1996 BRABANTS HEEM JAARGANG 48 - Hops

L J Van klooster tot Prinsenhof
Een van de middeleeuwse stadskernen
in Noord-Brabant is Geertruidenberg.
Oorspronkelijk was dit een
Hollandse stad, een heel oude zelfs,
want de stadsrechtverlening stamt
reeds uit 1213. In het najaar van 1989
deed zich daar de mogelijkheid voor
midden in de oude stad langs de
Koestraat een opgraving uit te voeren.
Daar was echter slechts korte
tijd voor gegund, want er moest
nieuwbouw verrijzen. Ondanks de
beperkte tijd kon door enkele amateur-archeologen
een onderzoek
worden gedaan naar de overblijfselen
van het pand Sint-Catharinadaal
en een later op die plaats gebouwd
huis van de prinsen van Oranje-
Nassau, die daar volgens archivalische
bronnen gestaan hebben. Sint-
Catharinadaal wordt weliswaar als
klooster aangeduid, maar het was
eigenlijk een begijnhof.
Zoals op een dergelijke plaats te verwachten
is, zijn tijdens het onderzoek
allerlei grondsporen, bakstenen
fundamenten, waterputten en ook
veel vondsten tevoorschijn gekomen.
Alvorens de archeologische
resultaten te bespreken, leiden de
auteurs het boek uitvoerig in met
een historische beschouwing over de
ligging van de opgravingsplaats binnen
de stad. Daarbij wordt gebruik
gemaakt van enkele fraaie prenten
die een goed beeld geven van de
topografie van de stad in de zestiende
en zeventiende eeuw.
In dit keurig uitgevoerde boek worden
de opgravingsresultaten op
voorbeeldige wijze weergegeven.
Wel is lastig dat de opgravingsplattegronden
niet op een gangbare
schaal zijn afgebeeld. Verder zijn
de foto's wat te licht afgedrukt,
maar dat zijn geen onoverkomelijke
bezwaren. De oudste vondsten
stammen uit de twaalfde eeuw,
de jongste uit de negentiende eeuw.
Zeer vele daarvan worden aan de
hand van tekeningen in een catalogus
afgebeeld, die bijna de helft van
het hele boek beslaat. Zoals gebruikelijk
bestaan die vondsten voor een
groot deel uit keramiek, maar ook
vondstcategorieën zoals glas, natuursteen
(gebeeldhouwde bouwfragmenten)
en benen werktuigen zijn
in de catalogus opgenomen. Wat
jammer genoeg geheel ontbreekt, is
een behandeling van het dierlijke en
plantaardige afvalmateriaal, zoals
met name het slachtafval.
Dit rijk geïllustreerd boek is niet
alleen belangrijk voor de geschiedenis
van Geertruidenberg, maar - met
name door de uitvoerige catalogus -
eveneens relevant voor de kennis
van de materiële cultuur van laat- en
na-middeleeuws Nederland.
Bas Zijlmans en Len G. Kooiman, Van
klooster tot Prinsenbof. Een archeologisch
bodemonderzoek in Hollands oudste
stad. In de Hollantsche Tuyn in
(Geertruidenberg: Oudheidkundige
Kring Geertruydenberghe, 1995) 173
blz.; ISBN 90-800051-3-4; prijs ƒ 45,-.
Nico Arts U
BRABANTS \ 74 HEEM
Gezicht' op het vestingstadje Geertruidenberg.
Tekening uit 1897 door CJ. Mollenbern
(foto: Streekarchivariaat in de
kring Oosterhout, Geertruidenberg).
D Papen, geuzen en smousen
In tien jaar tijd publiceerde het
Lommelse museum Kempenland
maar liefst vijftien uitgaven over tal
van aspecten uit de historie van dit
nu Belgische, maar tot het begin van
de vorige eeuw tot de Meierij van
's-Hertogenbosch behorende dorp.
Na delen over onder andere de
molen, het landschap, de bevrijding,
de Eerste Wereldoorlog en de teuten,
behandelt de recentste uitgave
de drie belangrijkste geloofsgemeenschappen
in het zeventiende- en
achttiende-eeuwse Lommei.
De bundel opent met een artikel
waarin Gerard Rooij akkers het
grensdorp Lommei plaatst binnen ,
de religieuze cultuur in de Kempen
tussen 1600 en 1800. Vervolgens
komen de katholieken ('Papen') aan
bod in een artikel van de Eindhovense
archiefbibliothecaris Jan
Hagen. In zijn goed gedocumenteerde
bijdrage kunnen we lezen
over de lotgevallen van de Lommelse
katholieke gemeenschap die haar
geloof na 1648 niet langer in de
openbaarheid kon belijden, over
haar refugie- en schuurkerken en