Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

3.4 Vergelijking van arbeidsrechtelijke sancties met strafrechtelijke
sancties
In 3.2.3 besprak ik in hoeverre een aantal arbeidsrechtelijke maatregelen, die in
literatuur en jurisprudentie gewoonlijk als arbeidsrechtelijke sancties worden
aangemerkt, terecht als sancties worden gekwalificeerd. Conclusie was dat de
maatregelen 3 tot en met 11, en de officiële waarschuwing en berisping, als
sanctie kunnen worden aangemerkt. In deze paragraaf staat de vraag centraal in
hoeverre deze arbeidsrechtelijke sancties gelijkenis vertonen met sancties in het
strafrecht. Allereerst bespreek ik de criteria op grond waarvan ik de
arbeidsrechtelijke sancties met de strafrechtelijke sancties vergelijk (3.4.1).
Vervolgens pas ik de criteria op de arbeidsrechtelijke sancties toe (3.4.2).
3.4.1 Vergelijkingscriteria
Het ligt voor de hand om, ter beantwoording van de vraag in hoeverre sancties
in het arbeidsrecht gelijkenis vertonen met sancties in het strafrecht, de
arbeidsrechtelijke sancties te toetsen aan de kenmerken van strafrechtelijke
sancties (zie 3.3). Deze kenmerken vormen dan ook de criteria op grond
waarvan ik de vergelijking tussen arbeidsrechtelijke en strafrechtelijke sancties
maak. Sancties in het strafrecht bestaan uit straffen en maatregelen. Bijgevolg
dienen de arbeidsrechtelijke sancties te worden getoetst aan de strafrechtelijke
kenmerken van straffen en maatregelen. 58
Grondslag van de straf is de vergelding van schuld (in de zin van
verwijtbaarheid) door middel van bewuste leedtoevoeging. Het leedtoevoegende
karakter van een sanctie dient objectief te worden vastgesteld. Het gaat om het
daadwerkelijke karakter van de sanctie en niet om de wijze waarop de betrokken
werknemer de sanctie ervaart. 59 Doel van een straf is preventie van het
58 Vergeleken kan worden met de door Rogier gehanteerde criteria. Ter onderscheiding van
strafsancties en administratieve sancties wijst hij allereerst op het criterium van de sanctieoplegger:
dit criterium biedt het meeste houvast. Het tweede criterium, de aard van het gedrag waarop de
sanctie wordt toegepast, biedt weinig houvast. Dit criterium geeft alleen de uitersten aan: zwaar
wangedrag wordt gewoonlijk in het strafrecht gesanctioneerd, gedrag in strijd met administratieve
regels wordt met administratieve sancties bestreden. Het derde criterium, de aard en de zwaarte van
de sanctie, lijkt daarentegen van meer belang. De aard wordt bepaald door het doel van de sanctie: in
abstracto de naleving van wetten, in concreto retributie (bestraffing) of reparatie (herstel of
bewerkstelliging van de rechtmatige toestand). Het vierde door Rogier genoemde criterium, de
effectiviteit en effciency van de sancties, biedt slechts indicaties voor het onderscheid tussen
strafsancties en administratieve sancties (Rogier 1992, p. 19-42). Ook voor de vergelijking tussen
strafsancties en arbeidsrechtelijke sancties vormen het eerste criterium (sanctieoplegger) en het derde
criterium (de aard van de sanctie) de beste aanknopingspunten. De sanctieopleggers zijn duidelijk
verschillend, dus komt het op de aard van de sancties aan. De aard van het gedrag (het tweede
criterium) is geen doorslaggevend criterium; arbeidsrechtelijke sancties kunnen zowel op
strafrechtelijk relevant, als strafrechtelijk niet-relevant wangedrag volgen. Ook het vierde criterium,
de effectiviteit en efficiency, zijn in mijn onderzoek geen bruikbare criteria: ze zeggen niets over de
inhoudelijke overeenkomsten tussen strafsancties en arbeidsrechtelijke sancties.
59 Kooijmans 2002, p. 341-342; Lenos 1998, p. 27-37, met name p. 34 (met verwijzing naar EHRM 21
februari 1984, NJ 1988, 937 (Ozturk)); Viering 1994, p. 153-175, met name p. 162-163. Zie verder
over het ‘criminal charge’-begrip EHRM 8 juni 1976, NJ 1978, 224 (Engel); EHRM 23 maart 1994,
113