PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

geld en veel vrije tijd, maar geen toegang tot de grootstedelijke elite. Voor
deze nieuwe rijken vormde de eigen regio het uitgangspunt. Zij eigenden
zich innovaties toe vanuit hun eigen ervaringswereld, en zeker niet naar het
voorbeeld van het hoofse beschavingsmodel. Dit fungeerde hooguit als een
referentiekader, een model waarop men reageerde maar waartegen men zich
tegelijk meer of minder afzette.
Natuurlijk dringt de vraag zich op of er ook in Doesburg sprake was van
een vergelijkbaar emancipatieproces onder de burgerij. Bleef dit verborgen
door de onevenwichtige samenstelling van ons bronnenbestand? Juist voor
de eerste helft van de achttiende eeuw is het bronnenmateriaal voor Doesburg
schaars. En was in de achttiende eeuw niet overal sprake van een zich
emanciperende burgerij?
Het is niet waarschijnlijk dat hier toevallig iets ontbreekt in het bronnenmateriaal.
Aannemelijker lijkt het dat de burgerij zich in dit stadje wel degelijk
roerde, maar dat dit niet tot uitdrukking kwam in hun boedels. Zeker is
dat in Doesburg in het begin van de achttiende eeuw sprake was van politieke
onrust: net als in andere Gelderse steden vonden hier de zogeheten
plooijerijen plaats, waarbij de oude bestuursoligarchie en de burgerij vanuit
de gilden, gemeensliedencolleges en burgercompagnieën tegenover elkaar
kwamen te staan. In Zutphen heeft deze strijd de aanzet gegeven tot een
emancipatieproces onder de burgerij. 5 Er is geen reden om te veronderstellen
dat dit in Doesburg niet het geval was. Nader onderzoek zou hierover
meer zekerheid kunnen verschaffen.
Niet alleen in Maassluis maar ook in Doesburg ontstonden in de loop van
de achttiende eeuw in elk geval nieuwe vormen van sociabiliteit, waarbij
logementen als De Moriaen in Maassluis en misschien ook het Heerenlogement
in Doesburg een spilfunctie vervulden in het openbare leven. In deze
gelegenheden werd gegeten en gedronken, er vonden transacties plaats,
maar er werd ook informatie uitgewisseld en er werden samenkomsten georganiseerd.
Niet alleen in de publieke ruimte, ook binnenshuis veranderde er iets.
Waar voor het drinken van koffie en thee een apart moment van de dag werd
gereserveerd veranderde het dagritme ingrijpend, en ontstond er ook een
nieuwe, aan huis gebonden vorm van sociabiliteit.
Zowel in de publieke als in de private sfeer deed zich in Maassluis een
gecultiveerde vorm van informalisering voor, waarmee in feite het onderscheid
tussen back- en frontstage ter discussie werd gesteld. Een mooi voorbeeld
vormt de ‘japonse’ rok: aanvankelijk een kledingstuk voor gebruik
binnenshuis, in de privé-ruimte, waarmee het onderscheid tussen representatief
en informeel werd geritualiseerd, werd de japonse rok in Maassluis
later ook op straat gedragen.
Het is niet gemakkelijk aan te geven of de scheidslijnen tussen mannen en
5. Frijhoff, ‘Zutphens geschiedenis, 1591-1814’, 1989, p. 129.
313