PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

voorwerpen als attributen bestemd voor het meer zakelijke verkeer: een linnenpers
‘met een slotkastje’, enkele psalmboeken en stichtelijke lectuur, een
comptoir (‘uittrekkend met een deksel’) en een achttal glazen (vier ‘lange fijne
bierglazen’ en vier ‘wijnfluiten’). Een pronkstuk moet de ‘nieuwe zwart
ingelegde kleer- of linnenkast’ zijn geweest.
De familie Jansen-van Grevenbroeck behoort tot de groep van ruim vijfhonderd
erflaters uit Doesburg en Maassluis van wie een meer of minder volledige
inventaris bewaard is gebleven. Tussen de nalaters bestonden grote verschillen
wat betreft de omvang en samenstelling van het huishouden, en ook
de relatie tussen wonen en werken was niet voor iedereen hetzelfde. Voor de
Maassluise vissers bijvoorbeeld vormde het huis slechts een tijdelijk onderkomen
na een maandenlang verblijf op zee. Waren de mannen op het water,
dan was het huis het domein van vrouw en kinderen en eventueel een kostganger,
meid of knecht. Anderen oefenden hun beroep thuis of in de directe
omgeving van hun huis uit. Ook tussen de beschikbare woonruimten bestonden
grote verschillen.
Het merendeel van de nalaters kon beschikken over een bescheiden
woonhuis, bestaande uit twee woonlagen, met op de begane grond een aan de
straatzijde gelegen voorhuis, een rond de centrale stookplaats afgescheiden
binnenvertrek en daarachter eventueel een achterkeukentje of achterkamer.
Op de verdieping bevonden zich dan meestal twee of drie afzonderlijke vertrekken,
met daarboven eventueel nog een zolder of vliering.
Hoe verschillend de omstandigheden ook waren, in de keuzes die werden
gemaakt bij de inrichting van de beschikbare ruimte kunnen verschillende
patronen worden onderscheiden. Deze sluiten elkaar overigens niet uit, ze
kunnen ook tegelijkertijd voorkomen. Sommige keuzes horen duidelijk bij
een leefwereld waarin (lichamelijke) arbeid, veranderingen in de seizoenen
en door de brede gemeenschap gevierde hoogtijdagen een belangrijke plaats
hadden. Andere keuzes verwijzen naar een instabiel en ambulant leefpatroon.
In weer andere gevallen blijken de keuzes verbonden met een dagritme
en een systeem van ordening dat niet zozeer verband houdt met een bepaald
beroep of een natuurlijke omgeving, maar met een cultureel niveau.
Voorzover het hier het domein van de wooncultuur betreft, ligt het voor
de hand om te zoeken naar sporen van ‘huiselijkheid’. Dit begrip heeft
echter tal van tijd- en groepsgebonden connotaties, zoals ‘gezellig’, ‘behaaglijk’,
‘comfortabel’, ‘passend bij het gezinsleven’, en is per definitie tegengesteld
aan ‘zakelijk’.
Dergelijke connotaties van het begrip ‘huiselijkheid’ komen onder meer
naar voren in de studie van A.J. Schuurman naar de materiële cultuur op het
platteland in de negentiende eeuw. Schuurman bracht aan de hand van
boedelbeschrijvingen de aan- of afwezigheid van uiteenlopende objecten in
kaart en stelde vast dat er in de negentiende eeuw sprake was van een toenemende
huiselijkheid. Van die huiselijkheid zouden blijkens de resultaten
73