PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

38
geschenken
Erfenissen, boedelscheidingen en legaten werden met veel zorg op schrift
gesteld. Veel moeilijker is het om een beeld te krijgen van het ruil- en leenverkeer
onder verwanten, vrienden en buren. Ook over de uitwisseling van
geschenken vinden we in de boedels weinig concrete informatie. Toch
moeten deze voor een niet onbelangrijk deel de samenstelling van de boedels
hebben bepaald.
Voor een eerste inventarisatie van gelegenheden waarbij geschenken
werden uitgewisseld biedt Le Francq van Berkhey een schat aan gegevens.
Zo besteedt hij ruim aandacht aan de ‘pillegift’ (doopgeschenk) die kinderen
van hun peetvader en -moeder ontvingen op het moment dat zij voor het
eerst in de kleren werden gestoken. Volgens Le Francq van Berkhey werden
pillegiften aanvankelijk dikwijls aan armlastige ouders gegeven. In tijden
van geldnood werden deze kostbaarheden dan verkocht. In Le Francqs tijd
hoefde men hiervoor echter niet meer te vrezen ‘dewyl de rechte Hollanders,
buiten den hoogsten nood, liever alles opofferen, dan de Pillegiften of Bellen
en dergelyke Potstukken hunner Kinderen aan te tasten; waar door zy den
Peter of Meter de grootste schande zouden aandoen’. 42
Le Francq van Berkhey beschouwde de pillegift als een eeuwenoude
traditie. Nader onderzoek zou moeten uitwijzen in hoeverre niet alleen het
soort gelegenheden waarbij geschenken werden uitgewisseld geleidelijk aan
veranderde, maar ook in hoeverre er sprake was van een verschuiving in het
soort geschenken.
Men kan zich afvragen hoeveel ruimte de conventies boden voor onverwachte
keuzes op dit gebied. Het is heel goed denkbaar dat het merendeel
van de zilveren en gouden kostbaarheden als geschenk verworven was. Maar
ook minder kostbare spullen kunnen deel hebben uitgemaakt van een
geschenkcultuur met bepaalde rituelen. Zo zouden in het Noord-Hollandse
Graft aan hertrouwende weduwen vaak speciaal versierde aardewerken
potten cadeau zijn gedaan. 43 Helaas bieden de inventarissen hiervoor slechts
vage aanwijzingen. De Doesburger Wemmers (1666) tekende als een van de
weinigen in zijn inventaris aan: ‘Noch twee silvere lepels die mijn kint gegeven
sijn tot een pillegift’ en ‘een silveren belletje dat mijn kint toe compt’.
Opmerkelijk zijn de sporadisch voorkomende expliciete vermeldingen van
‘pronk’-voorwerpen. Het gaat hier om een paar inventarissen, met verschillende
soorten objecten: een ‘pronckhouckertje’ (een miniatuurscheepje) in
de inventaris van de Maassluizer Jan Arents Vos (weduwnaar, maar vader
van een vier weken oud dochtertje, dus pas getrouwd en zijn vrouw in het
kraambed verloren?) (1665), een ‘pronkpers’ in de inventaris van schepen en
koopman Adriaan Soetingh en zijn vrouw Maertje Aeriens van der Meer
(1666), twee ‘pronkemmertjes’ in de inventaris van timmerman Jan Claesz.
Vijftichschilt (1673), een ‘pronkketeltje’ in de inventaris van viskoper Arij
Jansz. van Houff (1686), twee ‘pronkkussens’ en twee ‘pronkslopen’ in de