Inventaris - Nederlands Architectuurinstituut

GESCHIEDENIS VAN HET CUYPERS-ARCHIEF
Inleiding
A c q u i s i t i e
Het archief van het Bureau Cuypers werd tussen 1962 en 1976 in verschillende delen
geschonken door P.J.J.M. (Pierre) Cuypers, een zoon van J.Th.J. Cuypers en dus
kleinzoon van P.J.H. Cuypers, aan de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ)
en in het bijzonder aan het Nederlands Documentatiecentrum voor de Bouwkunst
(NDB), de voorloper van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi).
Het betrof archiefmateriaal gevormd door zowel P.J.H. (Pierre) Cuypers (1827-1921)
als door J.Th.J. (Joseph, zoon van Pierre) Cuypers (1861-1949). Dat waren dus de
archieven van het bureau in Roermond, van het bureau in Amsterdam en van de
kunstwerkplaats Cuypers en Co. (voorheen Cuypers, Stoltzenberg en Co.) in
Roermond. Hieraan werden de archieven, die reeds in het bezit waren van het Rijk en
zich bevonden in het Rijksmuseum te Amsterdam, toegevoegd. Het betrof hier voor
een groot deel tekeningen en andere documenten van het bouwbureau van het
Rijksmuseum. Ook na 1976 zijn er nog kleine aanvullingen gekomen. In 2000 en 2002
werd het deel van het bouwarchief dat nog berustte in kasteel De Haar overgebracht
naar het NAi.
H e r k o m s t
P.J.H. Cuypers begon in 1851 een architectenbureau en een kunstwerkplaats in
Roermond. In 1865 verhuisde zijn architectenbureau naar Amsterdam. De
kunstwerkplaats in Roermond bleef voortbestaan. Van enkele grote opdrachten is het
bekend dat Cuypers daar ter plekke een bouwbureau of werkplaats had. Dit was zeker
zo bij het Rijksmuseum in Amsterdam en bij kasteel De Haar in Haarzuilens. Op al
deze plaatsen werd archief gevormd.
J.Th.J. Cuypers trad in 1885 bij het bureau van zijn vader in dienst. Van 1900 tot 1908
associeerde hij zich met architect J. Stuyt. Ook tijdens de associatie bleef hij
verbonden aan het bureau van zijn vader. In 1921 na het overlijden van P.J.H. Cuypers
in 1921 nam hij het Amsterdamse bureau over.
De eerste bruikleenovereenkomsten stammen uit de jaren dertig van de vorige eeuw.
Zowel het Rijksmuseum als J.Th.J. Cuypers stonden toen boeken, correspondentie,
tekeningen en voorwerpen af aan het Gemeentelijk Museum in Roermond.
Vanaf de jaren zestig werd er begonnen met het veiligstellen van de verschillende
archiefdelen. Er waren grofweg vier archiefdelen te onderscheiden:
A In 1963 werd het archief van het Cuypers’ bureau en de kunstwerkplaats in
Roermond overgebracht naar de Rijksdienst voor de Monumentenzorg in Den Haag.
Dit deel was afkomstig uit de panden aan de Pieter Cuypersstraat in Roermond. Bij de
overbrenging speelde de rijksrestauratiearchitect C.J.M. van der Veken een rol. Hij was
werkzaam bij het architectenbureau Huis in ’t Veld – Deltrap, dat sinds 1957 de
rechtsopvolger was van het bureau van Joseph en zijn zoon Pierre Cuypers in
Roermond. Het archief verhuisde eind jaren zestig met de Rijksdienst naar Voorburg.
Het ging in 1969 voor bewerking naar Nijmegen en werd in 1971 naar het Nederlands
Documentatiecentrum voor de Bouwkunst in Amsterdam (onderdeel van de RDMZ)
overgebracht.
10