Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

opgelegd bij een bewezenverklaring van een strafbaar feit (art. 351 Sv).
Allereerst sta ik stil bij de straf (3.3.1). Vervolgens behandel ik de maatregel
(3.3.2). 34
3.3.1 De straf
De straffen zijn geregeld in titel II van het Wetboek van Strafrecht. In art. 9 Sr
staan de soorten straffen opgesomd; ze kunnen worden onderverdeeld in
hoofdstraffen (gevangenisstraf, hechtenis, taakstraf en geldboete) en bijkomende
straffen (ontzetting van bepaalde rechten, verbeurdverklaring en openbaarmaking
van de rechterlijke uitspraak).
De straf kan worden omschreven als de van overheidswege opgelegde,
weloverwogen leedtoevoeging aan een persoon, vanwege diens verwijtbaar
handelen in strijd met een aldus gesanctioneerde rechtsregel. 35 Vergelding van
het verwijtbaar handelen door middel van leedtoevoeging is het onderscheidende
kenmerk van de ‘straf’. 36 Het gaat bij de vaststelling of een bepaalde
sanctie een straf is overigens om hetgeen ermee wordt beoogd (leedtoevoeging),
en niet om het subjectieve ervaringsleed. 37 Die leedtoevoeging heeft in de loop
van de geschiedenis geleid tot verschillende theorieën over de rechtvaardiging
en de zin van het straffen; de rechtvaardigings- of strafrechtstheorieën. Deze
theorieën kunnen worden onderscheiden in de absolute, de relatieve en de
verenigingstheorieën. 38
maatregelen door de strafrechter opgelegd, verstaan zij onder sancties ook de overige strafrechtelijke
sancties. Deze verdelen ze onder in de sancties die het strafproces beëindigen (transactie, sepot) en de
sancties die geen einde maken aan het strafproces, maar dit begeleiden (dwangmiddelen en het
terechtstaan). Uitgebreid over het onderscheid straf en maatregel: D. van der Landen, Straf en
maatregel (diss. Tilburg), Arnhem: Gouda Quint 1992.
34 Aangezien het ‘criminal charge’-begrip ex art. 6 EVRM niet van belang is voor de afbakening van
het strafrechtelijke sanctiebegrip, laat ik het hier buiten beschouwing. Het begrip ‘criminal charge’
ziet namelijk op de procedure tot het opleggen van een sanctie; indien een door de overheid
geëntameerde, eventueel niet-strafrechtelijke, procedure tot het opleggen van een sanctie als
‘criminal charge’ (strafvervolging) kan worden aangemerkt, zijn de waarborgen verwoord in art. 6
EVRM lid 2 (de onschuldpresumptie) en 3 (procedurele waarborgen, zoals het recht op rechtsbijstand
en een tolk) op die procedure van toepassing. Het ‘criminal charge’-begrip zou daarom wel een rol
kunnen spelen bij beantwoording van de vraag naar de toepassing van de strafrechtelijke waarborgen
‘ne bis in idem’ en ‘geen straf zonder schuld’ bij het opleggen van sancties in het arbeidsrecht. Om
die reden zal ik in 4.5 wel ingaan op het ‘criminal charge’-begrip.
35 Hazewinkel-Suringa/Remmelink 1996, p. 644.
36 Kooijmans geeft, ter onderscheiding van de strafrechtelijke maatregel, de volgende definitie van de
straf: ‘een door het recht geregelde vergeldende reactie van een bestuursorgaan of een rechter op een
bepaalde verwijtbare gedraging, welke reactie eenzijdig en zonder toestemming van de betrokkene
kan worden opgelegd en niet van algemene strekking is.’ De kern van de strafdefinitie is volgens hem
gelegen in de vergelding, de beoogde leedtoevoeging, van de verwijtbaarheid die in een strafbaar feit
tot uiting komt (Kooijmans 2002, p. 247-248). Jonkers 1984, p. 3, stelt dat het specifieke van de straf
is gelegen in het verband tussen de leedtoevoeging en een onbehoorlijk doen of nalaten.
37 Kooijmans 2002, p. 231, noot 22. Hij verwijst naar A. van Oortmerssen, Het gratierecht in beweging,
Amsterdam (VU) 1987, p. 153: ‘Men kan immers iets wel als een straf beleven, zoals een bezoek aan
de tandarts, maar daarom hoeft er formeel van een straf nog geen sprake te zijn.’
38 Dit zijn de in de literatuur meest besproken theorieën, waarvan kan worden gezegd dat ze nog steeds
een functie hebben voor ons huidige denken over de rechtvaardiging van het straffen. Daarnaast kan
als categorie nog de natuurrechtelijke wils- en verdragstheorieën worden genoemd; de burgers
109