Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

egelgeving, is het legaliteitsbeginsel. Dit beginsel komt in 4.5.2 dan ook
uitgebreid aan de orde.
4.5.1 Democratie en rechtsstaat
Democratie wordt vaak gezien als een vereiste voor de rechtsstaat. Het beginsel
van de rechtsstaat ziet op rechtsbescherming tegen de overheid, door middel van
regulering van de overheidsmacht. Het heeft tot doel machtsconcentratie,
willekeur en excessieve uitoefening van overheidsmacht te voorkomen. De
burger moet zekerheid hebben dat hij gevrijwaard blijft van onberekenbaar
overheidshandelen. Kort gezegd ziet het rechtsstaatbeginsel op vrijheid,
gelijkheid en rechtszekerheid voor de burgers. 167
In Nederland is sprake van een representatieve democratie: de regels in
onze samenleving zijn een natuurlijke reflectie van wat de bevolking wil. 168
Wet- en regelgeving worden door een volksvertegenwoordiging tot stand
gebracht; de wetgever is een representatief orgaan. De burgers die door de
overheidsbesluiten worden gebonden, hebben deelgenomen aan het proces van
regelvorming. De wetten en regels worden door hen gedragen en zij zijn dan ook
bereid deze na te leven. Bovendien kunnen genomen besluiten of geformuleerde
regels ieder moment weer ter discussie worden gesteld. 169
Voor het bestaan van een rechtsstaat is alleen democratie niet
voldoende: 170 er moet ook een binding bestaan tussen de staat en het recht.
Enerzijds betekent dit dat de overheid alleen kan optreden op grond van het
recht. Hierin ligt de bevoegdheidsverschaffende functie van het recht.
Anderzijds trekt het recht de grenzen voor dat overheidsoptreden. De machtsuitoefening
van de staat moet binnen de kaders van het recht blijven.
Machtsuitoefening door de staat wordt dan door het recht geregelde
machtsuitoefening; rechtsmacht. 171 Het recht bepaalt welke organen bevoegd
zijn, wat hun onderlinge verhouding is en hoe die verhouding is ten opzichte van
de burger. Deze regels, hoofdzakelijk vastgelegd in de constitutie, vormen de
criteria waaraan voldaan moet zijn om van een rechtsstaat te kunnen spreken. 172
Het gaat om de volgende regels:
167 Burkens e.a. 2001, p. 39-41; Kortmann 2001, p. 49; Van Wijk/Konijnenbelt & van Male 2005, p. 35
e.v. Vgl. Cleiren 1992, p. 11.
168 Bos 1987, p. 13; Burkens e.a. 2001, p. 195 e.v.; W.H. Fortin en Thom Holterman, ‘Democratie’, in:
Holterman e.a. 1991, p. 199-226.
169 Burkens e.a. 2001, p. 40; Engels e.a. 1989, p. 187, 188; Kortmann 2001, p. 52.
170 Gewezen kan worden op het voorbeeld van Hitler-Duitsland (Burkens e.a. 2001, p. 39-41). Vgl. Bos
1987, p. 13; Engels e.a. 1989, p. 47.
171 Door de juridische beperkingen gesteld aan de macht van de overheid, verwordt de macht tot
bevoegdheid.
172 Burkens e.a. 2001, p. 42, 47 en 48; W.J.M. Voermans en S.C. van Bijsterveld in: Koekkoek e.a.
2000, p. 395 e.v.; Kortmann 2001, p. 51 e.v. en p. 313 e.v.; Lunshof 1989, p. 4; Van
Wijk/Konijnenbelt & van Male 2005, p. 36. Het begrip rechtsstaat wordt in de literatuur verschillend
omschreven; er is geen eensluidende definitie, maar eerder een ‘rechtsstaatsdebat’ of een
‘rechtsstaatideaal’. Er zijn echter een aantal kenmerken van de rechtsstaat waarover alle deelnemers
aan het debat het eens zijn (Bax 1991, p. 270; Cleiren 1992, p. 10; Witteveen, Bovens & Derksen
1987, p. 7; Oldenziel 1998, p. 40). Zie voor meer over het rechtsstaatsbegrip: A.M. Bos, Geregeld
227