Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V. - Nederlands Architectuurinstituut

Inventaris van het archief
Koninklijke Fabriek
F.W. Braat N.V.
(1844-1983)
archief 1844-1977
Cathelijne Hoorn
Nederlands Architectuurinstituut 2003

INHOUD
Inleiding 2
Beschrijving van de Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V. te Delft (1844-1983) 2
Herkomst en bijzonderheden van het archief 3
Bewerking en ordening 4
Geraadpleegde literatuur 5
Aanwijzingen voor gebruik 5
Inventaris 6
1. Fabriekspand en werknemers 6
2. Smeed- en gietwerk 8
3. Ramen, deuren en hekken 9
4. Verwarmingssystemen 13
5. Schoperen 17
6. Overige objecten vervaardigd door de firma Braat 20
7. Gebouwen 21
8. Overige stukken 24
Technieken 25
Namen 26
Architecten 26
Fotografen 26

INLEIDING
Beschrijving van de Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V. te Delft (1844-1983)
Inleiding
Op 22-jarige leeftijd vestigde Frederik Willem Braat (1822-1889) zich als zelfstandig loodgieter
en pompenmaker aan de Oude Langendijk te Delft. Hij deed dit nadat hij jaren in de leer was
geweest bij verschillende loodgieters in Leiden, Voorburg en Utrecht. In 1868 was zijn bedrijf zo
succesvol dat het kon verhuizen naar een groter pand aan de Phoenixstraat te Delft. Toen
Frederik Willem stopte met werken in 1884 liet hij een lucratieve fabriek achter voor zijn twee
zoons en schoonzoon. Deze tweede generatie Braat maakte van het bedrijf een vennootschap
en verhuisde naar het terrein tussen de Hooikade en de Delftse spoorlijn. Rond 1930 werd door
de derde generatie Braat een kantoorpand van de architect Jan de Bie Leuveling Tjeenk aan
het bedrijventerrein toegevoegd. Het bedrijf kreeg vanaf 1970 te maken met grote financiële
problemen. In 1972 werd de directie vervangen en kort daarna werd het bedrijf een B.V. In 1981
verhuisde het naar Rotterdam. Het bedrijf staakte alle activiteiten twee jaar later. Het bedrijf
werd in 1994, na een faillissementslooptijd van elf jaar, uitgeschreven uit het handelsregister.
Alle bedrijfspanden in Delft, behalve het kantoorgebouw aan de Hooikade, werden voor 1984
gesloopt. Het bedrijf is tijdens zijn bestaan het bekendst geworden door siersmeedwerk,
kozijnen, verwarmingssystemen en schopeerwerk.
Verschillende namen
De verschillende namen waaronder het bedrijf bestond zijn: Zinkfabriek F.W. Braat
(1844-1882); Koninklijke Zinkfabriek F.W. Braat (1882-1907); Naamlooze Vennootschap F.W.
Braat’s Koninklijke Stoomfabriek van Werken in Zink en Andere Metalen (1907-1915);
Naamlooze Vennootschap F.W. Braat’s Koninklijke Fabriek van Metaalwerken (1915-1929),
Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V. (1929-1972) en Fabriek F.W. Braat B.V. (1972-1983).
Samenwerking en afzetmarkt
Hoewel de belangrijkste vestigingen van het bedrijf zich in Delft bevonden, was door fusies en
overnames Braat N.V. ook buiten deze stad te vinden. In een jubileumpublicatie over het bedrijf
uit 1969 worden werkmaatschappijen in Schiedam en Oosterbeek genoemd. 1 De firma
oriënteerde zich ook op het buitenland, niet alleen voor samenwerking en vestiging, maar ook
om een mogelijke afzetmarkt te vinden. Vooral uit Zuid-Afrika kwam, tot het uitbreken van de
Boerenoorlog in 1899, een stroom opdrachten. Bij het wegvallen van deze opdrachtgevers vond
het bedrijf een nieuwe afzetmarkt in Scandinavië. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918)
sloot Braat N.V. een verbond met het Engelse bedrijf The Crittall Manufacturing Company te
Braintree en rond 1925 werden de afzetmogelijkheden in Nederlands-Indië onderzocht. De
fabriek besloot een vaste vertegenwoordiging van ingenieurs naar Java te sturen.
Smeed- en gietwerk
Deelname aan de tentoonstelling van de Koninklijke Maatschappij tot Aanmoediging van den
Tuinbouw te Rotterdam (1857) zorgde ervoor dat de vraag naar tuinbeelden van Braat
aanzienlijk toenam. De levering van metalen sierobjecten nam een vlucht toen de architect
A.L. van Gendt de firma in 1880 adviseerde zich toe te leggen op siersmeedwerk. De productie
van objecten als haardschermen, radiatoromkledingen, kachels en trapleuningen werd de
grootste bron van inkomsten. In een voorbeeldenboek dat de zinkfabriek in die periode
gebruikte, zijn de meest uiteenlopende ornamenten te zien. 2 Vier jaar later voorzag het bedrijf
onder andere het Centraal Station te Amsterdam en de Passage te Den Haag van zinken
sierornamenten. Van 1888 tot 1928 was de beeldhouwer K. Cramer bij het bedrijf in dienst. In
de prijzenoorlog die de branche vanaf 1908 uitvocht, moest de firma Braat het onderspit delven.
Nog zeven jaar probeerden ze het hoofd boven water te houden, waarna de kunstsmederij werd
gesloten. Kort na de Eerste Wereldoorlog hoopte het bedrijf opdrachten voor bronzen
standbeelden in de wacht te slepen. Helaas was in Nederland te weinig geld beschikbaar voor
dit soort objecten en de bronsgieterij moest in 1920 worden gesloten.
1. Braat 1969, p. 40-41
2. Album [1880]
2

Inleiding
Raam- en deurkozijnen
Tot het brons- en metaalwerk dat de firma in 1908 voor het Vredespaleis te Den Haag
verzorgde, behoorde siersmeedwerk, maar ook de raamkozijnen. Tijdens de Eerste
Wereldoorlog kwam de productie van raam- en deurkozijnen op gang. Deels werd dit
veroorzaakt door de lage materiaalkosten tijdens de oorlog en deels door een goede
samenwerking met het Engelse bedrijf Crittall, dat gespecialiseerd was in deze producten. Toen
de architecten Brinkman en Van der Vlugt in 1928 de firma Braat vroegen om de ramen voor de
door hen ontworpen Van Nelle fabriek te Rotterdam te vervaardigen, liet het bedrijf een speciale
ramenwerkplaats bouwen. Aanvankelijk leverde de fabriek alleen ramen op maat. De invoer van
standaardtypen in 1957 veranderde dat en de fabriek kreeg tijdens de naoorlogse
wederopbouw orders voor de kozijnen en het hang- en sluitwerk van complete woonwijken.
Verwarmingssystemen
De vervaardiging van kachels was de eerste stap van de firma Braat op het gebied van de
verwarmingssystemen. In 1915 legde de firma Braat zijn eerste wijkverwarming aan voor het
Rijkskrankzinnigengesticht te Woensel. Nadat het bedrijf in 1925 ook wijkverwarming in Utrecht
had aangelegd was de afdeling Centrale Verwarming een feit. Rond die tijd kwam ook de
levering van radiatoren op gang. Enkele van de afnemers waren het postkantoor te Rotterdam
en het Jachtslot St. Hubertus te Hoenderloo. Tussen 1920 en 1934 produceerde het bedrijf
oliebranders en vanaf 1929 plaatste het ook oliestookinstallaties. De laatste vernieuwing op het
gebied van verwarmingssystemen dat het bedrijf succesvol kon toepassen was
plafondverwarming. Deze door de Noor G. Frenger ontwikkelde verwarming werd bijvoorbeeld
toegepast bij de Rijksverzekeringsbank te Amsterdam.
Schoperen
In 1913 presenteerde de Zwitser M.U. Schoop een nieuwe metaalbehandeling die roestvorming
tegen gaat. Met een spuitpistool met daarin vloeibaar metaal, meestal zink en aluminium, bracht
hij een laagje aan op onbehandeld of gezandstraald metaal. Deze methode ging ‘schoperen’
heten en de firma Braat vroeg in 1923 onmiddellijk een licentie aan voor de toepassing van het
schoperen. De eerste opdracht dat jaar was de behandeling van de elektriciteitsmasten van de
spoorlijn Rotterdam. Een paar jaar later was de toepassing van het procédé in hoge mate
geprofessionaliseerd. De architect M. Brinkman had de zinkwerkerij omgebouwd tot een
speciale schopeerwerkplaats waar met 26 spuitpistolen werd gewerkt. Daarmee was de
schopeerwerkplaats op dat moment de grootste ter wereld. In 1964 werd een pand ingericht,
uitsluitend bestemd voor de ‘thermische verzinkerij’, zoals het procédé binnen het bedrijf tegen
die tijd werd genoemd.
Uiteenlopende orders
Naast dit alles heeft de firma Braat allerlei producten geleverd die verband hielden met speciale
opdrachten. Voor schepen zijn uiteenlopende orders uitgevoerd zoals scheepsluchtkappen en
patrijspoorten. Maar ook loden kisten bestemd voor zeebegrafenissen werden geleverd. Ook
werden regelmatig bestellingen geplaatst voor hekken. Vlak na de eeuwwisseling waren het
vooral de banken die Amerikaanse schuifhekken bestelden. Braat leverde rond 1916 de hekken
voor het Scheepvaarthuis te Amsterdam. In datzelfde jaar gaf de Nederlandse Spoorwegen de
opdracht om voedingwatervoorwarmers voor hun locomotieven te vervaardigen. Rond die tijd
kwamen ook bestellingen binnen voor munitiewagens en zoeklichten. Waar het de fabriek in de
Eerste Wereldoorlog naar omstandigheden prima was vergaan, was de Tweede Wereldoorlog
(1940-1945) een periode van moeizame productie. Van de in die tijd vervaardigde noodkachels
en sleden is in dit archief dan ook niets terug te vinden.
Herkomst en bijzonderheden van het archief
Compleetheid van het bedrijfsarchief van de Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V is al tijdens het
bestaan van de fabriek een probleem. In 1945 klaagt men dat er delen van het archief zoek zijn.
Dit zou vooral komen door de verhuizingen van het bedrijf. 3 Het archief is in 1977 door het
bedrijf gedeeltelijk geschonken aan het Nederlands Documentatiecentrum van de Bouwkunst.
3. Braat 1945, p. 12
3

Inleiding
Deze instelling die met haar collectie in 1992 opging in het Nederlands Architectuurinstituut te
Rotterdam heeft het archief benoemd als ‘restant archief Braat’. De rest van het archief laat zich
maar gedeeltelijk vinden. Het Gemeentearchief te Delft lijkt een klein gedeelte in haar bezit te
hebben. Het is in 2001 door een oud-medewerker aan die instelling geschonken. Verder
beschikte de Technische Universiteit Delft over een gedeelte van de collectie glasnegatieven
waar in het Braat-archief van het NAi naar verwezen wordt. 4 Deze verzameling glasnegatieven
zal begin 2004 als bruikleen worden toegevoegd aan de collectie van het NAi.
Opmerkelijk binnen dit archief is de fotoreportage van Hans Sibbelee (1915-2003). Sibbelee
was van 1940 tot 1987 werkzaam als fotograaf. Reportage-, architectuur en sculptuurfotografie
maken een belangrijk deel uit van zijn oeuvre. Op de fotoreportage die hij in opdracht van de
firma Braat maakte, zijn vooral de fabriekswerkzaamheden te zien.
De foto’s van de Hongaarse fotograaf en cameraman Andor von Barsy (1900-1965) zijn ook het
vermelden waard. Von Barsy verwierf bekendheid met zijn camerawerk voor verschillende
Nederlandse films en documentaires, maar aan de foto’s in dit archief is te zien dat hij ook een
goed oog had voor stilstaande beelden.
Bewerking en ordening
Het archief was aanvankelijk nauwelijks bewerkt en geordend. De documentatie en het
fotografisch materiaal waren grotendeels van elkaar gescheiden en in omslagen verpakt zonder
een bepaald ordeningsprincipe. Metaal, pergamijn en lijmresten zijn waar mogelijk verwijderd.
Van identieke fotoafdrukken zijn meestal niet meer dan twee exemplaren in een omslag te
vinden, van documentatie alleen het stuk dat in de beste staat verkeerd. De overige dubbele
archiefstukken zijn in een aparte omslag met aanvraagcode d58 ondergebracht. Aan het
beheersdossier is een lijst toegevoegd waarin deze dubbelen worden beschreven en de
aantallen worden genoemd.
Aangezien stukken in de meeste gevallen ongedateerd zijn, is een ordening op onderwerp
toegepast. Daarbij is in de eerste plaats uitgegaan van producten en diensten die de firma Braat
leverde. De datum waarop deze werden geïntroduceerd is bepalend geweest voor de volgorde
waarop de stukken in de inventaris aan bod komen. Aan de stukken over producten en diensten
gaan de meer algemene archivalia vooraf betreffende de fabriek en haar werknemers.
Van de foto’s van gebouwen is een groep gemaakt omdat meestal niet duidelijk is wat de firma
leverde voor deze panden en ze op basis hiervan niet konden worden ondergebracht bij andere
groepen. Bovendien zullen de foto’s van de gebouwen vaker onafhankelijk van het andere
materiaal geraadpleegd worden voor studiedoeleinden die niet met de firma Braat te maken
hebben.
Alle foto’s die niet in een album zitten en ‘los’ bewaard worden hebben een eigen aanvraagnummer
gekregen. Dit betekent overigens niet dat alle foto’s per stuk zijn beschreven. Alleen de
foto’s waarvan aanvullende informatie op de algemene toelichting kon worden gegeven, kregen
een toelichting per aanvraagnummer. Fotoalbums zijn als groep beschreven, omdat de foto’s in
dit geval bij elkaar bewaard worden, om de betekenis van hun samenhang niet verloren te laten
gaan. De letters voor de aanvraagnummers hebben de volgende betekenis:
ph: foto’s en dia’s
f: een groep foto’s, binnen dit archief zijn dat fotoalbums
d: documentatie
g: geschreven stukken
Omdat voor foto’s en dia’s dezelfde letters worden gebruikt, wordt in de linkerkolom aangegeven
welke van de twee fotografische materialen bedoeld wordt. Het archief bevat geen
fotografisch materiaal in kleur, dus deze distinctie is achterwege gelaten. Het type documentatie
4. Zie inventarisnummer d57 van dit archief
4

Inleiding
wordt in de toelichting verduidelijkt. Wanneer het publicaties betreft wordt daar uitsluitend een
titelbeschrijving gegeven. Voor de benoeming van de procédés is een speciale tabel aan de
inventaris toegevoegd. Wanneer een foto hierin niet met aanvraagnummer gespecificeerd wordt
betreft het een ontwikkelgelatinezilverdruk op papieren drager. Namen van architecten,
gebouwen, plaatsen en individuele fotografen zijn in de toelichting opgenomen mits bekend.
Lijsten van de architecten en fotografen die in dit archief voorkomen besluiten dit archief.
Binnen het archief zijn verschillende verpakkingsmaterialen gebruikt. Geprobeerd is om de
verpakking van ieder archiefstuk zoveel mogelijk af te stemmen op de materiële staat van het
stuk en de mate waarin het geraadpleegd zal worden. De gebruiker van het archief kan in de
tekst onder het kopje ‘verpakking’ lezen hoe hij de stukken zal aantreffen.
Geraadpleegde literatuur
Album [1880]
Album van de zink-fabriek van F.W. Braat te Delft, Arnhem [1880]
Braat 1945
Braat, G.J., Honderd jaren F.W. Braat. Koninklijke Fabriek F.W. Braat 1844-1944, Delft 1945
Braat 1969
Braat M.C., “Honderd vijfentwintig jaar Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V.” in: Het raam.
Koninklijke Fabriek F.W. Braat 16 (1969)
Aanwijzingen voor gebruik
Dit archief bevat boeken, tijdschriften, brochures en fotografisch materiaal. U kunt deze
archiefstukken raadplegen met behulp van de aanvraagnummers, die u in de inventaris steeds
bij de beschrijvingen aantreft. Vermeld deze aanvraagnummers en de code BRAA op de witte
aanvraagbriefjes die u op de balie van de studiezaal van het NAi aantreft. Al het fotografische
beeldmateriaal is per stuk genummerd. Fotoalbums vormen hierop een uitzondering, deze zijn
per album genummerd. Voor de meeste documenten uit dit archief bestaat de mogelijkheid van
fotografische reproductie. U kunt bij de balie van de studiezaal om een fotobestelformulier en
een overzicht van de tarieven gebruiksrecht vragen.
5

INVENTARIS
1. Fabriekspand en werknemers
1927 Transport van verwarmingsketels met paard en wagen
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph1-3
Toelichting
algemeen: 5 juli 1927
Verpakking
Omslag
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
[1959] Reportage van metaalbewerkers en de machines en materialen waarmee zij
werken
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph4-31
Toelichting
algemeen: Gemaakt door de fotograaf Hans Sibbelee
foto’s: ph4 Werknemer schopeert een metalen
profiel.
ph5 Werknemer maakt tekeningen in een
ruimte van het kantoorpand van de
firma Braat aan de Hooikade te Delft.
(Architect: J. Bie Leuveling Tjeenk)
ph6 Kantoorpand aan de Hooikade te
Delft. (Architect: J. Bie Leuveling
Tjeenk)
Verpakking
Per stuk
6

1903, 1956,
1959, z.j.
Personeel van de firma Braat
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph32-38, ph398
documentatie: d1
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Personeelsactiviteiten en werknemers op hun
werkplek
foto’s: ph32-33 Serviceauto met reparateur voor
spoedeisende problemen met
centrale verwarming
ph34-35 Metaalbewerkers
ph36, ph398 Sport-Vereeniging Braat die van 1926
tot 1936 bestond
ph37 Jubilarissenbord (Fotograaf : A.
Frequin)
ph38 Feestelijk onthaal van F.W. Braat jr.
bij zijn thuiskomst uit Zuid-Afrika op
6 december 1903
documentatie: d1 Wegwijzer voor de werknemers van
de Koninklijke Fabriek F.W. Braat
N.V. Delft, Delft 1956
Verpakking
z.j. Bedrijfspanden van de firma Braat
ph32-35 Omslag
ph36 Omslag
ph37 Omslag
ph38 Per stuk
ph398 Omslag
d1 Omslag
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph39-52
documentatie: d2
Toelichting
algemeen: Luchtfoto’s van het bedrijventerrein van de firma Braat
en interieurfoto’s van het kantoorpand
foto’s: ph39-40 Bedrijventerrein tussen het spoor de
Engelsestraat en de Hooikade te Delft
ph41-43 Fabriekspanden tussen het spoor de
Engelsestraat en de Hooikade te Delft
ph44-51 Kantoorpand van de firma Braat
(Architect: J. Bie Leuveling Tjeenk)
ph52 Bijkantoor te Den Haag
documentatie: d2 Kaart met plattegronden van het
fabrieksterrein
Verpakking
ph39-40 Omslag
ph41-43 Per stuk
ph44 Per stuk
ph45-52 Per stuk
d2 Omslag
7

2. Smeed- en gietwerk
z.j. Smeedwerk en gegoten beelden
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph53-73
ph399-400
documentatie: d3-12
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Smeedwerk voor in het interieur en verschillende
soorten gegoten beelden
foto’s: ph53 Fonteinbeeld van jongen met zwaan
ph54-55 Ruiterstandbeeld van stadhouder
Willem III voor de stad Breda. Het
beeld werd in 1917 geplaatst
ph56 Beeld of gebruiksvoorwerp in de vorm
van een geornamenteerde vogel
ph57-59 Rosetten
ph60 Kachel van de firma Jan Jaarsma te
Den Haag
ph61-63 Vuurkorven
ph64-65 Kandelaars
ph66-69 Divers smeedwerk
ph70-73, Radiatorombouwen
ph399
ph400 Trap met siersmeedwerk
documentatie: d3-12 Lichtdrukken van haardschermen
Verpakking
ph53 Per stuk
ph54-55 Per stuk
ph56 Per stuk
ph57-59 Enveloppe
ph60-73 Per stuk
d3-12 Enveloppe
ph399-400 Per stuk
8

3. Ramen, deuren en hekken
1917, 1922,
1937, 1959,
z.j.
Ramen, hekken en deuren voor diverse gebouwen
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph74-113, ph401-413
documentatie: d13-30
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Ramen, deuren en hekken (Ook ongemonteerd)
foto’s: ph74-76 Hang- en sluitwerk (Fotograaf: J.
Vaessen)
ph80 Raam van de Noorderkerk te Haarlem
(Fotograaf: A. von Barsy)
ph81-82 Ramen voor de Van Nelle fabriek te
Rotterdam (Fotograaf: A. von Barsy)
(Architecten: Brinkman en Van der
Vlugt)
ph93 Glasroeden
ph94-95 Project in aanbouw waarbij gebruik
wordt gemaakt van stalen ramen
ph96-97, Ramen in volkswoning te Lisse
ph401-404
ph405 Gymlokaal van een school te
Leeuwarden
ph409-412 Luiken met jaloezieën uit 1922
ph103 Marinewerf Willemstad
ph105-106 Hekwerk Banque de Sud et de Paris
ph107-109 Stalen deuren
ph413 Stalen deur voor de Associatie Cassa
Safe Deposit te Amsterdam (Architect:
C.P. Posthumus Meyes)
ph112-113 Deuren in het interieur waarbij gebruik
gemaakt is van combinaties van staal
en glas
documentatie : d13 Presentatiemap met
productieprogramma stalen ramen en
deuren, 1959
d14 Presentatiemap met
productieprogramma metalen ramen,
1917
d15-17 Brochures over aanbod en
behandeling van metalen ramen en
deuren
d18-24 Brochures over aanbod van metalen
ramen bestemd voor het buitenland
d25 Getypt verslag van voor- en nadelen
van de verschillende glasroeden
d26-29 Divers losbladig drukwerk over
metalen ramen
d30 J.J. van Loghem, “Schuifruit achter
deflector, een middel tot natuurlijke
ventilatie”, z.p. 1937. Overdruk uit
Nederlands tijdschrift voor
geneeskunde 31(1937)
9

Verpakking
[1922] Beursstand van de firma Crittall
ph74-76 Omslag
ph77-79 Omslag
ph80-82 Per stuk
ph83-97 Enveloppe
ph98-109 Omslag
ph110-111 Omslag
ph112-113 Per stuk
ph401-404 Omslag
ph405-408 Omslag
ph409-412 Omslag
ph413 Omslag
d13 Omslag
d14 Omslag
d15-17 Omslag
d18-24 Drie omslagen
d25 Omslag
d26-29 Omslag
d30 Omslag
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph414-418
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Het bedrijf werkte samen met de firma Braat
foto’s: ph414-418 Stands met verschillende typen ramen
en deuren
Verpakking
Vijf omslagen
10

1930, z.j. Glazen lichtkappen en daklichten
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph114-125
documentatie: d31
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Daklichten en lichtkappen in Nederland en
Scandinavië
foto’s: ph114-116 Daklichten van de N.V.
Nederlandsche Ford
Automobielfabriek te Rotterdam
ph117 Daklicht van J. van Rijn
Cultuurmaatschappij en
handelsvereeniging te
’s Gravenzande
(Fotograaf: A. Frequin)
ph118 Tennishal te Stockholm
ph119 Koninklijke Talens B.V. te Apeldoorn
ph120 Daklicht van het bedrijf Paal Kahrs te
Bergen, Noorwegen
ph121 Daklicht van het bedrijf Steen &
[Strom] te Oslo (Architect: O. Sverre)
ph122 Daklicht van restaurant te Oslo
(Architect: C. Berner)
ph123 Daklicht van kunstenares [Hees],
1930
documentatie: d31 Dakglasroeden, Delft z.j.
Verpakking
ph114-125 Omslag
d31 Omslag
11

z.j. Scheepsramen
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph126-147, ph419-432
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Gemonteerde en ongemonteerde scheepsramen
foto’s: ph126-128 Bronzen ramen van het stoomschip
Costa Rica van de Koninklijke
Nederlandse Stoomboot Maatschappij
ph129-130 Muzieksalon van de Holland-Afrika
Lijn van de Koninklijke Nederlandse
Stoomboot Maatschappij
ph131-132 Eetsalon van een schip van de
Koninklijke Nederlandse Stoomboot
Maatschappij
ph133 Rooksalon van een schip van de
Koninklijke Nederlandse Stoomboot
Maatschappij
ph419-428 Diverse ruimten in een schip van de
Koninklijke Nederlandse Stoomboot
Maatschappij
ph429-432 Hut en kapsalon van het motorschip
Tjitjalengha gebouwd in 1939
ph135-139 Ongemonteerde scheepsramen
ph140-141 Bronzen scheepsramen voor het
schip de Baloeran of de Dempo van
de Koninklijke Nederlandse
Stoomboot Maatschappij
Verpakking
ph126-128 Enveloppe
ph129-134 Per stuk
ph419-432 Per stuk
ph135-138 Enveloppe
ph139-143 Omslag
ph144-145 Enveloppe
ph146-147 Omslag
12

4. Verwarmingssystemen
z.j. Wijkverwarming
1922, 1934,
1936, z.j.
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph148-155, ph433-438
fotoalbums: f1-2
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Terreinleidingen voor wijkverwarming
foto’s: ph148-155, Terreinleidingen voor wijkverwarming
ph 433-437 in Utrecht
ph438 Terreinleidingen voor verwarming van
het Rijkskrankzinnigengesticht te
Woensel (Architect: R.B. Vrijman)
fotoalbums: f1-2 Terreinleidingen, stoomverdelers en
ketels voor de wijkverwarming voor
het P.E.G.U.S. Warmtebedrijf te
Utrecht
Verpakking
Aanleg van verwarmingsystemen
ph148-155 Omslag
ph433-438 Omslag
f1-2 Twee omslagen
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph156-170
documentatie: d32-d33
Toelichting
algemeen: Verschillende stadia van installatie en lijsten van
uitgevoerde installaties.
foto’s: ph156-164 Installatie van ketels te Beiersdorf in
1934
ph163-170 Installatie van verwarming in Sint
Jacobskerk te Den Haag, 1936
documentatie: d32 Koninklijke Fabriek F.W. Braat.
Afdeeling: Centrale Verwarming, Lijst
van de voornaamste door ons
uitgevoerde werken, Delft 1922.
d33 Koninklijke Fabriek F.W. Braat, Lijst
van uitgevoerde of zich in uitvoering
bevindende waterkachel-installaties,
Delft z.j.
Verpakking
ph156-170 Omslag
d32-33 Omslag
13

z.j. Stoomverdelers en leidingen van verwarmingsinstallaties
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph171-184, ph439-442
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Onderdelen van verwarmingsinstallaties in
ketelhuizen
foto’s: ph171-173 Stoomverdelers en leidingen van
verwarmingssystemen in het Marine
Hospitaal te Den Helder, 1934
ph174-175 Ketelruimte van A.M.V.J. te
Amsterdam en de bouwtekening
Verpakking
ph176-184,
ph439-441
daarvoor
Stoomverdelers en leidingen van
verwarmingssystemen van diverse
gebouwen
ph442 Stoomverdelers en leidingen van
wijkverwarmingssystemen te Utrecht
ph171-179 Enveloppe
ph180-184 Omslag
ph439-442 Omslag
14

1929, 1934,
1937, z.j.
Ketels en branders van verwarmingsinstallaties
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph185-223, ph443-451
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: De ketels maken gebruik van verschillende
brandstoffen
foto’s: ph185, Oliebranders
Verpakking
ph443-444
ph186 Showroomopstelling van
oliestookinrichting te Groningen
ph187-190 Oliestookinrichtingen
ph191-193,
ph445-446
Oliestookinrichting te Aerdenhout
ph194-195 Hydrophoorketels voor het
Havenziekenhuis te Rotterdam, 1937
ph196, Ketelhuis van Vroom en Dreesmann
ph447-449 te Haarlem
ph197 Ketelhuis van het Marine Hospitaal te
Den Helder, 1934
ph198 Ketelhuis van het
Rijkskrankzinnigengesticht te
Woensel (Architect: R.B. Vrijman)
ph199 Ketelhuis van Hotel Atlanta te
Rotterdam
ph200 Ketelhuis van Koninklijke Talens te
Apeldoorn
ph201 Compactketel voor het ziekenhuis in
Apeldoorn
ph202 Ketelhuis van het Deventer Dagblad
te Deventer
ph203-204 Compactketel voor Feijenoord te
Rotterdam, 1929
ph185-193 Omslag
ph443-444 Omslag
ph194-196 Omslag
ph445-446 Omslag
ph197 Omslag
ph198-204 Omslag
ph205-217 Enveloppe
ph218-222 Omslag
ph223 Omslag
ph447-449 Omslag
ph450-451 Omslag
15

1931, z.j. Diverse toepassingen van verwarming
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph224-233
documentatie: d34-38
fotoalbums: f3
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Radiatoren, plafondverwarming en warmtecentrale in
Spangen.
foto’s: ph224-225 Warmtecentrale van washuis bij
volkswoningen in Spangen te
Rotterdam
ph226-228 Radiatoren
ph229 Toepassing van radiatoren bij de
Rijksverzekeringsbank te Amsterdam
ph229-231 Aanleg van plafondverwarming bij de
Rijksverzekeringsbank te Amsterdam
ph232-233 Aanleg van verwarming in het plafond
van een gebouw van
verzekeringsmaatschappij De
Nederlanden van 1845
fotoalbums: f3 Diverse verwarmingsinstallaties
documentatie: d34-35 Brochure: Centrale verwarming van
woonhuizen met de omslagtitels:
Centrale verwarming van woonhuizen
en Zomer... zoodra gij over den
drempel stapt.
d36 Brochure: Waarom centrale
verwarming?
d37 Brochure: Chauffage Moderne.
Chauffage par l’eau chaude a basse
pression a circulation accélérée
Henry Hamelle
d38 Koninklijke Fabriek F.W. Braat N.V.,
Hoe koud het was, en ........ hoe
warm!, Delft 1931
Verpakking
ph224-225 Per stuk
ph226-229 Omslag
ph230-231 Omslag
ph232-233 Omslag
f3 Omslag
d34-35 Omslag
d36-38 Twee omslagen
16

z.j. Antivriesmiddel voor de centrale verwarming
5. Schoperen
1926, 1937,
z.j.
Documenten Aanvraagnummers
documentatie: d39-40
Toelichting
algemeen: Antivriesmiddel MIN-TIEN
documentatie: d39 Folder over MIN-TIEN
d40 Mailing over MIN-TIEN
Verpakking
d39-40 Omslag
Metaalbewerkers schoperen diverse objecten
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph234-253
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Toepassing en voorbereiding van de roestwerende
behandeling.
foto’s: ph234-235 Metaalbewerker zandstraalt het
metaal ter voorbereiding
ph236-237 Schopeerpistool
ph238-239 Behandeling van metalen ramen
ph240-242 Behandeling van propellers
ph243 Schopeerwerkplaats
ph244-246 Metaalbewerkers schoperen.
Vermoedelijk Zwitserland rond 1926.
ph247-248 Proeven met of voorlichting over
schoperen
Verpakking
ph249 Behandeling van het standbeeld van
Rembrandt van Louis Royer
ph250 Behandeling motorbootje in de
jachtwerf van de Kaag, 1937
ph251-253 Behandeling van scheepsonderdelen
ph234-240 Per stuk
ph241-242 Omslag
ph243-246 Per stuk
ph247 Omslag
ph248-249 Per stuk
ph250 Omslag
ph251 Omslag
ph252-253 Per stuk
17

1923, 1926,
1928, z.j.
Geschopeerde objecten
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph255-266
fotoalbums: f4-8
documentatie: d41-43
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Objecten waarop roestwerende behandeling is
toegepast
foto’s: ph255 Twee schoorsteenroosters die op
verschillende manieren zijn
geschopeerd, 1928
ph256 Handveegwagens van de Haagse
reinigingsdienst
ph257-258 Koelbuizen
ph259 Warmwaterreservoirs en
verwarmingsspiralen
ph260-261 Melkvervoertanks, 1923
ph262 Radiatorbeschermer
ph263 Trog en verwarmingsbuis
ph264-265 Auto’s met behandelde carrosserieën
ph266 Mijnen voor de Koninklijke
Nederlandse Marine, 1928
fotoalbums: f4-8 Geschopeerde objecten en
metaalbewerkers die de roestwerende
behandeling toepassen
documentatie: d41 Ansichtkaart met verzinking van de
sluisdeur van Duinkerk
d42 F.W. Braat’s Koninklijke Fabriek van
Metaalwerken N.V., Het
metaalspuitprocédé “Schoop” in
theorie en toepassing, Delft 1926
d43 N. Meurer, De tegenwoordige stand
van het metaalspuitprocédé Schoop-
Meurer en het nieuwe
emailspuitprocédé Meurer, Den Haag
1923
Verpakking
ph255-265 Enveloppe
ph266 Omslag
f4-8 Vijf omslagen
d41-43 Drie omslagen
18

1926, z.j. Geschopeerde installaties in de openbare ruimte
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph267-283, ph452-454
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Masten, sluisonderdelen, transformatorstations en
dergelijke waarop roestwerende behandeling is
toegepast
foto’s: ph267 Gashouder 1926. Vermoedelijk
Zwitserland.
ph268 Sluishijstorens van de sluis bij het
uitwateringskanaal Oostoever
ph269 Masten
ph270-272 Hoogspanningsmast Arnhem
ph273 Spaninrichting voor rijdraad
ph274 Radiozendmast te Zürich
ph275-276 Onderdelen van masten
ph277-282,
ph452-454
Openluchttransformatorstation te Lent
ph283 Openluchttransformatorstation
Verpakking
ph267-269 Omslag
ph270-283 Enveloppe
ph452-454 Drie omslagen
19

6. Overige objecten vervaardigd door de firma Braat
1916, 1918,
1926, 1946,
z.j.
Diverse producten vervaardigd door de firma Braat
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph286-301
fotoalbums: f9
documentatie: d44-52
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Producten die niet onder de voorgaande categorieën
vallen en albums of foto’s met verschillende producten
foto’s: ph286 Schoorsteenkap 1939
ph287-294 Brandblusinstallatie Nieuwe Kerk te
Amsterdam (Fotograaf: J. Zietsma)
ph296 Scheepsluchtkap
ph297 Doodskist
ph298 Met brons ingelegd tegeltableau
(Fotograaf: J. van Dijk)
ph299 Zoeklicht [1916]
ph300 Instrumentenkast voor het Sint
Joseph-Ziekenhuis te Heerlen
ph301 Presentatie van diverse producten in
de etalage van Vroom en Dreesmann
Delft 1946
fotoalbums: f9 Interieurs waarin verschillende
producten van de firma Braat
geïnstalleerd zijn
documentatie: d44 Enveloppe bedrukt met informatie
over schoperen
d45-48 Brochures in het Nederlands en Duits
over voedingwatervoorwarmers voor
locomotieven [1918]
d49 Prijslijst voor scheepsluchtkappen
d50 Brochure over luchtkappen en
ventilatiedakramen
d51 Brochure over doodskisten
d52 Vereeniging Nederlandsch Fabrikaat,
Winkelinrichting, Den Haag 1926
Verpakking
ph286-301 Vijftien omslagen
f9 In enveloppe in omslag
d44 Omslag
d45-48 Omslag
d49-51 Omslag
d52 Omslag
20

7. Gebouwen
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
z.j. Gebouwen met door de firma Braat geïnstalleerde of bewerkte onderdelen
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph302-357, ph455-468
dia’s: ph469
documentatie: d53
Toelichting
algemeen: Van een groot deel van deze afdrukken bevinden de
glasnegatieven zich bij de Technische Universiteit
Delft
foto’s: ph302 Huis in Heerde (Fotograaf: J. Koster)
ph303-306 Boerderij “De Hoop” te Abcoude, 1939
ph307 Woningbouw “De Wijzer” te
Rotterdam
ph308 Technische Hogeschool aan de
Julianalaan te Delft
ph309 Station Naarden-Bussum
ph310 Koninklijke Talens te Apeldoorn
ph311 Huis Danck (Fotograaf: C.G. Weers)
ph312-319 Port Natal, Nederlandsch Hervormde
Stichtingen voor Zenuw- en
Geesteszieken te Assen
ph320 Jaarbeursgebouw te Utrecht
(Architect: J. de Bie Leuveling Tjeenk)
ph321 Gemeentelijk Energiebedrijf te Den
Haag (Fotograaf: A. Frequin)
ph322-323 Hoofdgebouw der Nederlandse
Spoorwegen te Utrecht (Architect:
G.W. van Heukelom)
ph324 Achterzijde Paleis op de Dam te
Amsterdam
ph325 Landhuis Vevey in Zwitserland
(Architect: C. Brandes)
ph326 Keuringsdienst van Waren te Zutphen
(Architecten: Bureau Schaap)
ph327 Hoogovenbedrijf te Velzen
ph328 Zwembad en warmtecentrale te
Groningen (Architect: M.G. Eelkema)
ph329 Woonhuis “De Stroovogel” te
Wageningen (Architect:
F.A. Eschauzier)
ph330 Graanhuis te Rotterdam
ph331 Hoofdpostkantoor aan de Coolsingel
te Rotterdam (Architecten:
H. Teeuwisse en G. Bremer)
ph332 Hoofdpostkantoor aan de Coolsingel
te Rotterdam (Architecten:
H. Teeuwisse en G. Bremer)
(Fotograaf A. von Barsy)
21

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
ph333 Schouwburg te Heerlen (Architecten:
J. Pauw en J.M. van Hardeveld)
ph334 Landhuis “De Koers” (Architect:
J.P. Fokker)
ph335 Lunchroom in de Hoogstraat te
Rotterdam
ph336 Loods Celebes te Amsterdam
(Architecten: J.G van Gendt en
A.D.N. van Gendt)
ph337 Industriële Club te Amsterdam
(Architect: F. Kuypers)
ph338-ph341 Centraal Boekenhuis te Amsterdam
(Architect: B.J. Ouëndag)
ph342-344 Hoofdkantoor Unilever te Rotterdam
(Architect: H.F. Mertens)
ph345 Raadhuis te Enschede (Architect:
G. Friedhoff)
ph346 Centraal Magazijn voor Telegraaf- en
Telefoonmaterieel te Den Haag
(Architect: S. Franco)
ph347 Kantoorgebouw van de Maatschappij
tot Uitvoering van Zuiderzeewerken te
Wieringen
ph348 Stadsbibliotheek te Stockholm
(Architect: E.G. Asplund)
ph349 Remise Haagse Tram Maatschappij te
Den Haag (Architect: A. Schadée)
ph350 Gebouw van G.E.W. aan het
Obrechtplein te Amsterdam
ph353 Textielfabriek Van Wijk & Co te
Leiden (Architect: D. Roosenburg)
ph354 Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek
te Delft (Architect: D. Roosenburg)
ph355 Peek en Cloppenburg te Leiden
(Architect: Laan, L. van der)
ph356 Jaarbeursgebouw te Utrecht
(Architect: Bie Leuveling Tjeenk,
J. de)
ph357 Firma Bervoets te Dordrecht
(Architect: Buskens, P.G.)
ph455 Garage Koninklijk Paleis te Den Haag
ph456 Rijkskrankzinnigengesticht te
Woensel (Architect: Vrijman, R.B.)
ph457 Meisjesvakschool te Den Haag
(Architect: Gort, J.J.) (Fotograaf:
Steenbergh, C.)
ph458 Locomotievenloods te Zwolle
ph459 Elektriciteitsbedrijf Noord-Holland
(Fotograaf: Steenbergh, C.)
ph460 Woonhuis te Everdingen (Architect:
Lee, A. van der) (Fotograaf:
C. Steenbergh)
ph461 Batavus Rijwielfabriek te Heerenveen.
ph462 Landhuis te Ede
ph463 Landhuis “Pasadena” te Zeist.
(architect: J. de Bie Leuveling Tjeenk)
ph464 Pand van het Museum voor
Natuurlijke Historie aan de
Raamsteeg te Leiden (architect:
J. van Lokhorst)
22

Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
ph465 Gebouw Batavia te Amsterdam
ph466 Plantenkassen van de
Rijkslaboratorium Hogeschool te
Wageningen
ph467-468 Westerveld Columbarium te
Driehuis/Velsen (Architect: W.M.
Dudok) (Fotograaf: C.A. Deul)
dia’s: ph469 Appartementen aan de Sportlaan te
Den Haag (Architect: P. Zanstra)
documentatie: d53 Fotogravure van de Nederlandse Gist-
en Spiritusfabriek te Delft (Zie ook
ph349a)
Verpakking
ph302-311 Per stuk
ph312-319 Acht omslagen
ph320-354 Per stuk
ph355-357 Per stuk
ph455-468 Omslag
ph469 Omslag
d53 Omslag
z.j. Onbekende gebouwen met door de firma Braat geïnstalleerde of bewerkte
onderdelen
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph358-374, ph470-473
dia’s: ph474-475
Toelichting
algemeen: Foto’s zonder gegevens
Verpakking
ph358-368 Enveloppe
ph369-374 Zes omslagen
ph470-473 Vier omslagen
ph474-475 Twee omslagen
23

8. Overige stukken
1844, 1921,
1931, z.j.
Archiefstukken die niet onder de voorgaande categorieën vallen
Documenten Aanvraagnummers
foto’s: ph375-387, ph476-482
documentatie: d54-57
geschreven stukken: g1-4
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Toelichting
algemeen: Relevantie van deze archiefstukken is niet altijd
duidelijk
foto’s: ph379 Brief van C.P. Schoemaker en
Associatie te Samarang van
30 december 1925
ph380 Pagina uit grootboek van F.W. Braat
van 13 mei 1844
ph381 Interieur van het gebouw van de
machinefabriek Stork te Hengelo
ph382-383 Fotograaf: A. Frequin
ph 478 Interieur van flat in Den Haag
documentatie: d54 Staatsblad van het Koninkrijk der
Nederlanden 95 (1921)
d55 Die Korischen Verbrennungsöfen,
Berlijn 1906
d56 Teknisk Tidskrift 14 (1931)
d57 Getypte lijst met beschrijvingen van
negatieven uit het bedrijfsarchief.
geschreven stukken: g1-4 Briefjes met instructies voor afdrukken
en opbergen van negatieven.
Verpakking
Dubbele exemplaren
ph375-380 Enveloppe
ph381-387 Omslag
ph476-482 Drie omslagen
d54-57 Drie omslagen
g1-4 In enveloppe in omslag
Documenten Aanvraagnummers
documentatie: d58
Toelichting
algemeen: Dubbele exemplaren uit dit archief
Verpakking
Omslag
24

TECHNIEKEN
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
Procédé Drager Fotonummers
Daglichtcollodiumzilverdruk Papier ph53, ph60, ph62-63, ph70-
76, ph112-113, ph179-184,
ph198, ph226, ph307-308,
ph311, ph330, ph333, ph334-
336, ph354, ph361-364,
ph369, ph374, ph400, ph405,
ph408, ph438-441, ph450,
ph456-457, ph460, ph462-
463, ph466, ph471, ph477
Ontwikkelgelatinezilverdruk Glas ph 469, ph474, ph475
Ontwikkelgelatinezilverdruk Polyester ph475
Ontwikkelgelatinezilverdruk Papier Overige nummers
25

NAMEN
Architecten
Asplund, E.G.
Berner, C.
Bie Leuveling Tjeenk, J. de
Brandes, C.
Bremer, G.
Brinkman en Van der Vlugt
Bureau Schaap
Buskens, P.G.
Dudok, W.M.
Eelkema, M.G.
Eschauzier, F.A.
Fokker, J.P.
Franco, S.
Friedhoff, G.
Gendt, A.D.N. van
Gendt, J.G. van
Gort, J.J.
Hardeveld, J.M. van
Heukelom, G.W. van
Kuypers, F.
Laan, L. van der
Lee, A. van der
Lokhorst, J. van
Mertens, H.F.
Ouëndag, B.J.
Pauw, J.
Posthumus Meyes, C.P.
Roosenburg, D.
Schadée, A.
Sverre, O.
Teeuwisse, H.
Vrijman, R.B.
Zanstra, P.
Fotografen
Barsy, A. von
Deul, C.A.
Dijk, J. van
Dyserinck, W.
Frequin, A.
Koster, J.
Sibbelee, H.
Steenbergh, C.
Vaessen, J.
Weers, C.J.
Zietsma, J.
Aanvragen als: BRAA + aanvr.nr.
26