Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

sanctie moet zowel punitief als preventief (afschrikwekkend) zijn. 153 Bij de
vaststelling van het punitieve karakter gaat het om het doel van de sanctie; niet
van belang is hoe de sanctie wordt ervaren door degene die de sanctie krijgt
opgelegd. Bij het beoordelen van de zwaarte van de sanctie kijkt het EHRM in
ieder geval naar de hoogte van de sanctie en naar de mogelijkheid dat naast, of
in plaats van de sanctie vrijheidsbeneming kan plaatsvinden. 154 Kortom, indien
een sanctie (dus een straf of een maatregel) niet wordt opgelegd in een
strafrechtelijke procedure, kan alleen sprake zijn van een ‘criminal charge’
indien de sanctie bestraffing op het oog heeft; een procedure tot het opleggen
van een bestuurlijke maatregel valt niet onder het ‘criminal charge’-begrip. Het
EHRM meent derhalve dat ook bij het opleggen van niet-strafrechtelijke
sancties, die wel bestraffend en preventief van aard zijn, de rechtswaarborgen
van art. 6 lid 2 en 3 EVRM in acht moeten worden genomen. 155
Indien een norm zich richt tot alle burgers, wijst dat in de richting van een strafrechtelijke norm
(Viering 1994, p. 153-159 noemt dit het normadressaat-criterium).
153 Uitgebreid Viering 1994, p. 159-166, die dit het sanctiedoel-criterium noemt.
154 Zie onder meer EHRM 8 juni 1976, NJ 1978, 224 (Engel); EHRM 21 februari 1984, NJ 1988, 937
(Ozturk); EHRM 23 maart 1994, A283-B (Ravnsborg). Lenos 1998, p. 27-37; Viering 1994, p. 153-
175; Verheul 1994, p. 30-33.; Van Dijk & van Hoof 1990, p. 343-348. Over het antwoord op de
vraag of de drie materiële criteria – aard van de norm, aard en zwaarte van de sanctie –, alternatief
dan wel cumulatief zijn, blijkt in de literatuur geen eenstemmigheid te bestaan. Kooijmans 2002, p.
341 meent uit de jurisprudentie van het EHRM op te kunnen maken dat de criteria alternatief werken
en niet cumulatief. Met Lenos ben ik van mening, dat uit de rechtspraak van het EHRM kan worden
afgeleid dat alle criteria moeten worden meegewogen bij de beoordeling van de vraag of sprake is
van een ‘criminal charge’. Lenos spreekt dan ook liever van ‘weegfactoren’ in plaats van alternatieve
of cumulatieve criteria (Lenos 1998, p. 38-39 met literatuurverwijzing). Zie: EHRM 25 augustus
1987, NJ 1988, 938: ‘The Court points out that the second and third criteria adopted in the judgments
in the Engel and others case and the Ozturk case (de aard en de zwaarte van de sanctie, MMK) are
alternative and not cumulative ones: for Art. 6 to apply in virtue of the words “criminal charge”, it
suffices that the offence in question should by its nature be “criminal” from the point of view of the
Convention, as in the instant case, or should have made the person concerned liable to a sanction
which, in its nature and degree of severity, belongs in general to the “criminal” sphere ((…)).’ Maar
in EHRM 24 februari 1994, NJ 1994, 496 (Bendenoun) oordeelt het Hof: ‘Having weighed the
various aspects of the case, the Court notes the predominance of those which have a criminal
connotation. None of them is decisive on its own, but taken together and cumulatively they made the
“charge” in issue a “criminal” one within the meaning of Article 6 § 1, which was therefore
applicable.’ Met Lenos ben ik van mening dat het Hof de term ‘cumulatief’ hier niet bedoelt als
tegenstelling van de term alternatief. Het Hof geeft immers niet aan dat aan alle criteria is voldaan en
dat dus sprake is van een ‘criminal charge’. Het geeft aan dat de criteria in onderling verband en
samengenomen in dit concrete geval leiden tot de conclusie dat sprake is van een ‘criminal charge’.
Het Hof geeft zelfs uitdrukkelijk aan dat het de verschillende aspecten van de zaak heeft gewogen. In
de zaak Ravnsborg overweegt het EHRM dan ook: ‘Notwithstanding the non-criminal character of
the proscribed misconduct, the nature and degree of severity of the penalty that the person concerned
risked incurring – the third criterion – may bring the matter into the “criminal” sphere’ (EHRM 23
maart 1994, A283-B). Enerzijds kan in een concreet geval slechts één criterium al zo veel gewicht in
de schaal leggen, dat kan worden gesproken van een ‘criminal charge’. Anderzijds is het mogelijk dat
in een bepaald geval slechts alle criteria tezamen voldoende gewicht in de schaal leggen om van een
‘criminal charge’ te kunnen spreken (Zoals bijvoorbeeld in de zaak Bendenoun het geval was
(EHRM 24 februari 1994, NJ 1994, 496).
155 Over de vraag of art. 6 EVRM van toepassing is op ambtenaarrechtelijke geschillen, heeft lange tijd
rechtsonzekerheid bestaan. Met een uitspraak uit 1999 heeft het EHRM aan deze onduidelijkheid een
einde gemaakt door een functioneel criterium te introduceren: art. 6 EVRM is niet van toepassing op
geschillen met ambtenaren wiens taken op het specifieke terrein van de overheid liggen (EHRM 8
136