Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

wangedrag in de toekomst, door de werknemer en door andere werknemers. De
preventieve werking van een sanctie is afhankelijk van zijn afschrikwekkende
effect. Het spreekt voor zich dat een ingrijpende en diffamerende sanctie
afschrikwekkender is dan een ‘softe’ sanctie. Hoe meer leed met een sanctie
wordt toegevoegd, des te afschrikwekkender deze zal zijn. Dientengevolge is de
preventieve werking sterk afhankelijk van het vergeldende aspect van de sanctie.
In het hiernavolgende zal dan ook de nadruk op het vergeldende aspect worden
gelegd.
Kenmerk van de maatregel is dat deze is gericht op de beëindiging van
een ongewenste situatie. 60 Onder een ongewenste situatie versta ik (in het kader
van dit onderzoek) een situatie, ontstaan naar aanleiding van het wangedrag van
een werknemer, waarvan beëindiging met het oog op de belangen van het bedrijf
en zijn werknemers, noodzakelijk is. Een ongewenste situatie heeft in dit
onderzoek derhalve de betekenis van een situatie waarvan beëindiging per
definitie noodzakelijk is. De noodzaak tot beëindiging is de grondslag van de
maatregel. Wanneer van een ongewenste situatie sprake is, en op welke wijze
hieraan een einde kan worden gemaakt, is afhankelijk van de concrete
omstandigheden van het geval. Het feit dat een maatregel is gericht op
beëindiging van een ongewenste situatie, laat onverlet dat met een maatregel,
weliswaar onbedoeld, leed kan worden toegevoegd.
Het karakter van een arbeidsrechtelijke sanctie dient dus te worden
beoordeeld aan de hand van de vraag of de sanctie is gericht op vergelding door
middel van leedtoevoeging (straf), dan wel op beëindiging van de ongewenste
situatie (maatregel). Hierna zal blijken dat een aantal arbeidsrechtelijke sancties
puur zien op leedtoevoeging. Er hoeft geen twijfel over te bestaan dat deze
sancties het karakter van een straf hebben (zie 3.4.2.1). Van de overige
arbeidsrechtelijke sancties is niet direct duidelijk wat hun karakter is; ze kunnen
zijn gericht op de toevoeging van leed, maar ook op de beëindiging van een
ongewenste situatie. Hoe kan van deze arbeidsrechtelijke sancties nu objectief
worden vastgesteld wat hun karakter is? Het antwoord ligt in de
noodzakelijkheid van de sanctie ter beëindiging van de ongewenste situatie. Een
arbeidsrechtelijke sanctie heeft het karakter van een ordemaatregel, 61 indien de
A283-B (Ravnsborg); Viering 1994, p. 153-175; Verheul 1994, p. 30-33.; Van Dijk & van Hoof
1990, p. 343-348 (zie ook 3.5.2.3).
60 Kooijmans 2002, p. 246-247.
61 Evenals Zondag hanteer ik de term ‘ordemaatregel’ voor de arbeidsrechtelijke maatregel ter
onderscheiding van de arbeidsrechtelijke straf (Zondag 2003a, p. 24-26). Het onderscheid tussen straf
en maatregel in zowel het strafrecht als het tuchtrecht werd reeds door V.A. Röling opgemerkt in zijn
preadvies voor de Nederlandse Juristen Vereniging in 1936: V.A. Röling, ‘Is het wenschelijk, dat
verband wordt gelegd tusschen de verschillende maatregelen naar aanleiding van een zelfde feit, te
nemen door den strafrechter en andere bij of krachtens de wet ingestelde organen? Zoo ja, op welke
wijze ware dit verband te regelen?’, Handelingen Nederlandsche Juristen-Vereeniging (66) 1936-I, p.
49. Ook Taat maakte in zijn dissertatie reeds onderscheid tussen de tuchtrechtelijke maatregel en de
straf als equivalent van het strafrechtelijke onderscheid straf en maatregel (Taat 1948, p. 45-48). Zie
ook De Doelder 1981, p. 4. Hij wees op de sterke verschillen in het karakter van de sancties in de
diverse rechtsgebieden.
114