IRRIGATIE UIT EEN MOERAS Een hydrologische studie van de ...

of de kleibodem verbonden. Zakt het peil dan komt de grasmat op de bodem te liggen en ver-
dicht zichzelf evenals de pegasselaag. De wortels hechten zich nu veel meer aan de
pegasse en de bodem (situatie b). Wanneer het peil nu snel stijgt, is de grasmat voor
een groot deel verankerd en kan maar voor een klein deel boven water komen (situatie c).
Blijft het peil enige weken hoog, dan stelt zich de eerstgenoemde situatie (a) weer in.
Doordat de vegetatie tijdelijk niet in evenwicht is met de waterdiepte, is het ver-
band tussen stromingsweerstand en waterdiepte niet éénduidig en treedt hysteresis op
(zie ook hoofdstuk 8).
6.2.2 Experimenten en resultaten
Bepaling van de stromingsweerstand in de zwamp bleek praktische moeilijkheden op te
leveren door de slechte toegankelijkheid, de geringe stroomsnelheid en de invloed van
plaatselijke intensieve buien op de stromingsrichting van het water. Meer mogelijkheden
boden bedijkte stukjes moeras waarin de stroomrichting en snelheid binnen bepaalde grenzen
konden worden gereguleerd. In deze proefpercelen kon bij verschillende stroomsnelheden
het verval in de stroomrichting worden gemeten.
Met een kleurstof (uranine) werd eerst het stroomlijnenverloop in het perceel vast-
gesteld tussen inlaat- en uitlaatkunstwerk. In een recht gedeelte van de stroomlijnen
werden op een afstand van 200 m van elkaar twee piketten geslagen. De stroomsnelheid werd
bepaald over een afstand van 10 m. Hiertoe was een loopplank boven het water gebouwd.
Aan de bovenstroomse kant werd kleurstof in het water gespoten. De tijdsduur over elke
afgelegde meter werd genoteerd. Bij de piketten werd op dat moment de waterstand afge-
lezen. De onderlinge hoogteligging van de piketten is gemeten door middel van hydro-
statische waterpassing waarbij een tweehonderd meter lange slang, gevuld met water, in
het moeras werd uitgelegd tussen de piketten (Waalewijn, 1966). Op proefperceel 1 (een
moerasgebiedje van circa SO ha met een stengelbegroeiing met Typha als de belangrijkste
soort) is op deze wijze bij verschillende stroomsnelheden het verval bepaald. De
metingen hiervoor moesten worden verspreid over enkele weken en enkele malen worden her-
haald. De resultaten zijn weergegeven in figuur 29.
In geval van laminaire stroming geldt dat de stroomsnelheid evenredig is met het ver-
val , met als evenredigheidsconstante de hydraulische doorlatendheid (Darcy). Bij turbu-
lente stroming geldt een evenredigheid tussen de stroomsnelheid en de wortel uit het
verval, met als evenredigheidsconstante een factor die mede afhankelijk is van de
waterdiepte. In ons geval levert de lineaire evenredigheid de beste correlatie-
coëfficiënt op (r,. =0,93 Tj = 0,89). Er zal daarom van uitgegaan worden dat de
stroming onder deze omstandigheden laminair verloopt. De hydraulische doorlatendheid
bedroeg in dat geval circa 300 m s .De stroomsnelheid was nooit meer dan enkele mm per
seconde.
Op proefperceel 2 (6 ha) kon niet voldoende variatie in stroomsnelheid en verval
worden gecreëerd om een verband zichtbaar te maken. Bij dit perceel werd een liniair
verband tussen het optredende verhang en de stroomsnelheid bepaald.
Helaas deed zich geen situatie voor om in een proefperceel metingen met een fijnmazig
grasmat en een grofmazig boszwamp te doen. In geval van de grasmatten zal bij de gegeven
73