Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

innocentiae met zich dat bekentenissen niet door middel van misleiding of
dwang mogen worden verkregen. In tegendeel, de verdachte behoort de loop van
het onderzoek te kunnen beïnvloeden. Indien nog geen gerechtelijk
vooronderzoek is ingesteld, heeft de verdachte het recht de rechter-commissaris
te verzoeken een onderzoek in te stellen; de zogenaamde mini-instructie ex art.
36a-e Sv. 252 Verder is de verdachte gedurende het gerechtelijke vooronderzoek
bevoegd bepaalde getuigen op te geven bij de rechter-commissaris (art. 208 Sv)
en is hij bevoegd getuigen ter terechtzitting te doen oproepen (art. 263 Sv).
Niet alleen politie en justitie dienen de onschuldpresumptie te
respecteren, ook de strafrechter mag geen blijk geven van zijn overtuiging
omtrent schuld of onschuld van de verdachte. Deze uitwerking van de
onschuldpresumptie wordt verwoord in art. 271 lid 2 Sv: ‘Noch de voorzitter,
noch een der rechters geeft op de terechtzitting blijk van enige overtuiging
omtrent schuld of onschuld van de verdachte.’ Dientengevolge behoren politie
en justitie voorzichtig te zijn in hun berichtgeving aan de media. Voorkomen
moet worden dat de verdachte nog voor het rechterlijk oordeel als schuldige
wordt gezien, hetgeen tevens de strafrechter zou kunnen beïnvloeden.
Tot slot vloeit uit het beginsel van de onschuldpresumptie voort dat de
verdachte niet mag worden belast met het bewijs van zijn onschuld. Hij is niet
verplicht te antwoorden op hem gestelde vragen en bij redelijke twijfel omtrent
de schuld van de verdachte, slaat de weegschaal in het voordeel van de
verdachte door: in dubio pro reo. Dit betekent evenwel niet dat het niet bewezen
worden van de schuld, bewijs oplevert van de onschuld van de verdachte. De
onschuldpresumptie is immers slechts een regel van procesrecht die (onder
meer) het recht geeft vrijuit te gaan indien het ten laste gelegde niet wordt
bewezen.
Het ‘nemo tenetur’-beginsel kan worden gekarakteriseerd als een van de meest
omstreden beginselen van ons strafrecht. 253 Het betekent dat niemand gehouden
is zichzelf te bezwaren of te beschuldigen: niemand hoeft mee te werken aan
zijn eigen veroordeling. Niet alleen bestaat onenigheid over de vraag naar het
bestaan van het beginsel in ons strafproces, 254 maar ook over de inhoud en
reikwijdte van het beginsel bestaat onenigheid. Met name over de vraag hoe ver
‘nemo tenetur’ zich buiten het zwijgrecht uitstrekt. In art. 14 lid 3 onder g
252 Zie ook Corstens 2002, p. 297.
253 Voor een uitgebreide bespreking waarin tevens wordt ingegaan op de betekenis van het beginsel voor
meldingsplicht van artsen bij euthanasie zie J.M. Reijntjes (red.), Nemo tenetur, Arnhem: Gouda
Quint 1996.
254 Voor een overzicht van enerzijds standpunten waarin het bestaan wordt ontkend en anderzijds
standpunten waarin het bestaan juist wordt erkend zie Koops 2000, p. 29, 30. Het standpunt van
Corstens 1999, p. 263 kan daaraan worden toegevoegd: ‘Dit uitgangspunt – ook wel aangeduid als de
nemo-tenetur-regel (nemo tenetur prodere se ipsum) – kent de Nederlandse strafrechtspleging niet’,
met verwijzing onder meer naar een uitspraak van de HR 15 februari 1977, NJ 1977, 557. Na het
wijzen van de zaak Funke door het EHRM kan naar mijn mening de betekenis van het beginsel voor
het Nederlandse strafrecht moeilijk worden ontkend (zie noot 94). Zie ook Knoops & Stevens 2003,
p. 285.
66