PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

84
de vertrekken daarboven en daaronder gereserveerd: ‘’t Is oock gerievich
voor den Heer, dat hy de camer boven sijn slaepcamer, mitsgaders het kelder
deel daer onder hebbe tot sijn eyghen verdoen, sonder dat ymant daer deur
moet lyden, om tot ander percken te commen […]. Waer me[e] hy oock
bevreyt is voor ’t gerucht dat ander boven sijn hooft soude mogen maken,
oock voor de ghene die deur een gaetken in de solder souden connen sien,
wat hij in sijn camer maeckt.’ 23
De kantoortjes of kamers zoals Stevin die voor ogen stonden boden de
mogelijkheid om afstand te nemen niet alleen van het openbare leven, maar
ook van de familie, het huis en de sociale betrekkingen die bij de huiselijke
intimiteit behoren. 24
Behoorden dergelijke ‘toevluchtsoorden’ alleen tot de mannenwereld of
waren er ook vrouwenvertrekjes? Mogelijk was er in het huis van luitenant
Bettinck en Margrieta de Malesarmes een kamertje gereserveerd voor de
vrouw des huizes. We hebben hier te maken met een betrekkelijk nieuw
huis: burgemeester Bettinck had het in 1647 laten bouwen, waarna het in
1657 door luitenant Bettinck uit zijn broers nalatenschap was opgekocht. In
dit huis bevond zich een stoeve (een door een ‘kachelstoof’ verwarmd
vertrek). In het vertrek stonden acht eenvoudige stoelen van zwartgeverfd
hout met biezen zittingen, voor het raam hing een oud gordijntje en van het
vijftal landschapjes aan de wand was er één gebarsten. Een bed met beddengoed
bood de mogelijkheid om hier te slapen. Het meest kostbare stuk huisraad
was ongetwijfeld de met Braziliaans hout ingelegde tafel met laatjes.
Het ‘figuur of schilderij’ van Luther vormt een expliciete verwijzing naar de
religieuze achtergrond van (een van) de bewoners. De aanwezigheid van een
bord waarop het linnengoed wordt aangetekend, een klerenben (bak of mand
voor het dragen van was- en linnengoed) en een linnenkastje doet vermoeden
dat dit vertrek door de vrouw des huizes werd gebruikt. In elk geval
ontbreken gangbare attributen van handelsactiviteiten.
De ‘stove’ in grotere koopmanshuizen in het zeventiende-eeuwse Antwerpen
lijkt een vergelijkbare inrichting en functie te hebben gehad: een
soort boudoirtje, waar de vrouw des huizes zich kon afzonderen. 25 Wellicht
was het verschijnsel van het boudoir (ofwel de als boudoir ingerichte stoeve)
voor de vrouw betrekkelijk nieuw in de zeventiende eeuw? Misschien
bevond zich ook in de zogeheten Baerkenhuizen, de twee grote panden van
Baerkens voorouders in de Koepoortstraat in Doesburg, een dergelijk vertrekje:
een van de (vermoedelijk tegelijk gebouwde) huizen geeft als bouwjaar
1649. We mogen aannemen dat de katholieke Baerkens niet achter
wilden blijven bij de protestantse Bettincks.
Het is heel goed denkbaar dat in intellectuele kringen binnen de stedelijke
elite de initiatieven van de Franse markiezin van Rambouillet (1588-
1665) werden nagevolgd. Thornton kent haar in zijn studie naar de veranderingen
op het gebied van woningdecoratie en -stoffering in het zeventiendeeeuwse
Engeland, Frankrijk en Holland een belangrijke voortrekkersrol toe