deze beginselen met name bij de toepassing
van dwangmiddelen een belangrijke rol spelen. 276 De voorwaarden waaronder
dwangmiddelen mogen worden toegepast, zijn gerelateerd aan de ernst van de
verdenking, de ernst van het vermoedelijk gepleegde strafbare feit en de aard
van de inbreuk op de rechtspositie van de betrokkene. 277
Tot slot het gelijkheidsbeginsel. Het in art. 1 Gw verwoorde beginsel
dat gelijke gevallen gelijk moeten worden behandeld, heeft niet zo veel voet aan
de grond gekregen als de andere materiële beginselen. Dit is te verklaren uit het
feit dat het strafprocesrecht wordt gekarakteriseerd door ongelijkheid: opsporing
en vervolging zitten vol met ongelijkheden. De straftoemetingsvrijheid van de
rechter ziet juist op het feit dat recht kan worden gedaan aan de bijzondere
omstandigheden van het geval en de bijzondere kenmerken van de verdachte. Er
272
Corstens 2002, p. 61-65; Lensing & Mulder 1994, p. 40-44.
273
Corstens 2002, p. 66-67; Lensing & Mulder 1994, p. 44-47.
274
T.M. Schalken in zijn noot bij HR 5 december 1989, NJ 1990, 719 stelt zich de vraag of wel
gesproken kan worden van een zelfstandig beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging.
Schalken stelt dat het beginsel doorgaans verscholen ligt in rechterlijke overwegingen, waarbij het
expliciet om andere beginselen gaat: het vertrouwensbeginsel, het gelijkheidsbeginsel en het beginsel
van zuiverheid van oogmerk. Hij meent dan ook dat eerder sprake is van een ‘harde’ regel die tot het
verbod van willekeur is terug te voeren.
275
Zie bijvoorbeeld HR 12 december 1978, NJ 1979, 142 (Braak bij binnentreden-arrest) en HR 5
december 1989, NJ 1990, 719.
276
Corstens 2002, p. 339; Mols 1997, p. 87-91.
277
Corstens 2002, p. 67-69; Lensing & Mulder 1994, p. 47-51. Als voorbeeld kan worden verwezen
naar de regeling van de voorlopige hechtenis (art. 63 e.v. Sv): voorlopige hechtenis kan alleen
worden bevolen door de rechter-commissaris, bovendien moet sprake zijn van ernstige bezwaren
tegen de verdachte en het moet gaan om de verdenking van een misdrijf. Daarnaast moeten ook nog
gronden voor voorlopige hechtenis aanwezig zijn (art. 67a Sv).
70