SAVING MATERIALS - Igitur - Universiteit Utrecht

producentenverantwoordelijkheid is nogmaals dat door het instrument, zoals het is
toegepast, geen prikkel is uitgegaan tot preventie (VROM 2007). De kosten voor de
afvalinzameling zijn op een zodanige wijze in de productprijs geïnternaliseerd dat er
voor de producenten geen prikkel is tot aanpassingen en dat de kosten voor de
afvalverwerking worden opgebracht door consumenten en gemeenten.
De effectiviteit van het verpakkingenbeleid met behulp van convenanten heeft,
afgezien van het eerste convenant, weinig invloed gehad op het totale volume
verpakkingsafval. Het gebruik van verpakkingsmateriaal is in de periode van de
verschillende convenanten toegenomen. Oorzaak zijn ondermeer de steeds wijzigende
doelstellingen (en verzwakking ervan), onduidelijke verdeling van
verantwoordelijkheden, en het gebrek aan consistente beleidsvoering van de overheid
(Rouw, 2009).
4.1.3 Financieel Instrumentarium: Belasting, verwijderingsbijdragen,
statiegeld
Belasting kan ontmoedigend werken en stimuleren om andere verwerkingsmethoden
te kiezen. Volgens het LAP heeft de in 1995 ingevoerde stortbelasting een belangrijke
sturende werking gehad (LAP, 2009). De effecten en de effectiviteit van een belasting
hangt af van de wijze waarop de lasten worden verdeeld over de actoren (IVM, 2005).
Specifiek voor verpakkingen is het te vroeg om de impact van de
verpakkingsbelasting op het gebruik van verpakkingen, verpakkingsmateriaal,
materiaalsubstitutie, en recycling te evalueren. Naar verwachting zal door de relatief
geringe omvang van de verpakkingsbelasting op de totale kosten van een aangekocht
product, nauwelijks gedragswijziging van de producent of consument optreden. Het is
niet geheel uit te sluiten dat de belasting wel invloed heeft op materiaalkeuze en
verpakkingsontwerp, maar hier voor bestaan op dit moment geen aanwijzingen.
In het kader van een raamovereenkomst van 2007 tussen VROM, de Vereniging
Nederlandse Gemeenten (VNG) en de verpakkingsindustrie wordt jaarlijks een bedrag
van 115 miljoen euro uit de middelen die zijn opgebracht door de
verpakkingenbelasting aangewend door het AfvalFonds ten behoeve van hergebruik
van verpakkingen. Deelnemende gemeenten ontvangen hieruit een bedrag voor de het
in die gemeente ingezamelde verpakkingsafval van huishoudens. Het effect van deze
financieringsbron lijkt vooralsnog zeer beperkt omdat de
producentenverantwoordelijkheid slechts voor een deel wordt genomen, namelijk
voor maximaal 42% en niet voor het totaal van 100% van het verpakkingsafval dat
door producenten en het verpakkend bedrijfsleven op de markt wordt gebracht.
Hierbij moet worden opgemerkt dat voor een deelstroom als PET-flessen door het
financiële instrument statiegeld wel inzamelresultaten van 95% voor hergebruik
worden bereikt (Bureau B&G, 2009). Er is in Nederland vooralsnog niet voor
gekozen om het instrument van statiegeld breder in te zetten.
Daarnaast wordt 11 miljoen (voorheen 15 miljoen) aangewend ter bestrijding van
zwerfafval, veelal ook verpakkingen. De jaarlijkse kosten voor inzameling van
zwerfafval worden geschat op 250 tot 400 miljoen Euro, waarvan circa 150 miljoen
Euro wordt toegeschreven aan verpakkingen. Deze bedragen zijn inclusief kosten
voor straatvegen en het legen van prullenbakken. Zwerfaval inzameling valt nu onder
de zorgplicht van de gemeenten. Het bedrijfsleven betaalt niet mee aan de inzameling
33