PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

van het onderzoek van Wijsenbeek-Olthuis naar Delftse boedelbeschrijvingen,
in de achttiende eeuw de eerste sporen te vinden zijn. 2
Terughoudendheid lijkt hier echter geboden. In de negentiende eeuw
komt het begrip ‘huiselijkheid’ centraal te staan in het publieke debat over
burgerlijke beschaving. Het is ook in deze periode dat er een bepaalde inhoud
aan wordt gegeven, onder meer door het benoemen van de dan bij
‘huiselijkheid’ horende attributen zoals de bloempot in de vensterbank, de
piano, de pendule op de schoorsteenmantel, het vloerkleed in de woonkamer,
de leunstoel voor de vader en de paraplubak in de gang, kortom: de hele
inventaris van het negentiende-eeuwse modelinterieur.
Niets wijst er echter op dat het begrip ‘huiselijkheid’ in de zeventiende en
achttiende eeuw (in de negentiende-eeuwse betekenis van het woord) werd
gebruikt. We moeten ons dan ook afvragen of wij de aanwezigheid van bepaalde
objecten in huis zonder meer onder de noemer ‘huiselijkheid’ mogen
vangen, terwijl ze voor de hier bestudeerde nalaters wellicht heel andere
betekenissen hadden. Vooralsnog zal daarom hier deze wellicht negentiende-eeuwse
term worden vermeden en zal alleen worden gekeken naar
sporen in het woonhuis die zouden kunnen wijzen op veranderingen in de
inrichting van de woonruimte.
Een interessant kader biedt het ontwerp van een ‘ideaal’ burgerwoonhuis
door de zeventiende-eeuwse ingenieur Simon Stevin. 3 Stevin ging bij zijn
ontwerp uit van een strikt geometrische ordening van mensen en dingen;
alles en iedereen had in dit woonhuis een eigen plaats. Vrouwen moesten
hun linnenkast, klerenkast en sieraden bij de hand hebben, mannen hun
geld, documenten en boeken. De verschillende vertrekken in huis moesten
zo min mogelijk aan elkaar grenzen, zodat men elkaar niet hoefde te storen.
Bij de keuze voor de plaats die de objecten kregen moest rekening worden
gehouden met hun gebruik: de dagelijkse objecten moesten worden gescheiden
van de rest. Kunsthistorica De Mare plaatste het werk van Stevin in zijn
cultuurhistorische context en relateerde het aan contemporaine visies op (de
verhouding tussen) mannen en vrouwen. Zij liet zo zien hoe Stevins
ontwerp voor een burgerwoonhuis begrepen kan worden als een eigentijdse
toepassing van een klassiek betekenissysteem. 4 Vraag is natuurlijk wat voor
rol dit betekenissysteem speelde in de dagelijkse leefwereld van de Doesburgers
en de Maassluizers. 5
2. Wijsenbeek-Olthuis, Achter de gevels van Delft, 1987. Vgl. Schuurman, Materiële cultuur
en levensstijl, 1989; en idem, ‘Is huiselijkheid typisch Nederlands?’, 1992. 3. Stevin,
Materiae Politicae, 1649. 4. De Mare, ‘A rule worth following in architecture?’, 1994;
idem, ‘The domestic boundary as ritual area in seventeenth-century Holland’ 1993; en
idem, ‘De keuken als voorstelling in het werk van Simon Stevin en Jacob Cats’, 1994.
5. Twee Doesburgers waren in elk geval met het werk van Stevin bekend: burgemeester
Haeck (1669) had vijf titels van hem in de kast staan en apotheker Woel (1678) één titel.
Onder deze werken bevond zich overigens niet zijn Materiae Politicae. In het Maassluise
bestand komen geen werken van Stevin voor.
75