PDF (Dibbits, H.C. (1998) Vertrouwd bezit. Materiële cultuur in

308
nieuwkomer. Gebruikt voor beddenspreien, schoorsteenkleedjes en gordijnen
zorgde sits voor glans en felle, bonte kleuren in het interieur.
Wat voor kleur had het houtwerk in huis en hoe voelde dat aan? Meestal
worden geen bijzonderheden genoemd, en we moeten dan ook aannemen
dat veel meubels van ongeverfd vuren- of eikenhout waren. In het Maassluise
boedelbestand wordt in totaal 174 keer melding gemaakt van ‘geverfde’
meubels. Weten we van deze meubels niet de kleur, in andere gevallen
lijken de notarissen wat preciezer, en sporadisch komen we dan ook
blauwe, groene of rode meubels tegen. Het ‘ouderwetse’ ebbenhout, sakerdaanhout
en palissander en het ‘moderne’ mahonie bleven in beide plaatsen
beperkt tot enkele incidentele vermeldingen. Het is tegen deze achtergrond
dat de ruime aanwezigheid van notenhout in Maassluis opvalt. Behalve een
notenhouten kast of kabinet hadden sommige Maassluizers ook andere
notenhouten meubels in huis, zoals stoelen, tafels, horlogekastjes, kapstokken
en theerekjes. Net als zoveel andere innovaties verscheen ook notenhout
voor het eerst in de boedels aan het eind van de zeventiende eeuw: in 1695
wordt een notenhouten theerekje vermeld in de boedel van burgemeester
Van Wijn en in 1717 komen we een notenhouten tafel met zes dito stoelen
tegen bij een notaris. Gangbaarder dan notenhouten meubels waren nog de
‘bruine’ meubels. Mogelijk waren het meubels zoals Le Francq van Berkhey
die in het Noord-Hollandse Broek in Waterland bij de ‘landlieden’ aantrof.
Bij hen was, aldus Le Francq, ‘veeltyds alles met eene vlammende bruine,
nootboomachtige verwe beschilderd’. 50 Ten slotte zien we zowel in Doesburg
als in Maassluis vooral in de tweede helft van de achttiende eeuw
‘gewreven en geboende’ meubels verschijnen.
Wijst dit op een toenemende fijngevoeligheid, waarbij alles wat ruw en
dof was slechter werd verdragen? Raakte men geleidelijk aan gewend aan de
‘blijvend’ mooie, heldere kleuren (blauw!) en het gladde oppervlak van het
porselein en Delfts blauw? Zilver, tin en koper moesten altijd worden opgepoetst,
het geglazuurde of geëmailleerde serviesgoed glansde vanzelf.
Voorwerpen uit familiebezit speelden een belangrijke rol bij de zelfpresentatie.
Maar anders dan wij vanuit onze historiserende kijk op het verleden
wellicht geneigd zijn te veronderstellen, hoefde dit niet te betekenen dat
men het patina op deze voorwerpen waardeerde. Voor de ‘oude’ elite zal
ouderdomsglans misschien hebben gefungeerd als distinctiesymbool en
werd het herkend als een tastbaar bewijs van ‘oude welstand’. 51 Maar er was
ook een groep – en vermoedelijk was die vele malen groter – die het belangrijk
vond dat er juist geen sporen van gebruik op voorwerpen te zien waren.
Waar ook ‘oude voorwerpen’ zo goed als nieuw waren, zo dacht men
wellicht, moest het wel zo zijn dat schaarste daar al lang geleden had plaatsgemaakt
voor overvloed.
50. Le Francq van Berkhey, Natuurlyke historie van Holland, 1773, deel iii.2, p. 943;
zie ook Jas, ‘Tot cieraet en gebruyk’, 1990. 51. Vgl. McCracken, Culture and consumption,
1988, pp. 31-43.