Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

daarin voldoende waarborgen tegen willekeur bij de (strafvorderlijke) overheid
en voor rechtszekerheid en rechtsgelijkheid bij de burgers. Een van de
belangrijkste waarborgen is het legaliteitsbeginsel: overheidsoptreden wordt
alleen gelegitimeerd geacht, indien het is gebaseerd op een voorafgaande
wettelijke regeling. Met name in het strafrecht is dit een belangrijk beginsel:
juist daar kunnen ingrijpende bevoegdheden worden uitgeoefend en heeft de
burger behoefte aan rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en bescherming tegen
willekeur. Bijgevolg heeft het legaliteitsbeginsel zowel in (het wetboek van)
strafvordering als in (het wetboek van) strafrecht een eigen plaats en betekenis
gekregen. Strafvordering vindt alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien en
geen feit is strafbaar dan uit een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling.
De gelijkenis tussen de verhoudingen overheid-burger en werkgeverwerknemer
– in beide relaties is sprake van een meerdere die ter naleving van de
geldende gedragsregels de ondergeschikte kan ‘straffen’ – afgezet tegen de
gebrekkige regeling van de strafbevoegdheid in het arbeidsrecht, maakt
uitbreiding van de arbeidstuchtrechtelijke regelgeving gewenst. Ook in het
arbeidsrecht zou sprake moeten zijn van uitgebreide en uniforme tuchtrechtelijke
regelgeving, waarin de criteria en de grenzen van de strafbevoegdheid
worden aangegeven. De legaliteit kan dan tot legitimiteit van het
straffen leiden.
De rechtsstatelijke waarborgen kunnen als inspiratiebron dienen bij de
uitbreiding van de tuchtrechtelijke regelgeving. Zo dient de regeling op wettelijk
niveau plaats te vinden, met, alleen daar waar noodzakelijk, de mogelijkheid tot
maatwerk op lager niveau (CAO’s of desnoods ondernemingsovereenkomsten).
Het wettelijke niveau bergt de meeste waarborgen in zich voor de rechtszekerheid
en rechtsgelijkheid. Indien maatwerk op ondernemingsniveau noodzakelijk
is, dient de wet, ter waarborging van het democratisch gehalte, de
ondernemingsraad instemmingsrecht te geven. Met name de procedureregels
zijn geschikt om op wettelijk niveau te regelen. Bij procedureregels kan onder
meer worden gedacht aan het beginsel van de onschuldpresumptie en de
verplichtingen voortvloeiend uit het beginsel van goed werkgeverschap. Voorts
zou de wet, ter voorkoming van een machtspositie bij de werkgever, een
onafhankelijke tucht-of klachtcommissie moeten voorschrijven. Dit leidt tot een
systeem van ‘checks and balances’. Het legaliteitsbeginsel is met name voor het
materiële tuchtrecht van groot belang en het zou dan ook een algemene
wettelijke inbedding moeten krijgen: werknemers hebben recht op rechtszekerheid
en rechtsgelijkheid ten aanzien van de strafbaarheid van gedrag.
Voorts zou de wet een opsomming moeten geven van de mogelijke disciplinaire
straffen en de voorwaarden waaronder deze straffen mogen worden toegepast.
De ‘strafbepalingen’ – de bepalingen waarin bepaald handelen strafbaar wordt
gesteld – behoeven daarentegen maatwerk op bedrijfstak- of eventueel ondernemingsniveau:
de ernst van bepaald wangedrag kan per bedrijfstak verschillen.
Het in 1994 ingediende wetsvoorstel tot regeling van het arbeidstuchtrecht
voldoet niet aan de door mij geformuleerde vereisten voor regeling
van het arbeidstuchtrecht. Het voorzag weliswaar in een regeling op wettelijk
256