PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

44
schappen in Doesburg; de komst van vluchtelingen van buiten de Republiek
en de aanwezigheid van het garnizoen – met een steeds wisselende, in
confessioneel opzicht altijd gemengde samenstelling – maakten van de stad
een kleurrijk geheel. Als garnizoensstad bood Doesburg in 1613-1614 bijvoorbeeld
onderdak aan een geheel uit militairen en hun gezinnen bestaande
Engels-Schotse gemeente, maar ook aan veel (Duitse) lutherse soldaten.
Met name in de achttiende eeuw moeten er in Doesburg vrij veel lutheranen
hebben gewoond. In 1735 kregen zij de beschikking over de Gasthuiskerk.
Een telling uit 1798 geeft een indruk van de verhoudingen tussen de
verschillende confessies: 1389 gereformeerden (630 lidmaten), 779 roomskatholieken,
77 lutheranen en 15 joden. 10
In Maassluis was van een dergelijke pluriformiteit geen sprake, noch in
confessioneel, noch in sociaal-economisch opzicht. Ontstaan in de veertiende
eeuw als een kleine nederzetting van vissers- en sluiswachtershuisjes
bij een tweetal Delflandse uitwateringssluizen aan de Maas, had het dorp
zich vanaf de late zestiende eeuw volledig toegelegd op het visserijbedrijf. 11
De sluiskolk vormde een geschikte haven voor zeeschepen en al snel vestigde
zich een groeiend aantal vissers aan de dijk tussen de sluizen. Twee dwars op
de dijk gelegen brede vlieten vormden een verbinding met het nabijgelegen
moederdorp Maasland. Verder naar het noorden, twee uur gaans van Maassluis,
lag Delft, dat door een trekvaart met het vissersdorp verbonden was.
In oostelijke richting, stroomopwaarts van de Maas, lagen de steden Vlaardingen,
Schiedam en Rotterdam. Een veer zorgde voor een verbinding met
Brielle, Hellevoetsluis en andere plaatsen aan de overzijde van de Maas. Van
dit veer werd onder meer gebruikgemaakt door reizigers die in Hellevoetsluis
de boot naar Engeland namen.
Vanaf het begin heeft Maassluis zich vooral gericht op de vangst van
kabeljauw en schelvis. Behalve in Maassluis speelde deze tak van de visserij,
meestal aangeduid als de Kleine Visserij, alleen in Vlaardingen en Brielle
een belangrijke rol. 12 De haringvaart, ofwel de Grote Visserij, was voor
Maassluis aanvankelijk van weinig belang. Na 1600 nam zijn aandeel in deze
tak van de visserij echter toe en vormde Maassluis samen met Vlaardingen in
deze sector zelfs een geduchte concurrent voor naburige oude haringcentra
als Delfshaven, Brielle en Rotterdam. Naar wordt aangenomen was het
onder meer de combinatie van beide vormen van visserij die Maassluis en
ook het oude Vlaardingen tot grote bloei bracht.
Maassluis groeide spectaculair. Telde het dorp in 1550 nog slechts 170 inwoners,
ruim een halve eeuw later, bij de telling in 1622, waren het er 2849.
De toename van de bevolking in deze periode kan grotendeels worden toegeschreven
aan migratie; in de periode 1609-1633 was bij bijna de helft van de
huwelijken die in het huwelijksregister van de gereformeerde kerk werden
genoteerd één of beide partners van elders afkomstig, meestal uit de directe
omgeving: het omringende platteland, de Maasmondsteden of de kleine
kustdorpen. 13