Inventaris - Nederlands Architectuurinstituut

Inleiding
zichtbaar laten van de constructie. Cuypers werd hierbij geïnspireerd door de ideeën
van de Franse architect en theoreticus E.E. Viollet-le-Duc.
In zijn oeuvre zijn twee perioden te onderscheiden: tot omstreeks 1870 overheersen
de vormen ontleend aan de Franse gotiek van de dertiende eeuw. In de periode na
1870 wordt zijn werk eclectischer. Hij nam toen meer elementen over uit de
Nederlandse gotische tradities en de Hollandse renaissance. Bij zijn restauraties
bouwde hij juist voort op de principes van de oorspronkelijke stijl, die hij
interpreteerde vanuit een negentiende-eeuws perspectief. Bij de bouw- en
herstelwerkzaamheden van kasteel De Haar in Haarzuilens ging Cuypers, onder druk
van opdrachtgever baron Van Zuylen, hierin zeer ver.
Cuypers had verschillende leerlingen die zijn ideeën verder uitwerkten. Hieronder
waren zijn zoon J.Th.J. Cuypers (1861-1949), E.J. Margry (1841-1891), N. Molenaar
(1850-1930) en J. Stuyt (1868-1934), van wie de activiteiten voornamelijk op het
gebied van de kerkbouw lagen, alsmede K.P.C. de Bazel (1869-1923), J.L.M.
Lauweriks (1869-1932) en H.J.M. Walenkamp (1871-1933). In 1893 waren bijvoorbeeld
de laatste twee genoemde decoratief tekenaars op het bureau Cuypers. De Bazel werd
in 1892, drieëntwintig jaar oud Cuypers’ chef de bureau. Ook hun archieven berusten
veelal bij het NAi. 2
Bestuurder en politicus
Cuypers manifesteerde zich ook als bestuurder en politicus. Van 1888-1889 was hij
voorzitter van de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst. Zowel in Amsterdam
als in de periode daarna weer terug in Roermond (1897) was hij lid van de
gemeenteraad. Tussen 1903 en 1918 is hij voorzitter van de Commissie tot het
opmaken en uitgeven van een inventaris voor eene beschrijving van de Nederlandsche
Monumenten van Geschiedenis en Kunst. In 1918 is hij korte tijd voorzitter van de
Rijkscommissie van de Monumentenzorg.
Rijksadviseur en architect van de Rijksmuseumgebouwen 3
Vanaf 1874 was Cuypers betrokken bij het bouwbeleid van de Rijksoverheid. In 1874
werd hij lid van het college van rijksadviseurs voor de Monumenten van Geschiedenis
en Kunst. 4 En in 1876 volgde zijn benoeming als architect der Rijksmuseum-
2
De archieven van de genoemde architecten berusten alle bij het NAi behalve dat van
E.J. Margry; dit archief is in beheer bij de familie Margry.
3
Uit: Peet, De Rijksbouwmeester, 1995. En Tillema, Schetsen uit de
Geschiedenis van de Monumentenzorg in Nederland, 1975.
4 Uit: Tillema, Geschiedenis Monumentenzorg, 1975, p. 267. ‘Op instigatie van de
Minister van Binnenlandse Zaken mr. J.H. Geertsema Czn. werd bij Koninklijk Besluit
van 8 maart 1874, no. 14, ingesteld het College van Rijksadviseurs voor de
Monumenten van Geschiedenis en Kunst. Door de regering werd dit college
opgedragen, gevraagd of ongevraagd, advies uit te brengen ‘omtrent de maatregelen,
vereischt tot het behoud van gebouwen of voorwerpen, welke voor de vaderlandsche
geschiedenis of kunst belangrijk zijn, zoodanige voorwerpen op te sporen, en daarna,
voor zoo ver zij aan openbare instellingen toebehooren, een inventaris op te maken
en bij te houden;...’ Voorts, ‘... des gedaen omtrent de historische en
kunstverzamelingen van het Rijk aan de Regeering de noodige voorstellen te
5