PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

66
beleend. Wat hiervan terugkwam? Welgeteld één kous, die Cornelia aan een
lid van de familie Baerken had weten te verkopen. 84 Het geeft nog eens
duidelijk aan hoe schaars – en begeerd – huisraad, en vooral kleding en
textiel, voor sommigen kennelijk was. Overigens werd niet alles meteen
doorverkocht. Sommigen wilden zelf even kunnen schitteren, zoals de
zestienjarige Soetart die volgens zijn aanklagers niet alleen twee paar zilveren
gespen had gestolen, maar ook twee zilveren knopen van een vest had
afgesneden ‘om in sijn hembdt te dragen’. 85
Of men goederen nu op de ‘legale’ of de ‘illegale’ tweedehandsmarkt
kocht, men moest in beide gevallen over contant geld beschikken. Welgestelde
Maassluizers hadden aan contanten doorgaans geen gebrek; gezien de
enorme hoeveelheden geld die in hun nalatenschappen werden aangetroffen
kunnen we zelfs stellen dat er sprake was van oppotten, een verschijnsel dat
ook elders in de kustgewesten te zien is. 86
Doesburg had in tegenstelling tot Maassluis zijn eigen Bank van Lening;
een instelling waar rijk en arm sieraden en klein huisraad heen konden brengen
in ruil voor contant geld. 87 De Doesburgse leenbank stond onder toezicht
van de magistraat. Gedurende het grootste deel van de zeventiende en
achttiende eeuw werd de bank beheerd door de joodse familie Gomperts, een
vermogende Kleefse familie van leenbankhouders met vestigingen in Nijmegen,
Arnhem, Amersfoort en Zaltbommel. Maassluis zou pas in 1817 een
eigen leenbank krijgen. Wel waren er al eerder zogeheten inbrengsters werkzaam
die voor elders gevestigde leenbanken als tussenpersoon optraden. 88
Waren de mensen in Doesburg armer dan die in Maassluis? Globaal
beschouwd misschien wel. Het loonniveau zou in de landprovincies op
zestig tot zeventig procent van dat in de zeegewesten hebben gelegen. 89
Deze lonen zeggen echter betrekkelijk weinig, aangezien het niet ongebruikelijk
was dat er veel in natura werd uitgekeerd. De Doesburgse bakker
Derck Haeck bakte in het midden van de zeventiende eeuw in ruil voor zijn
huishuur brood, en een andere Doesburger maakte in ruil voor de huishuur
jaarlijks voor een bepaald bedrag aan kleren voor het gezin van de huurbaas.
Weer een ander betaalde alleen huur als hij wat had en anders niet. 90
Ook Maassluis had zijn armen en ook zij moesten op de een of andere
manier zien te overleven. De vissers waren voor hun inkomen volledig
afhankelijk van de opbrengsten uit de zee en deze konden per reis sterk
verschillen. Kon er wegens oorlog langere tijd helemaal niet worden uitgevaren,
dan had dit tot gevolg dat grote groepen inwoners voor steun bij de
diaconie moesten aankloppen. Men kreeg dan wat brood en eventueel wat
spulletjes, afkomstig uit nagelaten boedels van bedeelden of tweedehands
gekocht op de markt. De in het diaconiearchief bewaard gebleven lijsten van
goederen geven een beeld van hetgeen men als onmisbaar beschouwde: een
bed, kousen, schoenen, één tot twee hemden per jaar (soms een oud hemd)
en bij hoge uitzondering een stel bovenkleren. De goederen werden doorgaans
op krediet verschaft en dus niet zomaar gegeven. 91