Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

de situatie dat deze maatregelen worden ingezet als reactie op wangedrag van
een werknemer, kan deze vraag bevestigend worden beantwoord. Immers, onder
wangedrag versta ik in de eerste plaats gedrag dat onder een strafrechtelijke
delictsomschrijving valt. In dat geval wordt met de arbeidsrechtelijke maatregel
gereageerd op de schending van een rechtsnorm en/of rechtsregel. 24 Daarnaast
versta ik onder wangedrag, gedrag gedurende werktijd, dat niets te maken heeft
met de uitoefening van de werkzaamheden onder gezag van de werkgever, en
dat voor de betrokken werkgever onacceptabel is (zie hoofdstuk 1). In dat geval
wordt met de maatregel gereageerd op de schending van de verplichtingen
voortvloeiend uit de arbeidsovereenkomst ex art. 7:610 BW. Daarnaast kan de
schending van de rechtsnorm van het goed werknemerschap ex art. 7:611 BW in
het geding zijn. 25
24 Als hoofdkenmerk van rechtsregels kan worden beschouwd dat zij bepalen hoe verkeerspartners zich
jegens elkaar behoren te (of mogen) gedragen, dat wil zeggen hoe de één mag verwachten dat een
ander zich ten opzichte van zijn gedragingen zal gedragen (Glastra van Loon 1980, p. 70). Voor de
betekenis van de begrippen ‘rechtsregel’ en ‘rechtsnorm’, verwijs ik verder naar de duidelijke en
daarmee zeer bruikbare uitleg die H.J.L.M. van de Luytgaarden geeft in zijn bijdrage ‘De rechtsnorm
op de praktijk af’, in de bundel Rechtsuitgang, Bruggink e.a. (red.), Groningen: Wolters Noordhoff
1992, p. 246-256. Alvorens dieper in te gaan op de betekenis van het begrip rechtsnorm, geeft hij het
verschil aan tussen de drie begrippen ‘wettelijke bepaling’, ‘rechtsregel’ en ‘rechtsnorm’. Onder
‘wettelijke bepaling’ verstaat hij een bepaling die geformuleerd is in een daartoe door een bevoegde
wetgevende autoriteit vastgesteld en uitgevaardigd document, hetzij materiële hetzij formele
wetgeving, waarin voor een bepaalde situatie een juridische regeling wordt vastgesteld. Onder
rechtsregel wordt volgens hem, naast wettelijke bepaling, een regel verstaan die deel uitmaakt van
het gewoonterecht, het ongeschreven recht, pseudowetgeving en met name het recht zoals dat gestalte
wordt gegeven door de rechtspraak. Een ‘rechtsnorm’ geeft de inhoud weer van een wettelijke
bepaling of rechtsregel, de daarin neergelegde norm. Franken legt een rechtsregel uit als een door de
overheid uitgevaardigde, abstract geformuleerde rechtsnorm, die voor de samenleving als geheel
geldt (Franken 2001, p. 45.). Enschedé/Bosch & Sutorius omschrijven de rechtsnorm als volgt: ‘Een
norm is een rechtsnorm, wanneer de overheid – de staat – de naleving van die norm in rechte
afdwingbaar maakt (actie) of wanneer zij althans het bestaan van de norm in rechte erkent.’
(Enschedé/Bosch & Sutorius 2002, p. 4-5). Het voert hier te ver om dieper in te gaan op de vele
betekenissen die in de literatuur aan de termen ‘rechtsnorm’ en ‘rechtsregel’ zijn gegeven. Zie
hiervoor onder meer: R.J. Jue, Notabeleid en recht. Een rechtstheoretisch onderzoek naar het
karakter van beleidsnota’s, in het bijzonder de planologische kernbeslissing (diss. Twente),
Deventer: Kluwer 1982, p. 3-5 en 47-217; A.M. Donner, ‘Boekbespreking R.J. Jue: Notabeleid en
recht’, Bestuurswetenschappen (38) 1984-7, p. 454-456; D.W.P. Ruiter, ‘Het begrip rechtsnorm’, in:
J.G. Steenbeek, M.C. Burkens & J.B.J.M. ten Berge (red.), Bestuur en norm (Crince Le Roy-bundel),
Deventer: Kluwer 1986, p. 223-233; P.W. Brouwer, Samenhang in recht. Een analytische studie
(diss. Leiden), Groningen: Wolters-Noordhoff 1990; G.E. Mulder, ‘Iets over rechtsnormen en
beginselen’, in: Balkema e.a., Liber Amoricum Th. W. van Veen, Arnhem: Gouda Quint 1985, p. 219-
241; A.J. Hoekema, Rechtsnormen en sociale feiten. Een sociologisch onderzoek naar repressieve
reacties op kleine havendiefstal (diss. UvA), Rotterdam: Universitaire Pers 1972.
25 Vgl. Enschedé: ‘Het gaat in het arbeidstuchtrecht om de negatieve sanctionering van door de arbeider
in het kader van de dienstbetrekking begane normschendingen van zuiver arbeidsrechtelijke én van
andere aard. Het gedrag van de arbeider kan een schending betekenen van tot hem gerichte
gedragsregels, materiële normen dus (…). Die materiële normen kunnen voortvloeien uit de in de
dienstbetrekking wortelende plichten. In zoverre vormt het arbeidstuchtrecht duidelijk een deel van
het arbeidsrecht. Maar het kan ook gaan om de schending, in het kader van de dienstbetrekking, van
materiële normen van algemenere strekking; men denke daarbij niet alleen aan bepalingen in de
arbeids- en veiligheidswetgeving enz. maar ook aan feiten als diefstal of verduistering. Er lijkt dan
als het ware samenloop van tuchtrecht en strafrecht te zijn.’ (Enschedé 1971, p. 3-4).
106