PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

schragen gelegd en kon er een groot gezelschap aanschuiven. De bovenkamer
(dikwijls was het de voorkamer) werd nu eens voor het een, dan weer
voor het ander gebruikt. Zoals we in de volgende paragraaf zullen zien,
veranderden bij de meeste nalaters deze en andere vertrekken ’s nachts in
slaapkamers, ongeacht hun functie overdag.
slapen
Rijk of arm, inwonend of een zelfstandig huishouden voerend, iedereen
bezat wel een ‘bed’, een met stro of veren gevulde hoes om op te slapen. Het
‘bed’ behoorde tot de basisbehoeften van een huishouden. Voor een goed
‘bed’, ofwel een goede matras, had men veel geld over: bedden vertegenwoordigen
in de (getaxeerde) Doesburgse boedels en de verkopingen in het
richterambt gemiddeld twaalf procent van de waarde van het consumptiegoederenbezit.
Al naargelang de vulling kon de prijs variëren van een paar
gulden tot meer dan honderd gulden. Alleen de allerarmsten sliepen op stro,
zoals de Doesburgse Helena Schaffer, die in 1727 aan het stadsbestuur geld
vroeg om een bed te kunnen kopen of huren ‘opdat [ze] op het stroo niet en
magh cramen’. 29
Met alleen een bed was de slaapplaats nog niet compleet. De meeste
slaapplaatsen waren voorzien van ten minste enkele kussens, één of twee
peluws, eventueel een beddenkleed voor op de strolaag onder het bed en ten
slotte een paar dekens en eventueel een sprei. Sommige inventarisopstellers
brachten bij de kussens een nadere differentiatie aan en ordenden deze al
naargelang hun functie voor de verschillende lichaamsdelen. Zo waren er
hoofdkussens, oorkussens, lendekussens en zelfs voetkussens.
Ook al had men nog zoveel beddengoed in huis, het betekende niet automatisch
dat dit ook altijd gebruikt werd. Soms lagen enkele lakens apart van
het overige linnengoed in een kastje bij de slaapplaats klaar, waarbij een
enkele keer expliciet werd aangetekend dat zij ‘in gebruik’ waren. 30
Slechts een enkeling sliep onder een dekbed. Het gebruik van ‘bovenbedden’,
zoals ze ook wel worden genoemd, was vermoedelijk sterk regionaal
bepaald. Terwijl in grote delen van Duitsland en ook in sommige grensstreken
van de Republiek (onder andere Groningen en Lichtenvoorde) dekbedden
algemeen gangbaar waren, sliep in Maassluis vrijwel niemand onder een
dekbed. De enige vermelding in het Maassluise inventarisbestand betreft de
wellicht uit Midden-Europa afkomstige joodse koopmansfamilie Salomon
(1789). Kijken we naar inventarissen uit andere kleine plaatsen in Holland,
zoals Maasland, Medemblik en Weesp, dan zien we hetzelfde beeld als in
28. Zie ook Schotel, Het Oud-Hollandsch huisgezin der zeventiende eeuw, z.j. [1904], p. 23.
29. oa Doesburg, inv. nr. 369, Requesten, Helena Schaffer contra het stadsbestuur, 1727.
30. Zie bijvoorbeeld Not. Arch. Maassluis, inv. nr. 5572.83, Boedelbeschrijving Cornelis
de Vries en Neeltje Willemsdr. Gorter, 1782.
89