PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

ed. Wat teleurgesteld deelde Baerken mee dat hij in de zijkamer, ‘dog niet
op de opkamer’ sliep. Baerken trok zich hier tijdens zijn verblijf alleen zo nu
en dan terug om zijn kleren te borstelen of zijn laarzen te poetsen. Noch de
slaapkamer, noch het aparte personeelskamertje was een achttiende-eeuws
fenomeen en het beperkte zich ook zeker niet tot de hogere burgerij, maar
het is wel deze laag van de bevolking waarin men de aanwezigheid van aparte
slaapkamers als passend bij een bepaald cultureel niveau ging beschouwen.
Opmerkelijk is dat de meeste slaapkamers mannenvertrekken lijken te
zijn. Misschien zouden we hieruit kunnen afleiden dat de ‘slaapkamertjes’
en ‘kantoortjes’ inwisselbaar waren: kleine vertrekjes op de bovenverdieping
werden nu eens vooral als slaapkamer, dan weer vooral als kantoortje gebruikt.
Het ‘stille kamertje’ in het woonhuis van de Maassluise logementhouder
en burgemeester Kornelis van Linden (1762) was duidelijk bestemd voor
een man alleen. De kamer bood plaats aan een notenhouten ledikant, voorzien
van een ‘rootzeije damaste behangsel’. Er stond ook een hoedenkastje
met daarin een ‘manshoed’, en in het notenhouten kabinet werden behalve
enkele tientallen servetten, tafellakens, ‘slaaplakens’ en kussenslopen vrijwel
uitsluitend mannenkleren en mannenaccessoires aangetroffen. Een tafel
met lofwerk en een albasten blad, een tinnen schenkbord of schotel op drie
voetjes, een spiegel met een vergulde lijst, een zestiental schilderijen (‘in
soort en divers’) en een kaart van Duitsland gaven dit vertrekje een representatief
aanzien. 44
Had ook de vrouw des huizes een eigen slaapkamertje? Ruimte was een
voorwaarde, maar het belang dat men hechtte aan een dergelijk vertrek was
tijd- en groepsgebonden. In het bouwkundige traktaat van de zeventiendeeeuwer
Willem Goeree werd de aanwezigheid van aparte slaapkamers voor
de man, de vrouw en de andere leden van het huishouden als vanzelfsprekend
beschouwd. De kamers van jonge kinderen moesten ‘dicht bij die van
de Ouders en voornaam die van de Moeder zijn’, terwijl de kamers van ‘bejaarde
Kinderen’ zich in de buurt van de zogenoemde ‘vrienden Kamers’
moesten bevinden, ‘op datze goede gelegentheid mogen hebben, hun vrienden
te festeren, of gedienstigheid te offereren, en met menschen wel te leeren
omgaan’. Voorts merkte Goeree op: ‘De gemeene Slaapkamers moeten niet,
zoo deun [dicht, h.d.] by de hand noch voor den eersten aanloop zijn, dan de
plaatzen daar men iemand spreekt of ontfangt’, terwijl de ‘vrienden Kamers’
door hem aan de straatzijde werden gedacht zodat de gasten ‘zonder groot
beslag en geswerm door ’t Huis te maken, vry konnen uit en in gaan’. 45 Goeree
moet hier een enorme patriciërswoning voor ogen hebben gehad.
43. Not. Arch. Maassluis, inv. nr. 5564.58, Boedelbeschrijving Willem Pannevis en Lidia
Mensert, 1776. 44. Zie bijlage 3 voor een volledige transcriptie van de boedelbeschrijving
van Kornelis van Linden en Elisabeth van Kranenburg (1762). 45. Goeree, d’Algemeene
Bouwkunde, 1681, p. 136.
95