Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

De tegenstellingen tussen de absolute en relatieve theorieën kunnen als
een ‘klassiek conflict’ 45 worden getypeerd. Toch dragen ze aspecten van het
straffen in zich die verenigbaar zijn. In de ontwikkeling van de
rechtvaardigingstheorieën zijn schrijvers de verschillende aspecten van de
absolute en relatieve theorieën dan ook gaan combineren. 46 Dit heeft geleid tot
het ontstaan van de zogenaamde gemengde of verenigingstheorieën. Deze
theorieën worden thans door strafrechtjuristen in ons land gehuldigd. Ook de
rechtspraak van de Hoge Raad, de lagere rechtspraak, en de opzet van ons
wetboek, komen het meest met deze theorieën overeen. 47 Uitgangspunt
(grondslag) is de schuldvergelding, het verdiend-zijn van de straf. De vergelding
geeft de grens aan die de straf niet te boven mag gaan. Met inachtneming van
deze grens bepaalt de rechter, vanuit het oogpunt van speciale en generale
preventie (de doelstelling), de straf. 48 Op deze manier wordt niet meer vergolden
dan uit het oogpunt van preventie noodzakelijk is. 49 De huidige praktijk van de
straftoemeting ontleent aan de absolute theorieën de gedachte dat een relatie
behoort te bestaan tussen de ernst van het feit, de mate van verwijtbaarheid en
de zwaarte van de straf. Tegelijkertijd beoogt men met het opleggen van een
straf de dader en andere potentiële daders te weerhouden van het plegen van het
onrecht in de toekomst. 50 Vergelding wordt gezien als de strafgrond en als
mogelijk maatgevend voor de strafzwaarte, maar niet als doel. Doel is de
preventie. Grondslag en doel van het straffen vallen dus niet samen.
3.3.2 De maatregel
Naast een straf, of in plaats daarvan, kan de strafrechter een maatregel opleggen
(titel IIA Sr). Maatregelen zijn niet gericht op vergelding, maar worden geacht
bepaalde samenlevingsbelangen te dienen. Voorbeelden van maatregelen zijn de
terbeschikkingstelling ex art. 37a-38l Sr (bescherming van de samenleving tegen
gevaarlijke personen) en de onttrekking aan het verkeer ex art. 36b-36d Sr
(bescherming van de samenleving tegen gevaarlijke voorwerpen). 51 Het
45
Nieboer 1991, p. 8.
46
Overigens dient volgens Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p. 891, te worden opgemerkt dat de
indeling van theorieën in absolute, relatieve en verenigingstheorieën uiterst aanvechtbaar is. Al deze
theorieën zijn namelijk, een enkele uitzondering daargelaten, min of meer menggevallen.
47
Van Stokkum 2004, p. 1-2; Enschedé/Bosch & Sutorius 2002, p. 12-13; Kooijmans 2002, p. 231;
Ruller 2001, p. 399-400; Jörg & Kelk 1998, p. 326-328; Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p.
920-922; Nieboer 1991, p. 10-12; Vegter 1989, p. 165-171; Van Bemmelen/Van Veen 1986, p. 22-
24;. Voor een bespreking van de stromingen omtrent de rechtvaardiging van het straffen in Nederland
na de Tweede Wereldoorlog verwijs ik naar Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p. 909-920.
48
Mevis 2004, p. 126-127; Kooijmans 2002, p. 231; Ruller 2001, p. 400; Jörg & Kelk 1998, p. 327;
Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p. 906-907;Van Bemmelen/Van Veen 1986, p. 22-24.
Alhoewel de Hoge Raad hierin niet ‘absoluut’ is. In 1967 bepaalde het hoogste rechtscollege dat de
stelling, dat geen straf mag worden opgelegd die zwaarder is dan door de schuld van de dader wordt
gerechtvaardigd, geen steun vindt in het recht. Volgens Kooijmans lijkt de stelling dat de hoogte van
de straf evenredig dient te zijn aan de mate van schuld, evenwel weer aan kracht te winnen
(Kooijmans 2002, p. 35 en 232).
49
Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p. 906.
50
Van Bemmelen/Van Veen 1986, p. 20.
51
Kelk 1999, p. 209.
111