PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

Doesburg en Maassluis kunnen niet worden geplaatst onder de noemer
‘traditioneel’ of ‘modern’. Beide plaatsen waren dynamische gemeenschappen
en in beide plaatsen vond een proces van modernisering plaats. De
uitgangspositie en de maatschappelijke context waren echter heel verschillend.
We moeten er daarbij voor oppassen de provincie als achterlijker te
beschouwen dan zij op het eerste gezicht ten opzichte van de grote steden
kan lijken. Kijken we over de grenzen van de Republiek naar het Duitse
Brunswijk, dan valt direct op dat met name innovaties uit de Oost daar veel
later dan in Doesburg en Maassluis een plaats in de boedels veroverden.
Porselein was daar rond het midden van de achttiende eeuw nog zo zeldzaam
dat zelfs de hovelingen niet genoeg van dit serviesgoed voorhanden hadden
om er een feesttafel mee te dekken. De eerste theetafels en koffie- en theekannen
verschijnen in Brunswijk pas in de jaren dertig van de achttiende
eeuw in de gewone stadse boedels, terwijl we voor de eerste vermeldingen in
plattelandsboedels tot de tweede helft van de achttiende eeuw moeten wachten.
Koffiehuizen waren er in Brunswijk overigens al in het begin van de
achttiende eeuw. 2 Zelfs wanneer we rekening houden met de zeer uiteenlopende
kwaliteit van het bronnenmateriaal, lijken deze gegevens erop te
wijzen dat het innovatievermogen daar aanzienlijk minder groot was dan in
Doesburg of Maassluis.
Meer mogelijkheden tot een zinvolle vergelijking met onze onderzoeksresultaten
biedt de studie van Weatherill naar de materiële cultuur in Engeland
in de periode 1660-1760. 3 Weatherill staat uitgebreid stil bij de regionale
verschillen in Engeland, en geeft duidelijk aan wat de voornaamste
verschillen waren tussen en binnen de door haar bestudeerde regio’s. De
studie geeft een interessante overeenkomst met de Republiek te zien op het
punt van het innovatievermogen. In een welvarende, op de Londense markt
georiënteerde kustregio als Kent werden attributen voor de nieuwe warme
dranken (koffie, thee, chocolade) reeds in het eerste kwart van de achttiende
eeuw in zestien procent van de boedels vermeld. De tegenstellingen tussen
stad en platteland waren hier veel minder groot dan in bijvoorbeeld
Cumbria, waar porselein in de steden niet minder vaak voorkwam dan elders
in het land, maar op het platteland nagenoeg onbekend was. Kent komt uit
Weatherills studie naar voren als een ‘growth area after 1705 for most goods,
especially new ones. Overall it was a rather unusual area, having close links
with London, an integrated urban/rural pattern, and a mixed occupational
structure.’ 4 Kent laat zich in meer opzichten heel goed vergelijken met de
Hollandse kustgewesten; klokken bijvoorbeeld waren daar in de periode
1675-1725 reeds in 36 procent van de boedels te vinden; een score van
‘Hollands’ niveau. Het zou interessant zijn om te weten of daar net als in
2. Ibidem, p. 424. 3. Weatherill, Consumer behaviour and material culture in Britain 1660-
1760, 1988. 4. Ibidem, p. 53.
311