Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

de verwerking van persoonsgegevens onrechtmatig, indien op onevenredige
wijze inbreuk op het persoonlijkheidsrecht van de werknemer wordt gemaakt. 137
Het spreekt voor zich dat zowel de (heimelijke) inzet van camera’s, 138 het
(heimelijk) onderzoeken van het telefoongebruik (met name het afluisteren), 139
het (heimelijk) onderzoeken van e-mail- of internetgebruik, als de inzet van een
privé-detective 140 inbreuk kan maken op het ‘Persönlichkeitsrecht’ van de
werknemer. 141 Verder vloeien uit het ‘Persönlichkeitsrecht’ beperkingen voort
ten aanzien van het recht van de werkgever naar strafrechtelijke gegevens van de
werknemer of sollicitant te vragen (zie 5.3.1.4). 142
Betekent dit nu dat het ‘Persönlichkeitsrecht’ altijd in de weg staat aan
de inzet van deze opsporingsmethoden in Duitsland? Het antwoord op
voorgaande vraag luidt ontkennend. De uitoefening van het algemene
‘Persönlichkeitsrecht’ vindt zijn begrenzing in de beschermde rechten van
anderen, in de formele wetgeving (‘verfassungsmäßige Ordnung’) of de zedenwetgeving
(‘Sittengesetz’) (Art. 2 Abs. 1 GG). Een werkgever kan onderzoeksmethoden,
waarmee inbreuk op het ‘Persönlichkeitsrecht’ (of op een ander
grondrecht) van de werknemer wordt gemaakt, dan ook niet op zijn directierecht
baseren. In beginsel behoort de bevoegdheid tot het inzetten van dergelijke
opsporingsmethoden te worden gebaseerd op de individuele
persoonlijke levenssfeer. Het ‘Persönlichkeitsrecht’ waarborgt voor het individu namelijk een
persoonlijke levenssfeer, waarin hij zich gevrijwaard mag achten van waarneming door derden. Het
recht op zelfbeschikking over het eigen beeld en gesproken woord vloeit ook uit het
‘Persönlichkeitsrecht’ voort. Dientengevolge valt het recht op bescherming van de persoonlijke
levenssfeer onder het ‘Persönlichkeitsrecht’ (BverfG 9 oktober 2002, 1 BvR 805/98, r.o. 32).
137 Het BAG beschouwt de inzet van camera’s een bijzondere bedreiging voor de bescherming van
persoonsgegevens: met deze techniek kan informatie over bepaalde personen onbegrensd worden
opgeslagen en is de informatie te allen tijde opvraagbaar. Bovendien kunnen deze gegevens in
combinatie met andere gegevens een totaalbeeld van een persoon geven, zonder dat de betrokkene de
juistheid en het gebruik van de gegevens voldoende kan controleren. De toepassing van deze techniek
kan bij de betrokkenen dan ook leiden tot de druk zich ‘aan te passen’. Dit heeft tot gevolg dat de
betrokkenen in hun vrijheid worden beperkt: “Wer unsicher ist, ob abweichende Verhaltensweisen
jederzeit notiert oder als Information dauerhaft gespeichert, verwendet oder weitergegeben werden,
wird versuchen, nicht durch solche Verhaltensweisen aufzufallen” (BAG 29 juni 2004, 1 ABR
21/03). Verder wordt iedere handeling die inbreuk maakt op het persoonlijkheidsrecht als een
schending gezien. In het arbeidsrecht heeft zich een reeks aan rechtsbeschermende normen
ontwikkeld, bijvoorbeeld ten aanzien van de ondervraging van sollicitanten, het afgeven van
getuigschriften en informatie over de werknemer, het vormen van persoonsdossiers, het opstellen van
beoordelingscriteria, visitatie aan het lichaam, enzovoort (Schaub, Koch & Linck 2005, p. 1524).
138 Zie bijvoorbeeld BAG 27 maart 2003, 2 AZR 51/02 (uitgebreid 5.3.2.3).
139 Zie bijvoorbeeld BAG 29 juni 2004, 1 ABR 21/03. Aldus ook Mengel 2004, p. 1447. Zij merkt op
dat bij de evenredigheidstoetsing van de inbreuk op het ‘Persönlichkeitsrecht’ als gevolg van
onderzoek naar telecommunicatie van de werknemer, het onderscheid tussen privé- en zakelijk
gebruik van belang is (Mengel 2004, p. 1447). Zie over dit onderscheid en de gevolgen voor de
normering van de opsporingsbevoegdheid van de werkgever 5.3.1.4.
140 Indien een werkgever een privé-detective inzet ter opsporing van wangedrag, en de privé-detective
maakt gebruik van camera’s, luistert telefoons af of onderzoekt e-mail en internet van de werknemer,
dan gelden voor de detective dezelfde regels als voor de werkgever (Hoefs 2001, p. 243).
141 Het BAG ziet de inzet van camera’s op de werkvloer als een ernstige inbreuk op het
‘Persönlichkeitsrecht’ van de werknemer (BAG 29 juni 2004, 1 ABR 21/03).
142 Gelet op de overige bijzondere wettelijke bepalingen die hierbij een rol spelen, bespreek ik de
mogelijkheid van deze opsporingsmethode in 5.3.1.4.
280