Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

3.6.1 Ne bis in idem
Het ‘ne bis in idem’-beginsel ziet op het verbod van samenloop 163 van meerdere
straffen voor hetzelfde feit. 164 Onderscheid kan worden gemaakt tussen interne
en externe samenloop. 165 Interne samenloop houdt in dat sancties binnen
hetzelfde rechtsgebied – in dit onderzoek binnen het arbeidsrecht – cumuleren.
In dat geval dienen de sancties hetzelfde belang: dat van de werkgever. Van
externe samenloop is sprake bij cumulatie van een sanctie uit het ene rechtsgebied
met een sanctie uit een ander rechtsgebied. In dit onderzoek: een
arbeidsrechtelijke straf of ordemaatregel cumuleert met een sanctie uit het
strafrecht. 166 In die situatie dienen de sancties verschillende belangen: enerzijds
die van de werkgever en anderzijds die van de overheid. In het hiernavolgende
wordt bezien wat de consequentie is van toepassing van het ‘ne bis in idem’beginsel
voor interne en externe sanctiesamenloop in het arbeidsrecht.
3.6.1.1 Interne samenloop
Bij interne samenloop van sancties kan worden onderscheiden tussen enerzijds
de samenloop van een straf met een andere straf, en anderzijds samenloop van
een straf met een ordemaatregel. Toepassing van het ‘ne bis in idem’-beginsel
heeft tot gevolg dat een werkgever ter zake van hetzelfde wangedrag niet twee
maal een straf mag opleggen. 167 Het beginsel staat daarentegen niet in de weg
aan het opleggen van een straf naast een ordemaatregel, alhoewel dit in strijd
met het, uit het beginsel van goed werkgeverschap voortvloeiende, evenredigheidsbeginsel
kan zijn. De toetsing aan dit beginsel vindt in de arbeidsrechtelijke
rechtspraak meestal op impliciete wijze plaats en het speelt met name een rol bij
het treffen van disciplinaire maatregelen. 168 Het evenredigheidsbeginsel houdt in
163
Zie uitgebreid over dit onderwerp de special van het Nederlands Juristenblad over de samenloop van
sancties, NJB 1992-41.
164
Aangezien we in het arbeidsrecht niet te maken hebben met deliktsomschrijvingen, maar steeds de
feitelijke gedraging wordt aangevoerd ter rechtvaardiging van een sanctie, doen zich – in
tegenstelling tot in het strafrecht – geen problemen voor met betrekking tot het vereiste van
‘hetzelfde feit’. Hetzelfde geldt ten aanzien van de samenloop van een arbeidsrechtelijke sanctie met
een strafrechtelijke veroordeling en bestraffing. Zie ook De Doelder 1981, p. 163.
165
Zie over interne en externe werking en samenloop van sancties: Verheul 1994, p. 46-48 en 71; Rogier
1992, p. 145 en 153.
166
Hier kan het bestuursstrafrecht eventueel aan worden toegevoegd. Het is namelijk mogelijk dat
wangedrag van een werknemer aanleiding geeft tot een bestuursstrafrechtelijke straf, zoals een
verkeersboete (zie art. 2 WAHV en Rogier 1992, p. 94-97).
167
Aldus ook SER-advies 93/11, Arbeidstuchtrecht, p. 8 (mening van deel van de Raad bestaande uit de
werknemersleden en de kroonleden mevrouw Asscher-Vonk, Halberstadt, Franken en Meulenberg).
Bovendien vindt deze opvatting steun in het wettelijke tuchtrecht, alwaar de materiële variant van het
beginsel algemeen van toepassing wordt geacht (Lenos 1998, p. 265; Leijten 1992, p. 1389 en 1392;
De Doelder 1981, p. 152 en 174).
168
Zie bijvoorbeeld Zie bijvoorbeeld Ktr. Zwolle 24 mei 2005, JIN 2005, 299 r.o. 5.4: afgezet tegen de
aard en de ernst van de overtreding en het gegeven dat gesteld noch gebleken is dat de werkgever
feitelijk is benadeeld, had de werkgever moeten volstaan met een op-non-actiefstelling en een
berisping. Zie verder Ktr. Utrecht 29 juli 1998, JAR 1998, 189 en Pres. Rb. Almelo 12 februari 1986,
Prg. 1986, 2482. Zie verder Heerma van Voss 1999, p. 66 en Zondag 2003a, p. 51, beiden met een
uitgebreide verwijzing naar lagere jurisprudentie.
140