Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

In de absolute theorieën staat de vergelding van de schuld aan het
begane onrecht centraal. 39 De dader wordt gestraft omdat hij misdeed; de dader
heeft de straf verdiend, een rekening moet worden vereffend. 40 Wat het
mogelijke effect van de straf is, doet er niet toe. Er moet worden vergolden en
dus worden gestraft, want de schuld is alleen af te doen door het ondergaan van
leed. In de absolute theorieën wordt daarom vastgehouden aan de straf, ook al
zou deze geen enkel nuttig effect hebben of de dader zelfs slechter maken. 41
Strafgrond en strafdoel vallen samen in de absolute theorieën; beiden bestaan uit
vergelding van het gepleegde onrecht. De omvang van de straf wordt gerelateerd
aan de misdaad die moet worden bestraft. De ernst van het feit en de omvang
van het verwijt dat de dader valt te maken, moeten terugkomen in de aard en de
hoogte van de straf. Tot het eind van de 18 e eeuw bleef de leer van de vergelding
de grondslag van het strafrecht en ook in de 19 e eeuw was dit het standpunt van
tal van schrijvers.
In de relatieve theorieën wordt ter rechtvaardiging van de straf niet
teruggekeken naar het begane onrecht, maar wordt juist vooruit gekeken, naar
het effect en de functie van de straf. 42 Centraal staat niet vergelding, maar
speciale preventie (het voorkomen van recidive, resocialisatie en
uitschakeling) 43 en generale preventie (afschrikking van anderen, voorkomen
van eigenrichting en het bevestigen van normen). 44 Met de straf wordt beoogd te
voorkomen dat het onrecht in de toekomst weer zal plaatsvinden; straffen opdat,
in plaats van omdat. Ook in de relatieve theorieën vallen grondslag en doel van
het straffen samen; de straf wordt gerechtvaardigd door het beoogde doel. Er
wordt niet gestraft omdat de straf ‘verdiend’ is, maar omdat het vanuit het
oogpunt der rechtshandhaving noodzakelijk is om te straffen. De relatieve
theorieën worden daarom ook wel noodzakelijkheidstheorieën genoemd.
hebben aanvaard dat schending van het vrijwillig, onderling gesloten verdrag leidt tot bestraffing.
Bekende uitwerkers van deze theorie zijn onder meer Fichte en Cesare Beccaria. Alhoewel deze
theorie als specifieke strafrechtstheorie niet of nauwelijks nog functioneert, is deze nog wel van
waarde voor de rechtshandhaving en dus voor het strafrecht (Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996,
p. 891-892; Enschedé/Bosch & Sutorius 2002, p. 11; Jörg & Kelk 1998, p. 325).
39
De vergeldingsleer, verweven met de leer van de generale preventie, was tevens de grondslag van de
zogenaamde klassieke richting in het strafrecht (Vegter 1989, p. 159).
40
Nieboer 1990, p. 8 omschrijft de straf in de absolute theorieën als “het verdiende loon”, “loon naar
werken”, als het spiegelbeeld van het arbeidsloon.
41
Dit is de reden waarom deze leer ‘absoluut’ wordt genoemd (Nieboer 1991, p. 8).
42
Deze leer wordt ‘relatief’ genoemd, omdat de straf wordt gerelateerd aan een bepaald effect (Nieboer
1991, p. 8-9).
43
De speciale preventie werd vooral door de moderne of nieuwe richting in het strafrecht gepropageerd
(Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p. 891;Vegter 1989, p. 161).
44
De generale preventie heeft in de geschiedenis een minder grote rol gespeeld dan de vergelding en de
speciale preventie (Vegter 1989, p. 162). Daarnaast kunnen als voorbeelden van meer algemene
strafdoelen worden genoemd: de beveiliging van de samenleving, genoegdoening aan het slachtoffer,
ordening en sturing van de samenleving en geruststelling (Mevis 2004, p. 125-127; Enschedé/Bosch
& Sutorius 2002, p. 11-14; Ruller 2001, p. 398-399; Jörg & Kelk 1998, p. 324-328; Hazewinkel-
Suringa/Remmelink 1996, p. 889-906; Nieboer 1991, p. 8-10; Vegter 1989, p. 158-163; Van
Bemmelen/Van Veen 1986, p. 10-22).
110