PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

314
vrouwen in de loop van de hier bestudeerde periode scherper werden. Wat
in de zeventiende- en achttiende-eeuwse boedels opviel was de vermelding
van mannen- en vrouwenbijbels, mannen- en vrouwenhemden en mannenen
vrouwenkousen, tegenover de linnenkast waarin mannen- en vrouwenspullen
door elkaar lagen. En in Doesburg werd aangetekend, als was het iets
bijzonders, dat de zakdoeken in het gezin Slangenborch (1646) zowel door
de man als door de vrouw werden gebruikt. In de huizen van de zeventiendeeeuwse
Doesburgse elite bevonden zich aparte studeervertrekjes die, overeenkomstig
het ‘klassieke’ schema van Stevin, alleen voor mannen bestemd
zullen zijn geweest. Het is heel waarschijnlijk dat er voor kraambezoek een
vertrek werd ingericht als een vrouwenvertrek, terwijl dezelfde ruimte op
andere momenten werd gebruikt als logeerkamer voor een mannelijke logé.
In kluchten werden de porseleinverzamelingen gekoppeld aan vrouwen,
maar in de praktijk kunnen deze ook statusverhogend voor de heer des
huizes zijn geweest, als tastbare bewijzen van zijn stedelijke betrekkingen.
Wat betreft het ritueel van het theedrinken lag dit misschien anders. In het
hoofdstuk over lezen en schrijven, ten slotte, kwam een aantal vrouwen niet
alleen als ‘volgster’ van de man naar voren, maar ook als individu, met een
eigen theologische of culturele interesse. De hoge graad van alfabetisering
en de nieuwe vormen van sociabiliteit boden in elk geval kaders waarbinnen
de vrouw haar horizon kon verbreden.
In hoeverre is er in de boedels iets terug te vinden van een verandering in
de relatie tussen, schematisch aangeduid, ‘elite’ en ‘volk’? Lijkt de Doesburgse
elite reeds in de tweede helft van de zeventiende eeuw haar feesten in
kleine kring te vieren, in de achttiende eeuw verwerft ook de Maassluise elite
zich speciaal gelegenheidsgoed voor feesten in huiselijke sfeer. Of het vaak
gebruikt werd, is de vraag. Maar zij distantieerde zich door de aanschaf van
deze spullen wel van de brede gemeenschap. Daarmee voegde zich het feest
van de elite naast het feest van de brede gemeenschap.
Door de aanwezigheid van een kleine groep ‘geëmancipeerde’, op de
stedelijke cultuur georiënteerde burgers werd de gemeenschapscultuur in
Maassluis ter discussie gesteld. Op bepaalde ogenblikken kon de gemeenschap
als groep reageren. Het was uitgerekend de weduwe van logementhouder
Van Linden die in verzet kwam tegen het plaatselijke bestuur, toen
haar de huur werd opgezegd in de benedenwoning van het dorpshuis; haar
postkantoor moest plaatsmaken voor de bestuurders ‘om aan de fraaiheid en
de vergelijking die men met de steeden hebben wil, te voldoen’. 6 Ook de
invoering van een nieuwe psalmzang zorgde voor onrust: gedwongen zich
iets toe te eigenen dat niet aansloot bij haar ervaringswereld, kwam de lokale
bevolking in verzet.
De lokale bevolking in Maassluis reageerde op de nieuwkomers door zich
op haar beurt innovaties toe te eigenen op een voor de lokale gemeenschap
zinvolle manier: ze werden ingezet bij de constructie van een eigen, lokale
identiteit. Daarbij refereerde zij aan datgene wat door iedereen herkend kon