PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

2. Twee plaatsen in de Republiek
In 1672 maakten enkele Hollandse regenten een reisje naar de vestingwerken
langs de IJssel. Een van de plaatsen die zij op hun tocht aandeden was
Doesburg. In het verslag tekende men over het stadje op: ‘Dese stad was
kleyn en rondagtig, hebbende weinig aensienelike huysen of die groot
waren. Scheen geen welvaren te hebben als alleen van den landbou. Deselve
was vol beesten, die de meeste luiden alhier tot haer onderhout hielden. En
in alles van binnen aentesien als een land-stadje, bestaende bij den landbou
en vertering aldaer van land-rijke ingelanden.’ 1
Op het moment dat het groepje Hollanders Doesburg aandeed, maakte
dit landstadje reeds gedurende bijna een eeuw deel uit van de Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden, het staatkundig gebied waartoe ook Maassluis
behoorde. Met recht kan men zich afvragen – en we zullen dit elders in
dit boek ook zeker doen – of de Doesburgers dit ook zo ervoeren. De Republiek
was een staatkundige eenheid met grote regionale verschillen. De
scheidslijnen variëren al naargelang het gekozen perspectief en het tijdstip
van de momentopname. Het minst aan verandering onderhevig is de geologische
tweedeling tussen het enkele meters boven het zeespiegelniveau gelegen
zandige diluviale gebied in het oosten en zuiden en het lager gelegen
alluviale gebied met zijn vruchtbare klei- en veenbodems in het westen en
noorden. 2 Doesburg ligt in het eerste, Maassluis in het tweede gebied.
Nemen we deze twee gebieden afzonderlijk in ogenschouw, dan wordt
duidelijk dat we niet zonder meer mogen vasthouden aan deze tweedeling.
In dit hoofdstuk zullen we de belangrijkste verschillen en overeenkomsten
tussen Doesburg en Maassluis bekijken en hun plaats binnen de eigen regio
bestuderen. Uitgaande van het beschikbare bronnenmateriaal leggen we het
accent op de tweede helft van de zeventiende eeuw.
1. ‘Dagelijksche aanteekeningen van een reisje ter bezigtiging van de verdedigingswerken
aan den IJssel’. De oorspronkelijke titel van het verslag luidt: ‘Dagelijkse aenteeckeningen
van de reys gedaen tot het besigtigen van de werken gemaekt tot versterking van de IJsselstroom
ende de steden op deselve rivier gelegen’. Deelnemers aan het tochtje waren Pieter
de la Court, Jacob de la Court sr. en jr., de zoon van Johan Eleman en Willem van der
Voort. De naam van de auteur (blijkens het verslag woonachtig in Den Haag) wordt niet
genoemd. 2. De Vries en Van der Woude, Nederland 1500-1815, 1995, pp. 23-28.
41