Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

2.4.2.3 Klassieke beginselen van strafprocesrecht
Thans bespreek ik een aantal klassieke beginselen van strafprocesrecht waaraan
de verdachte in het strafrecht rechtsbescherming ontleent. 247
Als eerste kan worden gewezen op een van de belangrijkste strafprocesrechtelijke
beginselen, de onschuldpresumptie of preasumptio innocentiae: een
verdachte burger heeft het recht voor onschuldig te worden gehouden, totdat zijn
schuld in rechte is komen vast te staan. 248 Het beginsel is gecodificeerd in art. 6
lid 2 EVRM. Het ziet niet op een feitelijk vermoeden van onschuld, maar op een
normatieve aanwijzing dat een verdachte niet als schuldige of reeds
veroordeelde mag worden behandeld. 249 Het beoogt verdachten te beschermen
tegen het zwaard van vrouwe Justitia voordat haar vonnis is geveld. 250
‘Zij dient als tegengif voor de invloed die uitgaat van de resultaten van het
vooronderzoek, en van de ervaringsregel dat de meeste beschuldigden ook
inderdaad schuldig zijn; (…) een tegengif waaraan te meer behoefte bestaat
naarmate in de strafrechtspleging een sterker lekenelement een rol speelt.’ 251
Het beginsel brengt met zich dat geen straf wordt ondergaan vóór de
veroordeling. Dit betekent ook dat de strafvorderlijke autoriteiten de verdachte
bij de toepassing van dwangmiddelen niet als een reeds veroordeelde mogen
behandelen. Gelet op het ingrijpende, ‘straffende’ karakter van dwangmiddelen,
is de toepassing van deze opsporingsbevoegdheden dan ook aan strenge
voorwaarden gebonden (zie ook 2.4.1.1): de verdachte mag geen slachtoffer
worden van arbitrair overheidsoptreden. Voorts brengt de preasumptio
247 Ik bespreek niet alle beginselen. Alleen die beginselen die naar mijn mening relevant kunnen zijn in
verband met de rechtsbescherming van de werknemer tegen opsporingshandelingen van werkgevers,
komen aan de orde. De beginselen die ik buiten beschouwing laat zijn: het ‘fair trial’-beginsel ex art.
6 EVRM (een van de meest fundamentele beginselen van het strafrecht), het autonomiebeginsel (OM
en verdachte zijn vrij in het bepalen van hun procespositie,), het vervolgingsmonopolie van het
Openbaar Ministerie (alleen het Openbaar Ministerie is bevoegd tot de vervolging van strafbare
feiten) en het opportuniteitsbeginsel (het Openbaar Ministerie kan van vervolging afzien op gronden
aan het algemeen belang ontleend, art. 167 lid 2 Sv en art. 242 lid 2 Sv). Zie Corstens 2002, p. 50-51;
Enschedé/Bosch & Sutorius 2002, p. 50-51, 79 en p. 120-125; Lensing & Mulder 1994, p. 25-28,
136-147 en p. 153-161.
248 Het beginsel houdt nauw verband met het beginsel ‘geen straf zonder schuld’, waarover meer in
hoofdstuk 3. Zie over de onschuldpresumptie Corstens 2002, p. 53, 54; N. Keijzer, ‘Enkele
opmerkingen over de praesumptio innocentiae in strafzaken’, in: Balkema e.a., Naar eer en geweten
(Liber amoricum J. Remmelink), Arnhem: Gouda Quint 1987, p. 235-253; Lensing & Mulder 1994,
p. 57-66. Zie voor een bespreking van de onschuldpresumtpie in het kader van het voorarrest J. uit
Beijerse, Op verdenking gevangengezet. Het voorarrest tussen beginselen en praktische behoeften
(diss. Rotterdam), Nijmegen: Ars Aequi libri 1998.
249 Dientengevolge is het beginsel van de onschuldpresumptie niet in strijd met het beginsel ‘geen proces
zonder verdenking’. Dat beginsel vereist namelijk dat voor de uitoefening van bepaalde
bevoegdheden de feitelijke verdenking van een gepleegd strafbaar feit bestaat, of ernstige bezwaren
tegen de verdachte.
250 Keijzer 1987, p. 245.
251 Keijzer 1987, p. 242, die het citaat heeft ontleend aan H. Packer, The limits of the criminal sanction,
Stanford, CA: Stanford University Press 1968, p. 160, 161, en vervolgens heeft vertaald.
65