Wangedrag van werknemers - RePub - Erasmus Universiteit ...

Niettemin is het begrip ‘sanctie’ met name in de strafrechtelijke en
bestuursrechtelijke literatuur regelmatig aan de orde gekomen. 8 De definities en
omschrijvingen vertonen onderling verschillen. 9 In afwijking van andere
schrijvers zijn Henket en Van Nispen bijvoorbeeld van mening dat ook
preventieve maatregelen onder het begrip ‘sanctie’ vallen. 10 Voorts bestaat
verschil van mening over het antwoord op de vraag of sancties zowel positief als
negatief kunnen zijn. Sommige schrijvers zijn van mening dat beide vormen
mogelijk zijn. Zij wijzen er in dit verband op dat, in overeenstemming met de
betekenissen van het woord sanctie, het begrip sanctie meer omvat dan alleen de
strafrechtelijke straf. In hun visie is een straf altijd een sanctie (namelijk een
negatieve sanctie), maar een sanctie niet altijd een straf. 11 Rogier merkt in dit
verband op dat de omschrijvingen van het begrip sanctie in de woordenboeken,
en de sociologische en filosofische betekenis, met elkaar gemeen hebben, dat
sancties zowel positief als negatief kunnen zijn. 12 Duk en Henket menen
daarentegen dat ‘positieve sancties’ buiten het sanctiebegrip moeten vallen. 13
Afgezien van deze verschillen, ontlopen de omschrijvingen van het
begrip ‘sanctie’ elkaar niet wezenlijk. 14 Een in de literatuur vaak aangehaald
werk in verband met het begrip ‘sanctie’ is de oratie van Duk. Hij duidde,
zonder pretentie van definiëring, globaal als sancties aan:
6
Voor een uitgebreide bespreking van wat in de literatuur onder een bestuursrechtelijke sanctie moet
worden verstaan verwijs ik naar Lenos 1998, p. 12-15; Verheul 1994, p. 13-26; Rogier 1992, p. 7-18
en 103-142.
7
De Doelder 1981, p. 3-5; Lenos 1998, p. 1; Hildebrandt 2002, p. 120-121; Van Nispen 2003, p. 1-8.
Hazewinkel-Suringa/Remmelink stellen dat het strafrecht een sanctierecht is: ‘De handhaving van de
(normen) regels door een machtsmiddel ter bekrachtiging en ter bestrijding van de gedragingen die
de gelding van die norm in gevaar brengen, staat meer dan bij andere rechtssectoren, bijv. het civiele
recht, voorop.’ Hiermee geven zij niet alleen aan wat in het algemeen onder sanctierecht kan worden
verstaan, maar ook dat sanctierecht niet beperkt is tot het strafrecht, maar bijvoorbeeld ook in het
civiele recht een rol kan spelen. Duk zette in 1977 ook al vraagtekens bij de beperking van het
sanctiebegrip tot ‘machtsmiddelen’ waarover de overheid beschikt (Duk 1977, p. 57-58).
8
Het arbeidsrecht wordt niet als ‘sanctierecht’ aangemerkt. Dientengevolge bestaan geen
arbeidsrechtelijke definities van het sanctiebegrip en ben ik genoodzaakt mij bij de beschrijving van
het begrip te beperken tot de voornamelijk strafrechtelijke en bestuursrechtelijke schrijvers.
9
Aldus ook Rogier 1992, p. 9.
10
Henket 1997, p. 7-8; Van Nispen 2003, p. 1-2.
11
Hildebrandt 2002, p. 120-121; Mulder 1974, p. 10; Rogier 1992, p. 9; André de la Porte 1984, p. 5-7.
12
Rogier 1992, p. 8.
13
Duk 1973, p. 11; Henket 1997, p. 8. Voorts valt nog te wijzen op de discussie die in het bestuursrecht
speelt, ten aanzien van de vraag of automatische sancties (van rechtswege intredende sancties) ook
onder het sanctiebegrip vallen. Lenos 1998, p. 15-21 gaat hier uitgebreid op in, aangezien deze
sancties op het terrein van de sociale zekerheid veel voorkomen. De hierna te bespreken
arbeidsrechtelijke sancties zijn evenwel allemaal indirecte, dus niet van rechtswege intredende
sancties. Het zijn immers geen gevolgen die krachtens de wet automatisch intreden als aan bepaalde
voorwaarden is voldaan. Het zijn daarentegen sancties waarvoor eerst een menselijk handelen is
vereist voordat ze intreden. Overigens kan worden verdedigd dat ook van rechtswege intredende
sancties pas intreden door een menselijk handelen. De van rechtswege intredende gevolgen hebben
immers geen praktische consequenties als niet ten minste één persoon de conclusie trekt dat ze zijn
ingetreden (Brouwer 1990, p. 257-258).
14
Verheul 1994, p. 14.
103