Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

Daarnaast is het beginsel opgenomen in art. 16 Gw, art. 7 lid 1 EVRM en art. 15
lid 1 IVBP. In combinatie met art. 94 Gw krijgt het grote rechtskracht: een
nationale wet in formele zin, die in strijd is met het legaliteitsbeginsel, blijft
buiten toepassing.
Kort gezegd betekent het beginsel, ‘geen straf zonder wet’. De regel stamt
uit het begin van de 19 e eeuw en wordt ook wel aangeduid als ‘nullum delictum,
nulla poena sine praevia lege poenali’. In de MvT werd over de bepaling in lid
1 gezegd:
‘Deze bepaling, (…), is niets anders dan een gevolg van de niet
terugwerkende kracht der wet in het algemeen.’ 197
In de eis dat de strafbepaling vooraf moet gaan aan de daad ligt een
rechtvaardiging voor bestraffing besloten. Straffen is alleen verdedigbaar indien
de strafbedreiging haar afschrikwekkende werking heeft kunnen doen. Hierin
komt de drang naar rechtszekerheid terug. In het voorschrift is ook iets terug te
vinden van de machtenscheiding: niet de rechter bepaalt wat strafbaar is, maar
de wetgever. Dit voorkomt willekeur bij de rechtspraak.
Het strafrechtelijke legaliteitsbeginsel laat, in tegenstelling tot het strafvorderlijke
legaliteitsbeginsel, toe dat op lager niveau dan de formele wetgever
regelgeving wordt gemaakt. Zo lang men zich maar beperkt tot overtredingen,
pp het gebied van regelgeving inzake misdrijven moet landelijke eenheid blijven
bestaan, en het WvSr respecteert. Dit laatste komt tot uit-drukking in art. 89 lid
2 en 4 Gw, waarin staat dat AmvB’s en andere regelingen van de lagere
wetgever, voor zover deze strafbepalingen bevatten, moeten steunen op de wet
in formele zin. Voor de provinciale en gemeentelijke veror-deningen komt dit
recht tot uitdrukking in art. 150 Provinciewet en art. 154 Gemeentewet. 198
Het strafrechtelijke legaliteitsbeginsel heeft een aantal implicaties,
waaronder het verbod van onduidelijke strafbepalingen (het ‘lex certa’ beginsel)
en het verbod van analogie. Op grond van het ‘lex certa’-beginsel is de wetgever
verplicht de strafbaarstelling zo nauwkeurig mogelijk te omschrijven. Alle
rechtsonzekerheid over wat als strafbaar wordt gekwalificeerd moet worden
voorkomen. Het ‘lex certa’-beginsel hangt ten nauwste samen met het verbod
van analogische toepassing, ook wel extensieve interpretatie van strafbepalingen
genoemd. Het betekent dat de toepassing van de strafwet niet mag leiden tot
uitbreiding van strafbaarheid: een delictsomschrijving mag niet ruimer worden
uitgelegd dan de letterlijke bewoordingen ervan toelaten. 199 Het verbod vloeit
voort uit de scheiding der machten: de rechter wordt geacht zijn beslissing te
baseren op het beschikbare wettelijke fundament. Begeeft hij zich buiten dit
197 Smidt 1891, p. 119.
198 Corstens 1999, p. 14; P.A.M. Mevis, ‘Introductie: de betekenis van het legaliteitsbeginsel in de
rechtsontwikkeling naar een eigentijds strafrecht’, in: Bogert & Kooijmans 2000, p. 2 (noot 2) en p.
12, 13; Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p. 7 en 12.
199 Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p. 484-487. Groenhuijsen 1987, p. 15.
233